Пос: различия между версиями

Материал из Wiki FU-Lab
Перейти к навигации Перейти к поиску
Нет описания правки
Нет описания правки
 
(не показано 200 промежуточных версий 4 участников)
Строка 1: Строка 1:
С. І. ԀАԊІЛОВ
Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.
СКӦТ КӦРЫМ ПУКТАСЈАС ВӦԂІТӦМ
ССРС-са јӧзјаслӧн шӧрса ԋіга леԇан ін
Мӧскуа
1931 во.
6000
Воԇкыв.
 
Сојузса Нароԁнӧј Коміссарјас Сӧвет скӧт віԇӧм паԍкӧԁӧм јылыԍ 1930 во февраԉ 13-ӧԁ лунԍа ԃекретын шуіс:
„Інԁыны совхозјаслы, колхозјаслы віԇму јукӧԁјаслы, меԁ најӧ ԋаԋа кӧрымјас јӧнҗыка вежісны ԍілос кӧрымјасӧн, корԋеплоԁјасӧн, сојаӧн, меԁԍа-ԋін інԁыны пӧскӧԏінајас, віԇјас бурмӧԁӧм вылӧ.
Ӧтувја овмӧслы віт воԍа план лӧԍӧԁігӧн урчітны турунјас ԁа корԋеплоԁјас кӧјԁыс вӧԃітӧм паԍкӧԁӧм јылыԍ, меԁ еԍкӧ локтан 3-4 во мыԍԏі-ԋін кӧјԁысјасыс вӧлі тырмымӧн аслыным, ԁај вічміс заграԋіцаӧ петкӧԁны“.
Сіԇ-кӧ колхозјаслы колӧ паԍкӧԁны кӧрым пуктасјас, кӧԇајас вӧԃітӧм, шуам, корԋеплоԁјас (турнепс, мӧс ԍвеклӧ, бруква ԁа м.) оз сӧмын кӧрым вылӧ, а щӧщ і кӧјԁыс вылӧ.
Збыԉ-кӧ ԁумыштан, турунјас ԁа скӧт кӧрым пуктасјас вӧԃітӧм паԍкӧԁтӧг он і вермыв прамеја сувтӧԁны скӧт вӧԃітӧм, ԋі порԍ вӧԃітӧм. Скӧтӧс вӧлі віԇӧны ԉок віԇјас вывса турунӧн ԁа іԇас вылын ԋеуна ԋаԋ кӧрым соԁтыштӧмӧн. Сы вӧсна најӧ јӧв і јај вӧлі вајӧны зев еща.
Кӧрым кӧԇајас, торјӧн-ԋін корԋеплоԁјасӧс паԍкӧԁны щӧктӧ РСФСР-са Нароԁнӧј Коміссарјаслӧн Сӧвет 1930 во ԃакабр 14 лунԍа постановԉеԋԋӧын. Ԃекретын урчітӧма паԍкӧԁны став кӧԇа плӧшщаԃсӧ 19,4% вылӧ, а кӧрым кӧԇајас улӧ — турунјас, ԍілос,
корԋеплоԁјас — кӧԇа шуӧма паԍкӧԁны 5% вылӧ, а урожајсӧ кыпӧԁны еща вылӧ-ԋін 10%.
Јонакоԃ таво лоӧ турунјас ԁа корԋеплоԁјас улӧ местатӧ паԍкӧԁӧма ԁа сы вӧсна став совхозјаслы, колхозјаслы тувсов кӧԇа ԁырјі 1931 воӧ щӧктӧма кӧјԁысјас чукӧртны, корԍны местајас вылыԍ.
Правіԏеԉство јона тӧжԁыԍӧ корԋеплоԁјас паԍкӧԁӧм вӧсна, кӧԅа плӧшщаԃ ыҗԁӧԁӧм вӧсна. Корԋеплоԁјас ԍетӧны вывті ыҗыԁ урожајјас, јона пӧтӧсӧԍ. Ԁај кыпӧԁӧны урожајсӧ мукӧԁ кӧԇајаслыԍ, а сіԇ-кӧ отсалӧны кыптыны і мукӧԁ кӧԇајаслы.
 
КОРԊЕПЛОԀЈАСЛӦН КОЛАНЛУНЫС ОВМӦСЫН
 
Корԋеплоԁјас — меԁԍа гырыԍ урожајјас ԁа бур ԁокоԁјас ԍетыԍ пуктасјас. Боԍтам кӧԏ мӧс ԍвеклӧ. Бура мусӧ бурмӧԁӧмӧн, уҗалӧмӧн, бура вӧԃітӧмӧн сіјӧ ԍетӧ 600 центԋер гектар вылыԍ, корсӧ лыԃԃытӧг.
Пӧтӧс ԍерԏіыс, вуҗӧԁны-кӧ сіјӧс ԋаԋ вылӧ (кілограмм ԍвеклӧ, ԉібӧ 15 кілограмм корјыс пӧтӧссӧ ԍетӧны 1 кілограмм ԋаԋ мынԁа), сіјӧ лоӧ 85 центԋер ԋаԋ, ԉібӧ 150 центԋер бур бобӧԋаԋ кос турун.
Ԍулыԍ ԉібӧ шобԁілыԍ бур урожајӧн мі лыԃԃам 25 центԋер кӧјԁыс ԁа 40 центԋер іԇас гектар вылыԍ. Лыԃԃыны-кӧ пӧтӧс ԍерԏіыс 5 центԋер іԇас ӧԏі центԋер ԋаԋ тујӧ, став іԇасыс кутас воԇсаԍны 8 центԋер ԋаԋкӧԁ, а став урожајыс гектар вывԍыс лоӧ 33 центԋер ԋаԋ. Сіԇ-кӧ мӧс ԍвеклӧ ԍетӧ урожајсӧ куім мынԁа ԍу ԁа шобԁі ԁорыԍ, 4 1/2 мынԁа іԁ ԁа зӧр ԁорыԍ.
Кӧрым турунјас — бобӧԋаԋ, ԉуцерна, еспарцет, віка — оз-жӧ ԍетны корԋеплоԁјас мынԁа урожај. Бур урожај-ԋін гектарыԍ налӧн 50 центԋер, а пӧтӧслун ԍерԏіыс быԁ кык центԋер турун вочаалӧ центԋер ԋаԋлы.
Сіԇ-кӧ гектар вылын турун урожај ԍетӧ пӧтӧслунсӧ 25 центԋер ԋаԋ мынԁа. Та ԍерԏі тыԁалӧ — корԋеплоԁјас унҗык вајӧны урожајсӧ турун ԍерԏі куім мынԁа-жӧ.
Ыҗыԁ урожајыс корԋеплоԁјаслӧн со мыј вӧсна: најӧ быԁмігас леԇӧны вывті уна ԁа паԍкыԁ корјас, најӧ кыјӧны вывті уна шонԁі југыԁсӧ ԁа шоныԁсӧ мукӧԁ быԁмӧгјас ԍерԏі.
А мі тӧԁам — меԁыҗыԁ уҗыс оргаԋіческӧј веществосӧ вӧчӧм куԅаыс (быԁмӧм куԅаыс) мунӧ корјасас шонԁі југӧр ԁа угԉекіслота отсалӧмӧн, коԁӧс (угԉекіслотасӧ) корјасыс боԍтӧны сынӧԁԍыс ԁа вужјаснас муԍыс перјӧм ва отсӧгӧн.
Корԋеплоԁјаслӧн уна ԁа паԍкыԁ корјасыс, ԁај вывті паԍкыԁ сук вужјасыс. Вужјасыс сылӧн пырӧны муас пыԁӧҗык мукӧԁ кӧԇа вужјас ԁорыԍ, шуам, ԋаԋ кӧԇа вужјас ԁорыԍ. Ԋаԋјаслӧн вужјасыс пырӧны муӧ метр җуҗтаӧԇ ԁа сымԁа-жӧ паԍтасӧ. Корԋеплоԁјаслӧн вужјасыс пырӧны метрӧн җынјӧн җуҗта ԁа метр паԍтаӧԇ.
Сіԇ-кӧ корԋеплоԁјаслӧн ем зев уна ԁа паԍкыԁ корјас ԁа уна вужјас, коԁјасӧн боԍтӧны сынӧԁԍыс ԁа муԍыс ԍојансӧ. Сы вӧсна і корԋеплоԁјас ԍетӧны ыҗыԁ урожај.
Корԋеплоԁјас оз повны кос повоԃԃаыԍ. Кӧԇӧма-кӧ корԋеплоԁјас, секі омӧԉ урожај сылӧн кос повоԃԃа вӧсна оз-ԋін ло, кӧрымтӧг он-ԋін коԉ. Унаыԍ кос повоԃԃа вӧсна ԋаԋјас ԍетӧны зев ічӧт урожај — 2-3 центԋер гектарыԍ. Сіԇі вӧлі черноԅомнӧј полосаын 1924-ӧԁ воын. Корԋеплӧԁјас і кос воын ԍетӧны бур урожајјас.
Корԋеплоԁјас первојсӧ быԁмӧны зев ԋӧжјӧ ԁа оз боԍтны уна ва. А ԋаԋ кӧԇајас боԍтӧны уна ва пер-
војԍаԋыс, ԁај пӧшԏі помӧԇыс, шептавтӧԇыс, меԁԍа-ԋін бӧрја кык вежонсӧ шептавтӧԇыс.
Корԋеплоԁјас јона завоԃітчӧны быԁмыны јуԉын, августын, кор став Сојуз паԍта унҗык зерјас уԍӧны. А тајӧ зерјасыс ԋаԋ кӧԇајаслы поԉзасӧ оз-ԋін вајны, сіјӧ каԁас ԋаԋјасыс унҗыклаас воӧма-ԋін-ԁа.
Сіԇ-кӧ корԋеплоԁјас кос повоԃԃаыԍ оз повны. Најјаслыԍ кӧԇајас паԍкӧԁӧм меԁԍа-ԋін колӧ Украінаын, Војвыв Кавказын, Шӧр ԁа Улыс Поволжјӧын, кӧні зерјасыс омӧԉаҗык уԍлӧны.
1924-ӧԁ воӧ, зев кос воӧ Саратовса опытнӧј станціјаын мӧс ԍвеклӧ воіс 260 центԋер гектар вылыԍ. Ставропоԉ округын, Војвыв Кавказын, 1927-ӧԁ воын уналаын шобԁі зертӧмла щыкі, а мӧс ԍоркԋі ԍетіс 500-600 центԋер гектар вылыԍ.
Тащӧм прімерыԁ ем вывті уна. Колхозјас-кӧ быԁ во кутасны кӧԇны корԋеплоԁјас, кукуруза ԁа кос повоԃԃаыԍ повтӧм мукӧԁ кӧԇајас, најӧ ԋекор оз коԉлыны корымтӧг.
Урожај лептӧм. Корԋеплоԁјас бӧрԍа колӧ јона бура віԇӧԁны, јона најӧӧс ԁӧԅӧрітны, меԁԍа-ԋін первојсӧ. Најӧ кӧԇԍӧны паԍкыԁ раԁјасӧн, најӧс колӧ унаыԍ ԋебԅӧԁны, кокавны, костсӧ гӧрыштавны, јог туруныԍ весалӧм могыԍ. Корԋеплоԁјасӧс-кӧ омӧԉа лоӧ ԁӧԅӧрітӧма, омӧԉ лоӧ і урожајыс сылӧн. Раԁјассӧ ԁа раԁјас костсӧ кокалӧмыс, гӧрышталӧмыс бырӧԁӧ јог турунјасӧс ԁај віԇӧ васӧ муас. Сы вӧсна корԋеплоԁјас бӧрын соԁӧ урожај ԋаԋ кӧԇајаслӧн, меԁԍа-ԋін бура соԁӧ урожајыс, корԋеплоԁјассӧ кӧԇігӧн-кӧ мусӧ вӧлі кујӧԁалӧма. Сіԇ-кӧ корԋеплоԁјас лептӧны урожајсӧ і ԋаԋ кӧԇајаслыԍ.
Корԋеплоԁјас соԁтӧны овмӧсын скӧт кӧрымјас, а сіԇ-кӧ і кујӧԁ. Унҗык кӧрымӧн поԅӧ віԇны унҗык скӧт ԁа бурҗыка бурмӧԁны, вынԍӧԁны мујассӧ. Сіԇ-кӧ корԋеплоԁјас вӧԃітігӧн урожајыс кыптас і став мукӧԁ кӧԇајаслӧн.
Корԋеплоԁјас бур кӧԇны јешшӧ і сы вӧсна, мыј налӧн і корјыс ԋӧԏі оз вош, ставыс верԁԍӧ скӧтлы. Сіԇ-кӧ му вывԍыс боԍтӧм став выныс бӧр ԍетԍӧ муыслы ԁа муыс оз жебмы. Ԋаԋјас, шабԁі, поԁсолԋечԋік вӧԃітігӧн мыјкӧ мынԁа выныс муыслӧн (пітаԏеԉној вешществоыс) кӧјԁысӧн ԁа мыјԁа бокӧ мунӧ, оз бергӧԁԍы муыслы.
Сеԍԍа корԋеплоԁјас вӧԃітӧм бур јешшӧ і мӧԁторјӧн: сіјӧ кыпӧԁӧ јона ԋаԋјаслыԍ урожајсӧ, мујассӧ јог турунјасыԍ весалӧмӧн ԁа гагјасыԍ весалӧмӧн. Гагјасыс војԁӧрсӧ олӧны јог турунјас вылас, а сеԍԍа вуҗӧны ԋаԋјас вылас. Корԋеплоԁјас вӧԃітігӧн мі весалам мусӧ јогԍыс, а щӧщ і гагјасԍыс. Еща ԍојан вӧсна ԁа мусӧ щӧкыԁа ԋебԅӧԁӧм восна &гыгјасыс кулӧны.
Корԋеплоԁјас ԁа скӧт віԇом. Корԋеплоԁјасӧн поԅӧ верԁны мӧсјасӧс ԁај порԍјасӧс. Лыԍтан мӧсјаслы корԋеплоԁјасыԁ вывті бур кӧрым. Тӧлын сіјӧн поԅӧ верԁны турун пыԃԃі, і скӧтлӧн гыркыс корԋеплоԁјаснас верԁӧмӧн бурҗыка пуӧ чорыԁ кӧрымјассӧ — іԇассӧ ԁа турунсӧ.
Корԋеплоԁјас шуԍӧны јӧв вӧтлан кӧрымӧн, сіјӧн верԁігас јӧвсӧ скӧтыс завоԃітчӧ унҗык ԍетны-ԁа. Сіԇ-кӧ, колхоз-кӧ кӧсјӧ паԍкӧԁны ԁокоԁ вајана скӧт віԇӧм, верԁны скӧтсӧ бура ԁа нормајасӧн, сылы колӧ завоԃітны вӧԃітны корԋеплоԁјас.
 
ПЕРЕМЕНА ВӦԂІТӦМ.
 
Куім переменаӧн мујас вӧԃітігӧн, коԍкӧм (скӧт сы вылын віԇӧмӧн) улын мусӧ віԇігӧн ԁа пыр ӧԏі пӧлӧс ԋаԋјас кӧԇігӧн торја посԋі овмӧсјасын урожајјас вӧліны зев омӧԉӧԍ, кӧԏ еԍкӧ кык во мыԍԏі којмӧԁас муыс вӧлі пыр коԍкӧм улын гожӧмбыԁ &шӧјтчӧ-ԁа.
Ԋаԋ кӧԇајас, ӧԏі-кӧ, мусӧ вывті јона коԍтӧны. Полтаваса опытнӧј станціјаын, ԁа Херсонса опытнӧј
мујас вылын тӧԁмалӧм петкӧԁліс: ԋаԋ чукӧртігӧн мујас вывті косӧԍ, колӧны зев јон зерјас мусӧ ԋебԅӧԁны прамеја, меԁ еԍкӧ локтан воас муыс вајіс бур урожај.
Тувсов кӧԇа бӧрԍаԋ ԁа ԋаԋсӧ чукӧрттӧԇыс муыс вӧрԅӧԁлытӧг кујлӧ тӧлыԍ 3-4, а арԍа ԋаԋ кӧԇајас кӧԇӧм бӧрын муыс вӧрԅӧԁлытӧг олӧ веԍіг во гӧгӧр, оз-кӧ ԁырҗык. Сіјӧ каԁнас муыс јӧна пукԍӧ, топалӧ ԁа коԍмӧ. Јог турунјас јона паԍкалӧны ԁа чінтӧны урожајсӧ мукӧԁ ԁырјі җын вылӧ.
Корԋеплоԁјас бӧрын муыс коԉӧ ԋебыԁ, јог турунтӧм, тырмымӧн ваа локтан во кежлас. Корԋеплоԁјас бӧрын шобԁі ԍетӧ урожајсӧ процент 20 вылӧ унҗык.
Сіԇ-кӧ кујім переменаӧн вӧԃітігӧн корԋеплоԁјас колӧ вӧԃітны ԍу бӧрын, іԁ ԁа зӧр воԇвылын. Корԋеплоԁјас вӧԃітігӧн меԁбур уҗавны мујас ԋоԉ переменаӧн: 1) коԍкӧм, 2) ԍу, 3) корԋеплоԁјас, ԉібӧ картупеԉ, 4) тувсов ԋаԋ кӧԇајас — іԁ, зӧр.
Јешшӧ-кӧ завоԃітны вӧԃітны турун кӧԇа, шуам, бобӧнаԋ, секі ковмас мутӧ вӧԃітны уна переменаӧн, шуам, квајт переменаӧн: 1) коԍкӧм, 2) ԍу, 3) корԋеплоԁјас, картупеԉ, 4) тувсов ԋаԋ кӧԇајас бобӧԋаԋкӧԁ,
5) бобӧԋаԋ, 6) шабԁі ԁа мукӧԁ.
Бобӧԋаԋ-кӧ кӧԇԍӧ ԍу вылӧ, поԅӧ лӧԍӧԁны сещӧм перемена: 1) вікаӧн коԍкӧм, 2) ԍу бобӧԋаԋкӧԁ, 3) первој воԍа бобӧԋаԋ, 4) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ, 5) корԋеплоԁјас, картупеԉ, 6) зӧр, іԁ. Тащӧм переменаӧн му вӧԃітігӧн корԋеплоԁјас, картупеԉ кӧԇԍӧны бобӧԋаԋ бӧрын.
 
КОРԊЕПЛОԀЈАС УЛӦ МУ КУЈӦԀАЛӦМ.
 
Корԋеплоԁјас ԍетӧны ԋаԋјас ԍерԏі куім мынԁа урожај пӧтӧс ԍерԏіыԍ. Сіԇ-кӧ најӧ і муԍыс боԍтӧны вынсӧ унҗык ԋаԋјас ԁорԍыԁ. Меԁԍа-ԋін уна корԋеплоԁјас боԍтӧны муԍыԁ азот, каԉіј, ԋеуна ещаҗык фосфорнӧј кіслота.
Тајӧ табԉіцаас інԁам, унаӧ шӧркоԃ урожај ԁырјі муыслыԍ боԍтӧны ԍу ԁа мӧс ԍвеклӧ гектар вылыԍ.
Ԍу Мӧс ԍвеклӧ
Азот . .......34 кгр. 100 кгр.
Каԉіј...........30 „ 200 „
Фосфорнӧј кіслота 18 „ 30 „
Іԅвеԍт..........11 „ 31 „
Тајӧ табԉіцаыԍ тыԁалӧ — мулыԍ ԍвеклӧ боԍтӧ фосфорнӧј кіслотасӧ 1 1/2 мынԁа унҗык, іԅвеԍт — куім пӧв унҗык, азот куім пӧв-жӧ унҗык, каԉіј — 67 1/2 пӧв унҗык ԍу ԍерԏі.
Меԁым корԋеплоԁјаслыԍ боԍтны бур урожај, ԁа на бӧрын еԍкӧ меԁ і мукӧԁ кӧԇајас ез омӧԉӧԍ лоны, колӧ сіԇкӧ корԋеплоԁјас улӧ мусӧ уԁобрітны, кујӧԁавны.
Меԁбур мувынԍӧԁанӧн корԋеплоԁјаслы лоӧ кујӧԁ. Кујӧԁ кыпӧԁӧ корԋеплоԁјаслыԍ урожајсӧ быԁ пӧлӧс му вылын.
Со кӧԏ боԍтам прімерјас.
Полтаваса опытнӧј станціјаын шӧркоԃа кӧкјамыс воӧн кујӧԁавтӧм му вылыԍ боԍтӧма корԋеплоԁјаслыԍ урожајсӧ 325 центԋерӧн гектар вылыԍ, а кујӧԁалӧм му вылыԍ — 386 центԋерӧн. Кујӧԁыс соԁтіс урожајсӧ 61 центԋер гектар вылыԍ.
Харковса опытнӧј станціјаын (ԍӧԁ му вылын) вӧлі нуӧԁӧма сещӧм опытјас: ԍу воԇвылын вӧлі муыс кујӧԁавԍӧ, а сеԍԍа кӧԇԍӧ мӧс ԍвеклӧ, а мӧԁлаын вӧлі кујӧԁавԍӧ веԍкыԁа ԍвеклӧ кӧԇӧм воԇвылас.
Шӧркоԃа 8 воӧн ԍу кӧԇа воԇвылын ԍујӧм 360 центԋер кујӧԁ лептіс урожајсӧ мӧс ԍвеклӧлыԍ вонас 81 центԋер гектар вылӧ. Сымԁа жӧ кујӧԁыс, коԁӧс вӧлі ԍујӧма корԋеплоԁјас кӧԇа воԇвылас, лептіс урожајсӧ корԋеплоԁјаслыԍ шӧркоԃа 124 центԋер гектар вылӧ. Быԁ куім центԋер кујӧԁ лептіс урожајјассӧ ӧԏі центԋер вылӧ.
Татыԍ зев-ԋін лӧԍыԁа тыԁалӧ, кущӧм бура урожајсӧ корԋеплоԁјаслыԍ соԁтӧ кујӧԁ.
Харковса опытнӧј станціја вылын опытјас вӧлі вӧчӧма мӧԁногҗык. Сені скӧт ԍвеклӧ кӧԇа воԇвылын вӧлі ԍујӧма міԋерала мувынԍӧԁанјас. Томасшлак (фосфорнокіслӧј мувынԍӧԁан) вӧлі ԍујӧма гектар вылӧ 3 центԋер ԁа сіјӧ кыпӧԁіс урожајсӧ мӧс ԍвеклӧлыԍ 55 центԋер вылӧ. Мӧԁ кывјасӧн-кӧ, быԁ 16 кілограмм мувынԍӧԁан соԁтісны урожајсӧ 3 1/2 центԋер. Та ԍерԏі тыԁалӧ, корԋеплоԁјас улӧ бур ԍујны і міԋерала мувынԍӧԁанјас.
Тані унҗык прімерсӧ вӧлі вајӧԁӧма черноԅомнӧј полосаыԍ. Міԋерала мувынԍӧԁанјас кыпӧԁӧны јона урожајсӧ і мукӧԁ местајасыԍ. Сені мујасыԁ гӧԉҗыкӧԍ быԁмӧглы быԁмыныс коланторјаснас (пітаԏеԉнӧј веществојаснас) ԁа сетчӧ мувынԍӧԁантӧ колӧ унҗык ԍујны, унҗык пӧлӧсӧс — оз сӧмын фосфор, а щӧщ каԉіј ԁа азот.
Мі аԁԇылім-ԋін, корԋеплоԁјас боԍтӧны муыԍ азотсӧ ԁа каԉіјсӧ јона уна фосфор ԁорыԍ. Сы вӧсна корԋеплоԁјас улӧ колӧ ԍујны суперфосфат кынԇі, щӧщ каԉіјнӧј соԉ ԁа азота мувынԍӧԁан — ԍернокіслӧј аммоԋіј. Тајӧ мувынԍӧԁанјасыс јона кыпӧԁӧны урожајсӧ,
Важ Јарославскӧј губерԋаын вӧчалӧм опытјас петкӧԁлісны: суперфосфат ԁа каԉіјнӧј соԉ лептісны мӧс ԍоркԋілыԍ (турнепслыԍ) урожајсӧ 114 центԋер быԁ гектарыԍ, мӧс ԍвеклӧлыԍ — 89 центԋер гектарыԍ, бруквалыԍ — 157 центԋер гектарыԍ, морковлыԍ — 4 1/2 цент. гектарыԍ.
Важ Калуга губ. вӧчалӧм опытјас петкӧԁлісны: гектар вылӧ петкӧԁӧма вӧлі 360 центԋер кујӧԁ. Сы вылӧ кӧԇӧм турнепс ԍетіс урожај 330 центԋер. А суперфосфатӧн ԁа каԉіјнӧј соԉӧн бурмӧԁӧм му ԍетіс 333 центԋер мӧс ԍоркԋі.
Важ Псковса губ. вӧчӧм опытјас петкӧԁлісны, кыԇі соԁӧ мӧс ԍвеклӧлӧн урожајыс торја ԍікас мувын-
ԍӧԁанјас муӧ ԍујӧмыԍ. Быԁ гектарыԍ вӧлі боԍтӧма соԁтӧԁ урожај со кыԇі:
Суперфосфатӧн му бурмӧԁӧмӧн 30 центԋер
Каԉіјнӧј ԍоԉӧн................86 „
Ԍеԉітраӧн.....................93 „
Суперфосфатӧн ԁа каԉіјнӧј соԉӧн 114 „
Ԍеԉітраӧн ԁа каԉіјнӧј ԍоԉӧн . . 170 „
Став пӧлӧс мувынсӧԁансӧ ԍујӧма 186 „
Тајӧ табԉіцаыԍ тыԁалӧ, торјӧн муӧ ԍујӧмӧн каԉіј ԁа азот јонҗыка лептӧны урожај корԋеплоԁајслыԍ, фосфора мувынԍӧԁан ԁорыԍ. Каԉіјнӧј соԉ ԍеԉітракӧԁ кыпӧԁісны урожајсӧ 1 1/2 пӧв унҗык суперфосфат ԁа каԉіјнӧј соԉ ԁорыԍ. Меԁбура урожајсӧ лептӧны куімнан пӧлӧс мувынԍӧԁаннас мусӧ вынԍӧԁӧмӧн.
Кујӧԁ бурҗык ԍујны муас арԍаԋыс, поԅӧ і тӧвнас ԉібӧ тулыснас, сӧмын секі колӧ боԍтны јонҗыка сіԍмӧм кујӧԁ. Кымын уна кујӧԁ лоӧ петкӧԁӧма му вылӧ, сымын бур, сымын урожајыс лоӧ вылын.
Міԋерала мувынԍӧԁанјас — суперфосфат, каԉіјнӧј соԉ, ԍернокіслӧј аммоԋіј — колӧ муас ԍујны ԋечерноԅомнӧј полосаын гӧрӧм воԇвылас. Гектар вылӧ колӧ боԍтны 4-5 центԋер суперфосфат, 2-2 1/4 ц. каԉіјнӧј соԉ ԁа сымынԁа-жӧ ԍернокіслӧј аммоԋіј.
Вывті бур вынԍӧԁан корԋеплоԁјаслы — кујӧԁ ва. Кіԍкалӧм воԇвылас колӧ сіјӧс сорлавны кык-куім мынԁа ваӧн. Кіԍкавны кујӧԁ ваӧн колӧ корԋеплоԁјасӧс шочмӧԁӧм бӧрас. Гектар вылас колӧ 100-150 бӧчка кујӧԁ ва. Бӧчкасӧ колӧ лӧԍӧԁны сіԇ, меԁ еԍкӧ кујӧԁ ваыс веԍкалі самӧј раԁјас вылас. Кіԍкалӧм бӧрын ԋеԁыр мыԍԏі колӧ кокавны, меԁ муыс оз коркаав.
Кујӧԁ ваын зев уна азот ԁа каԉіј, а фосфорыс еща. Меԁ еԍкӧ ыҗыԁҗык урожај воас, колӧ јешщӧ кӧԇтӧԇ војԁӧр муас ԍујны суперфосфат.
Вывті бур корԋеплоԁјаслы і пач пӧім. Сіјӧс колӧ пуктыны гектар вылӧ 10 центԋер.
Зев-жӧ бур мувынԍӧԁан корԋеплоԁјас улӧ курӧг, гуԉу кујӧԁ. Сіјӧс поԅӧ му вылас петкӧԁны кӧԏ коснас, кӧԏ ваӧн сорлалӧмӧн.
Му вылӧ-кӧ петкӧԁԍӧ сіјӧ коснас, колӧ бура сіјӧс посԋӧԁны ԁа сорлавны 2-3 мынԁа муӧн ԁа сіԇі којавны ву вылас кӧԇтӧԇыс, ԉібӧ раԁјасас кіԍкавны ічӧԏікаӧн.
Поԅӧ лебач кујӧԁыԍ вӧчны і кујӧԁ ва. Колӧ сӧмын војԁӧр посԋӧԁны порошкі коԃӧԇ, сеԍԍа сорлавны кык-куім мынԁа ваӧн ԁа сіјӧ ванас кіԍкавны корԋеплоԁјас шочмӧԁӧм бӧрас.
Лебач кујӧԁын ем уна азот ԁа фосфорнӧј кіслота. Кујӧԁсӧ-кӧ кіԍкавны гуранјасас пуктігас посԋӧԁтӧг ԁа муӧн сорлавтӧг, сіјӧ вермас корԋеплоԁјаслыԍ став вужсӧ сотны. Сы вӧсна сіјӧс пыр колӧ сорлавны муӧн ԉібӧ ваӧн. Гектар вылӧ сіјӧс колӧ ԍујны 10-15 центԋер.
 
КЫТӦН КУЩӦМ КОРԊЕПЛОԀЈАС КӦԆНЫ.
 
Колхозјас мујас вылын корԋеплоԁјассӧ завоԃітісны вӧԃітны сӧмын-на 3-4 во сајын. Сы вӧсна сіјӧс кӧԇігӧн вермасны лоны уна ӧшыбкајас, колхозјас омӧԉа-на тӧԁӧны корԋеплоԁјассӧ вӧԃітӧм јылыԍ-ԁа.
Кӧн-ԍурӧ, шуам, завоԃітлісны турнепс ԁа морков вӧԃітны рӧсаԁаӧн, а тајӧ корԋеплоԁјассӧ рӧсаԁанас ԋӧԏі оз поԅ вӧԃітнысӧ: турнепсыс мӧԁлаӧ пуктӧмнас оз кутчіԍ, а морковлӧн &вуҗјыс лоӧ вывті уна вожа.
Унаӧн оз тӧԁны, кущӧм корԋеплоԁјас поԅӧ вӧԃітны кущӧм рајонын, кущӧмјас на піыԍ ԍетасны меԁыҗыԁ урожај. Сы вӧсна тані віԇӧԁлам, кӧні кущӧм корԋеплоԁјас колӧ кӧԇны.
РСФСР војлаԁорын, сіԇ-жӧ Урал војвыв округјасын ԁа војвывлаԁорас Ԍібырын (тајга полосаас) колӧ меԁјона вӧԃітны турнепс ԁа бруква, Ԃерт поԅӧ і мукӧԁјасӧс віԁлыны. Тајӧ рајонјасас гожӧмыс җе-
ԋыԁ ԁај кӧԇыԁ коԃ. Сы вӧсна мӧс ԍвеклӧ ԁа морков быԁмӧны омӧԉҗыка турнепс ԁа ԍоркԋі ԁорыԍ.
Мӧс ԍвеклӧ ԁа ԍоркԋі бурҗык вӧԃітны рӧсаԁаӧн ԁа рӧсаԁасӧ-ԋін пуктыны му вылас. Секі лоӧ ыҗыԁҗык урожај, ӧԁјӧҗык кынмавтӧԇ сіԇсӧ воӧ-ԁа, ԁај омӧԉҗыка щыкӧны віԇігас.
Ԍвеклӧлӧн сортјасыс кык пӧлӧс. Ӧԏі пӧлӧс сортјасыслӧн — җынвыјӧ, весіг унҗык-на, ԍвеклӧыс быԁмігас петӧ муверкӧсас, којмӧԁ јукӧныс му пыщкӧсас сӧмын. Тащӧм сортјасыс, шуам, віж ԁа гӧрԁ Еккенԁорфскӧј ԁа Арԋім-Крівенскӧј ԍвеклӧ. Тащӧм ԍвеклӧсӧ зев кокԋі муԍыс ԋещкыныс.
Таԇі-жӧ быԁмӧны Обернԁорфскӧј віж ԁа гӧрԁ ԍвеклӧ. Налӧн вужјыс гӧгрӧс. Еккенԁорфскӧј ԍвеклӧ сортјас вајӧны ыҗыԁҗык урожајјас Обенԁорфскӧј сортјас ԍерԏі.
Вужнас пыԁын пукалыԍ сортјас піыԍ поԅӧ інԁыны — сакарнӧј, віж ԁа гӧрԁ полусакарнӧј, маммут, баррес. Вужјыс налӧн јоԍ, пукалӧ ставнас пӧшԏі муас ԁа сы вӧсна ԋещкыны ԍӧкыԁҗык. Керӧны најӧс вілајасӧн, зырјӧн ԉібӧ плугјӧн гӧрыштӧмӧн.
 
ТУРНЕПС.
 
Бур повоԃԃаӧн турнепс зев ӧԁјӧ воӧ, јона ӧԁјӧ мукӧԁ корԋеплоԁјас ԍерԏі. Сы вӧсна сіјӧс поԅӧ вӧԃітны Војвыв рајонјасын.
Мукӧԁ корԋеплоԁјас серԏі турнепслы колӧ унҗык ва. Ԍы вӧсна і турнепсас зев уна ваыс. Морковын-кӧ ваыс 86%, мӧс ԍвеклӧын — 88%. турнепсын ваыс 92%-ԋін.
Ԉеԋінграԁскӧј облаԍтын, Комі облаԍтын гожӧмыс җеԋыԁ, зеракоԃ. Сені вӧԃітны корԋеплоԁјас пыщкыԍ меԁбурасӧ поԅӧ турнепс. Тані турнепслӧн урожајыс вылынҗык ԁај пыр ӧткоԃҗык воӧ мукӧԁ корԋеплоԁјас ԁорыԍ.
Лунвылынҗык таԍаԋ — Ԋіжегороԁскӧј облаԍтын, Марі облаԍтын, Чувашјас, Татара респубԉікајасын, Івановскӧј, Мӧскуаса, Рытывыв облаԍтјасын ԁа Белоруԍԍіјаын турнепскӧԁ бура поԅӧ кӧԇны мӧс ԍвеклӧ ԁа морков.
Турнепс быԁмӧ омӧԉҗык му вылӧ мукӧԁ корԋеплоԁјас ԍерԏі. Турнепс лӧԍыԁа быԁмӧ і ԍојӧԁ мујас
вылын, і лыа (супесчанӧј) му вылын, кујӧԁалан-кӧ мусӧ кујӧԁӧн.
Турԋепс лӧԍыԁа быԁмӧ веԍіг трунԁајас му вылын ԁа віԇјас вылын, канавајасӧн најӧс бура коԍтӧм бӧрын. Новгороԁса опытнӧј станціјаын бура коԍтӧм ԋур му вылын 10 во чӧж шӧркоԃа воіс турнепс 350 цент. гектар вылыԍ.
 
КЫԆІ ТУРНЕПС УЛӦ МУ ЛӦԌӦԀНЫ.
 
Турнепс кӧԇӧм вылӧ му гӧрԍӧ арԍаԋ, а тулыснас піԋовтԍӧ. Муыс-кӧ тӧвбыԁӧн јона пукԍас, чорыԁ, зев
бур тулыснас мусӧ піԋовтны ранԁаԉӧн, пружіна піԋаӧн. Мусӧ колӧ гӧрны кымынкӧ лун војԁӧр кӧԇӧм воԇвылас. Бур урожај турнепс ԍетас, муыс-кӧ лоӧ ԋебыԁ, оз ло јог туруна. Сы ԍерԏі і колӧ мусӧ лӧԍӧԁны турнепс улӧ.
Турнепс воӧ зев ӧԁјӧ (2 1/2-3 тӧлыԍӧн) ԁа сы вӧсна кӧԇӧмнас термаԍны зев оз ков. Меԁбур турнепс кӧԇны јуԋ тӧлыԍ воԇԇа жынјас.
Воԇҗыксӧ кӧԇныс оз ков, ставсӧ вермас ԍојны гаг (му пыщ), а јуԋ тӧлыԍын кӧԇӧм турнепстӧ оз сещӧма ԍојны, гагыс секі чінӧ-ԋін-ԁа. Јешшӧ-кӧ ԍо-
рӧн кӧԇны, секі вермасны турнепссӧ щыкӧԁны јуԉ тӧлыԍԍа жарјас.
Турнепс кӧԇӧны ԉібӧ шыԉыԁінӧ, ԉібӧ ӧтар-мӧԁарсаԋыс гӧрыштӧмӧн бурыԍјас віԅјасӧ, раԁјасӧн. Муыс-кӧ лыакоԃ (супесчанӧј), сынӧԁыс бура сеті ветлӧ ԁа кујӧԁалӧма-кӧ кујӧԁӧн, секі поԅӧ турнепс кӧԇны шыԉыԁінӧ раԁјасӧн, 45-50 саԋԏ. костӧн раԁыԍ-раԁӧ. Абу-кӧ уна кӧԇа, раԁјассӧ поԅӧ пасјавны гезјасӧн, а гырыԍҗык мујас вылӧ кӧԇігӧн — пуыԍ вӧчӧм пасјаланӧн, маркерӧн.
Муыс-кӧ ԍојӧԁ, кӧԇыԁ, топалӧ-кӧ ӧԁјӧ, турнепс колӧ кӧԇны гӧрышталӧм бурыԍјасӧ раԁјасӧн-жӧ, бурыԍ јылас. Гӧрыштавныс колӧ сіԇі, меԁ еԍкӧ ӧԏі раԁ
(бурыԍ) шӧрԍаԋыс ԁа мӧԁ раԁ шӧрӧԇыс вӧлі 54 саԋԏіметр. Бурыԍјассӧ поԅӧ вӧчны гӧрјӧн ԉібӧ окучԋікӧн.
Шыԉыԁінӧ кӧԇігӧн, кӧԏ бурыԍ јылӧ кӧԇігӧн беԃԃӧн нуӧԁны бӧрӧзԁа саԋԏіметр кык җуҗта кымын ԁа сіјӧ бӧрӧзԁаас і пуктыны кӧјԁыссӧ ԉібӧ кі помыԍ, ԉібӧ бутылкаыԍ (ԍујӧны пробка пыр кущӧмкӧ пӧткалыԍ кыз перӧ).
Кӧԇтӧԇ војԁӧр бурыԍсӧ колӧ шыԉӧԁны куранӧн, меԁ еԍкӧ кӧԇныс поԅіс ӧԏі җуҗтаӧ. Кӧԇӧм бӧрас куран мышкӧн колӧ тыртны пуктӧм кӧјԁыссӧ муӧ ԁа ԋеуна топӧԁыштны мусӧ пу катокӧн.
Колхозјасын, гырыԍ мујас вылӧ турнепс кӧԇігӧн колӧ кӧԇнысӧ кіӧн кӧԇан машіна. Сіԇсӧ уҗыс ӧԁјӧҗык мунӧ ԁај ещажык кӧјԁысыс віԇԍӧ. Гектар вылӧ кӧԇԍӧ 4-5 кілограмм кӧјԁыс. Поԅӧ кӧԇны і плаԋетон& ԁа кіӧн кӧԇан фінԉанԃіјаса кӧԇан машінајасӧн.
Кӧԇтӧԇыс турнепс кӧјԁыс кӧтӧԁны оз ков. Налӧн кышыс абу кыз ԁа ӧԁјӧ кӧтаԍӧны, чужӧны лун 5-6 мыԍԏі. Рӧсаԁаӧн турнепс оз-жӧ поԅ вӧԃітны. Мӧԁлаӧ пуктігӧн сіјӧ кулӧ.
 
ТУРНЕПС ԀӦԄӦРІТӦМ.
 
Урожај воӧмыс турнепслӧн, мукӧԁ корԋеплоԁјас-моз-жӧ, сіјӧс ԁӧԅӧрітӧм сајын, меԁԍа-ԋін пуктӧм бӧрас ԁӧԅӧрітӧм сајын. Турнепс улӧ мусӧ јона колӧ ԋебԅӧԁны ԁа весавны јог турунјасыԍ. Јог турун-кӧ тыртас, секі урожајыс вермас вывті јона чінны.
Сы вӧсна, кӧјԁыс чужтӧԇыс-кӧ муыс коркаалас, ԉібӧ јог турунӧн тырӧ, колӧ пыр-жӧ раԁјас костсӧ кокавны коканӧн, ԉібӧ гӧрыштавны гӧрјӧн, ԉібӧ окучԋікӧн. Он-кӧ ԋебԅӧԁ, турнепс вермас ԋе петны, оз вермы жугӧԁны коркасӧ. Сӧмын уҗсӧ тајӧс колӧ нуӧԁны віԁчыԍӧмӧн, меԁ еԍкӧ кӧјԁысјасыс ез јона тырны.
Шыԉыԁінӧ кӧԇігӧн турнепс кӧјԁыссӧ колӧ сорлавны зӧр кӧјԁыскӧԁ. Зӧрыс чужӧ регыԁҗык турнепс ԁорԍыс ԁа інԁас турнепс раԁјассӧ. Секі турнепс чужтӧԇыс-на поԅӧ ԋебԅӧԁны мусӧ раԁјас костас коканјасӧн ԉібӧ вӧла јогвесаланјасӧн (полоԉԋікјасӧн).
Кор турнепс быԁмас 3-5 саԋԏіметр җуҗта, оз-ԋін поԅ сіјӧс сорлавны јог турунӧн. Секі колӧ турнепссӧ шочмӧԁавны ԁа ԋещкыны јог турунјассӧ коканјасӧн ԉібӧ пропашԋікјасӧн. Шочмӧԁны поԅӧ кіӧн, ԉібӧ ічӧԏік кокан коԃӧн 30 саԋԏіметрӧԇ мӧԁ-мӧԁ турнепсӧԇ. Быԁ позјӧ поԅӧ коԉны 2-3 петас турнепслыԍ.
Вежонӧн җынјӧн мыԍт кымын первој весалӧмԍаԋыс ԁа шочмӧԁӧмԍаԋыс колӧ бара весавны јог турунсӧ, ԋебԅӧԁны вылыса корка мусӧ. Мӧԁыԍ весалігӧн ԇікӧԇ вылӧ-ԋін шочмӧԁӧны турнепссӧ ԁа коԉӧны сӧмын бура быԁмыԍјассӧ, а мукӧԁсӧ ставсӧ шыблалӧны.
Мыјкӧ ԁыра мыԍԏі-кӧ бара кајас јог турун, колӧ сіјӧс раԁјас костыԍ бырӧԁны окучԋікӧн, гӧрјӧн ԉібӧ јогвесаланӧн, а петасјас костсӧ ічӧԏік кокан коԃӧн ԉібӧ кіӧн.
Раԁјас костсӧ колӧ гожӧмбыԁӧн ԋебԅӧԁны кыкыԍ-кујімыԍ, кытчӧԇ поԅӧ бӧрӧзԁаӧԁыс ветлӧԁлыны корјассӧ жугӧԁлытӧг. Сӧмын бура ԁӧԅӧрітӧмӧн поԅӧ віԁчыԍны бур урожај. Меԁԍа-ԋін оз ков ԍормӧԁчыны шочмӧԁӧмӧн, сіјӧн јона вермас чінны урожај.
 
ТУРНЕПС СОРТЈАС.
 
Војвыв рајонјаслы меԁбурӧн лоӧны куԅ вужја сортјас — Остерзунԁомскӧј, Бортфеԉԁскӧј ԁа Јеллов-Танкарԁ. Тајӧ сортјасыс ԍетӧны меԁыҗыԁ урожај, ԁај ԁыр оз щыкны, віԇныс кокԋыԁҗык.
Меԁӧԁјӧ воӧ Остерзунԁомскӧј турнепс. Вуж берԁыс сылӧн јеҗыԁ. Сіјӧ-жӧ ԍетӧ і меԁыҗыԁ урожајјас, сӧмын сылӧн унҗык ваыс.
Бортфеԉԁскӧј ԁа Јеллов-Танкраԁ сортјас ортсыԍаԋыс јеҗыԁӧԍ, а јајыс віж рӧмаӧԍ. Пӧтӧслуныс тајӧ сортјасас унҗык Остерзунԁомскӧј турнепс ԁорыԍ.
 
МӦС ГАЛАНКА.
 
Турнепс моз-жӧ војвыв рајонјасын поԅӧ вӧԃітны мӧс галанка (брюква). Сені турнепс ԁорыԍ ещаҗык ваыс, ԍетӧ гырыԍ урожајјас, ԁај бура поԅӧ віԇны тӧлын. Мӧс галанка бура поԅӧ вӧԃітны рӧсаԁаӧн.
Мӧс галанка сортјас овлӧны гӧгрӧсӧԍ ԁај куԅмӧсӧԍ. Меԁгырыԍ урожајјас ԍетӧны Швеԁскӧј, Гофманскӧј, Бангоԉмскӧј сортјас. Тајӧ сортјасыс гӧгрӧсӧԍ, јајыс віж. Ԏіміраԅевскӧј акаԃеміја фермаын најӧ ԍетісны меԁгырыԍ урожајјас.
Бӧрја 3-4 вонас Порховскӧј рајонын (важ Псков. губ.) јона паԍкаліс кущӧмкӧ тӧԁтӧм мӧс галанка сорт вӧԃітӧм. Сіјӧ сортсӧ вајлӧмаӧԍ Гермаԋіјаыԍ. Тајӧ сортсӧ кутісны шуны Вышгороԁскӧј галанкаӧн, меԁвојԁӧр кӧԇны кутісны Вышгортскӧј вӧлӧԍтын-ԁа. Ӧні Порховскӧј рајонын вӧԃітӧны јона тајӧ галанкасӧ і кӧјԁыс перјӧм могыԍ.
Мӧс галанка вӧԃітӧны, уҗалӧны, ԁӧԅӧрітӧны турнепс моз-жӧ: васӧԁҗыкінјасын бурҗык пуктыны гӧрыштӧм бурыԍјас вылӧ. Кӧԇны галанка колӧ турнепсыԍ воԇҗык, а керны меԁбӧрын — сіјӧ арԍа кынмалӧмыԍ оз пов.
Урожај мӧс галанка ԍетӧ ещаҗык турнепс ԁорыԍ, сӧмын пӧтӧслуныс гектар вылас воӧ турнепс ԁорԍыԁ ԋӧԏі оз ещаҗык. Влаԃімірса опытнӧј станціјаын шӧркоԃа куім воӧн воіс турнепсыс 400 центԋер гектар вылыԍ, а ԍоркԋі — 333 центԋер.
 
МӦС ԌВЕКЛӦ.
 
Мӧс ԍвеклӧ улӧ бурҗык мусӧ гӧрны арԍаԋыс. Кымын воԇ гӧран, сымын урожај лоӧ бурҗык. Воԇ арԍаԋыс гӧрӧм муас унҗык коԉӧ ваыс ԁа быԁмӧгыслы ԍојаныс локтан во кежлас.
Ԍвеклӧ улӧ кујӧԁсӧ поԅӧ петкӧԁны тӧвнас ԁа тулыснас гӧрны. Војвылын јона кос повоԃԃаыԁ оз овлы ԁа му коԍмӧмыԍ повны оз ков. Мӧԁарӧ веԍіг, тулысын воԇ мӧԁ-пӧв гӧрӧмӧн муыс ӧԁјӧҗык шоналӧ ԁа воԇҗык поԅас кӧԇны ԍвеклӧсӧ.
Арын гӧрӧм муыс тӧв кежлӧ &колԍӧ піԋовттӧг. Тулыснас піԋовттӧгыԁ му веркӧсыс воԇҗык коԍмас ԁа воԇҗык і поԅас кӧԇны ԍвеклӧтӧ.
Тулысын, мыјӧн муыс шурыштас, сіјӧс колӧ піԋовтны. Піԋовтӧмыс шыԉӧԁас мусӧ, ԋебԅӧԁас вылі слӧјсӧ ԁа віԇас улісӧ коԍмӧмыԍ.
Муыс-кӧ ԍојӧԁ, тӧвнас јона пукԍас, топалас, секі тулыснас колӧ војԁӧр ԋебԅӧԁны 7-10 саԋԏіметр җуҗта кымын куԉԏіваторӧн, а сеԍԍа піԋовтны.
Кымын воԇ лоӧ кӧԇӧма ԍвеклӧ, сымын урожајыс воас ыҗыԁҗык. Ԍвеклӧлӧн кӧјԁысыс 2-3-4-ӧн ӧԏі кыш піын. Сіјӧ кӧјԁыс чукӧр туктӧм вылас колӧ бура уна ва. Сы вӧсна кӧԇны ԍвеклӧсӧ колӧ васӧԁҗык муӧ, јона коԍмытӧԇыс. Му коԍмӧм бӧрынас-кӧ кӧԇан, сіјӧ ԁыр оз чуж. Ԍвеклӧ оз ков кӧԇны җуҗыԁа, саԋԏіметр кык җуҗта кымын. Пыԁӧ кӧԇӧмӧн ԍвеклӧлы ԍӧкыԁ петнысӧ муверкӧсас.
Меԁ еԍкӧ ԍвеклӧ регыԁҗык чужӧ, кӧԇӧм бӧрас колӧ катокӧн топӧԁыштны мусӧ. Секі ваыс вылӧ кајӧ кӧјԁыс ԁінас ԁа ӧԁјӧҗык ԍвеклӧыс чужӧ. Сӧмын меԁ муыс оз ӧԁјӧ коԍмы, колӧ піԋовтны кокԋіԃік піԋаӧн, ԋебԅӧԁны самӧј вылі слӧјсӧ муыслыԍ.
Гектар вылӧ мӧс ԍвеклӧ кӧјԁыс кӧԇан машінаӧн колӧ кӧԇны 24 кілограмм. Раԁыԍ-раԁӧ костыс колӧ лоны 36 саԋԏіметр.
 
СВЕКЛӦ ԀӦԄӦРІТӦМ.
 
Ԍвеклӧлӧн урожајыс воӧ сіјӧс ԁӧԅӧрітӧм ԍерԏі. Сӧмын бура ԍвеклӧӧс ԁӧԅӧрітӧмӧн, мусӧ ԋебԅӧԁӧмӧн, каԁын шочмӧԁӧмӧн боԍтны поԅӧ ыҗыԁ урожај. Ԁӧԅӧріттӧг, каԁын весавтӧг, шочмӧԁтӧг урожај чінӧ кык пӧв, куім пӧв.
Мыјӧн чужӧ ԍвеклӧыс ԁа лоӧ кык кор сылӧн, раԁјас костсӧ јог туруныԍ весалӧм куԅа, колӧ кокавны коканӧн, ԉібӧ гӧрны нароԍнӧ сы вылӧ вӧчӧм пуктас костјас гӧранӧн, плаԋетӧн (овлӧ вӧлӧн гӧран ԁај кіӧн гӧран).
Сіјӧн јог туруныс бырӧ ԁај ԋебԅӧԁӧ мусӧ, віԇӧ коԍмӧмыԍ.
Јог турун весалӧмӧн-кӧ ԍорман, јог турунјас муыслыԍ вынсӧ боԍтасны ԁа коԍтасны мусӧ (вужјас ԁа корјас пырыс зев ӧԁјӧ ваыс муԍыс мунӧ), а сіјӧн і урожајсӧ чінтасны.
Вежон кык, кык ԁа җын мыԍԏі, кор ԍвеклӧлӧн мытчыԍас мӧԁ кык корјӧн, колӧ шочмӧԁны ԍвеклӧсӧ, коԉны раԁјасас ӧта-мӧԁԍыс 25 саԋԏіметр костын.
Шочмӧԁны бурҗык кыкыԍ: ӧтчыԁыԍсӧ кык кор петӧм бӧрын, костсӧ коԉны ӧта-мӧԁԍыс 12 саԋԏіметрӧн. Секі-жӧ весавны јогԍыс. Мӧԁыԍсӧ шочмӧԁны, кыԇі інԁім-ԋін, ԋоԉ кор лоӧм бӧрын, кор ԍвеклӧыс лоӧ 7-10 саԋԏіметр җуҗта.
Ԍвеклӧ колӧ весавлыны јог туруныԍ шочмӧԁалігас куімыԍ кымын, секі-жӧ ԋебԅӧԁны мусӧ кокалӧмӧн. Кымын јог туруныс лоӧ еща ԁа муыс ԋебыԁ, сымын урожај лоӧ бур. Кор ԍвеклӧлӧн корјасыс паԍкалӧны ԁа кутасны тупкавны раԁ костјассӧ, ԍвеклӧ поԅӧ еновтны быԁмыны ас вылас.
СВЕКЛӦ ԀА МӦС ГАЛАНКА РӦСАԀАӦН ВӦԂІТӦМ.
 
Војвывла ԁорынҗык, кӧні гожӧмыс җеԋыԁ ԁа арԍа кынмалӧмјас воԇ завоԃітчӧны, мӧс ԍвеклӧ ԁа мӧс галанка поԅӧ вӧԃітны рӧсаԁаӧн. Таԇсӧ вӧԃітӧмыс уна бокԍаԋ бур.
Ӧԏі-кӧ, рӧсаԁаӧн вӧԃітігӧн колӧ зев еща кӧјԁыс, веԍкыԁа му вылӧ кӧԇӧм ԍерԏі. Гектар му вылӧ рӧсаԁаӧн пуктӧмӧн ковмас сӧмын 2 кілограмм ԍвеклӧ кӧјԁыс. Мӧԁ-кӧ, рӧсаԁаӧн вӧԃітігӧн ԍвеклӧсӧ бурҗыка поԅӧ віԇны му пыщыԍ. А кор рӧсаԁасӧ пуктан му вылас, секі му пыщыс бырӧ-ԋін. Сеԍԍа-ӧԁ рӧсаԁаӧн ԍвеклӧыс сещӧма-ԋін быԁмас, јонмас, мыј му пыщ ԋінӧм-ԋін оз вермы вӧчны, сіјӧ-ӧԁ ԍојӧ сӧмын том, ԋебыԁ корјассӧ.
Којмӧԁ-кӧ, ԍвеклӧ ԁа мӧс галанка рӧсаԁа поԅӧ пуктыны граԁ вылӧ ԁа пуктыны сетчӧ кӧјԁыссӧ вежон мӧԁӧн воԇҗык му вылӧ кӧԇӧм ԁорыԍ. Сіԇ-кӧ быԁман каԁыс ԍвеклӧлӧн ԁа мӧс галанлӧн лоӧ куԅҗык, најӧ ӧԁјӧҗык воасны, а сіԇкӧ воԇҗык, кынмавтӧԇ і поԅӧ керны.
Сӧмын со мыј оз ков вунӧԁны. Рӧсаԁаӧн вӧԃітӧм вылӧ поԅӧ пуктыны сӧмын гӧгрӧс ԉібӧ мешӧк коԃ кыз сорт ԍвеклӧ ԁа ԍоркԋі сортјас. Налӧн вужјыс җынԍыс уна му веркӧсас.
Рӧсаԁаӧн ԍвеклӧ сортјас піыԍ поԅӧ вӧԃітны віж ԁа гӧрԁ Еккенԁорфскӧј ԍвеклӧ, віж ԁа гӧрԁ Обернԁорфскӧј ԁа Арԋім-Крівенскӧј ԍвеклӧ, а галанка сортјасыԍ — Швеԁскӧј, Гофманскӧј ԁа Монгоԉскӧј.
Сещӧм сортјас, коԁјаслӧн вужјасыс (ԍвеклӧыс, галанкаыс) ԋӧжјӧԋікӧн векԋалӧ, јоԍмӧ, прӧстӧј кушман коԃ ԁа ставнас кујлӧны муын, рӧсаԁаӧн оз поԅ
вӧԃітны: налӧн вужјыс лоӧ зев уна вожа, керігас кутасны чегјаԍны ԁа щыкны віԇігас. Урожајыс налӧн ічӧтҗык-жӧ.
Рӧсаԁа улӧ граԁјӧрын колӧ бӧрјыны кӧԇыԁ тӧлыԍ сајӧԁаін шонԁілы паныԁӧн. Мусӧ колӧ бура ԋебԅӧԁны граԁ вылас, кӧјԁыс колӧ пуктыны раԁјасӧн 10-15 саԋԏіметр мӧԁа-мӧԁԍыс. Кӧјԁысјас пуктыԍԍӧны беԃԃӧн вӧчӧм посԋіԃік бӧрӧзԁајасӧ, кык саԋԏіметр җуҗтаӧ.
Кӧјԁыссӧ-кӧ пуктан сука, најӧ кутасны мешајтчыны мӧԁа-мӧԁыслы ԁа кокјыв кајасны, лоӧны омӧԉӧԍ, омӧԉа і му вылас пуктігӧн кутчіԍасны, ԁај урожајсӧ оз ԍетны бурӧс. Пуктӧм воԇвылас колӧ тӧԁмавны кӧјԁыслыԍ чужанлунсӧ. Омӧԉа-кӧ чужӧ, колӧ щӧкыԁҗыка кӧԇны.
Рӧсаԁасӧ-кӧ лоӧ кӧԇӧма раԁӧн-раԁӧн, секі раԁјас костсӧ колӧ ԋебԅӧԁны, меԁ вужјас ԁінас сынӧԁыс кокԋіԁҗыка веԍкалӧ. Секі рӧсаԁа кутас бурҗыка быԁмыны ԁа і рӧсаԁасӧ бӧрјынысӧ буржык.
Рӧсаԁа вылӧ кӧјԁыс пуктыԍԍӧ воԇ. Меԁ еԍкӧ кынмалігӧн војјасӧн оз кынмы, војјас кежлас колӧ вевԏԏывлыны рӧгӧзаӧн ԉібӧ іԇасӧн. Рӧсаԁа вылын-кӧ лоӧ му пыщ, колӧ кіԍкавны рӧсаԁасӧ лунын ва сора кујӧԁ ваӧн.
Јог турунјас колӧ ставсӧ весавны. Кор кӧјԁысыс чужас ԁа быԁмыштас-ԋін, колӧ шочмӧԁны раԁјасас, мӧԁа-мӧԁ костсӧ коԉны кык саԋԏіметр кымын. Му вылӧ рӧсаԁасӧ колӧ пуктыны, кор сылӧн лоӧ 5-8 кор ԁа вужјыс лоӧ кызтанас ԇоԇӧг перӧ кызта кымын.
Пуктӧны рӧсаԁасӧ му ԍерԏі, места ԍерԏі ԉібӧ шыԉыԁінӧ, ԉібӧ гӧрыштӧм бурыԍјас јылӧ. Муыс-кӧ кујӧԁа, абу јона топыԁ ԁа уԉ, поԅӧ пуктыны шыԉыԁінӧ. Куранӧн ԉібӧ маркерӧн вӧчалӧны гез куԅа зев ԉапкыԃік бӧрӧзԁа коԃӧс ԁа пуктӧны бӧрӧзԁајасас мӧԁа-мӧԁԍыс 23-27 саԋԏіметр сајӧ, а раԁыԍ раԁӧ — 35-45 саԋԏіметр сајӧ.
Муыс-кӧ ԍојӧԁ, уԉ ԁа бур муыс ԉапкыԁ, рӧсаԁасӧ бурҗык пуктыны кык гӧрыштӧм бурыԍ јылӧ.
Пуктытӧԇыс војԁӧр рӧсаԁасӧ колӧ кіԍкыштны, меԁ сіјӧ вӧлі кокԋіԁҗык перјыны муԍыс ԁа вужјасыс ез орјаԍны. Пуктыны колӧ кымӧра лунӧ, ӧбӧԁ бӧрын, рытја вывҗык. Секі рӧсаԁаыс бурҗыка кутчіԍӧ.
Граԁ вылыԍ рӧсаԁасӧ зев віԁчыԍӧмӧн колӧ пуктавны наберушкаӧ; пыԁӧсас војԁӧр пуктыны кӧтӧԁӧм ԋіщ. Вылыԍаԋыс сіԇ-жӧ рӧсаԁа тупкыԍԍӧ кӧтӧԁӧм ԋіщкӧн, меԁ рӧсаԁаыс ез коԍмы.
Вӧчӧм віԅјасас рӧсаԁа пуктыны вӧчӧны беԃԃӧн роԅјас ԁа сетчӧ кіԍтышталӧны ва. Сесԍа сетчӧ пуктӧны рӧсаԁасӧ, а беԃнас бокԍаԋыс топӧԁӧны мусӧ. Корјассӧ ԁа корјас петанінсӧ оз ков мунас тыртны.
Пуктӧм рӧсаԁасӧ колӧ пыр-жӧ кіԍкавны ваӧн ԁа саԋԏіметр куім кымын гӧгӧрыс кіԍкавны кос муӧн, меԁ ваыс ез коԍмы ӧԁјӧ ԁа ез коркаав.
Рӧсаԁасӧ-кӧ пуктӧма лӧԍыԁа, кіԍкалӧма ԁа гӧгӧрыс мунас кіԍкалӧма, ӧԏі кіԍкалӧмыс тырмас быԁмӧм чӧж кежлас, абу-кӧ зев кос повоԃԃаыс. Кос-кӧ повоԃԃаыс, колӧ јешшӧ кіԍкавны ваӧн ԁа вылыԍаԋыс којыштны кос муӧн.
Рӧсаԁа пуктігӧн раԁјас костыс јона таԉаԍӧ. Сы вӧсна пуктӧм бӧрас колӧ коканӧн кокавны, а пуктӧма-кӧ гӧрышталӧмӧн, костјастіыс гӧрны окучԋікӧн. Кымын-кӧ лун мыԍԏі колӧ віԁлавны рӧсаԁасӧ ԁа кулӧм местаас пуктавны выԉӧс.
 
СКӦТ ВЕРԀАН МОРКОВ.
 
Скӧт верԁан морков зев пӧтӧс кӧрым быԁ пӧлӧс скӧтлы. Морковлӧн корјыс турнепс ԁа ԍвеклӧ корјас ԁорыԍ пӧтӧсҗык-жӧ.
Скӧт верԁан морковын ваыс ещаҗык турнепс ԁа мӧс ԍвеклӧ ԁорыԍ 25% мынԁа. Сы вӧсна морковлӧн
урожајыс кӧԏ і ещаҗык воас лыԁнас, пӧтӧслуныс сені турнепс ԁа ԍвеклӧ ԁорыԍ абу ещаҗык, а мукӧԁ ԁырјі і унҗык-на.
Скӧт верԁан морков оз ков кӧԇны кујӧԁалӧм му вылӧ, јог турун секі уна лоӧ. Сіјӧс бурҗык кӧԇны ԍу бӧрын ԉібӧ, јешшӧ бур, картупеԉ бӧрын.
Морковӧс ԋекущӧм гаг пӧшԏі оз ԍој. Морков улӧ мусӧ колӧ гӧрны арын воԇҗык. Тӧв кежлас коԉны піԋовттӧг. Тӧвнас-кӧ муыс јона пукԍіс, топалі, колӧ җуҗыԁҗыка гӧрны куԉԏіваторјасӧн ԉібӧ плугӧн, а сеԍԍа піԋовтны.
Морков оз пов тувсов кынмалӧмјасыԍ ԁа сіјӧс поԅӧ кӧԇны воԇҗык. Морков кӧјԁыслы чужнысӧ колӧ уна ва. Сы вӧсна сіјӧс колӧ кӧԇны уԉ муӧ, пыр-жӧ іԁ ԁа зӧр кӧԇӧм бӧрын ԉібӧ ӧтпырјӧ накӧԁ. Кос му вылӧ кӧԇӧм морков зев ԁыр оз чуж ԁај ічӧт урожај ԍетӧ.
Морков кӧјԁыс кӧԇтӧԇ војԁӧр колӧ лыа сорӧн кі костын зыравны, меԁ најӧ торјавлӧны мӧԁа-мӧԁԍыс. Меԁгырыԍ урожајјас ԍетӧны Зааԉфеԉԁскӧј, Ԉуберіхскӧј ԁа јеҗыԁ віжјура сортјас. Морков колӧ кӧԇны раԁјасӧн, раԁыԍ-раԁӧ костсӧ вӧчны 36 саԋԏіметр. Гектар вылӧ кӧԇԍӧ 4 кілограмм морков кӧјԁыс.
Морков кӧјԁыс зев посԋі, гектар вылӧ кӧԇԍӧ еща. Сы вӧсна морков кӧјԁыссӧ колӧ сорлавны лыаӧн (кык-куім мынԁа лыа). Секі лӧԍыԁҗыка, рӧвнӧјҗыка сіјӧ кӧԇԍас. Кӧԇны оз ков пыԁӧ — 2-3 саԋԏіметр пыԁаӧ сӧмын. Кӧԇԍӧ морков нароԍнӧ граԁвыв пуктас кӧԇан машінаӧн плаԋетӧн ԉібӧ кӧԇан машінаӧн.
Морков колӧ &јӧна ԁӧԅӧрітны. ԁӧԅӧрітӧмыс-кӧ оз ло каԁын ԁа бур, тырӧ-кӧ муыс јог турунӧн, урожај лоӧ зев ічӧт.
Мыјӧн мытчыԍасны морковлӧн петасјас, колӧ пыр-жӧ весавны јогсӧ ԁа коканавны. Јешшӧ бур, кӧԇігас-кӧ морков кӧјԁыссӧ сорлалан зӧр кӧјԁысӧн, сіјӧс пуктыны ԁасӧԁ јукӧнсӧ. Зӧр чужӧ воԇ ԁа пасјӧ морков раԁјассӧ. Секі морков петтӧԇыс-на поԅӧ весавны јог турунсӧ, а зӧрсӧ бӧрнас ԋещкыны.
Мыјӧн морков быԁмыштас, колӧ сіјӧс шочмӧԁны, коԉны мӧԁа-мӧԁԍыс костсӧ 15 саԋԏіметр. Щӧкыԁҗыка-кӧ коԉан, најӧ кутасны мешајтны мӧԁа-мӧԁыслы ԁа урожајыс чінӧ.
Шочмӧԁігас-жӧ колӧ ԋебԅӧԁны мусӧ пуктас раԁјас кост гӧрыштанӧн (пропашԋікӧн) ԁа весавны јог
турун. Вежон кык мыԍԏі бара ԋебԅӧԁны мусӧ ԁа весавны.
Морков керны поԅӧ ԍвеклӧыԍ ԍорӧнҗык, сіјӧ озҗык пов кӧԇыԁыԍ-ԁа. Корсӧ вунԁалӧм бӧрын морковсӧ оз поԅ коԉны тӧв ԁа шонԁі вылын. Сіјӧс колӧ тупкыны корјаснас, а сеԍԍа сіјӧ-жӧ луннас нуны му вывԍыс.
 
КОРԊЕПЛОԀ ԌОЈЫԌ ГАГЈАС.
 
Корԋеплоԁјаслы меԁуна ԉок вајӧны му пыщјас. Тајӧ — ічӧԏік четчалыԍ ԍӧԁ гаг. Сіјӧ петӧ воԇ тулысын ԁа первојсӧ ԍојӧ јог турунјас, а кор чужӧны турнепс, ԍвеклӧ, ԍоркԋі, вуҗӧ на вылӧ ԁа ԍојӧ корјассӧ.
Пыщ вермӧ ԍојны том корԋеплоԁјасӧс помӧԇ. Сы вӧсна і унаыԍ корԋеплоԁјас кӧԇӧмыԍ ԋінӧм оз артмыв, меԁԍа-ԋін кор первојјас кӧԇӧны. Сы вӧсна пыщ бӧрԍа јона колӧ віԇӧԁны ԁа мыјӧн сіјӧ мытчыԍас, зіԉны сіјӧс бырӧԁны.
Меԁуна ԉоксӧ пыщ вајӧ турнепслы, сеԍԍа мӧс галанкалы, ещаҗык ԍвеклӧлы. Пыщ меԁуна петӧ мај тӧлыԍ первојја җынјас. Унҗык сіјӧ овлӧ шоныԁ, кос тулысын. Кӧԇыԁ зера повоԃԃа ԁырјі сіјӧ омӧԉҗыка ԍојӧ.
Вермаԍны му пыщкӧԁ поԅӧ уна ногӧн. Мӧс галанка ԁа ԍвеклӧ колӧ кӧԇны воԇҗык, меԁ му пыщ лотӧԇ најӧ уԃітісны јонмыны, а турнепс колӧ кӧԇны ԍорӧнҗык јуԋын, кор му пыщыс бырӧ-ԋін, омӧԉҗыка-ԋін щыкӧԁӧ.
Меԁ му пыщыс оз вывті јона паԍкав, колӧ зіԉҗыка вермаԍны јог турунјаскӧԁ, гӧрны тувсов кӧԇа улӧ мујассӧ арԍаԋыс, бырӧԁны межајас, ыщкавны тујјас.
Корԋеплоԁјас чужӧм ԁа быԁмыштӧм бӧрын-кӧ корјас вылас лоӧны му пыщјас, сыкӧԁ вермаԍӧм могыԍ колӧ кіԍкавны ԍвежӧј кујӧԁӧн, табак пыԅӧн, пӧімӧн, ԉібӧ суперфосфатӧн. Пызјӧны сіԇ-жӧ петасјассӧ јаԁјасӧн — хлорістӧј баріјӧн ԁа мукӧԁторјӧн.
 
КӦЈԀЫС ВЫЛӦ КОРԊЕПЛОԀЈАСӦС ВӦԂІТӦМ.
 
Скӧт кӧрым вылӧ корԋеплоԁјас вӧԃітӧм міјан Сӧвет Сојузын ез-на зев важӧн завоԃітны. Корԋеплоԁјас міјан мујас вылын лоіны сӧмын-на 4-5 во сајын.
Сӧмын корԋеплоԁјас вӧԃітӧм вывті ӧԁјӧ паԍкалӧ. 1927-ӧԁ воын корԋеплоԁјас улын вӧлі-ԋін 75 ԍурс гектар му. Сы вӧсна колӧ корԋеплоԁјаслыԍ кӧјԁысјассӧ лӧԍӧԁны асланым овмӧсын. Совхозјаслы ԁа колхозјаслы зев ыҗыԁ выгӧԁаӧн поԅӧ вӧԃітны корԋеплоԁјассӧ кӧјԁыс вылӧ ԁа сеԍԍа вузавлыны.
Корԋеплоԁјасӧс кӧјԁыс вылӧ вӧԃітны кутчіԍтӧԇ колӧ 1-2 во чӧж тӧԁмавны, кущӧмҗык корԋеплоԁјас сіјӧ местаас ԁа сіјӧ местаса мујас вылас меԁбура быԁмӧны ԁа урожај вајӧны.
Поԅӧ віԁлӧг вылӧ пуктавны кык пӧлӧс корԋеплоԁјас, шуам, турнепс, мӧс галанка. На піыԍ сеԍԍа колӧ бӧрјыны ӧԏікӧс, коԁі меԁјона лӧԍалӧ сіјӧ местаас. Оз поԅ вӧԃітны кӧјԁыс вылӧ ӧтпырјӧ уна сорт турнепс, ԉібӧ ԍоркԋі. Сортјасыс вермасны сорԍыны ас костаныс, а сорԍӧм кӧјԁысыԁ пыр ԉокҗык чістӧј сортԍыԁ, ԁај ԍетӧ омӧԉҗык урожај.
Корԋеплоԁјас — кык воԍа быԁмӧгјас. Первој воас најӧ ԍетӧны зев ыҗыԁ вуж, сетчӧ чукӧртӧны запас вылӧ пітаԏеԉнӧј вешществојассӧ. Сіԇ-кӧ меԁвоԇԇа уҗӧн корԋеплоԁјасӧс кӧјԁысјас вылӧ вӧԃітігӧн — бурҗык вужјас кӧјԁыс вылӧ коԉӧм. Тајӧс колӧ вӧчны му вылас арԍаԋыс, корԋеплоԁјассӧ керігӧн.
Колӧ бӧрјыны кӧјԁыс вылӧ сіјӧ сортыслыԍ шӧркоԃԃем вужјассӧ (турнепс-ԉі, ԍоркԋі-ԉі), оз зев посԋіԁӧс, ԋі гырыԍӧс. Формаыс ԁа рӧмыс колӧ лоны сещӧмӧн, кущӧм рӧма формаа сіјӧ сортыс.
Вужјассӧ колӧ бӧрјыны ԇоԋвіԇаӧс, веԍкыԁӧс (оз чукԉаԍԍӧм), гуранјастӧмӧс, потлаԍтӧмӧс.
Вужјассӧ колӧ бӧрјыны корјассӧ вунԁавтӧԇ-на. Кӧјԁыс вылӧ вунԁавны корјассӧ колӧ ԇік мӧԁ ногӧн скӧтлы вунԁалӧм ԍерԏі.
Кӧјԁыс вылӧ коԉӧм вужјасыԍ корсӧ колӧ вунԁавны кор вуж берԁԍаԋыс саԋԏіметр кык выліті. Корјассӧ ԇік вуж берԁтіыс ԋекыԇі оз поԅ вунԁынысӧ. Сені самӧј емӧԍ почкајас, кытыԍ тулыснас паԍкаласны, быԁмасны чветјасыс.
Кӧјԁыс вылӧ торјӧԁӧм ԁа вунԁалӧм вужјасыс пуктыԍԍӧ торјӧн мукӧԁԍыс, скӧт кӧрым вылӧ вужјасԍыс. Ем-кӧ нароԍнӧ пӧԁвал ԉібо кӧјԁыс вылӧ торјӧԁӧм вужјасыс-кӧ лоӧ пуктӧма гӧбӧчӧ, најӧс колӧ віԇны лыа піын.
Лыа піас најӧс колӧ сувтӧԁавны сувтсӧн ԁа меԁ најӧ мӧԁа-мӧԁ ԁінас оз інмыны. Сіԇтӧ сіԍмыны завоԃітчӧм вужјыс оз віԍмӧԁ ортчасӧ, а мӧԁногыс вермас ставыс вошны. Ӧԏі раԁ пукталӧм бӧрын вылас поԅӧ сувтӧԁлыны мӧԁ раԁ, сӧмыԁ меԁ бура најӧ оз-жӧ вӧлі улыс раԁыскӧԁ інмыны мӧԁа-мӧԁас.
Кӧјԁыс вылӧ торјӧԁӧм ԁа скӧтлы віԇан вужјас віԇанінын шоныԁыс колӧ лоны ӧԏі граԁус гӧгӧр. Лоӧ-кӧ шоныԁ, вужјасыԁ вермасны чужны, быԁмыны корјасыс ԁа щыкны.
Кӧјԁыс вылӧ торјӧԁӧм вужјас поԅӧ лыа кынԇі і муӧн тыртны, сӧмын муыс меԁ ез вӧв зев кос, а ԋеуна лапыԁкоԃ.
&Пӧԅӧ кӧјԁыс вылӧ торјӧԁӧм вужјас віԇны і гујасын, картупеԉ, галанка моз-жӧ. Сӧмын колӧ, меԁ еԍкӧ гујасын вӧлі кос. Сені сіԇ-жӧ вужјассӧ ԍујны лыа ԉібӧ му пыщкӧ.
Кӧјԁыс вылӧ вужјассӧ поԅӧ пуктыны мујас вылӧ, кӧԏ граԁ вылӧ. Мусӧ сы улӧ сіјӧ воас оз ков кујӧԁавны. Јона кујӧԁа му вылас петас зев уна вожӧн ԁа ԋӧжјӧ кутас воны, ԍетас ещаҗык кӧјԁыс. Кӧјԁыс улӧ мусӧ колӧ гӧрны арԍаԋыс. Тулыснас выԉыԍ гӧрны ԁа піԋовтны (агасавны). Гӧрны колӧ җуҗыԁҗыка.
Кӧјԁыс вылӧ вужјас пуктыԍԍӧны ӧтпырјӧ корԋеплоԁјас кӧԇігӧн. Пуктӧны најӧс раԁјасӧн, 70 саԋԏіметр мӧԁа-мӧԁ раԁԍыс ԁа сымԁа-жӧ мӧԁа-мӧԁԍыс. Пуктыны поԅӧ најӧӧс ԉібӧ кӧрт зырјӧн гуран вӧчӧмӧн, ԉібӧ беԃԃӧн.
Вужјассӧ колӧ ԍујны мукӧԁыскӧԁ ӧтвеԍтӧԇ веԍіг пыԁӧҗык, тупкыны мунас чуԋ кыза кымын, ԉібӧ җуҗыԁҗыка, меԁ кынмалӧмыԍ ез щыкны.
Најӧс јона колӧ ԁӧԅӧрітны. Раԁјас кост, ԁај мӧԁа-мӧԁ костӧ мусӧ колӧ кокавны јог туруныԍ весалӧм могыԍ ԁа васӧ муас віԇӧм могыԍ гоз-мӧԁыԍ. Таыԍ кынԇі јешшӧ колӧ бугрітны.
Быԁ вуж берԁӧ сущкыԍԍӧ беԃ ԁа сетчӧ быԁмігас кӧртавԍӧны быԁмӧгјасыс іԇасӧн, ԉібӧ бонӧн (ԍвеклӧлы ԁа морковлы оз ков сущкавнысӧ).
Меԁ еԍкӧ воас бур кӧјԁыс ԁа меԁ ӧтпырјӧнҗык воасны, ԉішнӧј вожјассӧ вуж берԁтіыс колӧ вунԁавны, коԉны сӧмын 3-ԍаԋ-7 вожјӧԇ. Ԉішнӧј вожјассӧ вунԁавны колӧ цвеԏіттӧԇыс. Бур лоӧ, вунԁалан-кӧ щӧщ і бокса вожјассӧ.
Кӧјԁысыс-кӧ оз во ӧтпырјӧ, сіјӧс колӧ чукӧртны кыкыԍӧн. Ӧтчыԁсӧ вунԁавны воԇҗык воӧмјассӧ, а ԋеԁыр мыԍԏі мукӧԁсӧ.
Кӧјԁыс колӧ боԍтны сек, кор сіјӧ лоӧ чорыԁ, кор ԍӧкыԁ-ԋін вунԁыны гыжјӧн. Ԍормӧԁчыны кӧјԁыс боԍтӧмӧн оз ков, секі кӧјԁысыс кутас кіԍԍыны.
Вунԁалӧм ԉібӧ вужнас ԋещкӧм кӧјԁыса саԁјассӧ пуктӧны ԁӧраӧн воԉсалӧм ԏеԉега вылӧ ԁа нуӧны вевт улӧ. Сені-ԋін кӧјԁысыс ԇікӧԇ воӧ. Шоныԁ кос повоԃԃа ԁырјі сеԍԍа поԅӧ вартны.
Тӧлӧԁӧм, коԍтӧм кӧјԁыс пуктӧны векԋіԃік мешӧкјасӧ ԁа ӧшӧԁӧны вышка вылӧ ԉібӧ амбар вевт улӧ. Поԅӧ віԇны і кіԍтӧмӧн пӧвјас вылын, сӧмын оз ков кыза пуктыны ԁа колӧ віԇны шырјасыԍ.
Ӧԏі турнепс ԉібӧ ԍоркԋі вужјыԍ поԅӧ боԍтны 50-ԍаԋ 200 граммӧԇ кӧјԁыс, ԍвеклӧлыԍ — 200 грамм-жӧ.

Текущая версия от 20:08, 20 апреля 2019

Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.

Источник — http://wiki.fu-lab.ru/index.php?title=Пос&oldid=52660