Пос: различия между версиями

Материал из Wiki FU-Lab
Перейти к навигации Перейти к поиску
Нет описания правки
Нет описания правки
 
(не показано 214 промежуточных версий 4 участников)
Строка 1: Строка 1:
Госстрахлӧн Комі облаԍтувса контора.
Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.
Скӧт-ԁӧԅӧрітӧм-јылыԍ
Роч-вылыԍ лӧԍӧԁіс Молоԁсова М А.
(6 ԍерпаса)
СЫКТЫВԀІНКАР
1929-ӧԁ во.
2000.
Кывпырӧс.
 
Унаыԍ скӧтыԁ віԍлӧ, кулӧ омӧԉа віԇӧмла, ԁӧԅӧрітны кужтӧмла-ԁа. Быԁ креԍԏаԋінлы, креԍԏанкалы колӧ тӧԁны, кыԇі ԁӧԅӧрітны скӧтӧс, кыԇі колӧ верԁны-јуктавны, меԁым скӧтыԁ ез віԍмы, меԁым ԋекущӧм ускӧԏԏӧ ез су овмӧстӧ. Сеԍԍа колӧ велӧԁчыны тӧԁмавны, &ԇоԋвіԇаӧ-ӧ скӧтыԁ, віԍӧ-ӧ. Колӧ кужны віԍмӧмԍыс скӧтсӧ віԇны, &віԍміскӧ-ԋін — ԉечітны, меԁым віԍӧмыс воԇӧ ез паԍкав, меԁым скӧт-ԉекарӧс вајтӧԇ ез кув скӧтыԁ.
Уна-ԍікас-віԍӧмјасыԍ поԅӧ віԇны скӧттӧ бура ԁӧԅӧрітӧмӧн. &Віԍміскӧ-ԋін скотыԁ, — бура ԁӧԅӧрітӧмӧн-жӧ сӧмын поԅӧ віԇны сіјӧс кулӧмыԍ.
Кужӧмӧн, бура ԁӧԅӧрітӧмӧн креԍԏаԋіныԁлы поԅӧ скӧттӧ віԇны віԍмӧмԍыԁ, кулӧмԍыԁ, ускӧԏԏеԍыԁ. Важ-јӧз шулӧмаӧԍ: „Сӧстӧма скӧттӧ віԇны — җын кӧрым"; ,мӧскыԁлӧн јӧлыс вомас“, „Вӧвтӧ зӧрјӧн вӧтлы, ен пԉеԏӧн". Скӧтыԁлӧн бурлуныс ԁӧԅӧрітӧм-сајын, віԇӧм-сајын.
Бура-кӧ скӧттӧ віԇан, бурҗык і овмӧсыԁ лоӧ, вынаҗык, озырҗык; омӧԉа, кужтӧма віԇігӧн, скӧтыԁ віԍмӧ, омӧԉтчӧ, јӧлыԁ мӧскыԁлӧн чінӧ, вӧлыԁ лоӧ вынтӧм — сы-понԁа ԃерт жебмӧ і овмӧсыԁ.
Меԁԍа јонасӧ скӧтыԁ кулӧ віԍӧмјасыԍ. Сӧмын-ӧԁ віԍӧмјасыс ԁӧԅӧрітӧм сајын-жӧ. Бура-кӧ віԇны, ԉучкі ԁӧԅӧрітны, віԍӧмјасыԁ озҗык боԍтны скӧттӧ. Овлӧны кокԋіԃік віԍӧмјас, — шуам, вӧлыԁлӧн гыжјыс кытчӧкӧ ԁојмыштӧма, сущкыԍӧма, — еновтчан-кӧ, он-кӧ каԁын бурԁӧԁ ԁојсӧ, вӧлыԁ вермас јона віԍмыны, кокыс вермас пыктыны, орԁны, — вӧлыԁ оз кут вермыны уҗавнытӧ. Каԁын-кӧ ԁојсӧ мыԍкавны, кіԍкавны јоԁӧн, кӧртавны — ԁојыԁ регыԁӧн і бурԁас, кыкыԍ-кујімыԍ кӧртавлӧмӧн і поԅӧ бурԁӧԁны. Еновтчан-кӧ, он-кӧ каԁын бурԁӧԁ ԁојтӧ, пыктас-кӧ ԁојԍаԋыс вӧлыԁлӧн гыҗјыс — ковмас-ԋін куԅа ԉечітны, регыԁӧн оз-ԋін бурԁ секі. Ԉечітӧмнас-на нӧшта гыжјыс вермас уԍны, вӧвтӧг верман коԉны.
Пӧԍ вылыԍ-кӧ вӧвтӧ јукталан кӧԇыԁ ваӧн, вӧлыԁ віԍмас, ковмас бура ԁыр ԉечітны. Унаыԍ вӧлыԁ ԇікӧԇ ԇоԋвіԇалунсӧ воштывлӧ сы-понԁа. Пӧԍалӧм вӧлӧс кӧԇыԁ ваӧн ԋӧтчыԁ оз ков јуктавны, колӧ нӧрӧвітыштны, меԁым вӧлыԁ ыркалас, вӧԉіԍԏі сеԍԍа і јуктавны, секі і віԍӧмыԁ оз боԍт сіјӧс.
Вуҗан-віԍӧмӧн-кӧ віԍмас пемӧсыԁ, пырыԍтӧм-пыр-жӧ колӧ јансӧԁны сіјӧс ԇоԋвіԇа-скӧтԍыс, віԍӧмыс оз вуҗ на-вылӧ. Ӧтлаын-кӧ кутан віԇны віԍыԍ пемӧстӧ ԇоԋвіԇајасыскӧԁ, віԍӧмыс вермас вуҗны, став скӧтыԁ вермас віԍмыны.
Кокԋіԁҗык віԁчіԍны віԍӧмԍыԁ, ԍӧкыԁҗык бурԁӧԁны віԍӧмтӧ. Віԍмӧмԍыԁ скӧттӧ поԅӧ віԇны кужӧмӧн-кӧ најӧс ԁӧԅӧрітны.
Овлӧны вуҗан-віԍӧмјас (віԍыԍ-пемӧсԍаԋ віԍӧмыс вуҗӧ мукӧԁ пемӧсјас-вылӧ, мортлы щӧщ-і), овлӧны вуҗтӧм-віԍӧмјас; овлӧны нӧшта кущӧм-ԍурӧ віԍӧмјас, шуам ԁојмӧмыԍ, сотчӧмыԍ і сіԇ воԇӧ.
Віԍӧмыслы оз ков леԇны паԍкавны, колӧ пемӧстӧ ԉечітны каԁын. Ԍормӧԁчан-кӧ ԉечітӧмнаԁ, віԍӧмыс воԇыԍ-воԇӧ паԍкалӧ, ӧԏі-віԍӧмԍаԋ мӧԁ-ԍікас віԍӧм кыптӧ, секі і ԉечітӧмнас-ԋін ԋінӧм он отсав, пемӧсыԁ вермас кувны.
Вуҗан-віԍӧмјасԍыԁ скӧтыԁ јона кулӧ, ԉечітӧмнас веԍіг. Кущӧм-ԍурӧ вуҗан віԍӧмјасыԍ мукӧԁ-ԁырјі җын скӧтыс уԍлӧ, ԋекущӧм ԉечітӧм оз отсав. Секі сӧмын-ԋін колӧ віԁчіԍны, меԁым віԍӧмыс оз паԍкав, меԁым оз вуҗ ԇоԋвіԇа скӧт-вылас.
Мукӧԁ-ԁырјі, кор скӧтыԁ віԍмӧ вывті-ԋін вуҗан віԍӧмјасӧн (шуам, чумаӧн, сапӧн), віԍӧмсӧ бырӧԁӧм-куԅа скӧт-ԉекарјас щӧктывлӧны віԍыԍ-скӧттӧ начкавны. Секі Віԇму-уҗ-лӧԍӧԁан јукӧԁԍаԋ скӧт-кӧԅаіныслы (коԁлыԍ лоі начкыны скӧтсӧ) ԍетԍӧ скӧт-ԁоныслӧн кујім-ԋоԉӧԁ-јукӧныс. Шуам, мӧслӧн ԁоныс 80 шајт, сіԇкӧ начкӧм мӧсԍыԁ ԍетасны 60 шајт ԍӧм. Сіјӧ-ԋін бур отсӧг ԍетас креԍԏаԋіныԁлы: ԋеуна соԁтыштӧмӧн поԅас ԋӧбны выԉ мӧс.
Вуҗтӧм віԍӧмјасыԍ скӧтыԁ јона-жӧ кулӧ-і, вуҗан віԍӧмјасԍыс-на веԍігтӧ унҗык кулӧ. Пасјӧԁјас-ԍерԏі, 100 кулӧм скӧт-јур-вылӧ вуҗан-віԍӧмјасыԍ кулӧ 15-20 пемӧс, 80-85 кулӧны вуҗтӧм віԍӧмјасыԍ.
Скӧттӧ колӧ пеԉка, сӧстӧма віԇны.
 
Скӧттӧ колӧ сӧстӧма віԇны, меԁым кучікыс сылӧн ез вӧв ԋајт. Кучік-пырыс ԋылӧмыскӧԁ щӧщ петӧны кущӧм-ԍурӧ ковтӧм (вреԁнеј) газјас. Сеԍԍа весалігас, сыналігас скӧтыԁлӧн бурҗыка ветлӧ вірыс, кучікыс весаԍӧ бусыԍ, ԋајтыԍ, кущӧм-ԍурӧ гагјасыԍ (параԅітјасыԍ — на-понԁа кучікас овлӧны кущӧм-ԍурӧ віԍӧмјас). Весалӧм, — сӧстӧм-кучіка пемӧсыԁ ԇоԋвіԇаҗык весавтӧм, ԋајт кучіка-пемӧсԍыԁ. Шуӧны-тај, весалӧмас-пӧ, сӧстӧмлунас — җын-кӧрымыс.
Скӧттӧ весалӧны нароԍнӧ сы-вылӧ-лӧԍӧԁӧм щӧткајасӧн, сынанјасӧн, рузумјасӧн, іԇасӧн. Кыз ԋајтсӧ весалӧны щӧткаӧн, іԇас-вӧԋӧн, вӧсԋі-кучіка-інјассӧ сӧстӧм ԋӧрторјӧн, рузумторјӧн. Комӧкӧн ԍібԁӧм ԋајтсӧ оз ков ԋещкыны, меԁым ԋајтыскӧԁ щӧщ оз ԋещыштчы гӧныс. Сещӧм комӧка-ԋајтсӧ војԁӧр колӧ кӧтӧԁыштны. Сынанӧн-кӧ весавны ԋајт-комӧкјастӧ, колӧ віԁчіԍны, меԁым кучікыс оз ԁојмав. Меԁԍа-бур-нӧ сынанӧн ԇік ԋе весавны. Сынаннас колӧ весавны щӧткасӧ ԋајтԍыс, бусԍыс, — сы-вылӧ сӧмын і лӧԍӧԁӧма-ӧԁ сынансӧ.
Пемӧсјастӧ бурҗык весавны ывла-вылын, ортсын, меԁ, еԍкӧ, ԋајтыс, бусыс ез пукԍы карта-ԍтенјасаԁ, ԉаԍԋіјасаԁ. Ԉок-повоԃԃа-ԁырјі, кор скӧттӧ оз поԅ леԇны ывлавылаԁ, ԃерт, лоӧ-ԋін весавны картааԁ, ӧԇӧс-ԁорасҗык, ԉаԍԋіјасԍыԁ ылынҗык сӧмын-а. Весалӧм-бӧрын пемӧстӧ колӧ
чышкыны васӧԁ нојторјӧн, рузумторјӧн-ԉі. Весавны колӧ щӧкыԁҗыка. Кымын щӧкыԁа весалан, кымын пеԉка, сӧстӧма віԇан пемӧстӧ, сымын бур, сымын ԇоԋвіԇа, сымын ԁолыԁ лоӧ скӧтыԁ. Ԍојіганыс, шојтчіганыс скӧттӧ оз ков весавны.
 
1-ӧԁ ԍерпас. &Скӧтԇ-есалан торјас: а) щӧтка, б) сынан, в) гартӧм &івас, г) кок-гыж весалан крук.
 
Вӧвјастӧ весалігӧн колӧ віԇӧԁлывлыны налыԍ нырсӧ, ԍінјассӧ, асмогаԍанінјассӧ, піԋјассӧ. Колӧ віԇӧԁлывлыны, кыԇі вӧлыԁ ԍојӧ, јуӧ, кыԇі уҗалӧ гырк-пыщкӧсыс, кыԇі асмогаԍӧ — тӧԁмавны ԇоԋвіԇа-ӧ вӧлыԁ. Каԅаланныԁ-кӧ нырԍыс ва-петӧм, пыкӧсјас кучік-вывԍыс, асмогаԍанінјасԍыс віԍӧмјас, абу-кӧ быԁлаті ԉучкі-лаԁнӧ, пырыԍтӧм-пыр-жӧ колӧ петкӧԁлыны вӧвтӧ скӧт-ԉекарлы.
Скӧттӧ весалігӧн оз ков вунӧԁны віԁлыны, весавны гыжјассӧ щӧщ-і, — весалӧны нароԍнӧ сы-вылӧ-лӧԍӧԁӧм крукӧн. Том-вӧвјаслыԍ гыжјассӧ віԁлалігӧн, весалігӧн колӧ кокԋіԃіка кучкыштавны гыжјасас, меԁым велаласны ԁорігаԁ сулавны.
Жар-ԁырјі вӧвјасто колӧ купајтны, меԁым ваыс ез-жӧ вӧв вывті кӧԇыԁ-а. Оз ков купајтны скӧттӧ верԁӧм-бӧрын, вывті ԁебыԁ ваын оз-жӧ ков купајтны.
Вӧвјасыԁ уҗ-вылаԁ јона пӧԍавлӧны. Ԋылӧмсӧ гӧн-вывԍыс колӧ чышкыштны пу-пуртӧн, сы-бӧрԏі нојторјӧн чышкыны косӧԇ. Сеԍԍа мыјӧнкӧ колӧ вевԏԏыны ԁа мыјкӧԁыра новлӧԁлыштны. Пӧԍалӧм вӧвјасӧс оз ков јуктавны-ԋі, верԁны-ԋі, кытчӧԇ оз ыркавны, коԍмыны.
Тыра-мӧсјасӧс, вӧвјасӧс колӧ быԁлун петкӧԁлыны ывлавылӧ паԉӧԁчыштны. Кујім-ԋоԉ вежон чаԋаԍтӧԇыс-војԁӧр вӧвтӧ колӧ ԁугӧԁны уҗалӧмԍыԁ.
Ԍіјӧсзавоԁыԁ вӧлыԁлӧн меԁым вӧлі быԁлаті ԉучкі-лаԁнӧ, меԁым ԋекыт ез зырт, ез ԁојԁ. Вӧвтӧ ԋӧтчыԁ оз ков ԁоԃԃавны мӧԁ-вӧв ԍіјӧсзавоԁӧн, — мӧԁа мӧԁ-вылас вермасны вуҗны віԍӧмјас (віԍыԍ вӧв-вылӧ-кӧ паԍтӧԁан ԍіјӧсзавоԁтӧ, сеԍԍа сы-бӧрԏі ԇоԋвіԇа-вӧв-вылӧ, мӧԁыс вермас щӧщ , віԍмыны, віԍӧмыс вуҗас-ԁа). Сеԍԍа і ԍіјӧсзавоԁыс оз быԁ вӧвлы лӧԍав: мӧԁлы сіјӧ вермас лоны ыҗыԁҗык ԉібӧ ічӧтҗык, сы-понԁа вермас зыртны вӧлыԁлыԍ кучіксӧ, вермас вӧвтӧ ԁојԁны. Ԍіјӧсзавоԁтӧ колӧ щӧкыԁҗыка пеԉкӧԁны, кучіка-інјассӧ мавтлыны ԃӧгӧԃӧн.
Кыԇі тӧԁмавны, ԇоԋвіԇа-ӧ пемӧсыԁ.
 
Мыј-ԍерԏі поԅӧ тӧԁны, ԇоԋвіԇа-ӧ, віԍӧ-ӧ пемӧсыԁ (вӧлыԁ, мӧскыԁ, ыжыԁ, мукӧԁ пемӧсјас)? Ԇоԋвіԇа пемӧсыԁ азыма ԍојӧ, ԍојӧ помӧԇ ԍетӧм-верԁассӧ. Бура јуӧ. Ԍінјасыс ԇоԋвіԇа пемӧсыԁлӧн југыԁӧԍ (абу гуԁыр), гӧныс шыԉыԁ, воԉалӧ; лолалӧ пемӧсыԁ кокԋіа, асмогаԍӧ каԁын. Ԇоԋвіԇа пемӧсыԁ ԁолыԁа олӧ.
Ԇоԋвіԇалунтӧ пемӧсыԁлыԍ поԅӧ тӧԁмавны нӧшта шоныԁ&кӧԇыԁлун-&ԍерԏісӧ (ԏемпература-ԍерԏіыс), лолалӧм-ԍерԏіыc, вір ветлӧм ԍерті (пуԉс-ԍерԏі)-ԁа.
Ԏемпературасӧ пемӧсыԁлыԍ тӧԁмалӧны граԁуԍԋікӧн. Граԁуԍԋіксӧ ԍујӧны ыҗыԁ-асмԍгаԍан-роԅас (ртуԏа іннас пыщлаԋ), кујім-ԋоԉӧԁ-јукӧныс граԁуԍԋікыслӧн меԁым пырӧ веԍкыԁ ԍувјас. Меԁ граԁуԍԋікыс оз уԍ, сіјӧс кӧрталӧны пемӧсыслы бӧжас, — граԁуԍԋік-помас сы-вылӧ лӧԍӧԁӧма коԉча-ԉі, щупӧԁ-ԉі.
Меԁԍа бур граԁуԍԋікӧн лыԃԃыԍԍӧ кыз-ԍԏеклӧыԍ вӧчӧм щупӧԁа-пома граԁуԍԋік, — мукӧԁԍыс сіјӧ јонҗык-ԁа, озҗык жуглаԍ. Граԁуԍԋік-пыщкас ем вӧсԋіԃік кԉаԋіча-трубка, помас сіјӧ ԋеуна паԍкалыштӧ, сетчӧ кіԍтӧма ртуԏ. Граԃуԍԋік-вылас емӧԍ јукӧԁјас, шуԍӧны "граԁусӧн“ — 85 граԁусԍаԋ 42-43 граԁусӧԇ. Быԁ граԁус нӧшта-на јукӧма ԁас-јукӧԁӧ. Лыԁпасјасыс граԁуԍԋік-вылас ԍӧԁӧԍ, ӧԏі лыԁпасыԍ-кынԇі — сіјӧ гӧрԁ. Гӧрԁ-рӧмнас пасјӧны 39-ӧԁ јукӧԁ. Ртуԏыс-кӧ граԁуԍԋікаԁ
кајас гӧрԁ-віԅԍыс вылӧҗык, пемӧсыԁ сіԇкӧ абу ԇоԋвіԇа — біалӧма.
Граԁуԍԋіктӧ пемӧс-веԍкыԁ-ԍувјаԁ колӧ віԇны 5-10 мінут-гӧгӧр. Сы-бӧрԏі сеԍԍа перјыны, віԇӧԁны, — кымынӧԁ лыԁпасӧԇ кајӧма ртуԏыс, — колӧ віԇӧԁны граԁуԍԋіклыԍ ԁасӧԁ јукӧԁјассӧ щӧщ-і. Сувтӧма-кӧ ртуԏыс 39 граԁусԍаԋ квајтӧԁ ԁасӧԁ-јукӧԁӧ, пасјӧны: „39 граԁус ԁа 6 ԁасӧԁ-јукӧԁ“.
 
2-ӧԁ ԍерпас. Пемӧсјаслыԍ ԏемпература тӧԁмалан граԁуԍԋікјас.
 
Абу-кӧ ртуԏыс кајӧма 39-ӧԁ граԁусӧԇыс, сувтӧма-кӧ, шуам, 38 граԁусԍаԋ 5-ӧԁ ԁасӧԁ-јукӧԁӧ, секі шуӧны: ԏемператураыс-пӧ лаԁа, пемӧсыԁ-пӧ ԇоԋвіԇа. Ԏемператураыс-кӧ 39 граԁусыԍ вылынҗык, пемӧсыԁ абу ԇоԋвіԇа, віԍӧ.
Колан-ԏемператураыс абу ӧткоԃ быԁ-ԍікас пемӧслӧн — вӧвлӧн 38 ԁа 5 ԁасӧԁ-јукӧԁ граԁус, гырыԍ скӧтлӧн (мӧслӧн, ӧшлӧн) — 39 граԁус; ыжлӧн, кӧзалӧн, порԍлӧн — 40 граԁус; понлӧн 39 граԁус, чіпанлӧн — 42. Сіԇкӧ, 89 граԁусыԁ оз быԁ-ԍікас пемӧслыԍ петкӧԁлы віԍӧм. Ыжлӧн, кӧзалӧн
порԍлӧн 40 граԁус, чіпанлӧн веԍігтӧ 42 граԁус оз-на петкӧԁлы біалӧм, налӧн сіјӧ лоӧ колан-ԏемператураыс-на; вӧвлыԍ-нӧ 39 граԁус колӧ-ԋін лыԃԃыны колан-ԏемператураԍыс вылынҗыкӧн.
Ртуԏыԁ граԁуԍԋікаԁ, кајас-кӧ, ачыс оз-ԋін бӧрсӧ летчы. Граԁуԍԋіктӧ, пемӧсыԁлы асмогаԍан роԅас ԍујтӧԇ-војԁӧр колӧ віԁлыны — улын-ӧ, вылын ртуԏыс. Вылын-кӧ ртуԏыс, граԁуԍԋіктӧ колӧ пыркԋітны, меԁым сіјӧ летчаԍ увлаԋ, кытчӧԇ поԅӧ.
Пыркԋітны колӧ со кыԇі: боԍтны граԁуԍԋіксӧ вылыс-помӧԁыс веԍкыԁ кінаԁ, сеԍԍа вывԍаԋ-увлаԋ кінаԁ јона шеныштны, меԁым ртуԏыс летчас увлаԋӧ; ӧтчыԁ шеныштӧмӧн-кӧ оз помӧԇ летчы, колӧ шеныштны мӧԁыԍ, којмӧԁыԍ, кытчӧԇ ртуԏыс оз летчы.
Мортлӧн-і, пемӧсјаслӧн-і вірыԁ вір-сӧнјасаԁ веԍкалӧ ԍӧлӧмԍаԋ. Вірсӧ вір-сӧнјасаԁ вӧтлігӧн ԍӧлӧмыԁлы лоӧ вынԍӧԁчывны — тојыштны вірсӧ. Кі-улаԁ тӧԁчӧ, кыԇі ԍӧлӧмыԁ ԏіпкӧ, топавлӧ-паԍкавлӧ. Топавлігаԁ вірыс тојыштчӧ ԍӧлӧмԍыԁ, сеԍԍа вір-сӧнјас-куԅа став вірјај-паԍтаыԁ візывтӧ; паԍкавлігас мукӧԁ ԍікас вір сӧнјас-куԅа вірыԁ бӧр локтӧ ԍӧлӧмаԁ. Тырас ԍӧлӧмыԁ локтан-вірнас, бара топӧԁчас — тојыштас віртӧ вір-сӧнјасӧ. Кі-улаԁ тӧԁчӧ, кыԇі вір сӧнјасас тіпкӧ, візывтӧ вірыс, — нач сіԇі-жӧ тіпкӧ і ԍӧлӧмыԁ. Сӧнјасас вір-ԏіпкӧмсӧ шуӧны пуԉсӧн. Пуԉс-ԍерԏіыс поԅӧ тӧԁны, кыԇі уҗалӧ ԍӧлӧмыԁ.
Пуԉссӧ тӧԁмалӧны кущӧмкӧ вір-сӧн чуԋӧн ԉічкыштӧмӧн. Бурҗык, ԃерт, кучік-берԁсаҗык вір-сӧныԍ тӧԁмавны пуԉстӧ, — јонҗыка тӧԁчӧ ԏіпкӧмыс. Вӧвлыԍ пуԉс тӧԁмавны лӧԍыԁжык щӧка-увса вірсӧн-ԍерԏі, мӧслыԍ, ӧшлыԍ пуԉссӧ тӧԁмавны поԅӧ щӧка-увса вірсӧн-вылын-жӧ, ԉібӧ бӧж-вуж-ԁінса сӧн-ԍерԏісӧ.
Пуԉссӧ арталӧны ӧԏі мінутын ԏіпкыштӧм-лыԁ-ԍерԏі. Пуԉсыԁ абу-жӧ быԁ пемӧслӧн ӧткоԃ: вежлаԍӧ сіјӧ пемӧс-ыҗԁа-ԍерԏіыс-і, арлыԁ ԍерԏі-і, еԋ-ај-ԍерԏі-і. Вӧвјаслӧн овлӧ 28-ԍаԋ 46 ԏіпкыштӧмӧԇ ӧԏі мінутас; гырыԍ скӧтлӧн (ӧш-мӧслӧн) — 40-ԍаԋ 50-ӧԇ; ыжјаслӧн, кӧзајаслӧн, порԍјаслӧн — 70-ԍаԋ 80-ӧԇ. Овлӧ тыр-пуԉс, кі-улаԁ бура тӧԁчана пуԉс, овлӧ і слабыԋік пуԉс, кі улаԁ омӧԉа кылана пуԉс. Бур пуԉсӧн лыԃԃыԍӧ тыр пуԉс, ӧтырышјӧ кор ԏіпкӧ вірыс. Віԍыԍ пемӧсјаслӧн мукӧԁ-ԁырјіыс муртса кылыштӧ пуԉсыс, овлӧ ԉібӧ вывті щӧкыԁ ԉібӧ вывті-гежӧԁ. Абу-кӧ тыр пуԉс, абу-кӧ ӧтырышјӧ, сіјӧ-ԋін петкӧԁлӧ: пемӧсыԁ абу ԇоԋвіԇа.
Ԍӧлӧмыԁлыԍ уҗсӧ поԅӧ тӧԁмавны нӧшта ԍӧлӧмсӧ &кывзӧмон-і. Пеԉтӧ колӧ пуктыны пемӧс морӧсас, шујгала-ԁорԍаԋыс, сіԇі ԍӧлӧм-ԏіпкӧмыс бура кылӧ. Кывзігаԁ пемӧсыԁлыԍ коксӧ колӧ ԋужӧԁны воԇӧ, сіԇі лӧԍыԁҗык кывзынысӧ.
Лолалігӧн сынӧԁсӧ кыскан пыщкаԁ сеԍԍа сіјӧс бӧр леԇан — сещӧм сынӧԁ кыкӧм-леԇӧмыс-і шуԍӧ лолалӧмнас. Ԇоԋвіԇа пемӧ& лолалӧ ӧты&рышјӧ, кокԋіа.
Лолалӧмсӧ арталӧны ӧԏі-мінутын сынӧԁ-кыскӧм-леԇӧм-лыԁ ԍерԏіыс. Лолалігас пемӧсыԁ ты-пыщԍыс леԇӧ шоныԁ сынӧԁ. Лолалӧм-лыԁсӧ поԅӧ тӧԁмавны кіпыԁӧстӧ ныр роԅјасас пуктӧмӧн, тӧлын-кӧ — ныр-роԅјасыԍ петан ру-ԍерԏіыс.
Ԇоԋвіԇа вӧвјаслӧн лолалӧм-лыԁыс ӧԏі мінутын овлӧ 6-ԍаԋ 16-ӧԇ, гырыԍ скӧтлӧн (ӧшлӧн, мӧслӧн) — 12-ԍаԋ 25-ӧԇ, порԍјаслӧн — 15-ԍаԋ 20-ӧԇ.
Пемӧсјасыԁлыԍ віԍмӧмтӧ петкӧԁлӧны нӧшта со кущӧм тӧԁчӧсјас: віԍыԍ пемӧсыԁ жугыԉ, гӧныс оз воԉав, ԍојны оз чӧсты (гырыԍ скӧт — мӧсјас, ӧшјас оз рӧміԇтыны), оз ју, туша-тырнас тіралӧ, кытԍурӧ тушаыс ԉібӧ вывті жар, ԉібӧ вывті кӧԇыԁ: куԇсӧ кутӧ, мыԏітӧ ԉібӧ ас-могсӧ пыкӧ (запор), јона ԋылӧԁӧ, нырԍыс петӧ зырым, мукӧԁ-ԁырјі вір-сора, ор-сора; вомԍыс летчӧ ԁуԉ, овлӧны пыкӧсјас, с. в.
 
Скӧтыԁкӧԁ колӧ меліа, ԍібыԁа овны.
 
Зев колӧ кужны пемӧсјас-берԁаԁ ԍібӧԁчыны. Бура-кӧ ԁа меліа мортыԁ пемӧсјасыԁкӧԁ вӧԃітчӧ, најӧ аԍныс лоӧны меліӧԍ. Ԉокавны-кӧ понԁан, пемӧсјасыԁ лоӧны ԉокӧԍ, оз лоны ԍібыԁӧԍ.
Пемӧс-ԁінаԁ колӧ локны повтӧг, лӧԋа, веԍкыԁа (оз ков гуԍӧԋік). Оз ков горзыны, меԁым пемӧсыԁ оз повԅы. Колӧ малалыштны, сеԍԍа меліа пыр ԍорԋітны сыкӧԁ: шенаԍны, горзыны оз
туј. Повтӧм мортыԁлы пемӧсыԁ ескӧ, полыԍлы оз ескы, ачыс сыыԍ полӧ-ԁа. Поліг-тыр локтыԍтӧ сіјӧ оз ԍібӧԁ ас-ԁінас, куртчӧ, чужјӧ. Вӧв чужјӧ воԇ-кокнас воԇлаԋ, бӧр-кокнас бӧрлаԋ, гырыԍ скӧт (мӧс, ӧш) чужјӧ бӧр кокнас бокӧ; сіԇкӧ вӧв-ԁінаԁ колӧ локны бокԍаԋыс, — мӧс-ԁінӧ — мышԍаԋыс, бӧрԍаԋыс. Сеԍԍа вӧлыԁ нӧшта вермас куртчыны, а мӧскыԁ ԉібӧ ӧшкыԁ ԉукыштны-ԁај. Ԉок вӧвјасыԁ пеԉјассӧ чошкӧԁӧны, віԇӧԁчӧны куртчыны, бӧрнас бергӧԁчӧны локтыԍ мортыԁлы.
 
3-ӧԁ ԍерпас. Збој вӧвјасӧс раммӧԁан торјас.
 
Колӧ-кӧ віԁлыны сещӧм ԉок вӧвјастӧ, колӧ-кӧ отсӧг ԍетны налы, најӧс раммӧԁӧны „бергачӧн“. Сіјӧ вӧчԍӧ со кыԇі: 25-30 саԋԏіметр (6-7 вершӧк)-куԅа беԃ ԍујӧма кучік-петԉаӧ, ԉібӧ кӧв-петԉаӧ, ԉібӧ беԃԃас ԍујӧма петԉасӧ (віԇӧԁ ԍерпассӧ). Веԍкыԁ кіас боԍтӧны беԃсӧ, шујгаас петԉасӧ, сеԍԍа петԉасӧ ԍујӧны пемӧсыԁлы вылыс-
ԉӧбјас. Сы-бӧрԏі шујга-кінас кутӧны ԉӧбсӧ, петԉаас ԍујӧны беԃсӧ, веԍкыԁ кінас бергӧԁлӧны беԃсӧ — петԉаыс гартчас, ԉӧбсӧ вӧлыԁлыԍ топӧԁас. Топӧԁансӧ-кӧ вӧчӧма беԃ-пырыс — мунан-петԉаӧн, секі веԍкыԁ-кінас боԍтӧны беԃсӧ, шујга кінас петԉа-пырыс кутӧны вӧлыслыԍ ԉӧбсӧ, чунјасԍыԁ ԉӧб-вылас леԇӧны петԉасӧ, сеԍԍа бергӧԁлӧны беԃсӧ, кытчӧԇ оз топӧԁ ԉӧбјассӧ.
Беԃсӧ колӧ бергӧԁлыны вывԍаԋ увлаԋӧ, оз ков бергӧԁлыны увԍаԋ-вывлаԋӧ, сіԇітӧ верман ԉӧб-кучіксӧ ԋещыштны. Петԉаыс меԁым ез вӧв ԉӧбԍыс ічӧтҗык, меԁ кокԋіа поԅіс ԍујны сіјӧс ԉӧб-вылас. Бергач-пыԃԃіыс поԅӧ боԍтны „топӧԁан". Топӧԁансӧ вӧчӧны кык беԃԃыԍ, куԅтаыс 25-30 санԏ. (6-7 вершӧк)-гӧгӧр; ӧтар помјассӧ кӧрталӧны бечевкаӧн, артмас кԉін-моԁаа. Тащӧм топӧԁансӧ ԍујӧны ԉӧб-вылас, ԉӧбјыс меԁ лоас беԃјас-костас. Сы-бӧрԏі матыԍмӧԁӧны, топӧԁӧны беԃјасыслыԍ кӧртӧԁтӧм-помјассӧ. Ԉӧбјыԁ сіԇнаԁ топалӧ. Беԃ помјассӧ сеԍԍа кӧрталӧны кӧвјӧн. Меԁым топӧԁаныс оз віԉскӧбты, беԃјас пыщла-ԁорас вӧчӧны щупӧԁјас.
Бергачыԁ вӧвтӧ чујмӧԁӧ, ԁојԁыштӧ-ԁа. Песԍыны-кӧ понԁас вӧлыԁ, сіјӧ нӧшта јона ԁојмӧ, сы-понԁа вӧлыԁ бергачнаԁ сулалӧ лӧԋа, оз песԍы. Вывті-кӧ збој вӧлыԁ, песԍӧ-кӧ, бергачсӧ нароԍнӧ поԅӧ ԋещкыштны, меԁым јонҗыка ԁојԁас вӧвтӧ, секі сеԍԍа вӧлыԁ ԇікӧԇ-ԋін раммас.
Бергачтӧ вывті ԁыр оз ков віԇны, — вермас сувтӧԁны вір-ветлӧмсӧ. Бергач боԍтӧм-бӧрын
ԉӧбсӧ колӧ зыравны, меԁым вірыс кокԋіа мӧԁас ветлыны. Ԍіктјасын вӧвтӧ унаыԍ раммӧԁӧны прӧстеј куԅԋечнеј щіпсыӧн, топӧԁӧны сіјӧн ԉӧбсӧ. Таԇітӧ вӧчны колӧ віԁчыԍӧмӧн, — верман ԁојԁны вӧлыԁлыԍ ԉӧбсӧ.
 
4-ӧԁ ԍерлас. Гырыԍ скӧтӧс раммӧԁан щіпсы.
5-ӧԁ ԍерпас. Гырыԍ скӧттӧ раммӧԁны пӧԅӧ кык-ныр-роԅ-костсӧ чуԋјасӧн топӧԁӧмӧн.
 
Гырыԍ скӧтӧс, мӧсјасӧс, ӧшјасӧс, раммӧԁны ем бара-жӧ аслыс сама щіпсы (4-ӧԁ ԍерпас). Сещӧм щіпсынас топӧԁӧны нырвывсӧ, поԅӧ і кіӧн тӧпӧԁны нырвывсӧ.
Чужјаԍӧмыԍ вӧлӧс поԅӧ кутны коксӧ лептӧмӧн ԉібӧ гартӧмӧн, ԉібӧ станӧ ԍујӧмӧн, ԉібӧ вӧвтӧ поԅӧ уԍкӧԁны ԁа кӧртавны. Таԇітӧ вӧчны зев кокԋі, сӧмын уԍкӧԁнытӧ ԍӧкыԁҗык. Уԍкӧԁігас, кужтӧг-кӧ, вӧвтӧ і аԍтӧ поԅӧ ԁојԁны.
 
Скӧт-віԇан-ін.
 
Скӧт віԇан інлы колӧ лоны југыԁ, кос, бур сынӧԁа; колӧ лоны сынӧԁ вежан інјас (форточкајас). Скӧт віԇан інјастӧ оз ков вӧчны увсӧԁ местајасын, гурана-інјасын& ԋурјас-берԁын, сулач вајас-ԁінын. Ӧшіԋјаԍтӧ колӧ вӧчны гырыԍӧс, лунӧбанӧн — шонԁі-југӧрыԁ віјӧ віԍӧмјас — новлӧԁлыԍ-гагјасӧс (мікробјас). Ԃерт, шонԁі-вылӧ ԍӧмын оз-жӧ поԅ наԃејтчыны. Заразатӧ колӧ бырӧԁны скӧт віԇан-інтӧ пеԉкӧԁӧмӧн, чышкӧмӧн-мыԍкӧмӧн, шонԁіыԁ-нӧ отԍалас віны коԉас-заразасӧ (ԍтенјассыс, җоҗԍыс, ԋајтԍыс, бусԍыс, — кыті он вермы мыԍкыны, чышкыны).
Вывті југыԁ шонԁі-југӧр скӧтыԁлыԍ ԍінјассӧ јорӧ. Сы-понԁа скӧттӧ скӧт віԇан-інаԁ колӧ сувтӧԁны сіԇі, меԁым шонԁі-југӧрыс ез веԍкыԁа уԍ налы ԍінмас; ӧшіԋјасыԁ меԁ вӧліны ԉібӧ вылынҗык скӧт-јурԍыс, ԉібӧ мышла-ԁораныс. Бокла-ԁорԍаԋыс меԁым ӧшіԋјасыс оз лоны, — секі југыԁыс оз ло быԁлаын ӧткоԃ, сы-понԁа скӧтыԁ лоӧ полыԍ. Ошіԋјастӧ колӧ вӧчны ԇірјӧн ԉібӧ петԉаӧн, меԁым кокԋіа поԅӧ воԍтывлыны сынӧԁсӧ-вежӧм-куԅа.
Сынӧԁыс скӧт-віԇан-інаԁ меԁ вӧлі век сӧстӧм, бур. Кујӧԁыԍ, куԇыԍ колӧ щӧкыԁҗыка весавны, — наԍаԋ сынӧԁыԁ јона щыкԍӧ.
Меԁым куԇыс візывтіс бокӧ, җоҗсӧ скӧт сулалан-інас колӧ вӧчны ԋеуна пӧлӧнҗык, ічӧԏік канава-коԃӧн, кыті куԇыс вермас візывтны скӧт олан-інԍаԋыс ылӧҗык. Кујӧԁтӧ оз ков чукӧртны скӧт олан-інаԁ матӧ, колӧ ылӧҗык нуны.
Җоҗсӧ скӧт віԇан-інаԁ поԅӧ вочны уна-ԍікас кӧлујыԍ: кірпічыԍ, тсементыԍ, пуыԍ, ԍојыԍ. Креԍԏана-овмӧсын бурҗык вӧчны вӧвјас олан-інын ԍојыԍ вартӧм җоҗ ԉібӧ пу-җоҗ; гырыԍ-скӧт віԇан-інын — пу ԉібӧ кірпіч җоҗ. Җоҗас меԁ ез вӧвны роԅјас, щеԉјас, гуранјаԍ, куԇыс меԁым ез веԍкав сетчӧ. Сувтас-кӧ сещӧм-інаԁ куԇыс, оз-кӧ візывт, понԁас сіԍмыны, щыкӧԁас сынӧԁсӧ скӧт олан-інаԁ. Җоҗыԁлы колӧ лоны мышвыв пӧката: мӧсјас, кӧбылајас сулалан-інын 4-6 санԏіметрӧԇ, мукӧԁ скӧтлӧн — 6-7 санԏіметрӧн. Јона-кӧ пӧла җоҗыԁ, скӧтыԁлӧн щыкӧны кокјасыс, кука-мӧсјас вермасны сы-понԁа веԍіг каԁтӧг кукаԋаԍны.
Пемӧсыԁ олан-інас меԁым шојтчӧ. Сы-понԁа колӧ гӧгӧрбок вӧчны ԉучкі-лаԁнӧ, меԁым сіјӧ сбыԉ вермас шојтчыны. Оз ков жаԉітны воԉӧстӧ, щӧкыԁҗыка сіјӧс вежлавны. Шоча-кӧ воԉӧстӧ вежны, скӧтыԁлы лоӧ сулавны, кујлыны кујӧԁӧԍ-куԇӧԍ воԉӧс-вылын.
Іԇасыԁ воԉӧс-вылаԁ меԁым вӧлі век кос. Вӧв воԉӧс-вылӧ колӧ суткінас 4-5 тув іԇас јур-&ылӧ, гырыԍ скӧтлы — 6-7 тув јур-вылӧ.
Креԍԏанаыԁ унҗыкыԍсӧ кујӧԁтӧ ԁыр-кежлӧ коԉӧны скӧт віԇан-інаԁ, шуӧны: ԋебыԁҗык-пӧ скӧтыԁлы кујӧԁ воԉӧс-вылаԁ кујлыныныс. Сіјӧ скӧтыԁлы зев абу лӧԍыԁ. Ӧԏі-кӧ, сынӧԁыс сіԍ-кујӧԁ воԉӧсԍаԋыԁ скӧт віԇан-інаԁ щыкԍӧ; мӧԁкӧ, скӧтыԁлӧн кокјасыс вермасны віԍмыны пыр ԋајтын-ваын сулалӧмысла.
Міјан Комі облаԍтаԁ тӧвјасыԁ кӧԇыԁӧԍ, куԅӧԍ. Сіԇкӧ комі креԍԏаналы нӧшта-ԋін колӧ бурҗыка вӧчны скӧт віԇан-інтӧ: шоныԁ ԍтенјаса (ԋіщ-вылын), бур-ӧԇӧса, ӧшіԋа, топыԁ-җоҗа, вевта гіԁ-картајаԍ. Воԉӧстӧ оз ков жаԉітны-ԋі, колӧ кызҗыка воԉсавны іԇастӧ, меԁым скӧтыԁлы шоныԁҗык вӧлі; сеԍԍа ԋајтчытӧԇыс оз ков віԇны, щӧкыԁҗыка колӧ вежлавны воԉӧстӧ. Сынӧԁыс скӧт олан-інаԁ меԁым вӧлі век бур, кокԋі, — колӧ щӧкыԁҗыка воԍтавлыны сынӧԁ-пыран-інјастӧ (венԏіԉаторјастӧ), колӧ сӧмын віԁчыԍны-а, меԁым скӧтыԁ оз прӧстуԃітчы, меԁым пыр-пыр ветлан-сынӧԁ (сквоԅԋак) ез ло.
Щыкԍӧм сынӧԁыслы петнысӧ, ывлавыв сынӧԁсӧ леԇны скӧт віԇан-інјасаԁ јіркас лӧԍӧԁӧны трубајас.
Меԁԍа бур сынӧԁ вежанӧн лыԃԃӧны Муірлыԍ трубасӧ (6-ӧԁ ԍерпас а). Трубасӧ вӧчӧма пӧвјасыԍ. Пыщкӧсас кык пӧв, вомӧналӧма (пеԉӧсԍаԋ-пеԉӧсӧ), јукӧма трубасӧ ԋоԉ-пеԉӧ (6-ԁ ԍерпас б). Трубаыслыԍ кыкнан помсӧ тупкӧма; ԋоԉнан-бокас, выліас і уліас вӧчӧма роԅјас. Вылыс-роԅјасыс воԍсаӧԍ, улыс-роԅјасас вӧчӧма вевтјас
(заԃвіжкајас (6-ԁ ԍерпас в). Трубасӧ сувтӧԁӧны сіԇі, меԁым вылыс-помыс роԅјаснас вӧлі јірк вевԁорас, улыс-помыс вевтаса роԅјаснас јірк-увԁорас.
Сынӧԁсӧ тӧлӧԁӧм-куԅа воԍтӧны улысса роԅсӧ, коԁарԍаԋ локтӧ тӧлыс, ԁа сыкӧԁ паныԁасӧ (вој-тӧла-кӧ — лунвывса роԅсӧ, рытыв тӧла-кӧ — рытывԍасӧ ԁа асывԍасӧ). Секі ывлавывса сӧстӧмсынӧԁсӧ тӧлыс кутас пыртны трубаас вевԁорса роԅӧԁыс, коԁарԍаԋ тӧлыс, трубаԍаԋыс сеԍԍа увԁорса воԍса роԅӧԁыс сынӧԁыс веԍкалас скӧт олан-інаԁ. Щыкӧм сынӧԁыс уԍкӧԁчас паныԁа увԁорса-роԅас сеԍаԋ петас ортсӧ. Скӧт віԇан-інтӧ поԅӧ бура тӧлӧԁны ӧшіԋ-ӧԇӧсјассӧ воԍталӧмӧн-і. Сӧмын колӧ віԁчыԍны, пыр пыр ветлан-тӧв меԁым ез ло-а, меԁым скӧтыԁ ез прӧстуԃітчы. Ӧшіԋ-ӧԇӧс воԍтӧмнаԁ тӧлӧԁігӧн, меԁԍа бур скӧттӧ сек-кежлӧ ортсӧ леԇлыны.
Сынӧԁыԁ скӧт віԇан-інаԁ меԁ ез вӧв вывті шоныԁ, меԁ ез-жӧ вӧв кӧԇыԁ-а: меԁԍа бур ԏемператураӧн гырыԍ скӧт віԇан-інын колӧ лыԃԃыны 10-14 граԁуса шоныԁ; том скӧтӧс віԇан-інын ԋеуна шоныԁҗык колӧ лоны — 14-15 граԁусјас-кымын.
Скӧт віԇан-інтӧ колӧ вӧчны сіԇі, меԁым скӧтыԁлы ез вӧв ԇескыԁ, меԁым мӧԁа-мӧԁыслы ез мешајтны шојтчыныс. Сулалан-інјасые меԁ вӧліны ԉічыԁӧԍ, меԁым пемӧсыԁлы поԅӧ вӧлі воԁнысӧ, — пастаыс метрӧн-җынјӧн (2 арш.)-гӧгӧр, &уԅтанас кык ԁа җын — кујім метр (3-4 арш).
Верԁан ԁозсӧ (ԉаԍԋісӧ) колӧ лӧԍӧԁны улӧҗык, меԁым пемӧсыԁ верміс ԍојны, кыԇі сіјӧ велалӧма јірԍігӧн, — јурԍӧ увлаԋ копыртӧмӧн. Верԁан-ԁозсӧ колӧ щӧкыԁа пеԉкӧԁны, меԁым сіјӧ пыр вӧлі сӧстӧм, — меԁым ԍојігас ез веԍкав пемӧсыԁлы бус-ԋајтыс горшас, ԍінмас — сы-понԁа пемӧсыԁ вермас віԍмыны.
 
6-ӧԁ серпас. Муірлӧн труба: а) ортсыԍаԋыс, б) пыщкӧсыс, в) улыс тупкан-воԍтан роԅ.
 
Ԍтенјас, пӧтӧлӧкјас скӧт віԇан-інын меԁ вӧліны топыԁӧԍ, ез вӧвны щеԉаӧԍ, меԁым ԉок-повоԃԃа-ԁырјі тӧлыс ез ветлы пырыс, меԁым ез кӧтӧԁ пемӧстӧ. Ԍтенјасын, верԁан-ԁозјасын меԁ ез вӧвны јоԍ-пеԉӧсјас, кӧрттувјас, — сещӧм торјаснаԁ пемӧсјасыԁ вермасны ԁојԁны аԍнысӧ.
 
Ԍтенјастӧ, пӧтӧлӧкјастӧ скӧт олан-інаԁ колӧ щӧкыԁҗыка весавны, чышкыны буссӧ, ԋајтсӧ, чераԋвезјассӧ. Весалігас, чышкігас скӧттӧ колӧ леԇлыны ортсӧ, меԁым јогыс, бусыс оз веԍкав ԍінманыс, горшаныс. Кыкыԍ кӧԏ вонас скӧт-олан-інтӧ колӧ мыԍкавны кунваӧн ԉібӧ мавтны іԅвесткаӧн. Му-җоҗа-кӧ скӧт-олан-іныԁ весалігас колӧ боԍтны вевԁор-мусӧ 1-2 вершӧк-кызта, вежны сіјӧс сӧстӧм муӧн.
Ӧԇӧсјасыԁ меԁ вӧліны җуҗыԁӧԍ, паԍкыԁӧԍ, меԁым скӧттӧ поԅӧ вӧлі леԇлывлыны скӧт віԇан-інԍыԁ. Сещӧм ӧԇӧсјасыԁ нӧшта ԋін колӧны пӧжарјас-понԁа, секі-ӧԁ &бӧбјавнытӧ ԋекор, скӧттӧ терыба лоӧ петкӧԁны картаԍыԁ. Ӧԇӧсјастӧ колӧ бура вӧчны, меԁым ез вӧвны щеԉјас, меԁым тӧлыс, кӧԇыԁыс ез пыр. Кӧԍакјассӧ колӧ вӧчны гӧгрӧсӧн, меԁым пеԉӧсјасас скӧтыԁ оз ԁојмав.
Жар повоԃԃа-ԁырјі, кор сынӧԁыс вывті кос, лолавны кор ԍӧкыԁ, җоҗјассӧ, ԍтенјассӧ скӧт-олан-інԍыԁ колӧ кіԍкавлыны ваӧн. Поԅӧ-кӧ, сещӧм жар-ԁырјіыԁ скӧттӧ бурҗык віԇны ортсын гож-сајын.
 
Кыԇі колӧ верԁны скӧттӧ?
 
Скӧттӧ верԁны колӧ кужны. Кужтӧгыԁ верԁӧмла овлӧны быԁԍама віԍӧмјас.
Скӧтыԁлы колӧ ԍетны сӧмын бур ԍојан-јуан. Креԍԏанаыԁ-нӧ унҗыкыԍсӧ скӧтыԁлы сетӧны шогмытӧм ԍојанјас, картупеԉ, бакшаԍӧм ԋаԋ-ԁа, мыј-ԁа, „шыбытны-нӧ жаԉ-а, скӧт ԍојас“.
Сіԇі ԋӧтпыр оз ков вӧчны. Сещӧм верԁаснаԁ скӧттӧ поԅӧ ԋемӧ-воштыны, убыткавыв ачыс-жӧ креԍԏаԋіныс воас, — жаԉітас грӧш — воштас шајт. Быԁԍама віԍӧмјасыс овлӧны скӧтыԁлӧн кужтӧгыԁ верԁӧмла, шогмытӧм кӧрымӧн верԁӧмла-ԁа. Кӧрымыԁ-нӧ вермас щыкԍыны, он-кӧ куж сіјӧс бура віԇны (васӧԁ-інын кӧрымыԁ бакшаԍӧ, сіԍмӧ), веԍкалас-кӧ кӧрым-пыщкаԁ бус-јог ԉібӧ кущӧм-ԍурӧ шогмытӧм мубыԁтасјас. Оз ков віԇны кӧрымтӧ скӧт јур-вевԁорын-ԋі, пощјаԍ-вылын, скӧт сулалалан вевԁорын-ԋі, пӧтӧлӧкас-кӧ емӧԍ щеԉјас, — ӧԏікӧ бусыс, јогыс турун-іԇаԍԍыԁ вермас веԍкавны пемӧсыԁлы ԍінмас; мӧԁкӧ, ачыс кӧрымыс васӧԁ сынӧԁысла вермас щыкԍыны, бакшаԍны.
Верԁан-ԁозјасыԁ (ԉаԍԋіыԁ) меԁым пыр вӧліны сӧстӧмӧԍ. Коԉас-сојансӧ колӧ сетыԍ зев бура чышкыны, меԁым сіјӧ сені ез сіԍмы, ез ԁукмы, меԁым пемӧсыԁлы сещӧм коԉасыс ез ԍур бур ԍојаныскӧԁ щӧщ. Колӧ јона ԁӧԅӧрітны, бура пеԉкӧԁны верԁан-ԁозјастӧ, меԁым ԋекущӧм вреԁ сеԍаԋ ез вермы лоны пемӧсыԁлы.
Оз ков верԁны пемӧсјастӧ ӧԏі ԁозјыԍ, — мӧԁа-мӧԁыслы вермасны вуҗны віԍӧмјас. Быԁ пемӧслы колӧ лӧԍӧԁны торја верԁан-ԁоз (ԉаԍԋі).
Пемӧсјастӧ верԁӧны ԍӧкыԁ кӧрымӧн: іԇасӧн, турунӧн, граԁвыв-пуктасјасӧн; сыыԍ-кынԇі нӧшта јона пӧтас-кӧрымӧн-ԁај: зӧрјӧн, іԁјӧн, жмыкӧн барԁаӧн. ' ' ........
Кыԇі-нӧ колӧ верԁны скӧттӧ? Ӧԏі-ԍікас верԁассӧ поԅӧ уна-нӧг ԍетны& Кужӧмӧн-кӧ ԍетны кӧрымтӧ, пемӧсыԁ чӧскыԁҗыка ԍојас, пӧԉзаыс унҗык лоӧ.
Колӧ тӧԁны кӧрымыԁлыԍ бур-омӧԉ лунсӧ&. Мукӧԁ-ԍікас кӧрымыс омӧԉа куртчаԍԍӧ, пемӧс кынӧмаԁ ԉока пуԍӧ. Мукӧԁыс кынӧмас поԉԁӧ, пемӧсыԁ ԁунԁӧ. Овлӧны і сещӧм-ԍікас кӧрымјас, ԍојас пемӧсыԁ ԁај кулӧ.
Ԍӧкыԁ ԍојантӧ (турун-іԇастӧ) мӧслы, ӧшлы, поԅӧ ԍетны мыјԁа колӧ, мыјԁа вермасны ԍојны. Вӧвјаслӧн кынӧмыс, гырк-пыщкыс ічӧтҗык: налы ԍӧкыԁ ԍојантӧ колӧ ещаҗык ԁа щӧкыԁҗыка ԍетны.
Начкӧм-вылӧ скӧттӧ верԁӧны мӧԁ-ногӧнҗык.
Турунтӧ скӧтыԁлы ԍетӧны ԇоԋнас, кыԇі ем. Іԇастӧ колӧ-ԋін вунԁӧмӧн ԍетны, вершӧкыԍ җеԋыԁа оз ков вунԁавны. Җеԋыԁҗык-кӧ лоӧ, пемӧсыԁ оз вермы бура куртчавны. Іԇастӧ скӧтыԁлы ԍетігӧн сорлалӧны туԍа-кӧрымӧн. Сеԍԍа ԍеттӧԇыс колӧ нӧшта кӧтӧԁыштны іԇастӧ, меԁым посԋіԃік-торјасыс, бусыс пукԍасны, — кӧтӧԁтӧгыԁ најӧ вермасны веԍкавны лолалан-горшас скӧтыԁлы, кызӧԁӧм боԍтас. Меԁым пемӧсыԁ чӧскыԁҗык-пырыԍ ԍојіс, іԇастӧ колӧ кӧтӧԁыштны солалӧм ваӧн.
Турунын, іԇасын овлӧны вреԁнеј мубыԁтасјас. Сещӧм мубыԁтасјасԍыс пемӧсјасыԁ унаыԍ віԍмывлӧны. Турун-іԇастӧ лӧԍӧԁігӧн, ԋӧбігӧн-ԉі колӧ ԍуԍа віԇӧԁны, меԁым сещӧм ԉок мубыԁтасјасыс ез вӧвны.
Пемӧсјасыԁ, еԍкӧ, аԍныс нырыснаныс јансӧԁӧны ԉок вреԁнеј мубыԁтасјастӧ-ԁа, — јірԍігӧн најӧс коԉӧны, кос-туруныԍ шыбытӧны бокӧ. Мукӧԁ-ԁырјі-нӧ, кор пемӧсыԁ ԉокыԍ уԍкӧԁчӧ кӧрым-вылаԁ, сіјӧ ставсӧ ӧтгуԁыр ԍојӧ, јаԁа мубыԁтасјассӧ шӧщ-і, сеԍԍа віԍмӧ.
Сещӧм інјасӧ, кӧні быԁмӧ јаԁа-турунјас, скӧттӧ оз ков леԇны. Јаԁа турунјассӧ колӧ ԋещкыны ԁа коԍтыны, сеԍԍа сотны. Кӧрымԍыԁ колӧ бура бӧрјыны јаԁа турунјассӧ, нӧшта-ԋін бура колӧ торјӧԁны вунԁалан кӧрымыԍ (іԇасыԍ), — посԋіԃік торјасԍыԁ скӧтыԁлы зев-ԋін ԍӧкыԁ лоӧ торјӧԁны, шыблавны посԋіа-вунԁыԍӧм јаԁа-турун-торјастӧ.
Картупеԉ, ԍоркԋіјас колӧ ԍетны вунԁалӧмӧн, вунԁӧм іԇаскӧԁ сорӧн, меԁым пемӧсыԁ ез віԋԁы, меԁым бурҗыка куртчаліс-ԁа.
Картупеԉ лыԃԃӧны бур кӧрымӧн. Сӧмын кужӧмӧн колӧ верԁны картупеԉнаԁ. Уна-кӧ вывті верԁан, пемӧстӧ вермас мыт боԍтны. Картупеԉӧн ԇік оз ков верԁны, мыԏітӧ-кӧ-ԋін пемӧсыԁ. Меԁԍа бур картупеԉтӧ верԁны пуӧмӧн ԉібӧ кӧтӧԁӧмӧн. Вӧчӧны со кыԇі: картупеԉсӧ пуӧны ԋебԅӧԁтӧԇыс, кӧԇӧԁӧны, сеԍԍа нырӧны шырӧм іԇаскӧԁ-ԉі, кыԁкӧԁ-ԉі, вӧԉіԍԏі сеԍԍа ԍетӧны скӧтыԁлы; ԉібӧ таԇі: војԁӧр вунԁалӧны картупеԉсӧ, сеԍԍа віԇӧны ва-пыщкын суткі.
Картупеԉтӧ суткінас поԅӧ верԁны кос-кӧрымԍа җын-мынԁасӧ сӧмын (шуам, 10 тув турун-вылӧ 5 тув картупеԉ — 10 тув турун-іԇас-кӧ
ԍетны пемӧсыԁлы суткінас, картупеԉтӧ поԅӧ ԍетны 5 тув). Оз поԅ верԁны картупеԉӧн куԅа-каԁ.
Кука-пемӧсјас картупеԉӧн верԁӧм-понԁа &коссті кукаԋаԍӧны. Сы-понԁа кука-пемӧсјаслы җын-кукԍаԋыс картупеԉтӧ ԇік оз ков ԍетны.
Оз ков верԁны картупеԉӧн том-пемӧсјасӧс, ԋоԋаԍыԍ кукаԋјасӧс і. Налы картупеԉ-пыԃԃі поԅӧ ԍетлывлыны ԍоркԋі, ԍвеклӧ, морков. Нырԍалӧм картупеԉӧн ԋекущӧма оз ков верԁны пемӧсјастӧ. Пуктасјастӧ (картупеԉ, морков, ԍвеклӧ, с. в.) скӧтыԁлы ԍеттӧԇ-војԁӧр, колӧ бура мыԍкавны, весавны муԍыс.
Туԍа кӧрымыԁ, ԃерт, меԁԍа пӧтӧс кӧрым. Сещӧм кӧрымсӧ скӧтыԁлы поԅӧ ԍеԏны ещаҗыкӧн ԍӧкыԁ кӧрым-ԍерԏітӧ (іԇас-турун-ԍерԏі).
Верԁӧны скӧттӧ быԁса туԍнас-і, тојӧм туԍнаԍ-і. Тојӧмнас, ԃерт, бурҗык: кокԋіԁҗыка куртчаԍԍӧ, сеԍԍа бурҗыка пуԍӧ гыркас. Тојӧм-пыԃԃіыԁ туԍтӧ поԅӧ кӧтӧԁны, пуыштны, меԁым ԋебԅыштас.
Іԁтӧ, ԍутӧ ԇік-ԋін колӧ кӧтӧԁны ԉібӧ тојны. Сіԇ-кӧ ԍетны ԇоԋнас, ԋекущӧм пӧԉза оз ло: чорыԁысла најӧ омӧԉа куртчаԍԍӧны, гыркас пемӧсыԁлӧн оз пуԍыны, асмогаԍігас петӧны бӧр ԇоԋнас. Сыыԍ-кынԇі-ӧԁ ԍуыԁ, іԁјыԁ поԉԁӧны нӧшта. Поԉԁасны-кӧ најӧ пемӧс-гыркаԁ, пемӧсыԁлӧн рушкуыс ԁунԁӧ, сіјӧс кочӧг-віԍӧм боԍтӧ.
Бур кӧрымӧн лыԃԃыԍӧ жмык, пӧтӧслуныс сен уна ем. Жмыкыԁ артмӧ кӧјԃысјасыԍ выј-вӧ-
чігӧн. Сук-коԉассӧ ԉічкӧны (прессујтӧны), сіјӧн сеԍԍа верԁӧны скӧтӧс. Шабԁі-жмык, поԁсолԋечԋік жмык-ԁа пыш-жмык-ԍерԏі пӧтӧсҗык, скӧтыԁ чӧскыԁҗыка најӧс ԍојӧ — пыш-жмыкыԁ курыԁ-кӧра, сы-понԁа скӧтыԁ озҗык і раԃејт сіјӧс.
Жмыктӧ ԍетӧны соԁтӧԁ-ԍојан-тујӧ, ԋеунаӧн: вӧвјаслы, лыԍтан мӧсјаслы-ԁа — 1 1/2 кілограмм (4 тув), ыжјаслы — 1/2 кілограм (1 1/4 тув), порԍјаслы — 3/4 кілограм (2 тув) суткінас. Ԍеттӧԇыс жмыктӧ колӧ посԋіԃіка торјӧԁлыны, крӧшітны, сеԍԍа кӧтӧԁны, меԁым пемӧсыԁлы кокԋіԁҗык вӧлі куртчавнысӧ, меԁым ез віԋԁы ԍојігас.
Оз ков верԁны пемӧсјастӧ курԁӧм, бакшаԍӧм жмыкӧн. Сещӧм щыкԍӧм жмыкԍыԁ пемӧсјасыԁ віԍмӧны кынӧмнас. Лыԍтан-мӧсјаслӧн сещӧм жмыкԍыԁ щыкԍӧ јӧлыс.
Жмыктӧ боԍтігӧн колӧ віԇӧԁны, меԁым сіјӧ вӧлі бура, лӧԍыԁа ԉічкӧма, меԁым ез вӧв курыԁ. Омӧԉа ԉічкалӧм жмыкын коԉӧ выјыс; ԁыр-кӧ жмыкыԁ кујлас, выјыс курԁӧ. Сеԍԍа жмыктӧ колӧ віԇны кос-інын, васӧԁ сынӧԁа-інын сіјӧ бакшаԍӧ.
Кука пемӧсјастӧ оз ков јона верԁны вывті пӧтӧса кӧрымјаснаԁ, сыыԍ најӧс біја-віԍӧм боԍтӧ (саԃныс бырӧ, параԉіч кутӧ). 10-15 лун-војԁӧр кукаԋаԍтӧԇыс мӧсјастӧ колӧ верԁны ещаҗык, јона пӧтӧс кӧрымӧн ԇік оз верԁны секі.
Скӧттӧ поԅӧ верԁны нӧшта рабјӧн (сур-віна пуігӧн коԉасыс). Уна-кӧ верԁны рабнаԁ, пемӧстӧ мыт боԍтӧ. Сы-понԁа мыԏітыԍ скӧтлы, том-скӧт-
лы-і рабтӧ ԇік оз ков ԍетны. Гырыԍ мӧсјаслы поԅӧ ԍетны суткінаԍ 30-50 ԉітр (кружка)-гӧгӧр, порԍјаслы, ыжјаслы — 3 ԉітрӧԇ, вӧвјаслы 15 ԉітрӧԇ суткінас.
Пӧԍ рабјӧн ԇік оз поԅ верԁны, пемӧсјасыԁ вермасны прӧстуԃітчыны. Рабјӧн, мукӧԁ кіԅер-кӧрымӧн верԁігӧн, верԁан ԁозсӧ колӧ бура весавны коԉасԍыс, меԁым најӧ сені оз шуԅыны, оз сіԍмыны. Сещӧм жоԇмӧм, сіԍмӧм коԉасыԁ-кӧ ԍурӧ скӧтыԁлы мукӧԁ кӧрымкӧԁ щӧщ, најӧ вермасны віԍмыны. Рабнаԁ верԁігӧн щӧкыԁҗыка колӧ вежлавлавны воԉӧстӧ ԁај унҗык колӧ воԉсавны.
Тулысын скӧттӧ оз ков ԁруг леԇны ывлавыв кӧрым-вылӧ. Тӧвԍа кос-кӧрымԍаԋыԁ пырыԍтӧм-пыр веж-турун-вылаԁ вуҗӧмԍыԁ скӧтыԁ вермас віԍмыны мыт-віԍӧмӧн.
Асывнас, пӧскӧԏінаӧ леԇтӧԇ пемӧстӧ колӧ верԁыштны, меԁым сіјӧ ез вӧв щыг, меԁым ез горша уԍкӧԁчы веж турун-вылаԁ. Воԇԇа кык-лунсӧ колӧ леԇлыны сӧмын 2-3 час-кежлӧ, којмӧԁ-ԋоԉӧԁ лунјасас — 4-6 час-кежлӧ, вітӧԁ-квајтӧԁ лунас — 7-8 часӧн і унҗык. Таԇі-жӧ ԋӧжјӧԋік, колӧ велӧԁны скӧттӧ арнас тӧвԍа кос-кӧрымаԁ.
Картаын віԇігӧн пемӧсыԁлы оз ков ԍетны ԋарԅӧм-турун. Меԁым туруныԁ оз ԋарԅы, вывті уна ӧтпырјӧ оз ков ыщкыны. Турунтӧ колӧ заптыны сӧмын 12 чаԍ-кежлӧ, — ԁырҗык-кӧ туруныԁ кујлас, сіјӧ кутас шуԅыны.
Том турунтӧ, вотӧм турунтӧ скӧтыԁ зев азыма ԍојӧ; сещӧм турунԍыԁ, зерјас-бӧрын меԁԍа-ԋін, скӧтыԁлӧн ԁунԁӧ рушкуыс, віԍмӧны мыт-віԍӧмӧн. Сы-понԁа воԇ тулысын оз ков леԇны скӧттӧ јірԍыны, ва-кӧ туруныс.
 
Кыԇі колӧ јуктавны скӧттӧ.
 
Скӧттӧ колӧ каԁын јуктавны. Ваыс меԁ вӧлі сӧстӧм, меԁ ез вӧв ԁука. Ԋекущӧма оз ков јуктавны скӧттӧ ва-гуранјасыԍ, ԋурјасыԍ, бӧчкајасыԍ - оз ков јуктавны сулач ваӧн. Сулач ваыԁ сіјӧ век-ԋін овлӧ ԋајт, ԋекытчӧ шогмытӧм, сещӧм ваԍыԁ скӧтыԁ вермас віԍмыны. Јукмӧс-ԁінаԁ-кӧ матын емӧԍ кујӧԁ-чукӧрјас, сещӧм јукмӧс ванаԁ оз-жӧ поԅ јуктавны скӧттӧ, — кујӧԁ ваыс вермас веԍкавны јукмӧсас, щыкӧԁны васӧ. Ԋајт-вајаснаԁ јукталӧмԍыԁ скӧтыԁ унаыԍ віԍмывлӧ. Скӧттӧ колӧ јуктавны сӧстӧм, міча ваӧн.
Ԋекор оз ков јуктавны скӧттӧ пӧԍ-вылыԍ, — вермас боԍтыы прӧстуԁа-віԍӧм. Оз ков јуктавны скӧттӧ кӧԇыԁ ваӧн-ԋі: кӧԇыԁ јуанԍыԁ скӧтыԁ віԍмӧ мытӧн, кочӧгӧн. Тыра мӧсјаслӧн, вӧвјаслӧн кӧԇыԁ јуанԍыԁ овлӧны веԍіг каԁтӧг кукаԋаԍӧм, чаԋаԍӧмјас. Вывті ԁебыԁ ваӧн оз жӧ ков јуктавны: сещӧм ванаԁ горшыс оз веԍкав. Скӧттӧ колӧ јуктавны 9-15 граԁуса шоныԁ-ваӧн. Вывті-кӧ горша јуӧ пемӧсыԁ, ваас колӧ шыбытыштны турунтор, меԁым сіјӧ наԇӧнҗык јуас.
Скӧттӧ колӧ јуктавны 2-3-ыԍ луннас (гожӧмын унҗыкыԍ, тӧлын ещаҗыкыԍ). Јуктавны колӧ верԁӧм-воԇвылын, а оз ков верԁӧм-бӧрын. Вӧлӧс уҗалӧм-бӧрын колӧ јуктавны часӧн җынјӧн-мыԍԏі сӧмын, воԇҗык оз поԅ. Уҗалігас поԅӧ јуктавны, јукталӧм бӧрас-кӧ пырыԍ-пыр жӧ бара уҗӧԁны сіјӧс.
Тыра мӧсјасӧс лун-кујім кукаԋаԍтӧԇыс-војԁӧр колӧ ещаҗык јуктавны. Кукаԋаԍӧм-мыԍԏіыс 12 час ԋекущӧма оз ков јуктавны, сеԍԍа мыјкӧ-ԁыра колӧ ещаҗыкӧн јуктавны. Оз еԍкӧ, ков јуктавны скӧттӧ ӧԏі ворјыԍ, ӧԏі веԁраыԍ ставсӧ. Быԁ пемӧслы колӧ кыԇкӧ-мыјкӧ лӧԍӧԁны торја јуан-ԁоз. Ӧԏі ԁозԍыԁ јукталігаԁ мӧԁа-мӧԁыслы вермасны вуҗны віԍӧмјас. Меԁԍа-ԋін јона колӧ віԁчіԍны ӧԏі ворԍыԁ јуктаԍнытӧ, вуҗан віԍӧмјас кӧні ветлӧны.
Бура ԁа каԁын јукталӧмыԁ зев колӧ скӧт-ԇоԋвіԇа луныԁлы: уна-ԍікас- віԍӧмјасыԍ віԇас скӧттӧ.
Бура ԁӧԅӧрітӧмӧн, бура віԇӧмӧн поԅӧ віԇны скӧттӧ уна-ԍікас віԍӧмјасыԍ, ускӧԏԏејасыԍ, еԍкӧ-ԁа, сӧмын-ӧԁ бура віԇӧмнас-на вермас лоны кущӧм-ԍурӧ &ускӧԏеыԁ-а. Сіԇ-кӧ, колӧ нӧшта тӧжԁыԍны скӧттӧ стракујтӧм понԁа.
Скӧттӧ-кӧ стракујтӧма, кулӧ-ԉі, вошӧ-ԉі сіјӧ, ԍетчӧ стракӧвеј ԍӧм. Ԁорвыв стракујтӧмӧн стракӧвеј ԍӧмсӧ ԍетӧны пемӧс ԁонԍыс којмӧԁ-јукӧн-мыԋԁасӧ (шуам, мӧскыԁ-кӧ сулалӧ 60 шајт, стракӧвејсӧ ԍетӧны 20 шајт). Соԁтӧԁ стракујтӧмӧн-кӧ,
стракӧвејтӧ ԍетӧны-ԋін пемӧс-ԁоныслыԍ кујім-ԋоԉӧԁ јукӧнсӧ шуам, мӧс ԁоныԁ-кӧ 60 шајт, стракӧвејсӧ ԍетасны 45 шајт).
Сіԇкӧ ԁорвыв-стракујтӧм стракӧвеј ԍӧм-вылаԁ креԍԏаԋіныԁлы ԍӧкыԁ лоӧ выԉ пемӧстӧ ԋӧбны, — ічӧԏік отсӧгтор, ԃерт, лоӧ еԍкӧ-ԁа. Соԁтӧԁ стракујтӧмнаԁ, ԋеуна соԁтыштӧмӧн, поԅӧ кокԋіа-ԋін ԋӧбны выԉ мӧс-ԉі, вӧв-ԉі. Стракујтӧмыԁ віԇӧ креԍԏаԋінтӧ рӧзӧрітчӧмыԍ — отсалӧ сылы бӧр кок-јыв сувтны, ускӧԏԏесӧ вуҗны.
Мыјла скӧттӧ поԅӧ стракујтны кујім-ԋоԉӧԁ јукӧн ԁонас сӧмын, мыјла оз стракујтны став ԁонас? Став ԁонас-кӧ-ӧԁ стракујтны, кӧԅаіныслы ԋінӧмла, еԍкӧ, і тӧжԁыԍны вӧлі сы-понԁа: кулӧ-ԉі, вошӧ-ԉі пемӧсыԁ, сіјӧ боԍтас стракӧвеј ԁа ԋӧбас выԉ пемӧс, — сымԁа і вӧлі.
Кујім-ԋоԉӧԁ јукӧн-ԁонаԁ стракујтӧмнаԁ-нӧ кӧԅаіныԁлы быԏ лоӧ тӧжԁыԍны скӧт-понԁаыԁ, ԁӧԅӧрітны, віԇны бура, меԁым сіјӧ оз віԍмы, оз кув, — кулӧ-кӧ куш стракӧвеј ԍӧм-вылаԁ выԉ пемӧсыԁ оз шеԁ.
Коԁ-ԍурӧ креԍԏана-костԍыԁ шуаԍлӧны. „Мыјла-нӧ-пӧ ме кута стракујтны, кута мынтыны страковка, менам-пӧ гашкӧ, скӧтӧј оз і кув-а?“
Ԋінӧм-ӧԁ воԇвыв он тӧԁ. Коԁі вермас воԇ-выв шуны, мыј сы-скӧткӧԁ лоӧ.
Бура скӧттӧ ԁӧԅӧрітӧмыԁ — сіјӧ җын-уҗ-на.
Скӧттӧ стракујтӧмыԁ — сіјӧ мӧԁ-җынјыс.
Скӧттӧ колӧ бура віԇны і, колӧ сіјӧс стракујтны-і.
Јуӧртас
Ԉістбок
Кывпырӧс . . . 3
Скӧттӧ колӧ пеԉка, сӧстӧма віԇны .... 6
Кыԇі тӧԁмавны, ԇоԋвіԇа-ӧ пемӧсыԁ .... 9
Скӧтыԁкӧԁ колӧ меліа, ԍібыԁа овны ... 13
Скӧт-віԇан-ін..............................17
Кыԇі колӧ верԁны скӧттӧ....................22
Кыԇі колӧ јуктавны скӧттӧ..................29
Комі ԋіга леԇан-ін
Сыктывԁінкар. Ваԁорвыв, 41
Емӧԍ ԋігајас скӧт - ԁӧԅӧрітӧм јылыԍ.
Н. I. Ԏемнојев. Кыԇі ԁа мыјӧн мӧскӧс ԉучкі верԁны. 1926 во. 38 ԉістбок. Ԁоныс 15 ур.
П. Ԏітов. Кыԇі бурмӧԁны татчӧс скӧт. 1926 во. 32 ԉістбок. Ԁоныс 20 ур.
С. П. Фріԁолін. Скӧтлы шоныԁ карта. Коміӧн лӧԍӧԁіс Ԃеԋісова 1926 во. 28 ԉістбок. Ԁоныс 20 ур.
М. Іванов. Гортса-кывтӧм-пемӧсјастӧ бура віԇ. Роч-вылыԍ лӧԍӧԁіс Ԃеԋісова. 1927 во. 38 ԉістбок. Ԁоныс 35 ур.
Агроном Щеԏіԋін. Бур порԍыԍ ыҗыԁ пӧԉза. Роч-вылыԍ лӧԍӧԁіс Попова. 1927 во. 32 ԉістбок. Ԁоныс 10 ур.
А. Бранзбург. Вужана-віԍӧмјас гортса-кывтӧм пемӧсјаслӧн. 1927 во. 60 ԉістбок. Ԁоныс 50 ур.
Ԋігајассӧ поԅӧ суԇӧԁны поштаӧн Комі ԋіга леԇаніныԍ, ԉібӧ Комі ԋіга леԇанінса агентјас-пыр.

Текущая версия от 20:08, 20 апреля 2019

Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.

Источник — http://wiki.fu-lab.ru/index.php?title=Пос&oldid=52660