Формализованная грамматика марийского языка
Неизменяемые части речи
Союзы (ушем мут, conjunction): сочинительные (CC) и подчинительные (CS), междометия (междометий, interjection), подражательные слова (оҥартыш мут, imitative words) и частицы (частице, particle) в марийском языке не изменяются.
Теги:
- Conj - союз;
- CC - сочинительный союз;
- CS - подчинительный союз;
- Interj - местоимение;
- Imitat - подражательные слова;
- Pcle - частица.
Примечание: Подражательные слова могут использоваться для образования других частей речи: глаголов, существительных, прилагательных, наречий и т.д.
Образование других частей речи:
-л:
Interj + Der/л --> V: цыц - цыслаш, ой-ой - ойойлаш, ох - охлаш, то-тот - тототлаш
-ес:
Imitat + Der/ес --> N: мычыр-мӧчыр - мӧчырес, лытыр-лӧтыр - лӧтырес, лыптыр-лоптыр - лоптырес
-ын:
Imitat + Der/ын --> Adv: чорик - чорикын, сырвык-сорвык - сырвык-сорвыкын, йылде-йолдо - йылде-йолдын
-ге:
Imitat + Der/ге --> Adv: рӱжге, ложге, чолдырге, дӱбыге, кывыжге, чурге, кожге, кыжге, шырге, кодыге, шыртке, роштке, ювыге
-ла:
Imitat + Der/ге --> Adv: шургым - шургымла
-ий:
Imitat + Der/ий --> A: йылдырий, пыльдырий, муньырий, льыптырий, лоптырий, каргазий, чодырий, ючылий, куньырий, куҥгырий, мустырий, лунчырий, пустырий, лыстырий
-ака:
Imitat + Der/ака --> A: яжвака
-лан:
Imitat + Der/лан --> V: гӱж-ж - гӱжланаш
-г (-к):
Imitat + Der/г --> V: лой - лойгаш, рӱж - рӱжгаш, лор - лоргаш, льыр - льыргаш, йол - йолгаш, пӧж - пӧжгаш, пӱж - пӱжгаш, йолт - йолткаш, рошт - рошткаш, выж - выжгаш, тӱп - тӱпкаш, шолт - шолткаш, кӱлт - кӱлткаш, ыж - ыжгаш, ыз - ызгаш, лоч - лочкаш, ляп - ляпкаш, пыльт - пыльткаш, йоҥ - йоҥгаш, чуй - чуйгаш, топ - топкаш
-тат:
Imitat + Der/тат --> V: кочыр - кочыртаташ, козыр - козыртаташ, соптыр - соптыртаташ, чодыр - чодыртаташ, шотыр - шотыртаташ, лювыр - лювыртаташ, чылдыр - чылдыртаташ, шыпыр - шыпыртаташ, лывыр - лывыртаташ, кыштыр - кыштыртаташ, коштыр - коштыртаташ, чолдыр - чолдыртаташ, дӱвыр - дӱвыртаташ, шывыр - шывыртаташ, йылдыр - йылдыртаташ, колдыр - колдыртаташ, кычыр - кычыртаташ
-гыкт (-кыкт):
Imitat + Der/гыкт --> V: выж - выжгыкташ, шор - шоргыкташ, лор - лоргыкташ, лыр - лыргыкташ, йол - йолгыкташ, шыр - шыргыкташ, чол - чолгыкташ, колт - колткыкташ, лӱж - лӱжгыкташ, лыж - лыжгыкташ, йор - йоргыкташ, лыт - лыткыкташ, лот - лоткыкташ, лый - лыйгыкташ, выр - выргыкташ, кож - кожгыкташ, рыж - рыжгыкташ, чыр - чыргыкташ
-гыж:
Imitat + Der/гыж --> V: вур-вур - вургыжаш, йыл-йыл - йылгыжаш, чол-чол - чолгыжаш, выль-выль - выльгыжаш, чыл-чыл - чылгыжаш, шыр-р - шыргыжаш, шуй - шуйгыжаш, чож - чожгыжаш
-мат:
Imitat + Der/мат --> V: выде-вудо - вудыматаш, мыге-муго - мугыматаш
-кешт:
Imitat + Der/кешт --> V: йыч-йоч - йычкешташ
-л:
Imitat + Der/л --> V: чияк - чияклаш, когок - когоклаш, чуж - чужлаш, крӧк - крӧклаш, кыдет - кыдетлаш, ыр - ырлаш, кулык - кулыклаш, гӱж - гӱжлаш, гӱр - гӱрлаш, чуж - чужлаш, чорик - чориклаш, кӧгӧк - кӧгӧклаш, кекек - кекеклаш
-т (-д):
Imitat + Der/т --> V: кӱдыр-кӱдыр - кӱдырташ, пут-пулдырт - пулдырташ
Частицы -с (-ыс), -ат, -ак
Усилительные эмоционально-экспрессивные частицы -с (-ыс), -ат, -ак могут присоединяться ко всем формам слов, кроме союзов, междометий, подражательных слов и частиц.
Также, частицы -с (-ыс), -ат, -ак не используются с модально-волевыми (таратыме) частицами: -я, -ян. Например, тол-я, тол-ян, толза-я, толза-ян.
Если словоформа заканчивается на "ь, й", то в частицах -ат, -ак "а" переходит в "я": ь + ак = як, й + ак = як, ь + ак = як, й + ак = як, ь + ат = ят, й + ат = ят, ь + ат = ят, й + ат = ят.
Если словоформа заканчивается на ударную гласную, то используется частица -с: á + с = ас, é + с = ес.
Если словоформа заканчивается на безударную гласную, то используется частица -ыс: е + ыс = ыс: например, толмешкыс; также как с частицами -ак, -ат - безударная гласная выпадает: например, толмешкак, толмешкат.
Также, после частиц -ак, -ат может использоваться частица -ыс: например, каетакыс, каетатыс.
В дальнейшем присоединение частиц -с (-ыс), -ат, -ак для удобства будем показывать как блок K:
K:
+Clt/ак
+Clt/ат
+Clt/ыс
+Clt/ак+Clt/ыс
+Clt/ат+Clt/ыс
Послелоги
Послелоги (почеш мут, postposition) в марийском языке, могут принимать категорию притяжательности:
Po дечын
Po + K дечынак, дечынат, дечыныс, дечынакыс, дечынатыс
Po + PxSg1 дечынем
Po + PxSg1 + K дечынемак, дечынемат, дечынемыс, дечынемакыс, дечынематыс
Po + PxSg1 + Der/же дечынемже
Po + PxSg1 + Der/же + K дечынемжак, дечынемжат, дечынемжыс, дечынемжакыс, дечынемжатыс
Po + PxSg2 дечынет
Po + PxSg2 + K дечынетак, дечынетат, дечынетыс, дечынетакыс, дечынетатыс
Po + PxSg2 + Der/же дечынетше
Po + PxSg2 + Der/же + K дечынетшак, дечынетшат, дечынетшыс, дечынетшакыс, дечынетшатыс
Po + PxSg3 дечынже
Po + PxSg3 + K дечынжак, дечынжат, дечынжыс, дечынжакыс, дечынжатыс
Po + PxPl1 дечынна
Po + PxPl1 + K дечыннаак, дечыннаат, дечыннас, дечыннаакыс, дечыннаатыс
Po + PxPl1 + Der/же дечыннаже
Po + PxPl1 + Der/же + K дечыннажак, дечыннажат, дечыннажыс, дечыннажакыс, дечыннажатыс
Po + PxPl2 дечында
Po + PxPl2 + K дечындаак, дечындаат, дечындас, дечындаакыс, дечындаатыс
Po + PxPl2 + Der/же дечындаже
Po + PxPl2 + Der/же + K дечындажак, дечындажат, дечындажыс, дечындажакыс, дечындажатыс
Po + PxPl3 дечынышт
Po + PxPl3 + K дечыныштак, дечыныштат, дечыныштыс, дечыныштакыс, дечыныштатыс
Po + PxPl3 + Der/же дечыныштше
Po + PxPl3 + Der/же + K дечыныштшак, дечыныштшат, дечыныштшыс, дечыныштшакыс, дечыныштшатыс
Для придания дополнительного оттенка или усиления признака словосочетанию используется суффикс -рак:
Po гай
Po + Der/рак гайрак
Также может принимать категорию числа:
Po + Pl гай-влак
И изменяться по парадигме существительного.
Так как категорию притяжательности принимают и другие части речи, поэтому для удобства при дальнейшем описании парадигм обозначим его в виде отдельного блока Poss:
Poss:
+ PxSg1 -м (-ем, -эм)
+ PxSg1 + Der/же -мже (-емже, -эмже)
+ PxSg2 -т (-ет, -эт)
+ PxSg2 + Der/же -тше (-етше, -этше)
+ PxSg3 же (-жо, -жӧ), -ыже (-ыжо, -ыжӧ), -ше (-шо, -шӧ)
+ PxPl1 -на
+ PxPl1 + Der/же -наже
+ PxPl2 -да
+ PxPl2 + Der/же -даже
+ PxPl3 -шт (-ышт)
+ PxPl3 + Der/же -штше (-штшо, -штшӧ), -ыштше (-ыштшо, -ыштшӧ)
После гласных и сонорных согласных: л, ль, м, н, нь, ҥ, й, р, рь в PxSg3 и Der/же используется суффикс: -же (-жо, -жӧ), после согласного ш: -ыже (-ыжо, -ыжӧ), а после других согласных: -ше (-шо, -шӧ). Окончание -е, -о, -ӧ зависит от того, куда падает ударение в слове:
- при ударных о, у, ю, ё - -о;
- при ударных ӧ, ӱ - -ӧ;
- при ударных а, е, и, ы, э, я - -е.
Наречия
По своему значению наречия (наречий, adverb) подразделяются на несколько групп. Качественные наречия прибавлением суффикса -рак образуют сравнительную степень. В основном, наречия места имеют категорю притяжательности.
Adv лишке
Adv + K лишкак, лишкат, лишкыс, лишкакыс, лишкатыс
Adv + Der/рак лишкырак
Adv + Der/рак + K лишкыракак, лишкыракат, лишкыракыс, лишкыракакыс, лишкыракатыс
Adv + Poss лишкем, лишкет, лишкыже, лишкына, лишкыда, лишкышт, ...
Adv + Poss + K лишкемак, лишкемат, лишкемыс, лишкемакыс, лишкематыс, ...
Образование наречия от другого наречия с помощью суффиксов:
-сек:
Adv шаҥге, ожно
Adv + Der/сек шаҥгысек, ожсек
-нек:
Adv уло, пӱтынь, тӱрыс
Adv + Der/нек улынек, пӱтынек, тӱрыснек
-шкен (-ышкен):
Adv кушко, тушко, шуко, ятыр, ала-кушко
Adv + Der/шкен кушкен, тушкен, шукышкен, ятырышкен, ала-кушкен
-лан:
Adv таче, эрла
Adv + Der/лан тачылан, эрлалан
-ште:
Adv кенета, икана
Adv + Der/ште кенеташте, иканаште
-ш, -еш:
Adv таче, кызыт
Adv + Der/еш тачеш, кызытеш
-шке:
Adv марла, рушла
Adv + Der/шке марлашке, рушлашке
-ште:
Adv шола, пурла
Adv + Der/ште шолаште, пурлаште
-гынат:
Adv кузе, кушто, кушко, кушан, кушеч, кунам, молан
Adv + Der/гынат кузе-гынат, кушко-гынат, кушан-гынат, кушеч-гынат, кунам-гынат, молан-гынат
и приставок:
ала-:
Adv кузе, кушто, кушко, кушан, кушеч, кунам, молан
Adv + Pre/ала ала-кузе, ала-кушто, ала-кушко, ала-кушан, ала-кушеч, ала-кунам, ала-молан
керек-:
Adv кузе, кушто, кушко, кушан, кушеч, кунам, молан
Adv + Pre/керек керек-кузе, керек-кушто, керек-кушко, керек-кушан, керек-кушеч, керек-кунам, керек-молан
кеч-:
Adv кузе, кушто, кушко, кушан, кушеч, кунам, молан
Adv + Pre/кеч кеч-кузе, кеч-кушто, кеч-кушко, кеч-кушан, кеч-кушеч, кеч-кунам, кеч-молан
иктаж-:
Adv кузе, кушто, кушко, кушан, кушеч, кунам, молан
Adv + Pre/иктаж иктаж-кузе, иктаж-кушто, иктаж-кушко, иктаж-кушан, иктаж-кушеч, иктаж-кунам, иктаж-молан
ни:
Adv кузе, кушто, кушко, кушан, кушеч, кунам, молан
Adv + Pre/ни нигузе, нигушто, нигушко, нигушан, нигушеч, нигунам, нимолан
Образование других частей речи:
-се (-со, -сӧ, -ысе, -ысо, -ысӧ):
Adv + Der/се --> A: кеҥежым - кеҥежымсе, телым - телымсе, шыжым - шыжымсе, йӱдым - йӱдымсӧ, эрла - эрласе, кунам - кунамсе, тунам - тунамсе, ончылий - ончылийсе, ала-кунам - ала-кунамсе, воктен - воктенсе, шукерте - шукертсе, ожно - ожнысо, таче - тачысе, шаҥге - шаҥгысе, шеҥгелне, шеҥгелнысе
-лык:
Adv + Der/лык --> A: кечыгут - кечыгутлык, эрла - эрлалык, ончыко - ончыкылык
-лан:
Adv + Der/лан --> V: кокыте - кокытеланаш, иктеш - иктешланаш
-ешт:
Adv + Der/ешт --> V: мӧҥгӧ - мӧҥгешташ
-ем:
Adv + Der/ем --> V: лиш - лишемаш, вашке - вашкемаш
-мат:
Adv + Der/мат --> V: выче-выче - вычыматаш
-штар:
Adv + Der/штар --> V: пырля - пырляштараш
-л:
Adv + Der/л --> V: ӧкым - ӧкымлаш, виеш - виешлаш, вийыт - вийытлаш, иктеш - иктешлаш
-т (-д):
Adv + Der/т --> V: вашеш - вашешташ
Имя существительное
По отдельной парадигме склоняются слова, заканчивающиеся на -йымал (-ымал), -мбал (-бал), -вал:
N + Nom олымбал
N + Gen олымбалын
N + Dat олымбаллан
N + Acc олымбалым
N + Cmp олымбалла
N + Com олымбалге
N + Ine олымбалне
N + Ill олымбаке
N + Lat олымбалан
N + Abe олымбалде
N + Egr олымбач(ын)
где Egr - отдалительный падеж - egressive - эгрессив - отвечает на вопрос кушечын? «откуда»? В остальных случаях данный падеж не употребляется, а только:
- Nom - именительный падеж - nominative - отвечает на вопросы кӧ?, мо? «кто»?, «что»?
- Gen - родительный падеж - genitive - отвечает на вопросы кӧн?, мон? «кого?», «чего?», «у кого?», «у чего?»
- Dat - дательный падеж - dative - отвечает на вопросы кӧлан?, молан? «кому?», «чему?»
- Acc - винительный падеж - accusative - отвечает на вопросы кӧм?, мом? «кого?», «что?»
- Cmp - сравнительный падеж - comparative - отвечает на вопросы кӧла?, мола? «подобно кому?, чему?»
- Com - совместный падеж - comitative - отвечает на вопросы кӧге?, моге? «совместно с кем?, с чем?»
- Ine - местный падеж - inessive - отвечает на вопрос кушто? «где?»
- Ill - направительный падеж - illative - отвечает на вопрос кушко? «куда?»
- Lat - обстоятельственный падеж - lative - отвечает на вопрос кушан? «где»?
- Abe - лишительный падеж - abessive - отвечает на вопрос кӧ деч посна? мо деч посна? «без кого, без чего?»
N + Sg + Nom ола, пасу, мучаш
N + Sg + Gen олан, пасун, мучашын
N + Sg + Dat олалан, пасулан, мучашлан
N + Sg + Acc олам, пасум, мучашым
N + Sg + Cmp олала, пасула, мучашла
N + Sg + Com олаге, пасуге, мучашге
N + Sg + Ine олаште, пасушто, мучаште
N + Sg + Ill олаш, олашке, олашкыла, пасуш, пасушко, пасушкыла, мучашке, мучашышке, мучашкыла
N + Sg + Lat олаэш, пасуэш, мучашеш
N + Sg + Abe оладе, пасуде, мучашде
Склонение во множественном числе:
-влак, -шамыч:
N + Pl + Nom ава-влак, ава-шамыч
N + Pl + Gen ава-влакын, ава-шамычын
N + Pl + Dat ава-влаклан, ава-шамычлан
N + Pl + Acc ава-влакым, ава-шамычым
N + Pl + Cmp ава-влакла, ава-шамычла
N + Pl + Com ава-влакге, ава-шамычге
N + Pl + Ine ава-влакыште, ава-шамычыште # не употребляется
N + Pl + Ill ава-влакышке, ава-шамычышке # не употребляется
N + Pl + Lat ава-влакеш, ава-шамычеш # не употребляется
N + Pl + Abe ава-влакде, ава-шамычде
-мыт:
N + AssocPl + Nom авамыт
N + AssocPl + Gen авамытын
N + AssocPl + Dat авамытлан
N + AssocPl + Acc авамытым
N + AssocPl + Cmp авамытла
N + AssocPl + Com авамытге
N + AssocPl + Ine авамытыште # не употребляется
N + AssocPl + Ill авамытышке # не употребляется
N + AssocPl + Lat авамытеш # не употребляется
N + AssocPl + Abe авамытде
-ла:
N + AssocPl + Nom олала, лакыла
N + AssocPl + Gen олалан, лакылан # не употребляется
N + AssocPl + Dat олалалан, лакылалан # не употребляется
N + AssocPl + Acc олалам, лакылам
N + AssocPl + Cmp олалала, лакылала # не употребляется
N + AssocPl + Com олалаге, лакылаге
N + AssocPl + Ine олалаште, лакылаште
N + AssocPl + Ill олалашке, лакылашке
N + AssocPl + Lat олалаш, лакылаш
N + AssocPl + Abe олаладе, лакыладе # не употребляется
Образование существительного от другого существительного с помощью суффиксов:
-зе (-зо, -зӧ):
N + Der/зе ече - ечызе, тӱмыр - тӱмырзӧ, шӱвыр - шӱвырзӧ, кӱзле - кӱслезе, кол - колызо, чыпта - чыптазе, поҥго - поҥгызо, чодыра - чодыразе, орва - орвазе, ула - улазе, пакча - пакзаче, сонар - сонарзе, сату - сатузо, янда - яндазе, кокла - коклазе, кумыл - кумылзо, йылме - йылмызе, ой - ойзо, пычал - пычалзе, йомак - йомакзе, йола - йолазе, ӱчӧ - ӱчызе, паша - пашазе, амал - амалзе, ю - юзо
-че (-чо, -чӧ):
N + Der/че кӱту - кӱтӱчӧ, гармонь - гармоньчо, паша - пашаче, шоя - шояче, мыскара - мыскараче, кевыт - кевытче, мужаҥ - мужаҥче, алак - алакче, тартма - тартмаче, кнага - кнагаче
-ешке:
N + Der/ешке йол - йолешке, имнье -имнешке, тер - терешке, туйо - туешке
-ньӧ:
N + Der/ньӧ чӱчӱ - чӱчӱньӧ
-зак:
N + Der/зак кумыл - кумылзак
-н, -ов, -ев, -ова, -ева, -ский, -ская, -ин, -ина, -ович, -евич, -овна, -ева, -ыч, -ычна:
N + Der/н Чавай - Чавайн, Элексей - Элексейн, Лекай - Лекайн
N + Der/ов Шумат - Шуматов
N + Der/ев Сапай - Сапаев
N + Der/ский пӱнчер - Пӱнчерский, ломбер - Ломберский
N + Der/ыч Шумат - Шуматыч
N + Der/ычна Шумат - Шуматычна
-эр (-ер):
N + Der/эр куэ - куэр, тумо - тумер, пӱнчӧ - пӱнчер, кож - кожер, шопке - шопкер, писте - пистер, шоло - шолер, нулго - нулгер, нолго - нолгер, нӧлпӧ - нӧлпер, пызле - пызлер, ломбо - ломбер, шертне - шертнер, вондо - вондер, шоптырвондо - шоптырвондер, шуанвондо - шуанвондер, поланвондо - поланвондер, шудо - шудер, нуж - нужер, сад - садер, укш -укшер, ото - отер, мут - мутер
-ла:
N + Der/ла шӱгар - шӱгарла, кож - кожла
-лык:
N + Der/лык нер - нерлык, шинча - шинчалык, чыра - чыралык, шудо - шудылык, пидыш - пидышлык, сокта - сокталык, кӱчызӧ - кӱчызылык, ӱчызӧ - ӱчызылык
-ык:
N + Der/ык лӱмӧ - лӱмык, пеле - пелык
-ка:
N + Der/ка кури - курика, сомыл - сомылка, ӱмыл - ӱмылка
-ак:
N + Der/ак вол - волак
-ерме:
N + Der/ерме пӱкш - пӱкшерме
-дер:
N + Der/дер ате - атыдер
-й:
N + Der/й ава - авай, ача - ачай, ака - акай
-ем (-эм):
N + Der/ем алаша - алашаем, Орина - Оринаем, ваче - вачеем
-уш (-юш), -ук (-юк), -у (-ю):
N + Der/уш Лида - Лидуш, Ана - Ануш, Ваня - Ванюш
N + Der/ук Лида - Лидук, Ана - Анук, Ваня - Ванюк
N + Der/у Оля - Олю, Маня - Маню
-аш (-яш):
N + Der/аш шольо - шольаш, эрге - эргаш
-ндай, -вай, -кай, -яй:
N + Der/ндай кува - кувандай
N + Der/вай эрге - эргывай
N + Der/кай шольо - шольыкай
N + Der/яй шольо - шоляй
для придания дополнительного оттенка:
-рак:
N + Der/рак кува - куварак, оръеҥ - оръеҥрак, ийышке - ийыгкырак, шагатлан - шагатланрак, ньога - ньогарак, кас - касырак, лук - лукышкырак, саҥга - саҥгашкырак, чоҥга - чоҥгашкырак
Образование других частей речи:
-н (-ын):
N + Der/н --> Adv: шырпе - шырпын, тӱшка - тӱшкан, мондыдымаш - мондыдымашын, чакныдымаш - чакныдымашын, шочмо - шочмын, кушкыжмо - кушкыжмын, вӱргече - вӱргечын, изарня - изарнян, шуматкече - шуматкечын, рушарня - рушарнян, шагат - шагатын, минут - минутын, кече - кечын, кокла - коклан
-ла:
N + Der/ла --> Adv: марий - марла, татар - татарла, немыч - немычла, ырес - ыресла, оза - озала, герой - геройла, большевик - большевикла, уна - унала
-дегеч, -дегече:
N + Der/дегеч --> Adv: мут - мутдегеч
-нек:
N + Der/нек --> Adv: тичмаш - тичмашнек, ора - оранек, мужыр - мужырнек, кӱвар - кӱварнек
-ак:
N + Der/ак --> Adv: ӱй - ӱяк, мӱй - мӱяк, керосин - керосинак
-ынь:
N + Der/ынь --> Adv: туп - тупынь, кут - кутынь
-уй:
N + Der/уй --> Adv: туп - тупуй
-ле:
N + Der/ле --> Adv: ӱштӧ - ӱштыле
-а:
N + Der/а --> Adv: ӱмбал - ӱмбала
-шкен (-ышкен):
N + Der/шкен --> Adv: арня - арняшкен, идалык - идалыкышкен
-ан:
N + Der/ан --> A: кече - кечан, пыл - пылан, йӧн - йӧнан, вондер - вондеран, кумыл - кумылан, койыш - койышан, ӱй - ӱян, мӱй - мӱян, шӧр - шӧран, пиал - пиалан, чодыра - чодыран
-се (-со, -сӧ, -ысе, -ысо, -ысӧ):
N + Der/се --> A: эл - элысе, ял - ялысе, урем - уремысе, пӧрт - пӧртысӧ, куп - купысо, олык - олыкысо, тӱр - тӱрысӧ, кӧргӧ - кӧргысӧ, Моско - Москосо, Йошкар-Ола - Йошкар-Оласе
-дыме (-дымо, -дымӧ):
N + Der/се --> A: вий - вийдыме, там - тамдыме, ӱнар - ӱнардыме, мучаш - мучашдыме, лышташ - лышташдыме, ойго - ойгыдымо, тӱҥ-мучаш - тӱҥдымӧ-мучашдыме, тӱс - тӱсдымӧ
-лык:
N + Der/лык --> A: пӧръеҥ - пӧръеҥлык, документ - документлык, курорт - курортлык, корно - корнылык
-аш:
N + Der/аш --> A: тувыр - тувыраш, мыжер - мыжераш, плате - платьяш, лем - лемаш, пуралык - пуралыкаш, кече - кечаш, арня - арняш, тылзе - тылзаш, идалык - идалыкаш, ӱмыр - ӱмыраш, курым - курымаш, ий - ияш
-ле (-ло, -лӧ):
N + Der/ле --> A: там - тамле, чес - чесле, чап - чапле, куат - куатле, тыныс - тынысле, чер - черле, ям - ямле, онар - онарле, тушман - тушманле, куан - куанле, ойыртем - ойыртемле, ӱшан - ӱшанле, радам - радамле, пайда - пайдале, суап - суапле, серып - серыпле, тӱр - тӱрлӧ, йӧн - йӧнлӧ, йомарт - йомартле, кӧтырем - кӧтыремле, патыр - патырле
-сыр (-ысыр):
N + Der/сыр --> A: йӧн - йӧнысыр, чон - чонысыр
-а:
N + Der/а --> A: йытыр - йытыра, йорпак - йорпака
-ын:
N + Der/ын --> A: рож - рожын, вож - вожын
-алге:
N + Der/алге --> A: шыште - шышталге, шӧртньӧ - шӧртнялге, шӱштӧ - шӱшталге
-ешке:
N + Der/ешке --> A: тыртыш - тыртешке, туйо - туешке, йырге - йыргешке
Имя прилагательное
Образование прилагательного от другого прилагательного с помощью суффиксов:
-се (-со, -сӧ, -ысе, -ысо, -ысӧ):
A ӱлыл, кӱшыл, лишыл, умбал, шола, пурла, тембал
A + Der/се ӱлылысӧ, кӱшылысӧ, лишылысе, умбалысе, шоласе, пурласе, тембалысе
-ле (-ло, -лӧ):
A чытамсыр, кӱдырат
A + Der/ле чытамсырле, чытамсырле
-сыр (-ысыр):
A оҥай
A + Der/сыр оҥайсыр
приставка ни-:
A мучашдыме
A + Pre/ни нимучашдыме
Образование других частей речи:
-еч:
A + Der/еч --> N: ошо - Ошеч, шеме - Шемеч, лоптыра - лотыреч
-ык:
A + Der/ык --> N: кумда - кумдык
-ак:
A + Der/ак --> N: шӱкшӧ - шӱкшак
-ас:
A + Der/ак --> N: ола - Олас
-лык:
A + Der/лык --> N: ару - арулык, аҥыра - аҥыралык, вӱдыжгӧ - вӱдыжгылык, йорло - йорлылык, йӧсӧ - йӧсылык, куштылго - куштылгылык, рвезе - рвезылык, шоҥго - шоҥгылык, поян - поянлык, мотор - моторлык, чевер - чеверлык, сӧрале - сӧраллык, поро - порылык, ласка - ласкалык, чоя - чоялык, шучко - шучкылык, пашадыме - пашадымылык, властьдыме - властьдымылык
-чык:
A + Der/чык --> N: лавыра - лавырчык
-ер:
A + Der/ер --> N: тыгыде - тыгыдер
-т:
A + Der/т --> N: келге - келгыт, кугу - кугыт, кужу - кужыт, кӱжгӧ - кӱжгыт, кӱкшӧ - кӱкшыт, лопка - лопкыт, неле - нелыт
-ешке:
A + Der/ешке --> N: пеле - пелешке
-н (-ын):
A + Der/н --> Adv: пайдале - пайдалын, писе - писын, вичкыж - вичкыжын, кӱжгӧ - кӱжгын, шуэ - шуэн, чӱчкыдо - чӱчкыдын, тале - талын, ошо - ошын, шеме - шемын, кужу - кужун, чӱчкыдӧ - чӱчкыдын, волгыдо - волгыдын, чевер - чеверын, мотор - моторын, шокшо - шокшын, йӱштӧ - йӱштын, сай - сайын
-ла:
A + Der/ла --> Adv: тупе - тупела, тореш - торешла
-нек:
A + Der/нек --> Adv: изи - изинек, рвезе - рвезынек, ужарге - ужаргынек, самырык - самырыкнек, волгыдо - волгыдынек
-ак:
A + Der/ак --> Adv: шере - шерак, шопо - шопак
Имя числительное
Образование других частей речи:
-н (-ын):
Num + Der/н --> Adv: кумыт - кумытын, лу - луын, шӱдӧ - шӱдын, тӱжем - тӱжемын, шуко - шукын
-е (-ын):
Num + Der/е --> Adv: кокыт - кокыте, кумыт - кумыте, нылыт - нылыте
-ан:
Num + Der/ан --> A: визыт - визытан
-ем:
Num + Der/ем --> V: шуко - шукемаш, шагал - шагалемаш
Местоимение
Образование других частей речи:
-дегеч, -дегече:
Pron + Der/дегеч --> Adv: нимо - нимодегеч
-се (-со, -сӧ, -ысе, -ысо, -ысӧ):
Pron + Der/се --> A: тысе, тусо, кусо
-лык:
Pron + Der/лык --> A: мемнан - мемнанлык, тыйын - тыйынлык, тудын - тудынлык, мыйын - мыйынлык
-аш:
Pron + Der/аш --> A: тӱжем - тӱжемаш, миллион - миллионаш
-ешт:
Pron + Der/ешт --> V: весе - весешташ
-ем:
Pron + Der/ем --> V: весе - весемаш, моло - молемаш
Глагол
Образование других частей речи:
-зе (-зо, -зӧ):
V + Der/зе --> N: ургаш - ургызо, кушташ - куштызо, локташ - локтызо, кутыраш - кутырызо, кӱнчаш - кӱнчызӧ, мураш - мурызо
-че (-чо, -чӧ):
V + Der/че --> N: олдырташ - олдырчо, пулдырташ - пулдырчо, кӱдырташ - кӱдырчӧ
-аҥ:
V + Der/аҥ --> N: мужедаш - мужаҥ
-ыш:
V + Der/ыш --> N: алмашташ - алмаштыш, вакшаш - вакшыш, вашталташ - вашталтыш, викташ - виктыш, илаш - илыш, йодаш - йодыш, канаш - каныш, кошарташ - кошартыш, лекташ - лектыш, лӱшташ - лӱштыш, пеледаш - пеледыш, нерешташ - нерештыш
-тыш:
V + Der/тыш --> N: авыраш - авыртыш, ешараш - ешартыш, койдараш - койдартыш, кокыраш - кокыртыш, кошталаш - кошталтыш, мыскылаш - мыскылтыш, нелаш - нелтыш, ойыраш - ойыртыш, ончалаш - ончалтыш, ӧндалаш - ӧндалтыш, петыраш - петыртыш, пунчалаш - пунчалтыш, пурлаш - пурылтыш, пӱтыраш - пӱтыртыш, тошкалаш - тошкалтыш, удыраш - удыртыш
-еж:
V + Der/еж --> N: куташ - куктеж, пикташ - пиктеж, пунчаш - пунчеж, тулаш - тулеж, чоҥаш - чоҥеж
-тем:
V + Der/тем --> N: шелаш - шелтем, ойыраш - ойыртем
-еш:
V + Der/еш --> N: кораш - кореш
-ыл:
V + Der/ыл --> N: кушкаш - кушкыл, ошкедаш - ошкыл, таяш - тайыл, шӱваш - шӱвыл
-маш:
V + Der/маш --> N: авыраш - авырымаш, вучаш - вучымаш, висаш - висымаш, илаш - илымаш, куржаш - куржмаш, куралаш - куралмаш, ойлымаш - ойлыштмаш, кутыркалаш - кутыркалымаш, мураш - мурымаш, погынаш - погынымаш, шонкалаш - шонкалымаш, ӱжаш - ӱжмаш
из отрицательных причастий -дыме (-дымо, -дымӧ):
V + Der/маш --> N: кӱлдымӧ - кӱлдымаш, пытыдыме - птыдымаш, уждымо - уждымаш
-чык:
V + Der/чык --> N: воштылаш - воштылчык, амыргаш - амырчык, индыраш - индырчык, йырнаш - йырынчык, кычалаш - кычалчык, мешаяш - мешанчык, моктанаш - моктанчык, кутыраш - кутырчык, пудыранаш - пудыранчык, овараш - оварчык
-эм (-ем):
V + Der/эм --> N: илаш - илем, руаш - руэм, йӱлаш - йӱлем, куклаш - куклем, тошкаш - тошкем, кораш - корем, лодаш - лодем, пӧлаш - пӧлем, пӧрдаш - пӧрдем, пӱраш - пӱрем, пунаш - пунем, пӱтыраш - пӱтырем, чияш - чием, шараш - шарем, ушаш - ушем, кучаш - кучем
-ык:
V + Der/ык --> N: йырнаш - йырнык, каташ - катык, нӧнчаш - нӧнчык, нӱжаш - нӱжык
-ка:
V + Der/ка --> N: вӱдылаш - вӱдылка, пӱтыраш - пӱтырка, чумыраш - чумырка
-ак:
V + Der/ак --> N: вончаш - вончак, лодаш - лодак, чараш - чарак
-еч:
V + Der/еч --> N: пӱтыраш - пӱтыреч
из причастий:
-н (-ын):
V + Der/н --> Adv: шиждыме - шиждымын, койдымо - койдымын, чаманыше - чаманышын, койдарыше - койдарышын
из причастий -ме (-мо, -мӧ):
-ан:
V + Der/ан --> A: шогымо - шогыман, возымо - возыман, кычкыме - кычкыман
из причастий -ше (-шо, -шӧ):
-ан:
V + Der/ан --> A: куаныше - куанышан, пуштыланыше - пуштыланышан, вожылшо - вожылшан
из отрицательных причастий:
-ан:
V + Der/ан --> A: пуыдымо - пуыдыман
-сыр (-ысыр):
V + Der/сыр --> A: инанаш - инансыр, чыташ - чытамсыр, келанаш - келесыр
-ака:
V + Der/ака --> A: шарлаш - шарлака
-е:
V + Der/е --> A: пулчаш - пулче, илаш - иле, кылмаш - кылме, лӱҥгаш - лӱҥге