Пос: различия между версиями

Текущая версия от 20:08, 20 апреля 2019

Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.

@@ Строка 1: / Строка 1: @@
-БРОԊІ Н.
+Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.
-ԈЕԊІН
-ԁа
-КРАСНЕЈ (Гӧрт)-АРМІЈА.
-Роч-вылыԍ коміӧн лӧԍӧԁіс М. А. Молоԁтсова.
-Реԁаксіјааліс А. Ф. Богԁанов.
-Гӧрԁ-Арміјатӧ лӧԍӧԁіс Коммуԋіст-парԏіја.
-Гӧрԁ-Арміја-лӧԍӧԁан лунӧн лыԃԃыԍӧ 1918-ӧԁ-воԍа февраԉ-тӧлыԍԍа 23-ӧԁ лун. Тајӧ-лунас Нароԁнеј комісарјаслӧн Сӧвет леԇіс ԃекрет (закон): „лӧԍӧԁны выԉ арміја — Робочеј-Креԍԏаналыԍ Гӧрԁ-Арміја“.
-Та-ԍерԏі оз ков ԁумајтны: Гӧрԁ-Арміјаыԁ-пӧ сӧмын-на ԍіԅім-во-сајын міјан і лоі.
-Коммуԋіст-парԏіјаыԁ, аслас Ԉеԋін-јорт-јуралыԍыскӧԁ, парԏіја-панԍӧмԍаԋыс кутіс уҗавны ревоԉутсіја-вӧчыԍ-вын јӧртӧ (ԍіла) чукӧртӧм-вылын.
-Ԅіновјев-јорт, — сіјӧ пыр Ԉеԋінкӧԁ щӧщ уҗаліс, бур-отсӧг сылӧн вӧлі, — шуӧ: „Кор міјанӧс, боԉшевікјасӧс, сарыԁлӧн правіԏеԉствоыс вӧлі лыјлӧ, ӧшӧԁлӧ, быԁ-ногӧн нарԏітӧ, ԍекі-ԋін міјан парԏіјаыԁ ԋе ӧԏі, ԋе кык во, а кыԅ-віт во-ԁорыԍ унҗык пыр-ӧтарӧ чукӧртіс, лӧԍӧԁіс Гӧрԁ-Арміјатӧ. Сӧмын тајӧ кыԅ-воԍа уҗ-понԁаыс 1917-ӧԁ-воԍа-окԏабр-тӧлыԍаԁ сещӧм ӧԁјӧ ԁа бура, ӧԏі-војӧн, сувтіс Гӧрԁ-Гварԁіјаыԁ. А сіјӧ сеԍԍа регыԁӧн пӧрі Гӧрԁ-Арміјаӧ.
-Влаԃімір Іԉԉіч Ԉеԋінлӧн парԏіјаыс (сіјӧ став олӧмсӧ, вірсӧ, ловсӧ пуктіс парԏіјасӧ лӧԍӧԁӧм-вылӧ) 20-25 во-чӧж уҗаліс Гӧрԁ-Арміјатӧ лӧԍӧԁӧм-вылын“.
-Вына, јон гӧрԁ-Арміјатӧ Коммуԋіст-парԏіјаыԁ лӧԍӧԁіс аслас-ԁыр-песԍӧмӧн, јона-мырԍӧмӧн.
--во-сајын.
--ӧԁ воын „Что ԃелаԏ“ („Мыј вӧчны“)-ԋіма ԋігаын Влаԃімір Іԉԉіч сар-правіԏеԉствокӧԁ ӧружјӧӧн вермаԍӧм-јылыԍ гіжӧ:
-„Ӧні, ме чајта, быԁӧн-ԋін шуасны: міјанлы колӧ бура мӧвпавны сы-јылыԍ ԁа ԍуԍа лӧԍӧԁчыны сек-кежлӧ“.
-Кущӧм-нӧ вӧлі секі каԁыс (пӧраыс)?
-Ӧні быԁ уҗалыԍ-морт-ԋін тӧԁӧ: ревоԉутсіјатӧ бур помӧԇ нуӧԁны колӧ коԍӧ нуӧԁыԍ, інԁалыԍ, тујԁӧԁыԍ парԏіја. Ез-кӧ вӧв сещӧм парԏіјаыԁ, сар-правіԏеԉствотӧ, капітаԉістјастӧ, помешщікјастӧ ԋе вермывны, еԍкӧ, вӧлі Роԍԍіјааԁ.
-Коԍӧ-нуӧԁыԍ, інԁалыԍ, нырщікалыԍ парԏіјаыс уҗалыԍ-јӧзлӧн ем Коммуԋіст парԏіја. Коммуԋіст парԏіјаын меԁԍа ыҗыԁ-ԍӧлӧма, меԁԍа бур-вежӧра, меԁԍа шаԋ војтырыс пабрік-завоԁса уҗалыԍјас, рабочејјас-костыԍ. Коммуԋіст-парԏіјаыԁ став-му-паԍталаыс уҗалыԍ-јӧзӧс тујԁӧԁӧ выԉ-оласноглаԋ.
-Со мыј тӧԁӧ-ԋін ӧні быԁ-уҗалыԍ морт. Кыԅ-кујім во-сајын пабрік-завоԁын уҗалыԍјас (рабочејјас) веԍіг оз-на вӧлі бура гӧгӧрвоны парԏіја колӧмтӧ. Колӧ вӧлі налы сіјӧс вежӧравны, спуԏԏу віԍтавлыны мыјла колӧ парԏіјаыс, мыј сіјӧ понԁас вӧчны ԁа с.в. Колӧ вӧлі
-вермаԍны сещӧм најан-војтыркӧԁ (меԋшевікјаскӧԁ, есерјаскӧԁ ԁа мукӧԁкӧԁ), коԁјас вӧлі лыԃԃӧны аԍнысӧ уҗалыԍ-јӧз-ԁор-сулалыԍјасӧн, — еԍкӧ, збыԉсӧ, уҗалыԍ-јӧзсӧ озырјаслы вузалыԍјас вӧліны. Најӧ, кыԇі-вермісны, паԁмӧԁісны чукӧртны коммуԋіст-парԏіјатӧ: оз-пӧ ков ԋекущӧм парԏіја, ԋінӧм-пӧ сыыԍ. Секі лоі јона уҗавны Влаԃімір Іԉԉіч Ԉеԋінлы: југԁӧԁны, ԍуԍмӧԁны, кыпӧԁны робочејјастӧ ԁа вермаԍны, коԍаԍны (кывнас, гіжӧԁ-пыр-ԁа) најан војтыркӧԁ, уҗалыԍјастӧ паԁмӧԁыԍјаскӧԁ, озырјаслы најӧс вузалыԍјаскӧԁ. Тајӧ уҗсӧ Ԉеԋіныԁ нуӧԁіс „Іскра“ („Кіԋ“)-ԋіма гаԅет-пыр. Гаԅетсӧ леԇісны заграԋічаын. Роԍԍіјааԁ ыставлісны сіјӧс сар-правіԏеԉствоыԍ гуԍӧн. Секі-жӧ „Что ԃелаԏ“ ԋігаыԁ Ԉеԋінлӧн петіс. Сені Влаԃімір Іԉԉічыԁ парԏіја-јывԍыԁ гіжӧма-ԋін паԍкыԁҗыка, гӧгӧрбокԍаԋ петкӧԁлӧма.
-Ԉеԋін велӧԁӧм-ԍерԏі парԏіјаыԁлы колӧ лоны кӧрт-коԃ топыԁӧн. Меԁ-пӧ сіјӧ кӧԏ ічӧԏік, меԁ сені еща војтыр, сӧмын меԁ вӧліны најӧ ыҗыԁ-ԍӧлӧмајас, тыр-бур вежӧрајас, уҗалыԍ-јӧз-ԁор помӧԇ - сулалыԍјас, повтӧг вермаԍыԍјас. Парԏіјатӧ-пӧ колӧ лӧоӧԁны сіԇі, — шуліс Ԉеԋін-јорт, — меԁ, еԍкӧ, сіјӧ верміс зев бура лӧԍӧԁчыны сувтны воча сар-правіԏеԉстволы, капітаԉістјаслы ԁа помешщікјаслы ԁа коԍӧн шыбытны, ԇікӧԇ путкыԉтны најӧс.
-Тащӧм кӧрт-коԃ-топыԁ парԏіјатӧ паніс Ԉеԋіныԁ 1903-ԁ воын, апреԉ-мај-тӧлыԍјасын, Лонԁонса * сјезԁ-вылын. *
-) Лонԁон — Ангԉіјалӧн стоԉітсаыс.
-) Тајӧ вӧлі парԏіјаыԁлӧн мӧԁ сјезԁ-ԋін. Меԁ-воԇԇаыс вӧлӧма 1898 ӧԁ воын. Сјезԁ-вылас секі чукӧртчылӧмаӧԍ сӧмын ӧкмыс морт: вӧжӧра (сознаԏеԉныј) рабочејыԁ — парԏіјаыԁлыԍ коланлунсӧ гӧгӧрвоыԍыԁ — вӧлӧма еща-на. Сјезԁыс ештӧм-бӧрын сарлӧн палачјасыс (жанԁармјасыс) пӧшԏі ӧкмыснан мортсӧ арестујтӧмаӧԍ (кутӧмаӧԍ). Сы-вӧсна меԁ-воԇԇа сјезԁыԁ ез вермы пуктыны парԏіјаыԁлы пеԉӧсув-ізсӧ. Сӧмын чукӧстчіс уҗалыԍјасыԁлы ӧтувтчыны парԏіјаӧ.
-Сјезԁ-вывса унҗык ԃеԉегатыс шуісны Ԉеԋін-јорт-бӧрԍа мунны. Сы-вӧсна кутісны шуны најӧс боԉшевікјасӧн — унҗыкыс *. Лӧԍӧԁісны топыԁ — уҗалыԍ-јӧзӧс мезԁӧм-куԅа * — саркӧԁ ԁа помешщікјаскӧԁ чорыԁа вермаԍны кутчіԍыԍ парԏіја.
-Меԁ-воԇԇа уҗыс парԏіјаыԁлӧн вӧлі лӧԍӧԁчыны коԍаԍны саркӧԁ, кыпӧԁны сіјӧ-коԍ-вылас пабрік-завоԁса став уҗалыԍсӧ, щӧщ креԍԏанаӧс.
-Секі-ԋін В. I. Ԉеԋін велӧԁіс: „ревоԉутсіјаыԁ-пӧ вермас помаԍны бура сӧмын секі, кор уҗалыԍјас ԁа креԍԏана петасны ыҗыԁ-коԍ-вылӧ ӧԏувтчӧмӧн“. 1901-ԁ воын „Проԉетаріат ԁа креԍԏанство" -ԋіма стаԏԏаӧн Ԉеԋін-јорт тӧԁмӧԁӧ креԍԏана-ԍӧкыԁ-олӧм-вылӧмӧн, најӧ пікӧ воӧмӧн. Сіјӧ шуӧ гіжӧԁас: „Кыԇі-нӧ, еԍкӧ,
-*) Коммуԋіст парԏіјаыԁ војԁӧр шуԍыліс „Роԍԍіјаса Сотсіал-ԃемокраԏіческеј Робочеј Парԏіја (боԉшевікјаслӧн)“, җеԋіԁҗыка — Р.С.-Ԃ. Р. П. (б.) 1918-ӧԁ воын, март-тӧлыԍын, парԏіјалӧн ԍіԅімӧԁ сјезԁыс ԋімсӧ сылыԍ вежіс, понԁісны шуны ,,Роԍԍіјаса Коммуԋіԍԏіческеј Парԏіја (боԉшевікјаслӧн), җеԋыԁҗыка — Р.К.П. (б). Ӧні сеԍԍа сіԇі шуӧны.
-) Ещаҗыкыс сјезԁ-вылас муніс Ԉеԋінлы воча: оз-пӧ кӧв топыԁ, - чорыԁа-коԍаԍыԍ-парԏіјаыԁ. Најӧс, ещаысла, кутісны шуны меԋшевікјасӧн. Ӧні быԁ-уҗалыԍ-морт-ԋін на-јылыԍ тӧԁӧ: јуԁајас, ԉок-вӧрӧгјас Сӧвет-влаԍтлы ԁа уҗалыԍјаслы најӧ. Меԋшевікјасыԁкӧԁ ӧтԁор вӧлі секі і Тротскіј-јорт. Сіјӧ Ԉеԋіныԁлы воча-жӧ секі муніс.
-кущӧм-ногӧн кокԋӧԁны креԍԏанаӧс, мезԁыны најӧс ыҗыԁ пікыԍ“.
-Креԍԏанаыԁ вермасны мезԁыԍны помешщікјас ԁа капітаԉістјас кіпоԁ-улыԍ сӧмын робочејјаскӧԁ ӧтувтчӧмӧн: ӧтув накӧԁ петасны-кӧ ыҗыԁ коԍ-вылӧ, отсаласны-кӧ уҗалыԍјасыԁлы лӧԍӧԁны сотсіаԉізм *.
--ԁ воын Влаԃімір Іԉԉіч ԋігаӧн чукӧстчіс гӧԉ-креԍԏаналы. Ԍіԅімӧԁ јукӧԁас (7-ӧԁ глава) сіјӧ ԋігаас гіжӧма 1902-ӧԁ-во-тулысса креԍԏана-бунтјас-јылыԍ (Полтаваса, Харковса ԁа мукӧԁ губерԋаса). „Креԍԏанаыԁ-пӧ вывті-ԍӧкыԁ-олӧмысла, јона нарԏітӧм-ԇескӧԁӧмысла кутісны корԍны кокԋӧԁ, ԁолыԁҗык олӧм. Креԍԏана лӧԍӧԁчісны лаԋтӧмӧн, щыгла кулӧм-ԁорыс-пӧ бурҗык кувны коԍаԍігӧн нарԏітыԍјасыскӧԁ. Сіԇі і колӧ вӧлі вӧчны, ԉучкі најӧ мӧвпалӧмаӧԍ. Сӧмын-тај ԁолыԁҗык-олӧмтӧ корԍны креԍԏанаыԁ ез вевјавны: сар-правіԏеԉство ыстіс на-вылӧ, ԋепріјаԏеԉјас-вылӧ-моз, салԁатјасӧс. Креԍԏанатӧ вермісны. Унаӧс на-пі-ыԍ лыјлісны, унаӧс віісны, ԉокыԍ нӧјтісны — мукӧԁсӧ кувтӧԇныс, мучітісны быԁԍама-ногыс“.
-„Робочеј класыԁ, * — воԇӧ гіжӧ Влаԃімір Іԉԉіч — ԋӧтчыԁ оз вунӧԁ сар-правіԏеԉствоӧн лыјлӧм, кувтӧԇыс-нӧјтӧм, мучітӧм креԍԏанаӧс. Сіјӧ-мучеԋікјасыс-ӧԁ сувтлісны вермаԍны мезԁлун-корԍӧм-куԅа, уҗалыԍ-јӧзлы шуԁа,-ԁолыԁ-олӧм шеԁӧԁӧм-куԅа... Бур-вежӧра робочејјас асланыс віԍтавлӧмӧн отсаласны креԍԏанаыԁлы бура вежӧравны мыј-понԁа нарԏітыԍјасыс-вер-
-* Сотсіаԉізмӧн шуԍӧ сещӧм оласног, кор став озырлуныс уҗалыԍ-јӧзлӧн; нарԏітыԍ најӧс, ԇескӧԁыс, ԁаԍӧс ԍојыԍ, ԋекоԁ абу. Сотԍіаԉізм лӧԍӧԁны мырԍӧны коммуԋіст парԏіјајас.
-* Пабрік-завоԁын меԁӧн уҗалыԍ-војтыр.
-місны најӧс меԁ-воԇԇа-кыпӧԁчылӧмын (1902-ӧԁ воын); інԁаласны, велӧԁасны выԉыԍ-кыпӧԁчӧмӧн вермыны сарскеј слугајасӧс.
-Креԍԏанатӧ-ӧԁ ӧні (1902-ӧԁ воаԁ) вермісны, абу вӧлі најӧ кыԇ-колӧ лӧԍӧԁчӧмаӧԍ коԍ-вылас-ԁа.
-„Креԍԏана-кыпӧԁчӧмтӧ пӧԁтісны му-віԇ гӧԉ-уҗалыԍјастӧ пабрік-завоԁса уҗалыԍјаскӧԁ ӧтувттӧмла (секі најӧ ез-на ӧтвылыԍ коԍаԍны капіталыԁкӧԁ).
-„Кор став уҗалыԍ-јӧзыс Роԍԍіја-паԍтаыԍ — му-віԇ-уҗалыԍ-і, пабрік-завоԁын уҗалыԍ-і, — ӧтвылыԍ сувтас, кор бура лӧԍӧԁчас коԍ-вылас, — секі, сомын секі путкыԉтас помӧԇ сарыԁлыԍ тронсӧ, сыкӧԁ щӧщ помешщікјастӧ, буржујјастӧ, став вірјуыԍсӧ. Нарԏітчӧмлы секі воас пом“.
-Влаԃімір Іԉԉічыԁ таԇі гіжіс креԍԏанаыԁлы 1903-ԁ воын.
--ԁ воас кыптіс выԉ ревоԉутсіја, паԍкаліс сіјӧ Роԍԍіја паԍта-ԋін.
--ӧԁ-воԍа-ревоԉутсіја.
-Јанвар-тӧлыԍԍа 9-ӧԁ лунӧ, 1905-ӧԁ воӧ, уна-ԍурс Піԏірса-робочејјас мӧԁӧԁчісны ԅімԋеј-ԁворечлаԋ * Ԋіколај-сар-ԁінӧ, ԍӧкыԁ-олӧмыԍ кокԋӧԁ-тор корыштны. Сарыԁлы-верітыԍ робочејыԁ секі уна-на вӧлі; чајтісны, поԅӧ-на-пӧ „сар баԏушкоыԁлыԍ“ мезԁлунтӧ корыштны, „правԁа корԍны“. Мунісны ӧбразјасӧн, „спаԍі-госпоԃі“ ԍыліг-тырјі. Воԇвыланыс поп-Гапон. Ԋі-
-* Ԉеԋінграԁын сарјаслӧн олан-іныс. Ӧні сені уҗалыԍ-јӧзлӧн муԅеј.
-колај-сар-палач петкӧԁліс ассыс „правԁасӧ“ пуԉемјотјасыԍ, вінтовкајасыԍ ԍвіԋеч-зер леԇіс локтыԍ-јӧз-вылаԁ.
-Уна-ԍо морт нем-кежлас воԁісны сар-ԁвореч-воԇӧ. Уна-ԍо чеԉаԃӧс ԁа нывбабаӧс нырісны сарыԁлӧн палачјасыс. Тајӧ лунас (шуԍӧ: Кровавоје воскреԍеԋԋе) робочејјас гӧгӧрвоісны помӧн: мезԁлунтӧ уҗалыԍ-јӧзыԁлы ковмас шеԁӧԁны асланыс кіӧн. Сы-вӧсна меԁ-војԁӧр ковмас путкыԉтны сарсӧ: сіјӧ-ӧԁ меԁ-ыҗыԁ вӧрӧгыс, меԁ-чорыԁ нарԏітыԍыс.
-„ Робочеј класс“, гіжӧ Ԉеԋін јанвар-тӧлыԍԍа 12-ӧԁ лунӧ: „велаліс вермаԍны сар-правіԏеԉствокӧԁ бура, сар-ԁворетс-воԇын боԍтіс сіјӧ ыҗыԁ-урӧк. Регыԁ став-уҗалыԍ-јӧзыс петас коԍ-вылӧ ӧружјӧӧн-ԋін... Ӧружјӧӧн сӧмын уҗалыԍ-војтыр перјас мезԁлунсӧ аслыс“...
-Парԏіја шуӧ: кыпӧԁчӧ-саркӧԁ ыҗыԁ-коԍ. Апреԉ-мај-тӧлыԍын 1905-ӧԁ воын, парԏіјалӧн којмӧԁ-сјезԁыс та-јылыԍ шуіс:
-,,Пырыԍтӧм-пыр-жӧ парԏіјалы колӧ котыртны пабрік-завоԁјасын меԁӧн уҗалыԍјасӧс (најӧс шуӧны мӧԁ-ногӧн ,,проԉетаріјат“-ӧн), ӧружјӧӧн петны коԍаԍны сар-правіԏеԉствокӧԁ. Мырԍыны, кыԇ-мыј-верман, заптыны ӧружјӧ; коԍсӧ-нуӧԁны воԇвыв лӧԍӧԁны план. Коԍ-нуӧԁыԍјасас бӧрјыны парԏіјнеј робоԏԋікјасӧс, ковмӧм-ԍерԏі. Воԍтавны коміԏетјас“.
-Парԏіјаыԁлӧн уҗыс кутіс пуны. Воԍԍалісны коԁ-вылӧ-петны-лӧԍӧԁчан парԏіјнеј оргаԋізатсіјајас (војеннеј парԏіјнеј оргаԋізатсіјајас). Чукӧрталісны робочејјасӧс коԍаԍыԍ-ԁружінајасӧ; мырԍісны быԁ-ногӧн унҗык ӧружјӧ заптыны. Тајӧ, 1905-ӧԁ-воԍа-ԁружінајасыԁ, і вӧліны меԁ-воԇа отраԁјасыс ӧніја Гӧрԁ (Краснеј) Арміјаыԁлӧн.
-Секі-жӧ парԏіјаыԁ боԍтчіс уҗавны сарскеј-арміјаын (арміјаас унҗык салԁатыс вӧлі креԍԏана-піыԍ), мырԍіс југԁӧрны салԁатјаслыԍ вежӧрнысӧ; ԍуԍмӧԁны најӧс, меԁ, еԍкӧ, ез Сувтны најӧ, геԋералјас-щӧктӧм-ԍерԏі, сара — уҗалыԍ-јӧз-костса војнааԁ уҗалыԍјасыԁлы-вԍча.
-Ԅіновјев-јорт віԍталӧ: ,,1905-ӧԁ воын-пӧ-ԋін мі, боԉшевікјас, уҗалім гуԍӧн ревоԉутсіја-ԁор-сулалыԍ салԁатјас-костын. Секі ме вӧлі Тсентраԉнеј Коміԏетын шԉенын. Сарскеј ԍелӧын * чукӧрті салԁат-кружокјас. Најӧ вӧліны сені ревоԉутсіја-ԁор-сулалыԍ меԁ-воԇԇа-салԁат-котырјасӧн. Охта-ју-вылын, море-вылын, пыжјасын, велӧԁім уҗалыԍ-јӧз-ԁор-сулалыԍ ԃеԍатка-мӧԁ салԁатјасӧс, ԁорім наыԍ чорыԁа-сулалыԍ-боԉшевікјасӧс.
-Салԁатјастӧ колӧ вӧлі ԍуԍмӧԁны, меԁ, еԍкӧ, најӧ гӧгӧрвоісны: геԋералјас щӧктӧм-ԍерԏі-пӧ, лыјлӧны-ӧԁ најӧ асԍыныс вокјаснысӧ, баԏјаснысӧ, уҗалыԍ-јӧзӧс, робочеј-креԍԏанаӧс; колӧ вӧлі ԍаммӧԁны најӧс ӧружјӧнысӧ бергӧԁны сар-палачјас-вылас ԁа помешщікјас-вылӧ.
-Ревоԉутсіјаыԁ луныԍ-лун кутіс паԍкавны. Уна сувтісны пабрік-завоԁјас. Робочејјас уҗнысӧ еновтісны, кутісны уԉічајас-куԅа, чукӧрӧн-чукӧрӧн, уна-ԍурсӧн ӧтлаын, ветлӧԁлыны, чуксавны став увтыртӧм, ԇескӧԁӧм, пікӧ-воӧм-војтырсӧ мезԁлун перјыны. Унаыԍ најӧс, куш-кіа војтырӧс, ӧружјӧтӧмјасӧс, лыјліс сарыԁлӧн војскаыс.
-Кӧн-ԍурӧ: Оԃессаын-ԁа, Лоԁԇын-ԁа, Кавказын-ԁа, кӧн-ԁа, сарскеј-војскаыԁкӧԁ ӧружјӧӧн-ԋін воԇсаԍісны.
-*Ԉеԋінграԁ-берԁын; сені щӧщ вӧлі сарлӧн ԁвореч.
-Робочеј-ԁружінајасыԁ, ловнысӧ, олӧмнысӧ жаԉіттӧг вермаԍісны, коԍаԍісны мезԁлун шеԁӧԁӧм-понԁа. Коԁ-ԍурӧ салԁатјас ез кутны кывзыны геԋералјасныслыԍ. Быԁса ротајас, мукӧԁ-ԁырјі ԇоԋ полкјас, ез вӧчны најӧ щӧктӧм-ԍерԏі: ез лыјлыны вокјаснысӧ-уҗалыԍ-војтырӧс. Боԉшевікјасыԁ веԍкӧԁлісны став коԍнас, пыр вӧліны најӧ меԁ-воԇынӧԍ.
-Уҗалыԍ-јӧзыԁлӧн мезԁлун-корԍӧм-понԁа-лептыԍӧмыԁ бара-жӧ мӧԁіс разі-пеԉі. Креԍԏанаыԁ робочејјасыԁкӧԁ ӧтувтӧ кыпӧԁчыныԁ ез ԍаммыны, лыԃԃім-ԋіԋ тај Ԉеԋін-јортыԁлыԍ велӧԁӧмсӧ: „сӧмын ӧтвылыԍ кыпӧԁчӧмӧн робочејјас креԍԏанакӧԁ вермасны шеԁӧԁны аслыныс мезԁлунсӧ. Сы-вӧсна колӧ вӧлі кыпӧԁны коԍ-вылӧ щӧщ креԍԏанаӧс. Ревоԉутсјаыԁ ԇікӧԇсӧ ез кус, пыр-ӧтарӧ кыптіс, луныԍ-лунӧ сар-палачјаскӧԁ коԍ паԍкаліс. Отсӧг креԍԏанаԍаԋ јона вӧлі колӧ.
-„Меԁԍа колантор ԁа меԁԍа ԍӧкыԁ уҗ ӧні уҗавны креԍԏана-костын", гіжӧ Влаԃімір Іԉԉіч: „Креԍԏанаыԁ аԍныс кӧԅајевајас: налӧн ем ещаԋік ембуртор, керка-карта, віԇ-му, скӧт, ӧруԃіјӧ. Најӧ, робочејјасыԁ-моз, абу чукӧраӧԍ. Олӧны разі-пеԉі, торја ԍемјајасӧн. Быԁӧн тӧԁӧны асԍыныс віԇмунысӧ, песԍӧны сені. Сы-понԁа оз аԁԇыны најӧ меԁ-ыҗыԁ вӧрӧгнысӧ асԍыныс — капітаԉісттӧ... Сіјӧн налы робочејјасԍыԁ (налӧн-ӧԁ ԋінӧмыс абу ԁај чукӧрӧн капітаԉіст-орԁаԁ уҗалӧны) ԍӧкыԁҗык кыпӧԁчынытӧ, выԉ-олӧм-корԍӧм-понԁа коԍ-вылаԁ сувтнытӧ.
-„Тыр-бур-вежӧра робочејјас! Воԍтӧј ԍінјассӧ креԍԏанаыԁлыԍ, ԍуԍмӧԁӧј најӧс, віԍтавлӧј лӧԍыԁа-гӧгӧрвотӧԇ вӧрӧгјас-јывԍыс, меԁым ԍаммасны аԍнысӧ мезԁӧм-куԅа робочејјаслы отсавны, ӧтув ԉок-вӧрӧгјасыԍ мезԁыԍны.
-„Оз ков жујјавны — шуӧ Ԉеԋін јуԋ-тӧлыԍԍа 20-ӧԁ лунӧ — терыбҗыка, ԍуԍҗыка колӧ ӧтувтны коԍ-вылӧ кыпӧԁчӧм став-војтырсӧ. Разі-пеԉі коԍ-вылаԁ сувтӧмԍыԁ буртор ԋінӧм оз артмы. Таԇі-кӧ воԇӧ мӧԁӧԁчасны, — ԋӧжјӧԋікӧн, ԍӧрԍӧн-бӧрԍӧн, карыԍ-карӧ, ԍіктыԍ-ԍіктӧ, — кыпӧԁчавны, сарыԁлӧн-правіԏеԉствоыс нырас, жугӧԁас ԍӧрԍӧн-бӧрԍӧн ставнымӧс.
-Кужам-кӧ, вермам-кӧ сарыԁлы ԁа капітаԉістјасыԁлы воча-сувтыԍ јӧзтӧ ӧні ӧтувтны, ԋекущӧм вын (ԍіла) оз вермы міјанӧс пӧԁтыны, венны. „Ӧтувтчӧмыԁ ӧні јона-ԋін мунӧ, быԁԍама-ногӧн. Уҗалыԍ-војтырыԁ велӧԁчӧ ічӧԏік, ӧтка коԍјасԍаԋ меԁ-бӧрја, меԁ-ыҗыԁ коԍ-вылас сувтны, ревоԉутсіја вӧчны, помӧԇ путкыԉтны вірјуыԍјаслыԍ немӧвӧјја нарԏітчӧмсӧ.
-„Уна-на, ԃерт, пемыԁлуныԁ, гӧгӧрвотӧмыԁ, полыԍыԁ і робочејјас-костаԁ, креԍԏана-јывԍыԁ ԋемтор-ԋін і шуны. Но віԇӧԁлӧј-жӧ, кыԇі сувтӧ, саԃмӧ, веԍкӧԁчӧ тӧрытја „рабыԁ“. Кыԇі сылӧн шогысла-җынвыјӧ-гуԁыртчӧм ԍінмыс југјалӧ. Віԇӧԁлӧј креԍԏана-кыпӧԁчӧм -вылӧ. Ԍӧрԍӧн-бӧрԍӧн, торјӧн-торјӧн петӧны најӧ, җын-выјӧ асныс оз гӧгӧрвоны, мыј-понԁа сувтӧны, мыј-понԁа песԍӧны, мыјла кулӧны. Мі еща-на тӧԁам креԍԏана-кыпӧԁчӧмјас-јывԍыԁ.
-„Но бура мі тӧԁам: тыр-бур-вежӧра робочејыԁ коԍ-вылӧ-сувтыԍ-креԍԏаԋінкӧԁ гӧгӧрвоасны мӧԁа-мӧԁнысӧ меԁ-воԇԇа кывԍаԋыс ԁа топыԁа јітчасны мезԁлун-шеԁӧԁӧм-куԅа“.
-Ԃекабр-тӧлыԍԍа-кыпӧԁчӧм.
-Јуԋ-тӧлыԍԍа 14-ӧԁ лунӧ, 1905-ӧԁ воӧ, боԉшевікјас велӧԁӧм-інԁалӧм-ԍерԏі броԋеноԍетс „Поԏомкін“-вылын кыпӧԁчісны матросјасыс. „Поԏомкін-вылӧ лептісны гӧрԁ-плаг. Матросјас чукӧстчісны став Черно-морскеј-флотса * матросјас-ԁінӧԇ: „вӧчӧј-пӧ ті міјан-моз-жӧ“. 13 лун „Поԏомкіныԁ“ ветлӧԁліс Чорнеј мореӧԁ, сеԍԍа вӧԉіԍԏі ԍетчіс Румыԋіјаса правіԏеԉстволы.
-„Поԏомкін“-вывса матросјаслӧн сар-правіԏеԉстволы воча-кыпӧԁчылӧмыс вӧлі меԁ-воԇԇа ԁа меԁ-бур кыпӧԁчылӧм сарскеј-флотын ԁа арміјаын боԉшевікјас велӧԁӧм, інԁалӧм-ԍерԏі.
-Мӧԁ ыҗыԁ-тор вӧлі окԏабрын: Роԍԍіја-паԍтаын сувтіс став-уҗыс. Робочејјас сувтӧԁісны пабрік-завоԁјассӧ; кӧрттуј-вылын уҗалыԍјас сувтӧԁісны машінајас; сувтіс пошта, ԏеԉеграф; лӧԋаліс став-олӧмыс. Повԅіс ԁрӧгԋітіс сар-правіԏеԉство. Окԏабрса 17-ӧԁ лунӧ сарԍаԋ петіс „маԋіфест“. Сіјӧ маԋіфестас сарлӧн-правіԏеԉствоыс кӧсјыԍӧма вӧлі вӧчны мыј-ԍурӧ робочејас корӧм-ԍерԏі. Ԃерт, сещӧм маԋіфестнаԁ робочејјастӧ ылӧԁны ез вермыны. Робочејјас гӧгӧрвоісны: маԋіфестсӧ пӧ ылӧг-пыԃԃі леԇісны, лӧԋӧԁыштны бунтујтчӧмыԍ; сек-кості аԍныс бурҗыка лӧԍӧԁчасны уҗалыԍ јӧзтӧ нырны ԁа ревоԉутсіјатӧ вірын пӧԁтыны.
-Ԉеԋјн-јорт кывјасӧн рабочејјас шуісны: ,,Кор робочејјасыԁ креԍԏанакӧԁ ӧтув јешщӧ ӧтчыԁ сувтасны ԁорјыны аԍнысӧ, — ревоԉутсіјаыԁ помӧԇ путкыԉтас, пуԍ-паԍ вартас вірјуыԍ-сарыԁлыԍ тронсӧ“.
-* Чорноје море — Лунвыв Рӧԍԍіјаын.
-Сар-маԋфіестыԁ коԍтӧ ԁугӧԁны ез вермы: уҗалыԍјасыԁ ӧружјӧјастӧ ас кіԍыныс ез леԇны. Ревоԉутсіја муні воԇӧ. Ԃекабр-тӧлыԍԍа 7-ӧԁ лунӧ (выԉ-ногӧн 20-ӧԁ) Мӧскуаын кыптіс јон-коԍ. Уԉічајасас робочејјас вӧчалісны баррікаԁјас *. Ԁас-лун-чӧж мырԍісны-коԍаԍісны најӧ баррікаԁјас-вылаԁ, воԇсаԍісны сар-војскакӧԁ. Војскаыԁ сарыԁлӧн вӧлі ыҗыԁ: быԁ робочејлы вӧлі-воӧ салԁатыԁ ԁас-ԁорыԍ унҗык. Салԁатјасыс-ӧԁ сеԍԍа бурҗык ӧружјӧаӧԍ вӧліны-ԁај. Ԋінӧм-тај сы-понԁа. Терпеԋԋеԍыԁ-петкӧԁӧм уҗалыԍ-војтырыԁ ез ԁрӧгԋітны, ез шыбытны ӧружјӧнысӧ, коԍаԍісны ԍӧлӧмԍаԋныс — чорыԁа олӧмсӧ жаԉіттӧг. Тајӧ лунјасас став-мірыс каԅаліс: робочеј-классыԁ-пӧ-тај кужӧ коԍаԍныԁ, ԁај збоја коԍаԍӧ, кор налӧн нуӧԁыԍыс, інԁалыԍыс, меԁ-воԇас коԍаԍыԍыс боԉшевік-парԏіјаныс.
--ӧԁ-воԍа-ревоԉутсіјатӧ пӧԁтӧм-бӧрыԋ, меԋшевікјас ԁа мукӧԁ сещӧм-коԃ-жӧ војтыр, кутісны ԋаргӧмӧн нораԍны: „ез-пӧ, еԍкӧ, ков кыпӧԁчывны ӧружјӧјаснаԁ“. Ԉеԋін-јорт сещем јуԁа-преԁаԏеԉјассӧ, најан војтырсӧ гіжӧԁ-пыр (гаԅет,-журналјас-пыр) ԁа ԍінманыс ԋемжаԉіттӧг віԁіс.
-„Урокі Московского восстаԋіја“-ԋіма стаԏԏаас Влаԃімір Іԉԉіч гіжіс: „Колӧ вӧлі нӧшта-на чорыԁҗыка збојҗыка кутчіԍны ӧружјӧас“...
-,Тӧԁ-вылын понԁам кутны, матыԍмӧ нӧшта-на ыҗыԁҗык коԍ. Секі-ԋін став уҗалыԍ-јӧзыс кыптас, олӧмсӧ жаԉіттӧг вермаԍас помӧԇ. Ӧнӧԇ уҗалыԍ-јӧз-вылаԁ воліс правіԏеԉствоыс ачыс, уҗалыԍ јӧзыԁ сӧмын воԇсаԍісны наыԍ. Ыҗыԁ-коԍтӧ-панігӧн уҗалыԍ-
-* Баррікаԁа-уԉічајас мыј-ԍурӧ гырыԍторјасӧн (керјасӧн, ізјасӧн ԁа мыј-ԁа) пощӧм. Сы-сајӧ ԇебԍӧмӧн лыјԍыны лӧԍыԁҗык.
-јӧзыԁлы колӧ-ԋін аслыныс правіԏеԉство-вылас уԍкӧԁчыны, сӧмын колӧ став-вӧрӧгсӧ ԇікӧԇ бырӧԁны, помӧԇ-пӧԁтыны“.
-Влаԃімір Іԉԉічыԁ щӧктіс велӧԁны ԃекабрса-кыпӧԁчӧмтӧ, меԁым воԇӧ, мӧԁ кыпӧԁчӧмӧн, ԍаммыны сарлыԍ правіԏеԉствосӧ ԇікӧԇ вермыны. Велӧԁан-торјассӧ ачыс інԁаліс.
-„Правіԏеԉствоыԁлы-вочатӧ-сувтны колӧ кужны. Меԁ-војԁӧр сіјӧ кужӧмас лоӧ ԋінӧмыԍ повтӧг, бӧрӧ-віԇӧԁтӧг, біа ԍінмӧн-моз вӧрӧгјас-вылаԁ уԍкӧԁчӧм“...
-Таԇі-жӧ, Ԉеԋін-моз, ԃекабрса кыпӧԁчӧм-вылӧ віԇӧԁіс боԉшевік-парԏіјаыԁ. Апреԉ-тӧлыԍын, 1906-ӧԁ воӧ, парԏіјалӧн 4-ӧԁ сјезԁыс шуӧма:
-„Нӧшта-на јонҗыка колӧ уҗавны чукӧртны коԍаԍыԍ-ԁружінајастӧ; бурҗыка најӧс лӧԍӧԁны, велӧԁны; ԍетны налы быԁԍама-пӧлӧс ӧружјӧ.
-Јонҗыка боԍтчыны уҗавны салԁатјас-костаԁ.
-Креԍԏана кыпӧԁчӧмјасыԁ сар-правіԏеԉстволы ԁа помешщікјаслы-воча ӧтарӧ щӧкыԁмӧ, соԁӧ. Колӧ робочејјастӧ ԁа креԍԏанатӧ ӧтувтны, меԁым најӧ ӧтпырјӧ, ӧԏі морт-моз кӧԍ-вылаԁ& петӧны“.
-Мыјӧ велӧԁіс 1905-ӧԁ-воԍа ревоԉутсіја.
-Ԃекабр-тӧлыԍԍа ыҗыԁ-коԍ кыптылӧм-бӧраԁ кӧн-ԍурӧ нӧшта-на уҗалыԍ-јӧзыԁ кыпӧԁчылісны. Піԏірса боԉшевікјас інԁалӧм-велӧԁӧм-ԍерԏі сувтісны Кронштаԁтса матросјас. 1906-ԁ воӧ тулыснас щӧкыԁмісны креԍԏана кыпӧԁчӧмјас. Но правіԏеԉствоыԁ сек-кежлӧ јонміс-ԋін. Уҗалыԍ војтырлӧн сыкӧԁ вермаԍӧм кутіс сајкавны, лӧԋавны. 1906-ӧԁ во-помас правіԏеԉствоыԁ
-ԇікӧԇ верміс најӧс: ревоԉутсіјаыԁ тајӧ сԁук-кежлӧ помаԍіс.
-Мыј-понԁа-нӧ, еԍкӧ, правіԏеԉствоыԁ верміс уҗалыԍ-јӧзтӧ?
-Ӧԏі-кӧ, — креԍԏанаыԁ омӧԉа отсалісны робочејјасыԁлы-ԁа сы-понԁа.
-„Об уроках революции — ԋіма стаԏԏаын 1910-ӧԁ воӧ Влаԃімір Іԉԉічыԁ гіжо: Ревоԉутсіја коԍ-вылаԁ-унҗыкыс кыпӧԁчыліс пабрік-завоԁјасын уҗалыԍ-костыԍ (3/5), креԍԏана-костԍыԁ-ещаҗыкыс, — сӧмын вітӧԁ, ԉібӧ зев-ԋін ԋоԉӧԁ-јукӧныс. Сеԍԍа креԍԏанаыԁ ез сещӧм чорыԁа, ԍӧлӧмԍыс вермаԍны, пыр-на сар-вылаԁ наԃејтчісны: „аԁԇас-пӧ-ӧԁ „сар-баԏушкоыԁ“ міјанлыԍ ԍӧкыԁ-олӧмнымӧс, — ачыс став-нарԏітыԍјасԍыс мезԁас“
-Мӧԁ-кӧ, креԍԏанаыԁ ез ӧтпырјӧ сувтны робочејјасыԁкӧԁ. Робочејјасыԁ меԁԍа јонасӧ кыпӧԁчылісны 1905-ӧԁ воын, меԁ-ыҗыԁ коԍыс налӧн правіԏеԉствоыԁкӧԁ вӧлі ԃекабр-тӧлыԍын. Креԍԏанаыԁ јонҗыкасӧ кыпӧԁчісны сӧмын 1906-ӧԁ воас. Сіјӧн-ӧԁ-і правіԏеԉствоыԁ сещӧм кокԋіа верміс секі ревоԉутсіјатӧ пӧԁтыны. Сарыԁлӧн арміјаыс, — ԃерт, еԍкӧ, сені унҗыкыс вӧлі креԍԏана-ԁа, — геԋералјас-щӧктӧм-ԍерԏі вӧчіс: пӧԁтіс уҗалыԍ војтыртӧ.
-,,1905-ӧԁ-воԍа ревоԉутсіјаыԁ петкӧԁліс: креԍԏанаыԁлӧн, кыԇ мыј вермасны, колӧ отсавны правіԏеԉствокӧԁ-коԍаԍыԍ-робочеј-класслы; став уҗалыԍыслы — пабрік-завоԁын-і, віԇ-му-вылын-і, — колӧ топыԁа јітчыны, петны коԍ-вылӧ ӧтув, ӧԏі-каԁӧ. Сӧмын ԍіԇі вӧчігӧн поԅӧ вермыны вӧрӧгјастӧ, шеԁӧԁны мезԁлунтӧ.
--ӧԁ-воԍа ревоԉутсіјаыԁ велӧԁіс нӧшта коԍаԍны. Секі уҗалыԍ-јӧз-пӧвсыԍ меԁ-воԇԇаыԍ чукӧрмалісны коԍаԍыԍ-ԁружінајас. Ԃекабр-тӧлыԍԍа ыжыԁ-коԍ
-петкӧԁліс робочеј-класслыԍ, вӧрӧгјасыскӧԁ чорыԁа вермаԍны кужӧмсӧ. 1905-ӧԁ-воԍа-ревоԉутсіјаыԁ боԉшевік парԏіјатӧ ԍуԍмӧԁіс нӧшта-на јонҗыка-лӧԍӧԁчыны ԁа бурҗыка-нуӧԁны мӧԁ-ревоԉутсіја.
-Ԅіновјев-јорт віԍталӧ Ԉеԋіныԁ-пӧ гӧгӧр-бок зев бура тӧԁмаліс, кущӧм-ногӧн секі кыптылісны, чукӧртчавлісны, уҗалісны коԍаԍыԍ-ԁружінајасыԁ. Нӧшта заграԋічаас олігӧн-ԋін зіԉіс корԍны сіјӧ быԁ ловјӧн коԉӧм-коԍаԍыԍӧс ԁа јуаԍны сылыԍ, кыԇі-мыј вӧлі ԃелӧыс“.
--ӧԁ-воԍа ревоԉутсіја-бӧраԁ помешщікјасыԁ, капітаԉістјасыԁ уҗалыԍ јӧзыԁлыԍ нӧшта јонҗыка мӧԁісны віртӧ пычкыны. Парԏіјаыԁ секі ԁугԁывтӧг чукӧртіс, котыртіс вынјӧрсӧ мӧԁ-ревоԉутсіја-кежлӧ. Ӧԏі фінԉанԃіјаса-ԍіктӧ чукӧртлісны најӧ став Роԍԍіјаса-коԍаԍыԍ ԁружінајассӧ меԁ-воԇԇа сјезԁ-вылӧ. Салԁатјас-костын парԏіјаыԁ ԁугԁывтӧг-жӧ уҗаліс, мыј-верміс пыр-ӧтарӧ ԍуԍмӧԁіс најӧс. Сар-правіԏеԉствоыԁ тащӧм-уҗјасԍыԁ боԉшевікјастӧ јона мыжԁаліс: ӧшӧԁаліс, лыјліс, катаргаӧ мӧԁӧԁаліс.
-Меԋшевікјас ԁа мукӧԁ-пӧлӧс бурӧн-лӧԍӧԁчыԍ „сотсіаԉістјас“ быԁ-ногӧн зіԉісны віԇны уҗалыԍјастӧ выԉыԍ-кыпӧԁчӧмԍыԁ, чуксалісны најӧс ԇікӧԇ еновтчыны ревоԉутсіја уҗԍыԁ. Боԉшевікјас-жӧ мӧԁарӧ — лӧԍӧԁчісны выԉыԍ кыпӧԁчӧм-вылӧ, чукӧртісны-котыртісны став Роԍԍіја-паԍтаыс тыр-бур взжӧра, чорыԁ-ԍӧлӧма, вынјӧра уҗалыԍ-војтырӧс. Влаԃімір Іԉԉічыԁ, став парԏіја-ԋімԍаԋыс секі шуліс:
-„Пабрік-завоԁын меԁӧн-уҗалыԍ војтырлы ем мыјӧн ошјыԍны: 1905-ӧԁ воын, боԉшевікјас інԁалӧм-велӧԁӧм-ԍерԏі, увтыртӧм, коԋӧр-јӧз уна-міԉԉон морта арміјаӧн меԁ-вӧԇԇаыԍ лептыԍісны ԉок-вӧрӧгјас-выланыс:
-вір-јуыԍ-сар-вылӧ, помешщікјас, капітаԉістјас-вылӧ. Пабрік-завоԁса уҗалыԍјасыԁ (проԉетаріјатыԁ) ревоԉутсіоннеј уҗаԁ нӧшта-чорыԁҗыка боԍтчасны. Ӧні најӧ кужасны-ԋін ӧтырышјӧ, ԁугԁывтӧг уҗалӧмӧн, бура ԍуԍмӧԁны, кыпӧԁны став-уҗалыԍ-јӧзсӧ, став-увтыртӧмсӧ, пікӧ-воштӧмсӧ выԉ-ревоԉутсіја-вылаԁ.
-„1905-ӧԁ воаԁ ревоԉутсіјатӧ пӧԁтӧмыԁ јӧзтӧ јона ԍуԍмӧԁіс. Роԍԍіјаса уҗалыԍ јӧзыԁ ӧні абу-ԋін 1905-ӧԁ-во-воԇвывса-коԃыԍӧԍ. Проԉетаріјатыԁ велӧԁіс најӧс вӧрӧгјасыскӧԁ воԇсаԍны. Проԉетаріјатыԁ-жӧ нуӧԁіс најӧс бур-помӧԇ: став ԁыша-горшсӧ, вірјуыԍјассӧ пӧԁтӧмӧԇ, выԉ-оласногӧԇ — увтыртыԍјастӧг, нарԏітчыԍјастӧг „ыҗыԁ мезԁлунӧԇ".
-Влаԃімір Іԉԉіч нуӧԁӧ окԏабр-тӧлыԍԍа кыпӧԁчӧм.
--ӧԁ воын, август-тӧлыԍԍа 4-ӧԁ лунӧ лептыԍіс імперіаԉіԍԏіческеј војна. Тајӧ војнасӧ кыпӧԁісны аԁ-горша-капітаԉістјас, * мувыв-ембурсӧ ас-костаныс јукӧм-понԁа. Імперіаԉіԍԏіческеј војнаыԁ зев-јона гӧԉмӧԁіс, жебмӧԁіс војујтыԍ-гӧсуԁарствојасыԁлыԍ овмӧстӧ. Уна-міԉԉон уҗалыԍ-јӧз, робочеј ԁа креԍԏанаыԁ, уԍіны аԁ-горша-вірјуыԍјас-понԁа. Уҗалыԍ-јӧзтӧ быԁԍама-ногӧн ылӧԁлісны. Попјас ԁа гіжыԍјас (пісаԏеԉјас) —
-* Гермаԋіјаса, Австріјаса, Туртсіјаса — ӧтарԍаԋыс, Ангԉіјаса, Роԍԍіјаса Франтсіјаса, Ітаԉіјаса — мӧԁарԍаԋыс.
-капітаԉістјаслӧн отсаԍыԍјасыс — бызгісны: „јенԍаԋ-пӧ тајӧ војнаыԁ, уҗалыԍ-јӧзлы-пӧ бур-вылӧ“. Сіԇі-жӧ сӧрісны меԋшевікјас есерјаскӧԁ *, јешщӧ-ӧԁ, ԋем-јанԁыԍтӧг, аԍнысӧ вӧлі лыԃԃӧны „уҗалыԍ-војтырлы ԁругјасӧн“.
-Боԉшевікјасыԁ војна-панԍан меԁ-воԇԇа лунԍаԋыс понԁісны веԍкыԁа віԍтавны, коԁјас ԁа мыј-понԁа војнатӧ кыпӧԁісны. Војна панԍӧм-бӧрас, регыԁ-мыԍԏі, боԉшевікјас леԇісны маԋіфест *. Маԋіфестас гіжӧны: „імперіаԉіԍԏіческеј војнатӧ колӧ пӧртны гражԁанскеј војнаӧ“. * Імперіаԉіԍԏіческеј војнааԁ ӧԏі-гӧсуԁарствоса уҗалыԍ јӧзӧс помешщікјас ԁа капітаԉістјас ыстӧны коԍаԍны мӧԁ-гӧсуԁарствоса сещӧм-жӧ уҗалыԍ јӧзкӧԁ. Колӧ сіԇі вӧчны, меԁ, еԍкӧ, став увтыртӧм-војтырыс, став-уҗалыԍ-јӧзыԁ быԁ-госуԁарствоын асланыс-увтыртыԍјаскӧԁ, помешщікјаскӧԁ-капітаԉістјаскӧԁ, коԍсӧ кыпӧԁасны.
-Јона та-јылыԍ боԉшевікјасыԁ віԍтавлісны салԁатјасыԁлы арміјаын-і, флотын-і.
-Февраԉ 27-ӧԁ-лунԍа кыпӧԁчӧмын (выԉ-ногӧн, март-тӧлыԍԍа-12-ӧԁ лунӧ) Піԏірса робочејјас чӧвтісны
-) Уҗалыԍ јӧзтӧ капітаԉістјаслы вузалыԍ парԏіјајас. Меԋшевікјасыԁ јонҗыкасӧ ылӧԁлісны робочејјасӧс, есерјасыԁ — креԍԏанаӧс. Есерјасыԁ кӧсјылісны перјыны креԍԏанаыԁлы помешщікјас ԁа правіԏеԉство-кіыԍ, „віԇ-му ԁа вӧԉа" а кор, 1917-ӧԁ воаԁ, шеԁі ас-кіаныс влаԍтыԁ, креԍԏанатӧ — помешшікјаслыԍ віԇ-му боԍтӧм-понԁа — кутісны лыјлыны. Окԏабрса ревоԉутсіја-бӧраԁ, кор влаԍтыс лоі робочеј ԁа креԍԏана-кіын, есерјасыԁ белӧјјаскӧԁ ӧтув кутісны коԍаԍны Сӧвет влаԍткӧԁ, мырԍыны віԇ-мутӧ креԍԏана-орԁԍыԁ помешщікјаслы бӧр перјыны.
-) Став уҗалыԍ јӧз-ԁіно гіжӧԁӧн чуксаԍӧм.
-) Гражԁанскеј војна — уҗалыԍ јӧзлӧн капітаԉістјаскӧԁ ԁа помешщікјаскӧԁ војна — ревоԉутсіја.
-сарӧс. Салԁатјасыԁ ӧтувтчісны робочејјаскӧԁ сар-ԁорыԁ веԍіг ӧԏі-рота ез сувт. Боԉшевікјасыԁлӧн уҗыс салԁатјас-костаԁ ез вош вешшӧрӧ: сар-јывԍыԁ ԁа војна-јывԍыԁ правԁатӧ салԁатјасыԁ гӧгӧрвоісны бура.
-Февраԉса-ревоԉутсіја-ԁырјіыԁ Влаԃімір Іԉԉічыԁ вӧлі Швејтсаріјаын. Роԍԍіјаӧ воіс сіјӧ апреԉ-тӧлыԍԍа 4-ӧԁ-лунӧ (выԉ-ногӧн, 17-ӧԁ-лунӧ).
-Сартӧ, еԍкӧ, уҗалыԍ-јӧзыԁлӧн чӧвтӧма-ԋін лоі-ԁа, меԁԍа-ыҗыԁ-коԍыс пыр-на-жӧ вӧлі воԇын. Сар-бӧраԁ секі влаԍттӧ боԍтісны выԉ-кырнышјас — капітаԉістјас помешщікјаскӧԁ, кутісны шуԍыны „Временнеј правіԏеԉствоӧн“. На-ԁор чорыԁа сулалісны меԋшевікјас есерјаскӧԁ. Выԉ-влаԍтыԁ ԋебыԁ-кывнас кутіс ізны мезԁлун ԁа мукӧԁ сещӧм-тор-јылыԍ. Уҗалыԍјаслыԍ віртӧ кіԍтны ез ԁугԁы: важ-моз муніс војнаыԁ. Сӧмын кутісны мӧԁ-ногӧнҗык ылӧԁлыны: ревоԉутсіја-куԅа-пӧ-ԋін, мезԁлун-шеԁӧԁӧм-куԅа мунӧ војнаыс (војԁӧр вӧлі шуӧны: јенԍаԋ-пӧ тајӧ војнаыԁ).
-Креԍԏанаыԁлы помешщікјасыԁлыԍ віԇ-мутӧ боԍтны ез леԇны. Робочејјасыԁлы Временнеј правіԏеԉство-ԁырјіыԁ нӧшта-на ԍӧкыԁҗык лоі овнытӧ.
-Секі Ԉеԋін-јорт (сы-бӧрԍа став парԏіјаыс) шуіс: колӧ-пӧ лӧԍӧԁчыны мӧԁ-ревоԉутсіја-кежлӧ: боԍтны влаԍттӧ робочејјаслы асланыс кіӧ. Бара уҗыԁ кутіс пуны: Колӧ вӧлі уҗалыԍ-јӧзтӧ ԍуԍмӧԁны; віԍтавлыны налы Временнеј правіԏеԉство-ԁырԍа ԍамтӧм-оласног-јывԍыԁ; піԍкӧԁны тујсӧ воԇӧ; інԁавны, мыјҗык колӧ вӧчны. Меԁ-војԁӧр-пӧ колӧ ԁугӧԁны пеж-војнатӧ; сеԍԍа пырыԍ-пыр-жӧ помешщікјаслыԍ віԇ-мусӧ ԍетны креԍԏаналы; став-влаԍтсӧ госуԁарствоас боԍтны Сӧвет-јаслы. * Сӧвет-влаԍтыԁ куш-кіӧн оз шеԁ, сіјӧс шеԁ-
-* Уҗалыԍ-јӧз костыԍ бӧрјӧм-јӧз.
-ӧԁны ковмас ӧрушјӧӧн. Со кущӧм тујјас секі інԁісны уҗалыԍ јӧзыԁлы Влаԃімір Іԉԉічыԁ парԏіјаыскӧԁ.
-Ӧружјӧтӧ колӧ вӧлі корԍны; салԁатјастӧ воԇӧ ԍуԍмӧԁны, вежӧрнысӧ воԍтыны, меԁым ԍаммасны сувтны ревоԉутсіја-ԁорыԁ.
-Помешщікјасыԁ капітаԉістјаскӧԁ, меԋшевікјасыԁ есерјаскӧԁ-і, — ставӧн пон-стаԁа-моз уԍкӧԁчісны боԉшевікјас-вылаԁ, — кутісны арестујтавны, быԁторјыԍ мыжԁыны, быԁԍама-ног ԉакны најӧс.
-Ԍӧкыԁ, ԃерт, секі вӧлі боԉшевікјасыԁлы. Но ԋінӧмыԍ-повтӧг, ԁугԁывтӧг, воԇыԍ-воԇӧ нуӧԁісны најӧ асԍыныс уҗнысӧ: чуксалісны, ԍуԍмӧԁісны, пуԏмӧԁісны уҗалыԍ-јӧзтӧ мезԁісны капітаԉістјас-кіпоԁ-улыԍ; ӧружјӧ заптісны. Ԍіԅім лун-мыԍԏі окԏабрса ревоԉутсіја-бӧрын парԏіја Тсентраԉнеј Коміԏет-берԁас воԍтісны најӧ военнеј оргаԋізатсіја. Пабрік-завоԁјасын бур-вежӧра, ыҗыԁ-ԍолӧма робочејјасыс чукӧртісны меԁ-воԇԇа отраԁјас (1905-ӧԁ-воԍа-коԍаԍыԍ-ԁружінајас-моԁаа). Бӧрын најӧ кутісны шуԍыны „Краснеј Гварԃіјаӧн“. Временнеј Правіԏеԉствоыԁ быԁ-ногӧн мырԍіс, ԇугны боԉшевікјасыԁлыԍ уҗтӧ. Правіԏеԉствоԍыԁ гуԍӧн, шпіјонјасԍыс, агентјасԍыс ԇебԍаԍӧмӧн, колӧ вӧлі ԍуԍмӧԁчыны вӧчны быԁтор: ӧружјӧтӧ заптыны, салԁатјас-костаԁ, робочејјас-костаԁ уҗавны-і. Піԏірын, Мӧскуаын, Харковын, Уралын, Ԁон-вылын, Івано-Воԅԋеԍенскын — быԁлаын, кӧні вӧліны чукӧра-робочејјас, заптісны ӧружјӧјас, лӧԍӧԁісны коԍаԍыԍ-отраԁјас — Краснеј Гварԃіја. Јона уҗалісны боԉшевікјасыԁ і важ арміјаын — салԁатјас, матросјас-костын. Воԍталісны сені боԉшевік-котырјас (јачејкајас). На-гӧгӧр чукӧрталісны ревоԉутсіја-ԁор-сулалыԍ став салԁатјассӧ, матросјассӧ. Меԁԍа ԍуԍа ԁа бура котыртчісны матросјас.
-Влаԃімір Іԉԉічыԁ унаыԍ ԍорԋітліс салԁатјасыԁкӧԁ міԏінгјас-вылын — пыр песԍіс ԍуԍмӧԁны ԍувтны ревоԉутсіја-ԁорыԁ унҗык-војтырӧс.
-Ԅіновјев-јорт каԅтылӧ Іԉԉічлыԍ ветлӧмсӧ Ԍемјоновскеј полкӧ. Салԁатјасыс сіјӧ полкас міјанлы вӧлі воча-мунӧны, Временнеј Правіԏеԉство-ԁор сулалӧны.
-„Ілԉічӧс јортјасыс ӧз& вӧлі леԇны муннысӧ: полӧны, меԁ, еԍкӧ, кущӧмкӧ-пакӧԍт сені ез вӧчны сылы. Воім мі казармааԁ. Лоі мунны міјанлы кымынкӧ-ԍо том апітсер-пӧвсті. Віԇӧԁӧны најӧ ставныс Іԉԉічыԁ-вылӧ ԁа піԋсӧ јірӧны. Став казарманас ԍтен-моз сувтӧмаӧԍ салԁатјас.
-Іԉԉічыԁ бура вӧлі тӧԁӧ креԍԏанатӧ, салԁаԏјастӧ, кужӧ накӧԁ ԍорԋітны. Мі сещӧма ԋекоԁ огӧ тӧԁӧј налыԍ олӧм-вылӧмсӧ. Час-гӧгӧр Іԉԉіч віԍталіс салԁаԏјасыԁлы. Час-мыԍԏі Іԉԉічтӧ салԁатјасыԁ петкӧԁісны кі-вылас, а локтӧм-мыԍԏіыс вӧлі віԇӧԁӧны сы-вылӧ кӧјінӧн-моз“.
-Кымын воԇӧ мунӧ Временнеј правіԏеԉство-ԁырԍа олӧмыԁ, сымын јонҗыка креԍԏанаыԁ ԁа робочејјасыԁ аԁԇӧны боԉшевікјасыԁлыԍ веԍкыԁлунсӧ, ԉучкі уҗалӧмсӧ Мӧԁа-мӧԁ-бӧрԍаыс робочеј-ԃепутатјаслӧн Сӧветјас, салԁатјаслӧн Коміԏетјас кутісны боԉшевікјас-ԁор сувтавны. Парԏіја зев зіԉа ԁа ԍуԍа лӧԍӧԁчӧ Временнеј правіԏеԉстволы воча-сувтны. Став-лӧԍӧԁчӧмыс мунӧ Влаԃімір Іԉԉіч інԁалӧм-велӧԁӧм-ԍерԏі-жӧ. Гуԍа-олан-інԍаԋыс (сылы лоі ԇебԍывны Временнеј правіԏеԉствоԍыԁ) веԍкӧԁлӧ сіјӧ парԏіја-уҗнас; мӧԁӧԁӧ гіжӧԁјас, чуксалӧмјас ԍӧлӧм ԍетӧ Піԏірса ԁа Мӧскуаса парԏіја Коміԏетјаслы.
-„Ӧні став уҗалыԍ-јӧзыс-ԋін сувтас міјанкӧԁ щӧщ. Воԇӧ ԋужјӧԁлыны оз-ԋін поԅ. Ӧні-кӧ огӧ сувтӧј, став-
-мыжыс міјан-вылӧ уԍӧ. Пырыԍ-пыр-жӧ колӧ вӧчны ревоԉутсіја," — гіжӧ Влаԃімір Іԉԉіч.
-Ԉеԋін ԍетӧ ревоԉутсіја-вӧчан-план:
-„Мӧԁӧԁны ӧтпырјӧ: флот (матросјасӧс), робочеј ԁружінајастӧ, салԁатјастӧ-і; меԁ-војԁӧр налы колӧ боԍтны ԁа чорыԁа кутны: а) ԏеԉефон, б) ԏеԉеграф, в) рӧкут-тј-вылыԍ стантсіјајассӧ, г) ју ԁа ԋур посјас.
-„Торјӧԁавны ыҗыԁ-ԍӧлӧма, меԁ-повтӧм војтырӧс (боԉшевікјастӧ, том-робочејјасӧс, матрӧсјасӧс) ічӧԏік отраԁјасӧ, боԍтны налы меԁ-колан-інјассӧ тырмӧԁчыны быԁ ыҗыԁ уҗӧ: шуам-кӧԏ: флотӧн; робочејјасӧн ԁа војскаӧн боԍтны Піԏірӧс кыщ-піӧ, торјӧԁны сіјӧс мукӧԁ став карԍыс. Татчӧ, јуралыԍјас-пыԃԃіыс, колӧны зев-ԍуԍ, кужыԍ ԁа ԋінӧмыԍ-повтӧм, ыҗыԁ-ԍӧлӧма војтыр.
-„Чукӧртны отраԁјасӧ меԁ-бур робочејјассӧ, ружјӧјасӧн ԁа бӧмбајасӧн најӧ боԍтасны меԁ чукӧра-вӧрӧгјаслыԍ олан-інјассӧ (јункерскеј школа *, ԏеԉеграф, ԏеԉефон ԁа мукӧԁ-тор. Тајӧ отраԁјас меԁым уҗалӧны со кущӧм кывјас тӧԁвыланыс кутӧмӧн: „ставным кулам, огӧ леԇӧ петны керкаԍыс веԍіг ӧԏі врагӧс“.
-Окԏабса-ревоԉутсіја-ԁырјі воԇсаԍыԍ ӧԏі јорт віԍталӧ:
-„Окԏабса-ревоԉутсіјаӧԇыԁ ветлі Іԉԉіч-орԁӧ. Омӧԉік керка. Турк-тарк кері ӧԇӧсас. Воԍԏісны. Југыԁ горԋічаын віԁчыԍыштім, кыв-мӧԁ шуім кӧԅаіныскӧԁ — бур-вынјӧра робочејкӧԁ... Пыріс пӧрыԍ-морт, ӧчкі-улас ԍінјасыс ԍералӧны, ачыс ԇор, паԍтаԍӧма омӧԉіка. Міԍа, тајӧ, кӧнкӧ, вурԍыԍ (портнеј), кԋіга вузалыԍ-ԉі
-* Јункерскеј школаын велӧԁчісны апітсерӧ помешщікјаслӧн ԁа капітаԉістјаслӧн піјаныс.
-(букіԋіст). Шыбытіс паріксӧ, пӧртчіс ӧчкісӧ — Іԉԉічыԁ * вӧлӧма.
-Терыба, җеԋыԃіка јуаԍӧ:
-„Мыј вӧчԍӧ флотын?“
-„Уна-ӧ Піԏіраԁ сувтас?“
-„Кронштаԁт?"
-„Војвывса пронт?“
-„Піԏірын?“..
-Ез ошкы. Віԁіс: омӧԉа-пӧ јітчӧмныԁ војвывса-пронткӧԁ.
-— „Мыјла матросјасыԁ јӧзсӧ ԍетісны еща?“
-— „Полӧны, пронтсӧ кушӧм јӧзтӧг коԉӧмыԍ.
-— ,,Оз-ӧмӧј-нӧ гӧгӧрвоны ревоԉутсіја-вылаԁ унҗык јӧз колӧмсӧ? Піԏірыԁ-ӧԁ ӧні пронт-ԁорыԍ ԁона“.
-— Абу-на ԉучкі гӧгӧрвоӧмаӧԍ.
-Сеԍԍа зев чорыԁа шуіс (он, бара веж!):
-,,Воԇӧ ԋужјӧԁчыны оз поԅ. Чукӧртны колӧ став-вынјӧрсӧ (ԍіласӧ). Војвыв-пронт-вылӧ ветлыны колӧ, ԍорԋітны отсӧг-јылыԍ. Робочејјасыԁ, кӧԏ кыԇі-а, меԁым ӧружјӧаӧԍ вӧліны. Пӧраыԁ-ӧԁ еща-ԋін коԉі“...
-Ӧкԏаб-тӧлыԍԍа 10-ӧԁ-лунӧ, Ԉеԋін-јортлыԍ ԁоклаԁ кывзӧм-бӧрын, парԏіјалӧн Тсентраԉнеј Коміԏетыс шуіс:
-,,Каԁ-ԋін Временнеј Правіԏеԉствотӧ путкыԉтны влаԍттӧ ас-кіӧ боԍтны“. Окԏабр-тӧлыԍԍа 25-ӧԁ лунӧ уҗалыԍыԁ ԁа креԍԏана боԍтісны влаԍттӧ (кутіс шуԍыны сӧвет-влаԍтӧн). Понԁылісны, еԍкӧ вӧрӧгјасыԁ Сӧвет-влаԍт-вылан пронтјас-вылыԍ вајӧԁны војскатӧ-ԁа, салԁатјасыԁ ԍуԍмісны-ԋін, уҗалыԍ-јӧзыԁлы вочатӧ ез-ԋін сувтны: Сӧмын піԏірса јункерјас — капітаԉістјас-
-* Іԉԉічыԁ секі ԇебԍаԍіс Временнеј Правіԏеԉствоԍыԁ.
-лӧн ԁа помешщікјаслӧн піјаныс — најӧ сувтісны. Вежон-гӧгӧр муніс коԍыԁ. Боԉшевікјасыԁ коԍаԍісны меԁ-воԇвылас; аԍнысӧ жаԉіттӧг коԍаԍісны робочејјас — Краснеј Гварԃіја, матросјас, салԁатјас. Коԍсӧ нуӧԁыԍыс, інԁалыԍыс — тујԁалыԍыс вӧлі Влаԃімір Іԉԉіч.
-Поԁвојскеј-јорт (щӧщ коԍаԍіс) віԍталӧ: „Ԉеԋіныԁ зев ԍуԍа пыр кыјӧԁіс Керенскејлыԍ воча-воӧмсӧ. Ԁоклаԁјас-ԍерԏі пыр сіјӧ тӧԁіс кӧн мыј вӧчԍӧ, кӧн кущӧм коԍјас мунӧны...
-„Локтіс Ԉеԋін ме-орԁӧ, штабӧ. Менам кабіԋетӧ щӧктіс пыртны аслыс пызан. Шуӧ, мем-пӧ быԁ-сԁук колӧ ставсӧ коԍ-јывԍыԁ тӧԁны. Ԋӧжјӧԋікӧн, ачыс ез-і каԅавлы, пріказјас кутіс ԍетавны, інԁавны ӧԏілы, мӧԁлы. Ԉеԋін кіпоԁ-улаԁ уҗыԁ кутіс пуны, сӧмын сылы кажітчӧ, вывті-на-пӧ наԇӧн сіјӧ мунӧ. Ԉеԋіныԁ быԏԏӧкӧ быԁӧнлы вӧлі тувјалӧ јурас: став вын ебӧстӧ-пӧ, кужӧмтӧ, ԍӧлӧмтӧ, ловтӧ колӧ пуктыны коԍаԁ сіԇнаԁ-пӧ став-вӧрӧгсӧ вермам. Сіјӧн-ӧԁ коԍыԁ і муніс шыԉыԁа, — быԁӧн вӧлі тӧԁӧны асԍыныс местасӧ, уҗнысӧ“.
-Краснеј Гварԃіјаԍаԋ Краснеј Арміјаӧԇ.
-Роԍԍіјаса капітаԉістјас помешщікјаскӧԁ, заграԋітсаса щӧщ-і, ԋекущӧма ез чајтлыны аԍнысӧ ԇікӧԇ верміг. Сӧвет-влаԍтыԁ-пӧ ԁыр оз-на кӧнкӧ ов. Окԏабса ревоԉутсіја-бӧраԁ, меԁ-воԇԇа-тӧлыԍјасас-жӧ мӧԁӧԁчісны најӧ коԍаԍны сӧвет-влаԍтыԁкӧԁ. Меԁ-војԁӧр сувтс геԋерал Каԉеԃін, Ростов-губерԋаулыԍ помешщік. Сеԍԍа сы-бӧрԍа мукӧԁ; ӧԏілаын ԁа мӧԁлаын кутісны панԍавны пронтјас.
-Важ арміјаыԁ сіјӧ-каԁас самеј вӧлі пышјӧ пронтԍыԁ. Гермаԋіјаса кырнышјас — капітаԉістјас — аԁԇӧны: Роԍԍіјаыԁ омӧԉтчӧ, арміјаыԁ пышјӧ, пыщкӧс (гражԁанскеј) пронтјас панԍӧны. „Ӧні-пӧ-тај міјанлы парсалан каԁыԁ воіс“ — куш-кіӧн Роԍԍіјатӧ поԅӧ боԍтны, ембурнысӧ грабітны,“ — мӧвпалӧны најӧ. Ԋеметскеј кајзерлӧн (міјан-ногӧн-сар) војскаыс кутіс воԇӧ-пыр Роԍԍіјааԁ пырны. Сеԍԍа кајԅерыԁ зев ԍӧкыԁ-мір міјанлы вӧзјіс. Ԁаԍ-ембур-вылаԁ-ӧԁ кырнышјасыԁ горшӧԍ, ԋӧтчыԁ оз пӧтлыны, кытчӧԇ аԍнысӧ он пӧԁты. Сӧвет-влаԍтлы быԁ-бокԍаԋ пік. Ԉеԋін-јорт аԁԇӧ: важ-сарскеј-арміја-вылаԁ наԃеја абу — ревоԉутсіјатӧ віԇны, Сӧвет-влаԍттӧ ԁорјыны најӧ оз вермыны.
-„Важ арміјаыԁлы — шуӧ Ԉеԋін 3-ӧԁ Сӧветјас-Сјезԁ-вылын, 1918-ӧԁ-воԍа јанвар-тӧлыԍын — казармаын пыткаӧн велӧԁӧм арміјаыԁлы, воіс пом. Ставнас сіјӧ пазалі; тор-ԋі-пыріг ез коԉ“.
-Колӧ вӧлі лӧԍӧԁны чорыԁа-ревоԉутсіја-ԁор-сулалыԍ арміја. Сещӧм арміјаыԁ ԁругӧн оз артмы. Колӧ пӧра. Колӧ кујім-воԍа-војнанаԁ кувтӧԇ-муԇӧм јӧзыԁлы ԍетны і шојтчыштны. Іԉԉіч шуӧ: „Ковмас-пӧ ԋемечјасыԁкӧԁ мірітчыныԁ, меԁ-пӧ кӧԏ аԁ-горшнаныс і уна-тор міјанлыԍ корӧны, сы-пыԃԃі міјан лоӧ пӧра јонмӧԁчыны, кокјыланым сувтны“.
-„Кужӧј боԍтны шојтчӧгсӧ, каԁсӧ, меԁым сіјӧкаԁнас уԃітанныԁ чукӧртчыны, лӧԍӧԁчыны ревоԉутсіјатӧ віԇны“ — чукӧстчіс Ԉеԋіныԁ парԏіјаыслы ԁа став-уҗалыԍ-јӧзыслы.
-Ревоԉутсіјатӧ віԇыԍыԁ секі вӧлі Краснеј Гварԃіја. Краснеј Гварԃіјаыԁ ез вӧв ыҗыԁ (сені сӧмын робочејјас вӧліны), јӧзыԁ еща. Сар-арміјаса апітсерјасыԁ пӧшԏі ставныс Сӧвет-влаԍтыԁлы воча-мунӧны, боԉше-
-вікјастӧ быԁԍама-ногӧн сакӧны. Робочеј-јӧз-пыщкыԍ-петӧм-команԃірјасыԁ ез-на вӧвны. Но кӧԏ-і ԍӧкыԁ зев вӧлі секі, кӧԏ-і јон-пікӧ воліс ревоԉутсіјаыԁ, Іԉԉічыԁ пыр верітіс: ревоԉутсіјаыԁ-пӧ вермас помӧԇ. Секі-ԋін сіјӧ вӧлі тӧԁӧ: Краснеј Гварԃіјаыԍ быԁмас ыҗыԁ, јон-вына, Краснеј Арміја — став-тыр-бур-вежӧра, вынјӧра-уҗалыԍ-јӧзыс сувтас Сӧвет-влаԍт-ԁорыԁ. Сӧвет-влаԍтыԁ-ӧԁ меԁ-воԇԇа робоче-креԍԏанскеј влаԍт мірас.
--ӧԁ-воԍа март-тӧлыԍын, 4-ӧԁ Сӧветјас-Сјезԁ-вылын, Іԉԉіч віԍталӧ:
-„Фінԉаԋԃіјаса кӧрттуј-вылын, вагонын кывлі ме ԍорԋі ӧԏі старукалыԍ кымынкӧ-фінкӧԁ. Ме, еԍкӧ, накӧԁ ԍорԋітнысӧ ег вермы-ԁа, — фін-кывтӧ ог тӧԁ, — ԁа ӧԏі фін меным рочӧн віԍталіс старукаыслыԍ кывјассӧ. Сіјӧ шуӧма: „Ружјӧа-мортԍыԁ-тај ӧні сеԍԍа оз-ԋін ков повныԁ. Вӧрын паныԁаԍіс меным ружјӧа-морт. Ме сені вӧлі кос-увјас (хворост) чукӧрта пачӧс ломтыны. Мырԃԃӧм-пыԃԃі ружјӧа-мортыԁ меным ачыс-на јешщӧ соԁтіс пестӧ“.
-,,Секі-жӧ ме аслым шуі: меԁ, міԍа, кӧԏ ԍо-ԍурс гаԅет — сотсіаԉістјаслӧн-і, пӧшԏі-сотсіаԉістјаслӧн-і, му-кӧԁлӧн-і * сакӧны міјанӧс ,,ԃіктаторјасӧн“, „наԍіԉԋікјасӧн“. Уҗалыԍ-јӧз-костын мӧԁ-ногса ԍорԋі мунӧ.
-Најӧ аслыныс шуӧны: „Ӧні міјанлы оз-ԋін ков повны ружјӧа мортԍыԁ; сіјӧ-ӧԁ ԁорјӧ міјанӧс-ԋін“...
-Со-мыј гӧгӧрвоісны уҗалыԍ-војтырыр. Прӧстӧј, велӧԁчытӧм-војтырырлӧн тащӧм-ԍорԋіыԁ меԁԍа-бур-агітатсіја. Регыԁ-ԋін став-уҗалыԍ-јӧзыс каԅалас: красно-гварԃејетсјасыԁ-пӧ-тај коԍаԍӧны немӧвӧјја-нарԏітыԍјаскӧԁ.
-* Іԉԉіч шуӧ меԋшевікјас ԁа есерјас-јылыԍ, мукӧԁ-вӧрӧгјас-јылыԍ ԁа: Најӧ вузалӧны уҗалыԍ јӧзтӧ, а кывнаныс — пӧрјӧԁлӧм-куԅа — сотсіаԉізм-јылыԍ ізӧны, боԉшевікјастӧ сакӧны.
-вірјуыԍјаскӧԁ став-уҗалыԍ-јӧзтӧ наыԍ мезԁӧм-понԁа. Краснӧј Гварԃіјалӧн отраԁјас соԁасны, став-уҗалыԍ-јӧзсӧ ԍуԍмӧԁасны, велӧԁасны ԉок-вӧрӧгјасныскӧԁ ӧружјӧӧн коԍаԍны...
-Секі чукӧрмас міјан ыҗыԁ јон-вына арміја; асланыс уҗалыԍ-јӧзлӧн меԁ-воԇԇа мірас Краснеј Арміја, — став-уҗалыԍ јӧзыслы мірас мезԁлун-шӧԁӧԁӧм-понԁа чорыԁа вір-јуыԍјаскӧԁ коԍаԍны. Кор міјан сещӧм арміјаыԁ лоӧ, ԋекущӧм вын-ԋін мірас Роԍԍіјаса-Сӧвет-Респубԉікатӧ пӧԁтыны оз вермы“.
-Февраԉ-тӧлыԍԍа 23-ӧԁ-лунӧ 1918-ӧԁ воын леԇісны ԃекрет (закон) Краснеј Арміја лӧԍӧԁӧм-јылыԍ. Краснеј Гварԃіјаыԁ вӧлі окочејјасыԍ (ас-окотаԍыныс ӧружјӧӧн коԍаԍны сувтыԍјасыԍ). Краснеј-Арміјааԁ Сӧвет-влаԍтыԁ кутіс-ԋін ԋӧжјӧԋікӧн мобіԉізујтны (уҗалыԍ-јӧзтӧ арміјааԁ боԍтны закон-ԍерԏі). Лӧԍӧԁісны чорыԁ ԃістсіпԉіна — сытӧг-ӧԁ ԋекущӧм ревоԉутсіоннеј арміја, еԍкӧ, ез артмы. Влаԃімір Іԉԉічыԁ, — парԏіјаыԁлӧн ԍӧлӧмыс, јурыс, — бара-жӧ ачыс ставсӧ інԁаліс Краснеј Арміјатӧ чукӧртігӧн.
-Краснеј Арміја Сӧвет-влаԍт-понԁа коԍаԍӧ.
-Март-тӧлыԍԍа 13-ӧԁ-лунӧ 1919-ӧԁ-воын Влаԃімір Іԉԉіч Краснеј Арміја-јывԍыԁ шуӧ: „1918-ӧԁ воӧ наԇӧԋікӧн, воԇыԍ-воԇӧ, ізјыԍ-ізјӧ, Краснеј Арміјаыԁлыԍ пунԁаментсӧ лӧԍӧԁім. Став тыр-бур-вежӧра-војтырыс сы-вылын уҗалісны; став вын-ебӧссӧ, ембурсӧ госуԁарствоыԁлыԍ сы-вылӧ пуктім. Вӧрӧгыԁ луныԍ-лунӧ вӧлі соԁӧ: уԍкӧԁчісны міјан-вылӧ асланым помешщік-
-јас капітаԉістјаскӧԁ, уԍкӧԁчісны щӧщ і заграԋітсаса помешщікјас ԁа капітаԉістјас.
-„Ез-ӧԁ міјанԍаԋ гражԁанскеј војнаыԁ панԍы, сіјӧ быԁӧн тӧԁӧны. 1918-ӧԁ воын (февраԉ-март-тӧлыԍын) мі помалім важ-војнатӧ, выԉӧс мі егӧј панӧј.
-Быԁ-бокԍаԋ сувтісны міјанлы-воча белӧјјас; рытыввывԍаԋ, лунвывԍаԋ, асыввывԍаԋ. Антантаыԁ * белӧјјасыԁлы, Роԍԍіјаса капітаԉістјасыԁлы ԁа помешщікјаслы, отсаліс ԍӧмӧн-і, ӧружјӧӧн-і, быԁԍама-ногӧн. Ԃерт, најӧ рӧскоԁтӧ ез лептыны Роԍԍіјаса капітаԉістјасӧс ԁа помешщікјасӧс-ԁорјӧм-куԅа сӧмын. Заграԋітсаса-капітаԉістјасыԁ песԍісны Сӧвет-влаԍттӧ пӧԁтыны меԁԍа-јона ас-понԁаныс. Роԍԍіјааԁ-кӧ-пӧ уҗалыԍ војтырыԁ путкыԉтасны капітаԉістјастӧ, помешщікјастӧ, секі оз ԁыр віԇӧԁны і мукӧԁ-гоԁуԁарствоса уҗалыԍ јӧзыԁ — сіјӧ-жӧ вӧчасны асланыс капітаԉістјаскӧԁ, парсалӧмныслы, ыҗыԁалӧмныслы воас пом (сіјӧ-жӧ ԍорԋіыԍ).
-Ԍӧмнаԁ-ԁа, ӧружјӧнаԁ-ԁа мукӧԁ-госуԁарствоса капітаԉістјасыԁ, еԍкӧ, отсалісны-ԋін Рԍԍԍіјаса капітаԉіст-јасыԁлы-ԁа, нојабр-тӧлыԍын 1918-ӧԁ воӧ мӧԁӧԁісны міјан-вылӧ војсканысӧ щӧщ.
-Мај-тӧлыԍын, 1918-ӧԁ воӧ, Ангԉіјаса, Франтсіјаса ԁа Амерікаса капітаԉісԏјас пӧрјалӧмӧн сувтӧԁісны міјан-вылӧ чехо-словакјасӧс (сар-војна-ԁырјі пԉенӧ-боԍтӧм-јӧз). Сы-бӧрԏі-регыԁ ангԉіјаса капітаԉістјас вајӧԁісны асԍыныс војсканысӧ Карԁорӧ (Архангеԉскӧ). 1919-ӧԁ-воӧ Франтсіјаса капітаԉістјас вајӧԁісны војсканысӧ чорнеј море берег-вылӧ.
-* Антанта — Ангԉіјаса, Франтсіјаса ԁа мукӧԁ госуԁарствоса капітаԉістјаслӧн сојуз. Окԏабса-ревоԉутсіјаӧԇыԁ тајӧ сојузаԁ Роԍԍіјаса капітаԉістјасыԁ пырӧны-жӧ вӧлі.
-Март-тӧлыԍԍа 23-ӧԁ лунӧ, 1919-ӧԁ воын, кӧкјамысӧԁ парԏіјнеј-сјезԁ-вылын Влаԃімір Іԉԉіч шуӧ:
-,,Став мувывса капітаԉістјасыс — ӧні сіјӧ зев-ԋін бура тӧԁам — меԁ-бӧрјаԍыс мырԍӧны, быԁԍама-ногӧн песԍӧны пазӧԁны Сӧвет-Респубԉіканымӧс. Најӧ, щӧщ міјан капітаԉістјаскӧԁ (белӧјјаскӧԁ), ӧтув песԍӧны, кӧрттујјас жуглӧны; ӧтув-ставныс уԍкӧԁчісны Паріжын * лӧԍӧԁӧм-план-ԍерԏі. Сӧмын-ӧԁ Роԍԍіјааԁ уҗалыԍ јӧзыԁ, робочеј-креԍԏанаыԁ, абу-ԋін јӧјӧԍ. Ԋінӧм-вылӧ најӧ ӧні оз ԍетчыны мувыв-нарԏітыԍјасыԁлы. Первојыԍ мірас робочејјасыԁ креԍԏанаыԁкӧԁ ӧружјӧӧн асԍыныс Сӧвет-влаԍтнысӧ віԇӧны, капітаԉістјас-вылын влаԍт кутӧны, став-мувыв-проԉетаріат-ԁор сулалӧны; сы-понԁа, щыгіаліг-кынмаліг-тыр, омӧԉік кӧмкот-паԍкӧмӧн, сещӧм чорыԁа ловнысӧ жаԉіттӧг, коԍаԍӧны; сы-понԁа выннысӧ, олӧмнысӧ пуктӧны; нарԏітчыны воԇӧ ас-выланыс ԋекоԁӧс оз леԇны".
-Пронтјас-вылын меԁԍа ԍӧкыԁ лоі апреԉ-мај-тӧлыԍјасын, 1919-ӧԁ воаԁ. Лунвылын вӧрԅіс, јонміс Ԃеԋікін, асыввывԍаԋ кыпӧԁчіс Колчак, 14 гӧсуԁарствоса капітаԉістјас помешщікјаскӧԁ сувтісны Роԍԍіјаса уҗалыԍ-јӧзлы воча.
-Мӧскуаса Сӧвет-вылын, апреԉ-тӧлыԍԍа 4-ӧԁ лунӧ, Влаԃімір Іԉԉічыԁ со-мыј віԍталӧ тајӧ каԁ-јывԍыс: „Міјанлы воча-сувтыԍ коԍаԍыԍ-вынјӧр (војеннеј ԍіла) ӧні зев уна ԁа јон. Колчак шыбітіс міјан-вылӧ став банԁасӧ асԍыс, банԁа сылӧн ыҗыԁ (окочејыԁ-белӧјыԁ абу еща) Ангԉіја Амерікакӧԁ отсалӧны сылы ԍӧмӧн, ӧружјӧӧн, ԍојан-јуанӧн, кӧмкот-паԍкӧмӧн. Сӧвет-
-* Франтсіјаын — стоԉітса.
-Респубԉікаыԁлы ӧні јона ԍӧкыԁ. Колӧ, кыԇ-мыј верман, бурҗыка лӧԍӧԁчыны воԇсаԍнытӧ".
-Окԏабр-тӧлыԍԍа 19-ӧԁ лунӧ, 1919-ӧԁ воӧ, Влаԃімір Іԉԉічыԁ красноармејетсјаслы гіжӧ піԍмӧ:
-Красноармејетс-јортјаслы.
-„Красноармејетс-јортјас! Сарлӧн геԋералјасыс — Јуԃеԋіч војвылын, Ԃеԋікін лунвылын — бара-на чукӧртӧны став-выннысӧ, Сӧвет-влаԍттӧ бырӧԁны кӧсјӧны, бӧр уҗалыԍ-јӧз ԍылі-вылаԁ сартӧ помешщікјаскӧԁ ԁа капітаԉістјаскӧԁ пукԍӧԁны наԃејтчӧны.
-,,Мі аԁԇылім, кыԇі помаԍіс тащӧм-уҗыс Колчаклӧн. Ез ԁыр-кежлӧ ылавлыны Ԍібырса ԁа Уралса креԍԏанаыԁ робочејјасыԁкӧԁ. Кор Колчакыԁлӧн апітсерјасыс — капітаԉістјаслӧн ԁа помешщікјаслӧн піјаныс — кутісны уҗалыԍ-јӧзтӧ грабітны нӧјтны, віны, — регыԁ најӧ пӧрјӧгтӧ каԅалісны, сувтісны Краснеј Арміја-ԁор, отсалісны Колчактӧ венны. Оренбургса казакјас * веԍкыԁа сувтісны Сӧвет-влаԍт-ԁорыԁ.
-„Јуԃеԋічыԁкӧԁ, Ԃеԋікіныԁкӧԁ-ԁа сіјӧ-жӧ лоӧ:
-оз вермыны најӧ сартӧ, помешщікјастӧ ԁа капітаԉістјастӧ бӧр уҗалыԍ-јӧз-ԍылі-вылаԁ пукԍӧԁны. Ԋӧтчыԁ сіјӧ оз ло. Креԍԏанаыԁ Ԃеԋікіныԁлы воча-сувтӧны-ԋін: Кавказын щӧԏ-моз сувтӧмаӧԍ; казакјас Кубаԋын јӧна-жӧ-ԋін ԁӧзмӧмаӧс Ԃеԋікіннаԁ, — ембурнысӧ помешщікјаслы ԁа ангԉічаналы грабітӧ-ԁа.
-* Кар Урал — гӧра вылын.
-„Јорԏјас! Нӧшта-на јонҗыка чорԅӧԁчамӧј воԇӧ. Робочејјасыԁ креԍԏанакӧԁ јонҗыка, топыԁҗыка јітчӧны ӧтув, ԍӧлӧмԍаԋныс сулалӧны Сӧвет-влаԍт-ԁорыԁ.
-„Воԇӧ, красноармејеԏс-јортјас! Коԍ-вылӧ робочеј-креԍԏана-влаԍт-ԁор, сар-геԋералјаслы воча. Мі вермам најӧс!“..
-Ԋ. Ԉеԋін *.
-Ԃеԋікінтӧ ԁа Јуԃеԋічтӧ Краснеј Арміјаыԁ разӧԁіс 1919-ӧԁ-во-помас. Кымынкӧ тӧлыԍ шојтчыштӧм-мыԍԏі Краснеј Арміјаыԁлы бара-на лоі сувтны коԍаԍны — Поԉшаса панјаскӧԁ (помешщікјаскӧԁ) ԁа лунвылын Врангеԉ — баронкӧԁ. Нојабр-тӧлыԍын, 1920-ӧԁ воӧ, Краснеј Арміјаыԁ боԍтіс Перекоп *, весаліс белӧјјасԍыԁ Крымтӧ. Поԉакјаскӧԁ Рігаын * лӧԍӧԁчісны мірӧн. Тајӧн помаԍіс уҗалыԍ-јӧзлӧн, мезԁлун-шеԁӧԁӧм-куԅа, капітаԉістјаскӧԁ ԁа помешщікјаскӧԁ коԍ.
-Влаԃімір Іԉԉічыԁ коԍаԍіг-чӧжыс, 1918-ӧԁ-воԍа нојабр-тӧлыԍԍаԋ, пыр вӧлі Респубԉіка-Віԇан-Сӧветын (Совет Обороны Респубԉікі) јуралыԍын. Ԋекоԁ, еԍкӧ, сыыԍ-кынԇі, сещӧм-бура ԁа ԍуԍа ез ԍаммы гӧгӧр-бок мӧвпавны, лӧԍӧԁны, інԁыны, став-вынјӧрсӧ Респубԉікалыԍ чукӧртны пронтјастӧ јонмӧԁӧм-куԅа, помӧԇ-вермымӧнӧԇ коԍтӧ нуӧԁны.
-Ԉеԋін-ԁінын-уҗалыԍ ӧԏі јорт сіјӧ војасса Влаԃімір Іԉԉіч уҗ-јывԍыԁ віԍталӧ.
-* Ԉеԋіныԁпӧн ԋімыс, еԍкӧ, Влаԃімір-ԁа, сарԍыԁ ԇебԍаԍігӧн сіјӧ гіжԍывліс Ԋ. Ԉеԋінӧн. Сеԍаԋ сеԍԍа ревоԉутсіја-ԁырјіыԁ сіԇі-жӧ гіжԍывліс.
-* Перекоп Крымын.
-* Ріга-кар Балԏіјскеј море-ԁорын, ӧні Латвіјалӧн.
-„Капітаԉістјасыԁкӧԁ коԍтӧ-нуӧԁігӧн Влаԃімір Іԉԉічлӧн кабіԋетыс * вӧлі „главнеј штаб“. Пызан-вылас сылӧн пӧшԏі пыр вӧлі разӧԁӧма војеннеј картајас. Пронт-вылас уҗалыԍјас-ԁорыԍ Влаԃімір Іԉԉічыԁ бурҗыка вӧлі тӧԁӧ, мыјҗык вӧчԍӧ кущӧм пронт-вылын; ԁоклаԁјас щӧктӧ вӧлі віԍтавлыны аслыс быԁ коԍтор-јылыԍ; ԏеԉеграмјастӧ ԃеԍаткаӧн вӧлі пронтјас вылаԁ ысталӧ; чукӧрталӧ коміԍԍіјајас, мукӧԁ-ԁырјі војнас, — колӧ-кӧ вӧлі мыјкӧ лӧԍӧԁчыны коԍ-нуӧԁӧм-јылыԍ. Ԏеԉефон-берԁын пукалас вӧлі часјасӧн: ԍорԋітас Піԏіркӧԁ-ԉі, Харковкӧԁ-ԉі, мукӧԁкӧԁ-ԉі. Став ԍорԋіас, гіжӧԁјасас вӧлі ӧԏі-пӧлӧс ԁум: лӧԍӧԁчыны бурҗыка,чукӧртны Респубԉікалыԍ став-вынјӧрсӧ, ембурсӧ капітаԉістјасӧс вермӧм-вылӧ — лӧԍӧԁны налы тырмымӧн ӧружјӧтӧ, кыԇ-мыј верман, бурҗыка ԋаԋтӧ заптыны; чорыԁа вермаԍны ԋаԋ-таԍкајтыԍјаскӧԁ-ԍпекуԉантјаскӧԁ; тӧжԁыԍыԍ Краснеј Арміјатӧ јонмӧԁны верԁны-јуктавны, кӧмӧԁны-паԍтӧԁны најӧс; мырԍіс став-запассӧ Респубԉікаԍыԁ боԍтны учот-вылӧ (тӧԁмавны, мыј кӧні ем-ӧ, абу-ӧ), верԁны-јуктавны, завоԁјасаԁ уҗалыԍјастӧ, меԁ, еԍкӧ, вермасны најӧ Арміја-вылаԁ уҗавнытӧ (ӧружјӧ ԁа мукӧԁ-тор вӧчны)“. Быԁтор-јылыԍ ԁумајтліс, быԁтор інԁавліс Влаԃімір Іԉԉічыԁ.
-Ԍібырса креԍԏаналы Влаԃімір Іԉԉічыԁ секі со-мыј гіжӧ;
-„Став-выннытӧ, ембурнытӧ, став-кужӧмнытӧ, тӧԁӧмнытӧ — ставсӧ ԇоԋнас колӧ ԍетны Краснеј Арміјатӧ кыпӧԁӧм-јонмӧԁӧм-вылӧ. Оз полӧмла, а колӧмысла, ԍӧлӧмԍаԋныԁ колӧ вӧчны быԁтор законјас, пріказјас-серԏі Краснеј Арміја-јывԍыԁ; Ԃістсіпԉінатӧ Краснеј
-*Кабіԋет — уҗалан комната.
-Арміјааԁ кутны чорыԁа, коԁі мыјӧн вермас кыԇі кужас, отсавны Краснеј Арміјаыԁлы — со-мыј колӧ вӧчны быԁ тыр-бур-вежӧра, гӧгӧрвоыԍ робочејлы ԁа креԍԏаԋінлы“.
-Ӧԏі јорт віԍтавлӧ Ԉеԋінкӧԁ аԁԇыԍлӧмсӧ 1918-ӧԁ воын. Віԍталӧм-ԍерԏіыс Ԉеԋіныԁ гӧгӧрбокԍаԋ мӧвпавлӧма Арміјатӧ ԁа Респубԉікатӧ јонмӧԁӧм-јывԍыԁ.
-Мі, Карԁораԁ олыԍјасыԁ, тӧԁам вӧлі воԇвыв: ԍор-ӧ, воԇ-ӧ, а ангԉічанаыԁ кутасны мырԍыны Роԍԍіјаса Респубԉікаыԁлыԍ став војвывсӧ ас кіпоԁ-уланыс курыштны.
--ӧԁ воԍа март-тӧлыԍын міјанлы щӧктісны петкӧԁны војвыв протјасоыԁ * коланҗык ԁа ԁонаҗык -ембурсӧ. Міјанлы отсӧг-вылӧ Мӧскуаԍаԋ воісны кык-јӧрт&. Мем ԍетісны петкӧԁны кӧрта-кӧлуј: ыргӧн, ԍвіԋеч, озыԍ ԁа мукӧԁтор. Јуԉ-тӧлыԍԍа 28-ӧԁ лунӧ петкӧԁім Карԁорыԍ кӧрта-кулуј-тыра меԁ-бӧрја вагонсӧ, а август тӧлыԍԍа 2-ӧԁ лунӧ ангԉічанаыԁ Карԁортӧ (Архангеԉсктӧ) боԍтісны-ԋін.
-Мӧскуааԁ локтӧм-бӧрын, Карԁорԍыԁ ембуртӧ петкӧԁӧм-јылыԍ ме гіжышті Влаԃімір Іԉԉічыԁлы, Ӧԉӧкԍеј Іванӧвіч Рыковлы щӧщ-і — міԍа-ӧԁ, ԃерт-кӧнкӧ, најӧ тӧжԁыԍӧны сы-понԁа.
-Кык-лун-мыԍԏі віԍталісны меным, Влаԃімір Іԉԉіч-пӧ окоԏітӧ менӧ аԁԇӧԁлыны. Муні ме сы-орԁӧ. Каԉіԁорас паныԁаԍім. Сіјӧ, вӧлӧмкӧ, кытчӧкӧ мунны лӧԍӧԁчӧма. Шыаԍі. Сіјӧ шуӧ: „Ԁажӧ-ӧԁ, еԍкӧ, ог ешты-ԁа. Кущӧм-могӧн-нӧ локтін?"
-— Ме, міԍа, Карԁорыԍ воі. Отсаԍі сені ембурсӧ петкӧԁны.
-* Порт — море-ԁорса кар.
-— Сіԇ, сіԇ, — быԏԏӧкӧ ловԅыштіс Влаԃімір Іԉԉічыԁ: — Віԍтав-пӧ, мыј сені вӧчԍӧ. Мыј вӧчінныԁ?“
-Ме сԁукӧн віԍталі мыј тӧԁі. Влаԃімір Іԉԉічыԁ торкіс менӧ шуӧ:
-— Быԁӧн бур. Лыԁпасјасыԁ емӧԍ?
-Ме ԍеті сылы лыԁпасјас.
-Віԇӧԁӧ. Інԁӧ меным лыԁпас 1,862,000 пуԁ кӧрт-кӧлуј, јуалӧ:
-— Тајӧ ставыс ԇоԋ?
-Ставыс, міԍа. Тані ӧні Мӧскуааԁ.
-— Лоӧ-кӧ міјанлы воԇсаԍны, ԁыр ӧ-кежлӧ, еԍкӧ, тајӧ кӧрт-кӧлујыԁ тырмас?"
-Ме шуа: став кӧрта кӧлујсӧ-кӧ, міԍа, Роԍԍіја паԍтаыс, ӧтлаавны ԁа 90 прӧчентсӧ сетыԍ віԇны сӧмын воԇсаԍӧм-вылӧ, — воӧн-җынјӧн-кымын тырмас, унҗыктӧ оз.
-„Мыј-ԍерԏі-нӧ, еԍкӧ, те таԇісӧ чајтам&?
-— Спуԏу віԍтавны, міԍа, ԃерт, ӧні ог вермы: гіжӧԁјасыс абу ԍорыԍӧԍ. Сӧмын тајӧ ԃелӧыскӧԁ тӧԁса: — кык-во ԁа җын ӧружјӧтӧ лӧԍӧԁӧм-вылын уҗалі. Ме чајта, ыҗыԁ ылӧг (ӧшібка) менам віԍталӧмын оз ло.
-„Бур-но, сіԇ, сіԇ“, — мыјкӧ мовпаліг-тыр шуіс Вл. Іԉ., сеԍԍа соԁтіс:
-„Лыԁпасјастӧ коԉ меным“.
-— Теныԁ, міԍа, і лӧԍӧԁӧма.
-— „Аԏԏӧ, інӧ. Ме зев јона термаԍа.”
-Мӧԁыԍ вӧлі таԇі:
-Котӧрӧн пыріс ме-орԁӧ ӧԏі пронт-вылӧ кӧлуј-заптыԍ камісар. Ме лыԃԃі сылыԍ гіжӧԁсӧ ԁај шуа: ог, міԍа, вермы ставсӧ ԍетны. Камісарыԁ ԋекыԇі оз ԍетчы,
-грӧԅітчӧ, мырԁӧн корӧ, колӧ-пӧ зев — шуӧ. Он-кӧ-пӧ ԍет, Ԉеԋін-јорт-орԁӧ-пӧ муна.
-Кык-лун-мыԍԏі камісарыԁ бара локтіс. Пызан-вылӧ пуктіс гіжӧԁ.
-Пронт-вылаԁ кӧлујтӧ-коран-кабала-вылас Влаԃімір Іԉԉічыԁ гіжӧма резоԉутсіја, а коԁлы резоԉутсіјаыс ԋімсӧ абу урчітӧма: „Тајӧ-јортыскӧԁ ме ԍорԋіті. Пронт-выланыс збыԉыԍ ԋінӧмыс абу. Гашкӧ, кыԇкӧ-мыјкӧ, верманныԁ унҗык-тор ԍетны, план-ԍерԏіныԁ, гашкӧ-еԍкӧ-і, оз сіԇ ков-ԁа“.
-Ԉеԋін-јортыԁ меԁԍа уна-тор вӧчіс, меԁ-јона інԁаліс, велӧԁіс белӧјјасыԁкӧԁ коԍаԍігӧн. Коԍнаԁ веԍкӧԁліс парԏіјаным, а Ԉеԋіныԁ парԏіјаыԁлӧн вӧлі јурыс, југыԁ-вежӧрыс, ԍӧлӧмыс. Ԉеԋіныԁ меԁ-ыҗыԁ, меԁ-первој герој.
-Мыј-понԁа Краснеј Арміјаыԁ міјан верміс.
-Кыԇі-нӧ сіјӧ артміс: уҗалыԍ војтыр — робочејјас креԍԏанакӧԁ, — ԍаммісны ԋекоԁлы-ԍетчытӧм-Краснеј Арміја лӧԍӧԁны? Ԋекор-ӧԁ војԁӧр тащӧм-моԁаа уҗтӧ најӧ ез вӧчлыны-ԁа. Кыԇі-нӧ кужісны вермаԍны, ԁај вермыны помӧԇ став-мувыв капітаԉістјассӧ, помешщікјассӧ, — налӧн-ӧԁ војскаыс-і, ӧружјӧыс-і міјан-ԁорыԍ бурҗык вӧлі-ԁа?
-Таԇі меԁ јуалас асԍыс быԁ-уҗалыԍ-морт Сӧвет Респубԉікаын, ԁај мукӧԁ-гӧсуԁарствоын.
-Тӧԁны-кӧ кутам, кыԇі, мыј-понԁа вермім капітаԉістјастӧ, регыԁҗык ԁај бурҗыка вермам Сӧвет-Респубԉіканымӧс кок-јылас сувтӧԁны, терыбҗыка ԍаммам суԇчана-олӧм аслыным лӧԍӧԁны.
-Влаԃімір Іԉԉічыԁ бара-жӧ віԍталӧ, мыј-понԁа верміс Краснеј Арміјаыԁ.
-„Ӧԏікӧ, јуралыԍыс вӧлі коммуԋіст парԏіја — меԁ-бур вежӧра, меԁ-ԍуԍ, кӧрт-коԃ чӧрыԁ робочеј-котыр.
-„Кӧрт-коԃ чорыԁ, коԍаԍны велалӧм парԏіјатӧԁ&, коԁлы верітӧны, коԁ-вылӧ наԃејтчӧны став уҗалыԍ-јӧзыс, ас-бӧрԍаыс став-уҗалыԍ-јӧзсӧ-нуӧԁыԍ парԏіјатӧг, — ԋекыԇікӧн, еԍкӧ, ен вермы капітаԉістјастӧ" — таԇі гіжӧ Влаԃімір Іԉԉіч апреԉ-тӧлыԍын, 1920-ӧԁ воӧ.
-Меԁ-воԇԇа коԍаԍыԍ-робочеј-ԁружінајастӧ боԉшевікјасыԁ лӧԍӧԁісны 1905-ӧԁ воӧ. Первој-ревоԉутсіјатӧ (1905-ӧԁ воԍатӧ) пӧԁтӧм-бӧрын, сарыԁлӧн правіԏеԉствоыс быԁ-ногӧн нарԏітчіс боԉшевікјас-вылаԁ. Но боԉшевікјасыԁ ԁугԁывтӧг, ӧтырышјӧ, пыр лӧԍӧԁчісны мӧԁ-ревоԉутсіја-кежлӧ. 1917-ӧԁ воын боԉшевікјасыԁ лӧԍӧԁӧны Краснеј Гварԃіја. Капітаԉістјасыԁкӧԁ коԍаԍігӧн боԉшевікјасыԁ пыр меԁ-воԇынӧԍ, меԁԍа полана (ӧпаснеј)-інјасас. Сӧмын коммуԋіст-парԏіја інԁалӧм, велӧԁӧм, нуӧԁӧм-куԅа уҗалыԍ-јӧзыԁ вермісны став вӧрӧгјассӧ.
-Парԏіјаыԁ інԁалӧм-велӧԁӧм-ԍерԏі робочејјасыԁ креԍԏанаыԁкӧԁ топыԁа јітчісны, ӧтувтчісны, — сіјӧн і вермісны капітаԉістјастӧ ԁа помешщікјастӧ, кӧԏ најӧ і јонҗыкӧԍ і бурҗык ӧружјӧаӧԍ міјан-ԍерԏі вӧліны-ԁа.
--ӧԁ воԍԍа нојаб-тӧлыԍын Влаԃімір Іԉԉічыԁ
-шуӧ:
-„Уҗалыԍ-јӧз-костыԍ петісны јон-ԍӧлӧма, југыԁ-вежӧра војтыр. Став мезмӧм ужалыԍ-јӧзыс мунӧны на бӧрԍа; щыг-ԋіԍӧ-пӧтӧԍ, кӧмтӧмӧԍ-паԍтӧмӧԍ; кык-во-чӧж-ԋін мезԁлунсӧ ӧружјӧӧн віԇӧны, немӧвӧјја-вӧрӧгјасныскӧԁ коԍаԍӧны помӧԇ-вермӧм-куԅа.
-Капітаԉістјасԍыԁ ԁа помешщікјасԍыԁ мезмӧм-ро-
-бочејјасыԁ креԍԏанаыԁкӧԁ ӧтувтчӧмнаԁ веԍкыԁа чуԃесајас вӧчӧны.
-Краснеј Арміјааԁ і ӧтувтчісны робочејјасыԁ ԁа креԍԏанаыԁ. Сещӧм ӧтулӧн нарԏітыԍјасыԁлы воча-сувтӧм-јывԍыԁ Влаԃімір Іԉԉічыԁ ԁоԉіс уна-во-чӧж војԁӧр-ԋін.
-Робочеј-классыԁ Ԉеԋін-велӧԁӧм-ԍерԏі јона песԍіс креԍԏанаыԁкӧԁ ӧтувтчӧм-понԁаыԁ.
-„Тајӧ кујім-во ԁа җыннас, кор коԍјас ыҗыԁа ез орјавлыны“, шуӧ Влаԃімір Іԉԉіч 1921-ӧԁ воԍа март-тӧлыԍын: пабрік-завоԁын уҗалыԍ-војтыр сещӧма щыгјалісны, кынмалісны, коԍмалісны, сы-мынԁа вір-ловнысӧ пуктісны — тащӧм нужԁасӧ воԁӧр ԋекор-на мірас ез тӧԁлыны".
-Унҗык робочејыс секі, ԃерт, вӧліны пронтјас-вылын, меԁ-воԇын коԍаԍісны. Завоԁјасаԁ уҗалыԍјасыԁ јона секі щыгтӧ пыкісны, кынмалісны.
-Меԁԍа ԍӧкыԁ лунјасас, 1919-ӧԁ воԍа апреԉ-тӧлыԍын, Влаԃімір Іԉԉічыԁ шуӧ:
-„Міјанлы ставнымлы колӧ тӧԁны зев бура, мыј мі вермам сувтны кокјылӧ, вермам нуӧԁны ревоԉутсіјатӧ бур-помӧԇ, сӧмын робочеј класс вынон&. Сы-вӧсна став ԍуԍ-вежӧра, јон вір-јаја робочејјассӧ колӧ мӧԁӧԁны пронт-вылӧ...
-Арміјаыԁ ӧні оз-на ӧԏі морт-моз сулав, абу-на тырӧ-бурӧ воӧма. Сы-вӧсна став наԃејаыс ӧні робочејјас-вылӧ. Налы, капітаԉістјасыԁкӧԁ коԍаԍны велалӧм војтырлы, ковмас кужӧмнаныс, тӧԁӧмнаныс креԍԏанакӧԁ јукԍыны; ԍуԍмӧԁны, ԍаммӧԁны најӧс коԍ-вылӧ. Секі, сӧмын креԍԏанаыԁ лоӧны тыр-бур-вежӧра, ԍуԍ-коԍаԍыԍјас. — Секі Краснеј Арміјаыԁ, ӧԏі морт-моз, чорыԁа сувтас ԁорјыны-віԇны Сӧветскеј влаԍтӧс“.
-Аԍнысӧ жаԉіттӧг, кыԇ-мыј вермісны, песԍісны робочејјасыԁ. Креԍԏанакӧԁ топыԁа јітчӧмӧн вермісны најӧ немӧвӧјја-вӧрӧгјаснысӧ, капітаԉістјастӧ, помешщікјастӧ.
-Но оз ков вунӧԁны сӧ-мыј: куш ас-выннаным, гашкӧ, мі, еԍкӧ, егӧ-на і вермӧј, ез-кӧ міјанлы отсавны став мувывса робочејјас.
-Вылынҗык мі гіжлім-ԋін: 1918-ӧԁ-во-шӧрын-кымын став-мувывса капітаԉістјасыс Сӧвет-влаԍт-вылаԁ кутісны мӧԁӧԁны асԍыныс војсканысӧ.
-Мыј-жӧ сыыԍ артміс? Капітаԉістјасыԁ, еԍкӧ, быԁ-ног пӧрјӧԁлісны асԍыныс салԁатјассӧ-ԁа, матросјассӧ-ԁа, правԁаыԁ-тај міјан-ревоԉутсіја-јывԍыԁ наӧԇ воіс-жӧ. Ез петны најӧ ревоԉутсіјатӧ пӧԁтӧм-понԁа коԍаԍнытӧ: франтсузјас (матросјасыс, салԁатјасыс) ез лыјлыны море-ԁорса-карјаснымӧс міјанлыԍ, Оԃессаын сулалыԍ салԁатјасыс бунт лептісны.
-Капітаԉістјасыԁ повԅісны: боԉшевітскеј „заразаыԁ-пӧ, * еԍкӧ, меԁ міјан војска-вылӧ щӧщ оз-жӧ вуҗ, терыба понԁісны војсканысӧ Роԍԍіјаԍыԁ бӧр петкӧԁавны. Мукӧԁ-гӧсуԁарствоса робочеј-јӧзыԁ быԁногӧн жӧ торкісны асланыс-капітаԉістјаслыԍ міјан-белӧјјаслы отсаԍӧмсӧ.
-„Кујім во-помԍа коԍаԍісны міјанкӧԁ меԁ-озыр-гӧсуԁарствојаԍыс мірас. Коԍаԍан-вынјӧрыс налӧн (военнеј ԍіланыс), — ас-кежас сувтӧмас-і, Колчакӧс, Ԃеԋікінӧс, Јуԃеԋічӧс ԁа Врангеԉӧс отсалӧмас-і, уна-пӧв вӧлі унҗык ԁај јонҗык міјан-вынјӧрыԍ. Тајӧ ті аԍныԁ зев бура тӧԁанныԁ (аԍныԁ-ӧԁ вӧлінныԁ коԍ-вылас).
-* Зараза — вужан-віԍӧм.
-„Јонлуныс мукӧԁ гӧсуԁарствоыԁлӧн і ӧні міјан-ԁорыԍ јона-на вылын. Тајӧ ті бура-жӧ тӧԁанныԁ. Сещӧм-озыр ԁа вынјӧра-гӧсуԁарствојасыс чајтлісны зев кокԋіԃіка путкыԉтны міјанлыԍ Сӧвет-влаԍтнымӧс, ԁа ез вермыны. Кыԇі-нӧ, еԍкӧ, мыј-вӧсна најӧ ез вермыны міјанӧс?
-„Со-мыј вӧсна: став-мувывса проԉетаріјатыс (робочејјасыс) міјан-ԁор сувтіс“ (таԇі шуіс Ԉеԋін-јорт 1921-ӧԁ-воԍа март-тӧлыԍын).
-Ӧкмысӧԁ Сӧвет-Сјезԁ-вылын Влаԃімір Іԉԉічыԁ
-шуӧ:
-„Ԋожјӧԋікӧн, наԇӧԋікӧн став-мувыв-уҗалыԍ-јӧзыс, карјасын-і, ԍіктјасын-ԁ міјанӧс меԁ-јона мустӧмтыԍ-гӧсуԁарствојасас выјӧԇ быԁлаын ставыс сувтісны міјан-ԁор, отсаԍісны міјанлы; сіјӧн меԁԍа јона сы-понԁа, гӧгыԉтчісны міјаныԍ став-мувыв вӧрӧгыс“.
-Ԉеԋінлӧн заветыс (велӧԁӧм-щӧктӧмыс).
-„Ӧні мі аслыным шуам: боԍтчамӧ-жӧ сеԍԍа овмӧснымӧс кыпӧԁны, бурмӧԁны, воԇӧ пыр паԍкӧԁны; став-выннымӧс сы-вылӧ пуктам. Но, јортјас, віԇӧԁӧј гӧгӧрбок ԍуԍа, Краснеј Арміјатӧ ԍінмӧс-мӧз віԇӧј, ковмас-кӧ, меԁ вермаԍны сіјӧ воԇӧ-на ԍаммас, пырыԍ-пыр сувтны меԁ кужас“.
-Тащӧм-велӧԁӧм коԉіс уҗалыԍ-јӧзыԁлы Влаԃімір Іԉԉічыԁ ӧкмысӧԁ-Сӧвет-Сјезԁ-вылын, ԃекабр-тӧлыԍԍа 21-ӧԁ-лунӧ, 1921-ӧԁ воӧ. Меԁ-бӧрја сјезԁујтӧм тајӧ вӧлі Влаԃімір Іԉԉічыԁлӧн, сеԍԍа ез-ԋін волывлы Сӧвет сјезԁјас-вылаԁ.
-Кујім-во-ԋін сы-бӧрԏі коԉі. Уна-тор-ԋін Сӧвет-Сојузаԁ * вежԍіс. Кыптыштіс, бурмыштіс му-віԇтӧ уҗалӧмыԁ; пабрік-завоԁјасыԁ сувтісны кок-јылас, мӧԁісны-ԋін колан-кӧлујтӧ креԍԏанаыԁлы тырмымӧн ԍетны. Капітаԉістјасыԁ аԁԇӧны: быԁмам мі ӧԁјӧ; креԍԏанаыԁ робочејјасыԁкӧԁ кужӧны і коԍаԍны кужӧны і овмӧснысӧ кыпӧԁны, выԉ-бур-оласног лӧԍӧԁны. Капітаԉістјасыԁ сеԍԍа, бара-жӧ красноармејетсыԁлыԍ штык-кӧрсӧ тӧԁӧны бура. Каԅалісны најӧ: Сӧвет-влаԍт-тӧ путкыԉтныԁ ԍӧкыԁ-коԃ.
-Каԅалісны капітаԉіԍԏіческеј гӧсуԁарствојасыԁ * міјанлыԍ јонмӧмтӧ, пыԃԃі-пуктыны кутісны — пӧшԏі став гӧсуԁарствоыс-ԋін Сӧвет-Сојузтӧ настӧјашщеј госуԁарствоӧн лыԃԃӧны, посолјассӧ асԍыныс ыстісны.
-Но ԋӧтчыԁ оз ков вунӧԁны Влаԃімір Іԉԉічыԁлыԍ кујім-во-сајын ԍетӧм інԁӧԁсӧ: Мі-вӧрӧгјас кыщ-піынӧԍ. Капітаԉістјасыԁ пыр-на міјан-вылӧ јірӧны піԋјаснысӧ. Ӧԁ міјанын, сӧмын Сӧвет-Сојузаԁ уҗалыԍјасыԁ ԁа креԍԏанаыԁ аԍныс ыҗыԁӧԍ, ас-кіаныс став влаԍтыс.* Сы-понԁа меԁым бура-лӧоыԁа, ԋекоԁыԍ-повтӧг овмӧснымӧс кыпӧԁны, бурмӧԁны, выԉ-олӧм лӧԍӧԁны, колӧ ԍінмӧс-моз-жӧ віԇны Краснеј арміјатӧ.
-Бура војеннеј-ԃелӧ велӧԁыԍ красноармејетс, ԍӧлӧмԍыс војеннеј уҗӧн ԁа поԉітграмотаӧн * тӧԁмаԍіс ԁопрізывԋік; војеннеј-уҗ Сӧвет-госуԁарствоын бура сувтӧԁны отсаԍыԍ креԍԏаԋін ԉібӧ пабрік-завоԁын уҗалыԍ, — најӧ ставныс вӧчӧны Влаԃімір Іԉԉіч інԁӧм-ԍерԏі, сылыԍ меԁ-колан інԁӧмсӧ пыртӧны олӧмас.
-*) Капітаԉіԍԏіческеј гӧсуԁарствоаԁ ыҗыԁалыԍјасыс, капіталістјас. Најӧ уҗалыԍ-јӧзтӧ быԁ-нӧгӧн увтыртӧны, нарԏітӧны, ԇескӧԁӧны.
-* Поԉітграмота — наука, јӧз-кост оласног-јылыԍ віԍталӧ.
-Кыԇі ԁа мыј-понԁа Краснеј Арміјаыԁ верміс капітаԉістјастӧ, сіԇі-жӧ, сы-понԁа-жӧ кутам мі вермыны і воԇӧ.
-Јуралыԍным міјан, важ-моз-жӧ, коммуԋіст-боԉшевік-парԏіјаным. Ԉеԋін-велӧԁӧм-ԍерԏі уҗсӧ сіјӧ ԁугԁывтӧг, шојтчывтӧг нуӧԁӧ воԇӧ. Кыԅ-віт воыԍ-ԋін ԁыр уҗалӧ парԏіјаыԁ уҗалыԍ-јӧзлы мезԁлун-шеԁӧԁӧм-вӧсна, јона-ԋін ԍуԍміс ԁај пыр-на ԍуԍмӧԁчӧ воԇӧ.
-Робочеј-классыԁ креԍԏанаыԁкӧԁ, парԏіја-інԁалӧм, велӧԁӧм-серԏіыԁ, нем-кежлас топыԁа јітчісны, — вӧрӧгјасныскӧԁ коԍаԍны — војԁӧр, овмӧснысӧ лӧԍӧԁны — ӧні. Пабрік-завоԁса уҗыԁ віԇ-му-вывса-уҗыԁкӧԁ луныԍ-лунӧ топӧԁчӧны јонҗыка. Јона мырԍӧмӧн, песԍӧмӧн, ӧтырышјӧ уҗӧн ԍаммам мі і тајӧ туј-вылас.
-Важ-моз міјан-ԁор олӧ став-мувывса уҗалыԍ-јӧзыс. Кӧні наԇӧԋікӧн, кӧні ӧԁјӧҗык, лӧԍӧԁчӧны најӧ міјан-моз-жӧ вӧчны: Шыбітны ԍылі-вывԍыныс капітаԉістјассӧ, помешщікјассӧ.
-Міјан Краснеј Арміјаным мувыв-вӧрӧгјаслы ыҗыԁ-грӧз. Міјан Краснеј Арміјаным — став мувыв-увтыртӧм, ԉічкӧм-јӧзыслы ыҗыԁ-наԃеја.
-Коммуԋіст-парԏіјаыԁ Сӧвет-влаԍтыԁкӧԁ Ԉеԋінлыԍ уҗсӧ воԇӧ нуӧԁӧны. Ԉеԋін інԁалӧм-ԍерԏі бура велӧԁӧны најӧ Краснеј Арміјатӧ; ԍуԍмӧԁӧны, јонмӧԁӧны, ԍінмӧс-моз віԇӧны сіјӧс.
-Ԋӧтчыԁ огӧ вунӧԁӧј:
-,,Кор міјанӧс, боԉшевікјасӧс, сарыԁлӧн правіԏеԉствоыс вӧлі лыјлӧ, ӧшӧԁалӧ, быԁ-ногӧн нарԏітӧ, секі-ԋін мііан парԏіјаыԁ уна во, кыԅ-віт-воыԍ-унҗык, пыр ӧтарӧ чукӧртіс, лӧԍӧԁіс Краснеј Арміјатӧ".
-Краснеј Арміјатӧ лӧԍӧԁыԍыԁ, чукӧртыԍыԁ вӧлі коммуԋіст (боԉшевік)-парԏіјаным — ставнас. Воԇӧ-на
-пыр, аслас-штаб-пыр, — Тсентраԉнеј Коміԏет-пырыс — сені меԁԍа-југыԁ-вежӧра, меԁԍа-ԍуԍ, Влаԃімір Іԉԉіч-кіпоԁ-улын велӧԁчӧм-војтырыс уҗалӧны, — јонмӧԁӧ, ԍуԍ-мӧԁӧ сіјӧ Краснеј Арміјатӧ, быԁ-ногӧн сы-понԁа тӧжԁыԍӧ, Влаԃімір Іԉԉіч-щӧктӧм-ԍерԏі — ԍінмӧс-моз віԇӧ.

Пос: различия между версиями

Текущая версия от 20:08, 20 апреля 2019

Навигация

Поиск