Пос: различия между версиями

Материал из Wiki FU-Lab
Перейти к навигации Перейти к поиску
Нет описания правки
Нет описания правки
 
(не показаны 363 промежуточные версии 4 участников)
Строка 1: Строка 1:
Юрий
Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.
ВАСЮТОВ
Татчӧ волыны ме рад
 
Юрий Васютов
Татчӧ волыны ме рад
Коми книжнӧй издательство, Сыктывкар, 1966
Шоныд, сӧстӧм детскӧй сад,
Сэтчӧ волыны ме рад.
Чӧскыд сёян-юан сэн:
Кампет, печенье и джем,
Булки, кӧлач и компот —
Рузгы-вазгы да эн пот.
Шурик кутчысьӧма тортӧ,
Радейтӧ жӧ юмовтортӧ;
Рама вашъялігтыр Вань
Мутшкӧ-сёйӧ выя нянь;
Вӧсни кӧсаяса Гая
Вомсӧ пожъялӧ пӧсь чайӧн.
Ок, и пӧтӧса ӧбед!
Сӧмын бырис.
Но и мед.
Со нин кодкӧ мачӧн ворсӧ,
Кодкӧ тутсӧ, кодкӧ горзӧ,
Кодкӧ бергалӧ кыдз юла,
Кодкӧ вом дорсӧ на нюлӧ.
Ӧшинь дорын чӧв
Вомнас вӧчӧ тӧв
Ичӧт Вань,
Но и шань,
Быттьӧ век на мутшкӧ нянь.
Джоджын ӧти самолёт.
Сэні некымын пилот.
Пропеллерсӧ гартӧ Витя,
Кутӧ бордъясӧдыс Митя,
Лёня дасьтӧ парашют.
Саш оз юась — пуксис жмут.
— Мыйла нӧ тэ медся шӧрӧ?
Тадз ми ставӧн ог и тӧрӧ.
— Вешйы, вешйы ещӧ, но...
— Да и Сеня эз на во...
Бокӧ коли миян Саш,
Тыр нин сытӧг экипаж.
Орччӧн сулалӧ ракета.
Ичӧт Валя важӧн сэтӧн.
Юра сэні командир,
Шуас: — Вешйы.
Либӧ: — Пыр.
Космонавтыд вывті уна,
Ставсӧ пуксьыны он кор,
Сы вӧсна и тані мунӧ
Спор.
— Тэ ӧд абу Терешкова! —
Йӧткӧ Валяӧс сэсь Вова.
Шуӧ Герман:
— Пыран — йӧрман.
Тэ он вермы,
А ми вермам.
Шуӧ Юралы Валерий:
— Мый нӧ лёксӧ тэныд кери?
Менам тьӧзаыд — ой-ой! —
Сідз жӧ космонавт-герой.
— Тэнӧ позьӧ, — нюмдіс Юра, —
Но тэ вывті ыджыд юра
И ракетаас он тӧр.
Мун тась бӧр...
Мишук варов,
Мишук ён,
Мишук гӧрдӧдӧма дон.
Мишук кыскӧ,
Йӧткӧ,
Тракйӧ:
Сылӧн гусеничнӧй трактор.
— Тр-тр-трр, — сы вомысь кылӧ,
Сэсся сӧлас трактор вылӧ,
Петас мургӧмӧн джодж шӧрӧ.
— Кежӧй, кежӧй! Мишук гӧрӧ.
Женя ӧтнас зіль шофёр,
Мукӧд ворсантор оз кор.
Самосвал кӧ сылы сюрӧ,
Вунӧ мукӧд пӧлӧс дурӧм.
— Тэчӧй лыа кузов тыр,
Кыска ставсӧ пырысь-пыр!
— Мыйла, Таня, акань кутан?
Дворын висьмӧма пӧ кукань,
Сылысь чегӧмаӧсь кок.
Кытӧн бинтыд? Тӧбам лок.
Кыкӧн мӧдӧдчисны ,,дворӧ",
Матыстчисны кукань дорӧ.
Ёна мавталісны йодӧн,
Бинтӧн тӧбалісны кок.
Кукань мӧдӧдчис сэк подӧн —
Скок, скок, скок.
Киас сумка кутӧ Зина.
Зина мунӧ магазинӧ.
Магазиныс матын,
Вузасьысьыс татӧн.
— Мый тэд колӧ?
— Сакар-чай.
— Пӧжалуйста, пӧлучай.
Ньӧб тшӧтш пилипызь.
— Деньгаыс нӧ кысь?
— Сідзкӧ, талун пом,
Магазин тім-том.
Тані школа.
Тані рама овны колӧ.
Велӧдысь Тамара
Сӧмын на квайт ара.
— Со букварь,
Сэні — шар.
Гижӧма: шы-ар.
Мый гижӧма, Вася?
— Висьталас мед Ася.
Ася чуть оз бӧрд,
Гижӧма пӧ ,,гӧрд“.
Скӧралӧ Тамара:
— Школаӧ ог босьт!
— Он кӧ босьт, ме бара
Заводита кось...
Ту-ту-ту-у! Та-та-та-а!
Паровоз, машина, танк...
Кодкӧ пышйӧ, кодкӧ кутӧ,
Кодкӧ ныр вылас нин тутӧ,
Кодкӧ сьылӧ, кодкӧ бӧрдӧ —
Ставӧн пӧсялӧмны, гӧрдӧсь.
Ӧтнас ӧшинь дорын шань
Ичӧт Вань.
Мыйкӧ нускӧ, мыйкӧ ноксьӧ,
Он тӧд, долыд али шогсьӧ.
— Мый сэн пукалан тэ ӧтнад?
— Буссӧ этатысь ме вӧтла.
Шоныд, сӧстӧм детскӧй сад,
Быдӧн овны сэні рад.
ДЛЯ ДОШКОЛЬНОГО И МЛАДШЕГО
ШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА
* * *
Юрий Константинович Васютов
ПОБЫБАТЬ ВСЕГДА ЗДЕСЬ РАД
Поэма
на коми языке
* * *
Оформление С. А. Торлопова
* * *
Редактор В. А. П о п о в
Корректор Н. А. Адамова
Техн. редактор В. А. Вишнева
Худож. редактор М. П. Безносов
* * *
Тираж 4000. Заказ № 2984. Ц01678. Цена 6 коп.
Коми книжное издательство. Дом печати.
* * *
г. Сыктывкар, Республиканская типография
Управления по печати при Совете Министров
Коми АССР
 
==Вояс ылын и матын: Кывбуръяс, поэмаяс, сьыланкывъяс. Сыктывкар: Коми книжнӧй издательство, 1993. 96 лб.==
 
Владимир Попов
 
ВОЯС ылын и матын
 
КЫВБУРЪЯС
ПОЭМАЯС
МЕНАМ СЬЫЛАНКЫВЪЯС
 
СЫКТЫВКАР
КОМИ КНИЖНӦЙ ИЗДАТЕЛЬСТВО
1993
 
<>
 
Владимир Александрович Попов петкӧдлӧ ассьыс, аслас тшӧтшъяяслысь сьӧлӧм кылӧмсӧ, тэрыба визувтысь кад вылӧ видзӧдлассӧ, ас гӧгӧрса олӧм йылысь думъяссӧ «Вояс ылын и матын» сборникын. Книгаыс артмис бӧръя кӧкъямыс-ӧкмыс воӧн гижӧм кывбуръясысь, поэмаясысь, пырисны и воддза сборникъясысь бурджык гижӧдъяс.
 
 
==КЫВБУРЪЯС==
 
<>
 
* * *
 
Антонина Гавриловналы
Тайӧ ыджыд му вылас, кӧн ола,
Кыдз пу кор сентябрыс бара гылӧдӧ.
Вонас ӧтчыд арыс, Тося, волӧ,
Гожӧмсӧ моз томлуннымӧс кылӧдӧ.
Тайӧ ыджыд му вылас, кӧн ола,
Коркӧ эгӧ тӧдлӧй ӧта-мӧднымӧс.
Кымын вӧлі миян костын тола!
Кымын видз выв дзоридзьяснас
Мӧвкйӧдліс!
Тайӧ ыджыд му вылас, кӧн ола,
Кыдзкӧ тай нӧ сямми тэкӧд вочасьны.
Тӧдлытӧм на ру сэк пырис лолӧ,
Сьӧлӧмӧн и кыв-ворнам мед рочасьны.
Тайӧ ыджыд му вылас, кӧн ола,
Сьӧлӧм туйяс йитім ӧти гӧрӧдӧн.
Мед сэсся сентябрыс, мыйта колӧ,
Ышмӧмвывсьыс тӧдса кыдзсӧ дзӧрӧдӧ,
1981
 
<>
 
вояс ылын, вояс матын
 
Вояс ылын, ылын, ылын...
Тыр ми посни, эг вӧв дур.
Коркӧ важӧн том йӧз кылім,
Быд морт лэптіс вежӧр юр.
Вуджліс югыд, вуджліс пемыд,
Вуджліс радлун, вуджліс шог,
Йӧзлы туйвизь ликтысь нэмыс
Томмӧ мукӧдлаын ног.
Вояс матын, матын, матын...
Пӧрысь йӧз и ме тшӧтш важ.
Сымда кувсис-эштіс татӧн,
Вот-вот сыын эштас гаж.
Торкны чӧвлун, уна сьылӧм...
Кувны муртса ог на быр.
Кыла ставсьыс олӧм-вылӧм
Ӧні, талун, аски пыр.
БЫТТЬӦ МАМЫД ДІНӦ ВОЛІН
Сьӧктӧм нопйӧн вӧрысь петан:
Вӧрыс козьналіс на тэн
Быдторсӧ, мый сӧвмӧ сэтӧн,
Быдторсӧ, мый волӧ сэн.
Упкан-восьлалан, а аслыд
Сьӧлӧм вылад кокни зэв,
Кӧть и петан коймӧд час нин,
Кӧть и буситыштӧ зэр.
Тан быд пулы,
Тан быд вутшлы
5
Ичӧтсяньыд тӧдса ёрт,
Таті важӧн нин эн вуджлы
Парма мулысь нитшка от.
Воин мир туй вылӧдз, долыд,
Мышкад шувгӧ арся вӧр...
Быттьӧ мамыд дінӧ волін,
Гӧститін — и довган бӧр.
1985
МАМӦЛЫ
Он тай кодсюрӧ моз лӧвт,
Висьӧдчан кӧть, тӧда...
Кыдзкар сиктӧ менӧ мӧвп
Нулӧ чизыр ӧдӧн.
Кыдз кӧть турӧбыс оз гарт
Лымсӧ тшӧтш и сэтӧн,
Паныдавны выльдӧм март
Кильчӧ вылӧ петан.
Ловтӧ лэптӧ баддя ді,
Ягыс мӧдлапӧлас.
Весь оз овлы тэнад ки —
Лымсӧ зыртан чӧла.
А кор бара лэптан юр —
Тэнад видзӧдласысь
Гӧгӧр лолӧ шань да бур.
Шондіасьӧ асыв.
И ме кӧсъя-вӧзъя тэд:
Эн на дзикӧдз висьмы.
Мый нӧ сэсся, кӧть и мед
Дыр эг гижлы письмӧ.
6
Весиг открыткатор
Ыстынысӧ вунлӧ,
Копыртчыла — водз кӧть сёр —
Мартлӧн гӧрда лунлы.
Пач трубасьыд пуркйӧ тшын,
Кыдз быд асыв петлӧ,
Кыла сэсь ме олӧм вын,
Коді-й вирам ветлӧ.
Дорысь дор и помысь пом
Праздник гысӧ кылам.
Сэтчӧдз, мамӧ, лоа том,
Кытчӧдз олан-вылан.
Кӧн кӧть менӧ гаж и шог
Топӧдласны нэмнам,
Ог на ӧтчыд сэтчань лок:
Виччысьысь тэ эм на.
Сотысь-ӧзйӧдысь, кыдз би,
Чолӧм ыста талун —
Гражданин, поэт и пи
Тэнад да страналӧн!
1983
НӦШТА ӦТЧЫД МАМӦЛЫ
Ӧшинь ув кыдзным быд корйӧн
мен быттьӧкӧ шпорӧдӧ-ӧвтӧ:
Код тӧдас, мый дыра кежлӧ
ме эновта тась гажаин?
Лысваӧсь турунӧд
быттьӧкӧ тувччалан кӧмтӧг,
Вывланьӧ гӧгыльтчысь шондіыс
ёрӧ тэн син.
7
Быттьӧкӧ кутлін на менӧ
да окыштін пӧся,
Сулыштін сідз —
морӧс бердсьыд
эн другысьӧн лэдз.
Кодлы нӧ мамыдлӧн мелілун,
зонмӧ, оз лӧсяв?
Туйӧ кор петан,
сэк нӧшта нин лов вылад сэзь.
Быттьӧкӧ Кыдзкарӧ волі —
со, янсӧдча выльысь.
Ӧдвывсьыс туй костӧс
дженьдӧдлас Аэрофлот.
АН-двалӧн борд улын
югнитас гыалысь выныс —
Муса Печоралӧн,
ар нин да, чусмыштӧм от.
«Гижышт жӧ, мунан да, —
корӧмӧн быттьӧкӧ шуин, —
Кузясӧ, гижлывлан кыдзи тай,
оз вед и ков.
Лёк мед эз вӧв, —
нӧшта содтін на, —
гортад и туйын.
Семьяад бурӧн
и йӧзас сэн лӧсьыда ов...»
Бара на, бара на
тавой тэ вӧтӧн мен усин:
Йӧр сайӧдз колльӧдін —
прӧщайтчан кывнад эн дойд.
Садьми да — зэрӧма,
кокньыдик ру кайӧ мусянь.
Ӧшиньӧд визьнитіс,
синва моз,
югъялысь войт...
Збыль вед, тэ мунлін нин му вывсьыс,
мунлін нин, мамӧ...
8
Тайӧ и дум вылӧ
вӧтнам оз усьлы — и пом!
Пыр менӧ мӧдӧдан, ловъя,
и ылӧ и матӧ.
Вежӧдысь ді вылыс —
коркӧся аэродром.
Син дорсьым унзільӧс
ки мышнам ниртышті-вешті.
Ӧтиысь полі: эн лэбовт на,
аддзылӧм вӧт!
Асылыс, коді, со,
шевгӧдчис Сыктывкар весьтӧ,
Кытчӧкӧ вайӧ пӧсь югӧр,
а кытчӧкӧ-й — слӧт.
Оз тай нӧ быдлаын
ӧтпырйӧ югыдыс ыльгы:
Шудыс тай киӧ оз ӧтмоза
быдӧнлы лок...
Вӧтӧ мый усис мен, мамӧ,
вӧт вӧлі да збыль кӧ!
Чайтла на: мӧдысь кӧ овны мен,
кадсӧ эг сідз эськӧ лот.
Чайтла на...
Мый эськӧ кыптыштӧм ловнад
он чайт да!
Шань войтыр костас
и лёкпозйыс тырмымӧн эм.
Асыв, ас рунад тэ
кӧсйӧмӧс менсьым эн саймовт:
Помӧдз мед морт
аслыс морт нога
лӧсьӧдіс нэм!
Сьӧлӧмам лӧнь кодь на...
Вӧрзьӧдны некод эз вевъяв.
Но гыа мирсьыс
он некытчӧ пышйы, он мун.
9
Лов, кодӧс козьнавлін, мамӧ,
мед некор оз везъясь,
Морт нимсӧ кыпӧдысь косьӧн
мед тырас быд лун.
Кыдз тай Печораті пыжа —
сьӧд кымӧр, со, сэтӧн
Дышпырысь кывтӧ;
кӧн берегыс аслас — оз тӧд.
Ышловзя: выль лунсӧ панӧм —
кыдз выль туйӧ петӧм.
Асывсянь серпасыс ӧти,
а рыт помын, казялан, мӧд.
Олӧмлысь, мамӧ,
ме дзик ӧти льгота и кора:
Серпасъяс вежлаліг,
муннысӧ дыр на мед, дыр.
Олӧмыс ачыс,
кыдз мусюрӧдз ойдӧм Печора,
Сӧдзсӧ и гудырсӧ
йӧз водзын эрдӧдӧ пыр.
Сьыланӧй тэчсьӧ кӧ —
ӧтнамӧн ме абу ӧтка:
Гӧгӧрбок — ёртъяс,
оз кокниа пузьы кӧть гор.
Кытысь нӧ кокниыс,
веськодьӧн лоны он мӧд кӧ?
Сьӧкыдджык овнысӧ,
ачымӧс кокньӧдла кор.
Морт рӧдлӧн нэмӧвӧй гажлуныс
оз вед и орлы.
Радио ворсӧ, со,
олӧмті восьлалан марш.
Колльӧдан туйӧ
и сэтысянь кымынысь дорвыв!
Вӧтнам ог лок,
а пыр муна — тэ ӧзйӧдан гаж.
10
Весиг и сэтысянь
ме вӧсна майшасян ӧнӧдз.
Му вылас ас мунан туйысь
мед бокӧ эг кеж!
Нэмӧйлӧн асывкӧд кыпалысь воясӧй —
кӧнӧсь?
Томлуныс, мам моз жӧ, ӧти —
и выльӧн он веж.
Войтырлӧн ӧтласа шудӧн
и ме ола-выла,
Быд сикас майшасьӧм
топӧдӧ кӧть морӧс куд.
Йӧзлысь кӧ шогсӧ и радлунсӧ,
ассьым моз, кыла,
Сідзкӧ, ме тӧда,
мый сэтшӧмыс мувывса шуд.
Эськӧ и найӧс тшӧтш
ас сьӧлӧм вылнаӧдз лэпта,
Вошӧм кодь коді,
но морттуйыс дзикӧдз эз кус.
Юр вылам чатӧра шляпа
кӧть боквывтӧм кепка, —
Юрӧс ог уськӧд
ни быдӧнысь вылын ог кут.
Бур вылӧ лачаӧс
весиг и гулюыс ӧзтӧ,
Коді балконсянь, со,
ме вылӧ дзоргӧ, кыдз ёрт.
Быдтор, мый менӧ тшӧтш
йитӧ мӧд муяскӧд,
мӧд кывъя йӧзкӧд,
Асылысь асылӧ вынсьӧдӧ мед ассьыс борд.
Чужан му!
Сьӧлӧмӧ гым-чард и лӧньтассӧ пыртысь!
Тэ дінӧ шыӧдчан-чукӧстчан кывтӧг оз ов.
Асывлы, выль туй кост дасьтысьлы,
морӧслӧн кывтысь
11
Сьыланӧс тэ нимӧн мычча,
кыдз гӧстьлы — нянь-сов.
Мед нӧ быд асывлӧн дзоридзӧн —
мам нюма мичӧн —
Сьӧлӧмным тырӧ.
А тайӧ оз кокниа шед.
Мамъяслӧн муслуныс
миянӧс шыбӧльысь видзӧ,
Мамъяслӧн муслуныс
миянӧн веськӧдлӧ мед!
1987
КЫДЗКАРӦ ЛОКТА КОР
Кыдзкарӧ локта кор,
век быттьӧ уджа:
Нимкодьла ёнтӧ и пымалӧ лов.
Чой джынсӧ кая да
мӧд потшӧс вуджа,
Вывтіыс вуджа — и индӧд оз ков.
Ыбвывса эмбурсӧ татысь он кырӧд,
Зумыдлун ас туйӧд вӧлӧстьӧ пырӧ.
Сэні, кӧн колӧ, и потшӧсыс эм...
Чойӧдыс кайигӧн лолӧй кӧ тырӧ,
Олӧмӧд кайигӧн вынӧй кӧ бырӧ,
Эм кытчӧ пельпомнам
мыджсьывны мем.
1971
БАРА БЫТТЬӦ СЭК КЫДЗКАРӦ ПЫРА...
Аснад, турӧб, эн саймовт, вай, эн
Сійӧ лунсӧ да чассӧ,
Мед и вояс пыр аддзыны мен
Вӧла-доддяӧн шызьӧдӧм рассӧ.
Гартчис-шыбласис орс* моз жӧ дзик
Лымйӧн вольсалӧм туйыс,
Яков Рочев да ямщиккӧд ми...
Узник нима вӧв миянӧс нуис.
Дзуртіс кӧшӧвка сюв улын лым,
Качліс подковъяс улысь,
Кыдз нӧ сьӧлӧмад радлун оз лыб,
Кӧрсӧ кылан кор челядьдыр мулысь!
Ямщик, Сім шорсӧ вуджим да, чӧв
Кӧзла вылас бӧр сӧліс.
Кыдзкар сиктлань пыр матыстіс вӧв,
Мегыр пырыс кӧть видзӧдлӧ вӧлі.
Сиктас вайӧдіс дзик ӧти мог —
Клубын нуӧдны рыт сэн.
Йӧзлысь пальӧдны гажлун и шог,
Весиг Музасӧ мыччӧдны быдсӧн.
Банӧс тӧвру эз ёна нин сот.
Али личаліс шорас?
Эстӧн горулас — радейтан от —
Йиӧн кышасьӧм, югзис Печора.
Кыддза рассӧ кор вежис нин бадь,
Кыа вӧлі нин сылӧ.
«Майбыр, — тувкнитіс мем Яков дядь, —
Локтан мам дінад. Сьӧлӧмыд сьылӧ...»
* Орс — плеть.
13
Читкыр син дорыс небзьыштіс сэк,
Тайкӧ нюмыс тшӧтш кусӧ.
Ачыс ышловзис ыджыда зэв,
Чышкис кимышнас йизьыштӧм уссӧ.
Гургим шыбӧльысь шыбӧльӧ ми,
Кытчӧдз йӧръяс эз воны...
Воссис сикт, кыдз тай ру пытшкысь ді.
Лоис весиг и бан боклы шоныд.
Пельпом сайсьым кор кывла ме борд,
Морӧс югыдӧн тырӧ,
Бара быттьӧ сэк ме, тӧв йыв морт,
Яков Рочевкӧд Кыдзкарӧ пыра.
1979
ПЕЧОРА ВЕСЬТТІ ЛЭБӦ КАЛЯ
Печора весьтті лэбӧ каля.
Ёсь бордъяс кокниӧсь, кыдз ру.
Скӧр тӧлыс юсӧ эз кӧ таляв,
Эз тадзи эськӧ увгы ю.
Веж валнас берег вылӧ кайӧ
Да нюлӧ изсӧ, быттьӧ тшыг.
Он, сылысь вувзьысьӧм он сайӧд:
Ас бӧрсьыс кольӧ еджыд быг.
Дзор вӧрыс шыасьтӧг оз вермы —
Пыр шувгӧ, шувгӧ, тӧла кор,
А каля лэбӧ, кӧть оз тэрмӧд
Дзик некод сійӧс асъядор.
Ӧд вӧлись вешйис югыд войыс,
Кӧть вой да лун оз тӧдны кост,
14
Но лунлы лэбзян пӧра воис —
И каля нинӧмысь оз кос.
Мый сійӧ аддзӧ ӧні юсьыс?
Ас корсянторйыс сюрӧ оз?
То лэччылас, кыдз быттьӧ усяс,
То качас довкнитчылігмоз.
Пӧсь вояс лэбовтӧны, ярӧсь,
Тӧд вылӧ уськӧдӧны мем,
Мый каля тулыссянь сёр арӧдз
Ю пӧлӧн лэбӧ нэмысь нэм.
Сы синъяс улын — кывтысь-катысь,
И каля, сэтшӧм повтӧм код,
Дзик быттьӧ лэбӧ пӧльяс кадысь
Да аддзӧ юлысь выльмӧм от.
Тат вуджліс югыд, вуджліс пемыд,
Тат вуджліс радлун, вуджліс шог,
Тат йӧзлы туй визь ликтысь нэмыс
Пыр кывтӧ мукӧдлаын ног.
Эз быр на лёкыс Му шар вылысь,
Эз быр на веськодьлуныс, эз.
Но вынӧй содӧ каля вынысь,
Тшӧтш сыысь ловлы локтӧ мезд.
Ме мичсьыс коддзи и ог паляв:
Ог ачым аснам сӧмын ов.
Мед кадыс вомӧн лэбӧ каля —
Пыр мыйкӧ ассьыс корсьысь лов!
Ме ӧвта сылы кыкнан кинам.
Ме ӧвта сылы кыдзи ёрт.
Печора оз жӧ ӧшйы инас:
Сы весьтын — шевкнитӧм кык борд.
1974
15
РИФМУЙТТӦМ КЫВБУР ЧУКӦР
Высоцкӧй нырдӧ мамӧ оз нин лок...
Высоцкӧй нырдӧ мамӧ оз нин лок,
Оз дӧлав еджыд чышъяныс нин сылӧн...
Оз кисьтав мамӧ выльӧн дасьтӧм тшай
Да дінті мунысьясӧс юны тшӧтш оз чукӧст.
Но важ моз тірзьӧ пипу. Вельмӧм гы
Ёсь изъяинӧ асьсӧ жуглӧ-резӧ.
Важ пӧимсӧ на пуркӧшитӧ тӧв.
Сьӧд изйыс зымвидзӧ, код вӧвлі пызан пыдди.
И весиг истӧг тув на лясӧм, со,
А сыӧн, гашкӧ, биасьліс на мамӧ...
Став важыс-гажыс ыльӧбтыліс мед,
Выль бипур, ӧкті шавера да, песті.
Мед тӧдны, сэтӧр кисьмӧ оз нин сэн,
Высоцкӧй нырдӧдз мамӧ воліс подӧн.
Эз мавтчыв гебйысь-номйысь, сӧмын пыр
«Ой, гожӧмӧй, ой, мадаӧй...» — тадз шуліс.
А сэсся вӧлі ышловзьылас сідз,
Мый мӧвпъясас, Печораӧ моз, вӧйтчас.
А тӧв ныр асьсӧ ярмӧдны эз пов,
А юыс асьсӧ саридзӧ пыр нуис.
Мед мамлӧн татчӧдз соблӧм эз ло весь,
Печора ванас пузьӧдліс тан чайник,
Сьӧд сэтӧр корйӧн тшайлысь вежліс кӧр
Да чӧсмӧдліс и войтырӧс, и асьсӧ.
Эз мунлыв сійӧ тыртӧм киӧн тась:
Кӧть корӧсь гоз, кӧть мята кор — но вайліс.
Да пырліс гортӧ кыпыдпырысь зэв,
Кыдз быттьӧ пода туйыс сетліс вынйӧр.
16
Йи сувттӧдз оз и лӧньлы дона ю:
То эргысь пыжаяс, то ӧдсьыс сьӧктӧм судно.
Да со тай катӧ, коркӧся моз дзик,
«Пархоменколы» воча «В. Батманов».
Ме пӧлясигтыр тшай жӧ чурска тан,
Да кыла дзик быд сӧнӧн: олӧм визув,
Кыдз тайӧ мургысь юыс, оз, оз сувт,
Кык берег костсӧ нэмсӧ кутас ниртны.
А ӧтар берег — мортлӧн чужан час.
Лов петан здукыс — мортлӧн мӧдлапӧлыс.
...Высоцкӧй нырдӧ мамӧ оз нин лок,
И коркӧ аслам бӧръя волӧм лоӧ.
Но, кытчӧдз верма, кытчӧ кӧть ог мун,
Пыр шуа, туй пом кытчӧ кӧть оз вайӧд:
«Мем нэмӧвӧйся сьыланторйӧн ло,
Печора юӧй, гыаланӧй, мамӧй!»
1985
Лэбач сьылан моз киссьӧ мед пыр
П.Ф. Каневлы
Югдӧ.
Ар нин да, сёрӧн кӧть югдӧ.
Ӧні тӧдчӧ, кӧн сабри, кӧн рас.
Тӧдчӧ вадорлань уськӧдчысь туйыс,
Тӧдчӧ вӧр юлӧн лӧсталысь кӧдж.
Тӧдчӧ чомным кык ӧшиньнас-синнас,
Сылӧн йирк улын коллялім вой.
Ӧта-мӧднымлы тӧдчам нин, Павел,
Войнас пужъялӧм му вылас ми.
17
Вӧртас шонтыны мед, зарни кыа
Асьсӧ мыччӧдӧ-лэптӧ — выль гӧсть,
Быттьӧ пӧльяслысь вунӧдлӧм бипур
Выльысь кодъяскӧ пестӧны сэн.
Югыд быдлаӧ ас кадӧ локтӧ,
Сылӧн туй серыс веськыд и ёсь.
И Москваысь оз кеж, и Нью-Йоркысь,
Виска вадйысь тшӧтш бокӧ оз кеж.
Эзысь моль сідзи-й гылалӧ вывсянь:
«Дзинь-дзинь-дзинь», — помся юкалӧ от, —
Кушмӧм кыдз йылын пукалӧ пыста,
Быттьӧ дзик ӧти, усьтӧм на, кор.
Сьӧлӧм кыпӧдчӧ сэтчӧ жӧ, вывлань,
Сьӧлӧм сьылӧ, кӧть ёртлы оз кыв.
Тайӧ югыдыс коркӧ мӧй бырӧ?
Лэбач сьылан моз киссьӧ мед пыр.
1985
Коноша пыр мунігӧн
Коноша пыр кымынысь эг мунлы,
Зэртӧм лун эг тӧдлы. Но и но!
Поезд сувтас, видзӧда да, зэрӧ,
Крапкӧ сідз, мый кобнысӧ оз чайт.
Мый нӧ, кымӧр татысь оз и вешйыв?
Станциясӧ мыськалӧ — и рад?
Син водзӧ мем сувтӧ Иван дядьӧ,
Фронт вылӧ код мунліс буретш тась.
Нӧвикбӧжын велӧдіс кор сійӧ,
Волывліс и миянӧ сэк, ён,
18
Зумыд, статя, кудриа, а йӧзас
Лышкыдлуннас тыдалана морт.
Ягысь-ваысь кыйдӧс гортас ваяс,
Суседъяслы юкас: «Тіян пай...
Шедас на, и менам бара лоӧ.
Ог на жӧ вед олӧй бӧръя лун».
Гортсьыс муніс кор военкоматӧ,
Тӧдіс: лоас чорыд-чорыд кось,
Но эз тӧд, мый Усавомсянь сійӧс
Биа туйыс нуас Сталинградӧдз,
Кытысь сэсся некор нин оз лок.
Здукӧн, воис юӧрыс кор, бырис —
Пи и верӧс, бать и вок, и дядь.
Чужан мулӧн югыд нимӧн уси
Кыдзкар сиктын чужлӧм-кыптӧм ёрт.
Свинеч рӧма кымӧр личкӧ вывсянь,
И быд зэр тусь — быттьӧ пуля йыв.
Триньгысь-бриньгысь войтъяс менам лолын
Пальӧдӧны войнадырся шог.
Гашкӧ-й Нӧвикбӧжын тадз жӧ кисьтӧ,
Дядьлысь паметь вуштӧ зэрыс, но
Дядьлӧн пи сэн олӧ, менам братан —
Мекӧд тшӧтшъя, менам тьӧзка эм.
Сулалім — и вӧрзим. Дыр на зэрыс
Поезд бӧрся вӧтчыны эз мудз.
Ставным пыдди, кодъяс воштім мортсӧ,
Ӧнӧдз бӧрдӧ татчӧс ывла выв.
1985
Он и чайт...
Со — Важ Руза сикт.
Со — сэтчӧ пыртысь трактыс.
Со — гӧрд флагӧн шпоргысь сиктсӧвет,
Со — виж корсӧ резысь клён. А эсті,
Горулӧдыс, шуньгӧ Москва-ю.
Быттьӧ менам Изьва — чольӧб, коськӧсь.
Діторъяса, кӧсаяса, сӧдз —
Увлань рӧдтӧ. Изьваын кодь мӧсъяс
Йирсьӧны веж берег пӧлӧн — со!
Он и чайт, мый — водзын.
водзын,
водзын
Юыс лоӧ шевкнитчӧма, ён,
Сывъялас столицанымӧс аснас,
Стольнӧй карлы сетас ассьыс ним.
Он и чайт, мый татшӧм,
ёрт кодь ас да,
Юыс, дорӧм берегъяса, мӧд,
Мирыс водзын зумышмас, кыдз сӧвесть,
Кодысь вылын сэсся абу нем.
1985
Москва карлӧн гӧрд площадь...
Москва карлӧн Гӧрд площадь,
Менсьым кыпыдлун видз,
Изьва сьыланӧй медым
Эз вӧв ковтӧм и тан.
Москва карлӧн Гӧрд площадь,
Менсьым радлунӧс видз,
20
Визув челядьдыр медым
Тшӧтш и татӧн оз вун.
Москва карлӧн Гӧрд площадь,
Менсьым лӧглунӧс видз,
Зырны зывӧксӧ медым
Тырмис вынйӧр и мен.
Москва карлӧн Гӧрд площадь,
Менсьым лачаӧс видз,
Локтысь аскиӧ медым
Ыджыд эскӧм эз чин.
Москва карлӧн Гӧрд площадь,
Менсьым сӧстӧмлун видз,
Асъя кыалысь медым
Ме эг уськӧдлы дон.
Москва карлӧн Гӧрд площадь,
Менсьым веськыдлун видз,
Дзик быд воськолӧн медым,
Кытчӧ оз ков, эг кеж.
Москва карлӧн Гӧрд площадь,
Мен быд изнад тэ ас...
Мед нин рифмуйтны помсӧ,
Пукта горӧдан пас!
1985
ПОБЕДАНЫМКӦД ТШӦТШЪЯ
Баллада
Война вылысь воліс том салдат,
Гортас воліс бурдӧдчыштны сійӧ...
21
А кор воис бӧрсӧ мунан кад,
Ёртным выльысь муніс косьӧ-биӧ.
Гӧтыр сійӧс колльӧдіс да мам,
Муса верӧссӧ да дона писӧ.
Вӧрзис пароходыс, ньӧжмыд, рам,
Вӧрсьыс колис ваткылясьысь гысӧ.
Вермӧмъясӧн восьлаліс боец,
Дзескыдмыліс враглы рытыввылыс,
Но лёк юӧр астӧгыс эз лэдз,
Воис юӧр ёртлӧн усьӧм йылысь.
Гӧтырлы и мамлы ӧти шог,
Донаторйыс кодзув моз кор кусӧ.
Сэсся некор на дорӧ оз лок,
Коді врагысь дорйис чужан мусӧ.
Тӧдчӧдны мед биа туйлысь дон,
Югъяліс Печора весьтын майыс.
«Вермим, вермим!» — триньгис телефон,
Сиктсаяслы шуда юӧр вайис.
Дзирдаліс Победа лун и сэн,
Шымыртіс став мусӧ ӧти праздник.
Дой и радлун кӧртасисны сэк,
Ӧти синва найӧс йитіс-разис.
Быттьӧ усьӧм ёртлӧн сьӧлӧм би
Ӧзйис-ловзис, некод мед эз вунӧд,
Сійӧ лунас сылӧн чужис пи,
Усьӧм ёртлӧн пи Победа лунӧ!
Праздник лунӧ кыдзи нӧ он шу
Быд выль ловлы-петаслы пӧсь чолӧм!
Вешйы тась да разав, ковтӧм ру.
Ыджыдав да дзоридзав тэ, олӧм.
Выль салдат, выль гражданин, выль зон
Тайӧ помтӧм мирнӧй енэж улын
Быдмис-сӧвмис, авъя, зумыд, ён,
Кӧть и батьтӧг лэптіс чужан муным.
Чужан муӧд кытчӧ кӧть оз мун,
Мирнӧй тӧвру лэбӧ сылы паныд.
Сылысь чужан лун — Победа лун —
22
Сыкӧд ӧттшӧтш пасйӧ став странаным.
Асьсӧ бурӧн нимӧдӧ мед нэм,
Мед нейтроннӧй бомбаӧн оз тшӧтясь.
Олӧмас и сьыланкывйын эм
Ёртыс, код Победанымкӧд тшӧтшъя.
1985
ТИМА ВЕНЬӦЙ!..
Ловлы вӧля! И кокниа
Восьлавсьӧ мем Чов ю пӧлӧн.
Падмӧм вӧр юыс —
Падмыштӧм нэмнымлӧн визула пас.
Арыс пӧльтӧ мем чужӧмам со
Тима Вень дырся тӧлӧн,
Кӧть и выль ногӧн шогалӧ
Талунъя рас.
Тима Веньӧй, и медлӧньнас
Лов вылам бушкола-тӧла:
Йӧзсӧ ӧтвывтысь дойыс
И менам тай сьӧлӧмам эм.
Сӧмын снимокыд серти
И ныр-вомтӧ тӧда,
Сӧмын гижӧдыд серти
И кыв-ворыд воссьылӧ мем.
Тима Веньӧй, пӧсь сьӧлӧма,
Тӧждысян синъяса ёртӧй,
Тэнӧ некор эг аддзыв —
Ог ловъянад аддзы и тась.
Уджач войтырлӧн кокъясӧн
Талявлӧм туйыс оз ор тай —
Чов ю йылӧдзыс туй визьыс
Менӧ тшӧтш катӧдны дась.
Тима Веньӧй, ни Тэнӧ,
23
Ни ачымӧс ньӧти ог такӧд,
Сэсся кутшӧм кӧть бинтъясӧн
Дойяссӧ кадыс оз тӧб.
Вынсьыд петін да, усин Тэ
Кӧнкӧ сэк татӧн вед, татӧн.
Но кӧн гуыд — и ас морт,
И ни ӧти сволочь оз тӧд.
Тима Веньӧй, век ӧшавны
Чов весьтас кымӧрлы-пивлы:
Медсэзь лун-войӧ морӧсам
Дзикӧдзсӧ сэзьдӧм оз ло.
Тэнад Муза да Авиа нывъяслы,
Воканлы-пилы
Ӧнӧдз, оз-оз да, мыччысьлӧ
Йирмӧгнас тась комын ӧкмысӧд во.
Тима Веньӧй, и Помӧсдін катыдын
Арнас зэв уналӧн кӧлысь.
Том выль гозъяяс шудысь
И тӧлысьлӧн гӧрдӧдлӧ бан...
Тэнад чужан и кувсян октябрь —
Тэнӧ баййӧдлысь тӧлысь —
Татчӧс кыдзьяссӧ куштӧ,
Мед восьсаджык вӧлі и тан.
Тима Веньӧй, быд нартлы ми
ӧдзӧссӧ
Ныр улас крапнитам-сиптам,
Мед нин збыль вылӧ тӧдісны выль
йӧз,
Кӧн — бур, а кӧн — лёк.
Сизим мыльк вылӧ нюжӧдчӧм
Помӧсдін сиктад
Мунысь-локтысьыс воысь-во содӧ,
Но некор нин ачыд он лок.
Тима Веньӧй, бур вӧлятӧ пыкӧмыс
Мем сэкся конвойтӧг сидзӧ...
Чов дор лэбулас пальӧдтӧм шогнад
И пальӧдтӧг узь...
24
Корнас шыбласьысь рас
Тэнсьыд ӧтдортӧм лов шытӧ видзӧ,
Тэнад Эжваӧ усьысь лӧнь Чов ю
Мед ловнас оз усь.
1990
СЫКТЫВКАРЫН И. А. КУРАТОВЛЫ
ПАМЯТНИК ДОРЫН
Чӧв ола. Но тэн и аслым кывмӧн
Думнам, ыджыд ёртӧй, шуа кыв-мӧд.
Быттьӧ асьтӧ кывзад веськыд кинад:
Пуктӧмыд пӧсь китӧ сьӧлӧм дінад.
Сьӧлӧм пиад — кольӧм шогъяс, дойяс,
Бур йӧз вылын ыджыдавлысь войяс.
Ӧд поэт оз вермы шуда лоны,
Оз кӧ ставлы ӧтмоз вичмы шоныд.
Сы вӧсна, мый веськодьлун поэтлы
Енмыс сылӧн чужлӧмсянь оз сетлы.
Кадлӧн агас кымӧс шӧртӧ кырӧ,
Чужӧм серыд ыджыд тӧждӧн тырӧм:
Вой шӧр войӧ да и лун шӧр лунӧ
Шудсӧ дзескӧдысьыс зэв на уна.
Но мед помӧдз оз сёй тэнӧ дзугыль:
Водзӧ перъям нӧшта унджык югыд!
Лолыд, сьӧлӧм шыыд, коми горыд
Юргӧ век ас йӧзкӧд, таладорын.
25
Вояс ӧдысь тэнад сьылан ярмӧ...
Мышкад ӧтка пу — и ставнас парма!
Шуйга кинад мыджсин парма пуӧ —
Тэнсьыд Муза кутысь чужан муӧ.
1979
ЛУНЫС КУЗЬ НА...
Лӧсьыд садьмыны водзсьыс на водз,
Изьва ю дорӧ, нюжласиг, лэччыны.
Руыс ме бӧрся лэччӧ жӧ сэтчаньӧ,
Быттьӧ едждӧдӧм уль турун лёдз.
Узьӧ видз. Лӧнь на ю берег дор.
Кылӧ весигтӧ калялӧн шеновтчӧм.
Эз на-й шондіыс унзільсьыс эновтчы:
Оз на быд вынсьыс синъясӧс ёр.
Но кор кыпӧдчӧ шондіа вын,
Сявкйысь югӧрсӧ руыс оз тасавлы...
Мычча киясӧс выль, гожся асывлы,
Сыкӧд ачым тшӧтш мыйӧнкӧ выль.
Луныс выльӧс жӧ дасьтӧ мем мудз:
Кыла ывла выв панаслысь вӧлясӧ.
Лыбӧм эскӧмӧй сьӧлӧмам пӧлясьӧ:
«Луныс кузь на —
И нэмыд на кузь».
1985
СЬЫЛАНТОРНЫМ ӦТИ
Поэтъяс, ёртъяс, дошлӧй войтыр!
Век ӧзйӧ сьӧлӧманым би.
Пӧсь кыпыдлунсӧ кылам войдӧр,
Кыдз быттьӧ шог ог тӧдлӧй ми.
Но сэк, кор лӧгӧн-дойӧн тырлам,
Кор ловным йиджтӧ йӧз кост шог,
Кыдз морӧс куднымӧс оз кырлав
Сэк сӧвестьным да ставнас шоб!
Сэк скӧрӧн ойдлам, кыдз Печора,
Кор визув паныд жвучкӧ тӧв.
Сэк асьнымӧс ми косьӧ корам
Да лёксӧ медлёк кывйӧн ёрам.
И — кутшӧм вермас лоны чӧв!
Ог асьнымӧс ми сӧмын кылӧй,
Ог сӧмын асьным вӧйпӧй, ог.
Кӧть кытчӧ миянӧс оз кылӧд,
Тшӧтш налӧн пытшкӧсаным шог.
Код югъялӧ ас этшнас талун,
Кӧть кутшӧм туй эз лэптыв бус,
Тшӧтш тулыс пытшкӧсаным налӧн,
Код бырис, но эз ставнас кус.
Тшӧтш налӧн пытшкӧсаным йӧла,
Код сьывны кувсьӧм мысьт эз ланьт...
Кыдз би кинь ырзьӧ сэк, кор тӧла, —
Кад налысь вынсьӧдӧ талант.
А код сэн — классик,
Код сэн — абу, —
Оз татшӧм юалӧмыс пет.
Кыз том и строчка — ӧти лада,
Кор чуткис сьӧлӧмсӧ поэт.
27
Оз воча петны няньӧн-солӧн,
Но быттьӧ налӧн кадӧ волам,
И стихныс — нэмӧвӧйся чолӧм —
Тшӧтш миянлысь на лэптӧ борд.
Ӧд сьыланторным ӧти — Олӧм,
Ӧд ошканторным ӧти — Морт.
1986
БЫДТОР МАТЫСТӦМӦН ОВНЫ
Тэ, Печора мӧдлапӧлӧй,
Матын, матын — да ог судз.
Юсӧ гызьӧдысьӧй, тӧлӧй,
Эн мӧй лунбыднас тэ мудз?
Вунӧм мойд кодь мусюр ягӧй,
Тэнӧ ӧнӧдз ме ог тӧд.
Кӧть эз некод менӧ такӧд,
Кӧть эз век тадз ыдждав тӧв.
Ю сай расті ыльгысь ёльӧй,
Коркӧ корсьла-й тэнсьыд йыв,
Кытысянь тэ, сэтшӧм чольӧб,
Панан помтӧм сьыланкыв.
Эськӧ тэнсьыд, Микул чомйӧ,
Ломті вой улас ме пач,
Эз кӧ лэптав тадз Печора
Кукань гырся гыяс нач.
Ыджыд кӧсйӧм менам сэтшӧм,
Ылын югзьысь енэжтас, —
Мӧдлапӧвса олӧм этшыс
Тшӧтш мед лоис матыс, ас.
Мый кӧть думӧс дзугысь-торкысь
Уна свет вылас на эм,
Сідз, кыдз гажӧй бырлӧ ёртысь,
Пӧсь бур думыс колӧ мем.
28
Быдтор матыстӧмӧн овны,
Медым чиніс дой да шог,
Сэтчӧдз воӧдчыны ловнам,
Кытчӧдз оз ну менам кок.
1986
КУИМ СОНЕТ
1.
Ю дорын, из вылын пукалӧ дед.
Петыштӧ тӧлыс дзор юрсисӧ сылысь,
Пӧрысь морт ызгӧмсӧ кывзӧ веж гылысь,
Гыавлысь томлунсӧ казьтыштны мед.
Нэмнас и воськов эз зэвтчытӧг шед,
Дедыс, быд ёсьлунсӧ сьӧлӧмнас кылысь,
Вежӧрнас вуджӧ кузь олӧмсӧ выльысь...
«Эг-ӧ нин бӧръяысь ю дорас пет?
Вӧвлі и ме коркӧ вына да ён,
Томлун он косӧд, — сідз мӧвпалӧ, — он.
Кытчӧ кӧть татысь эг мунлы, эг волы,
Суліс кӧть олӧмас быд сикас грек,
Ас юӧй быдлаын шыаліс век.
Юыс мем коліс — и ме сылы колі.»
2.
Аски мунӧ армияӧ зон...
Ставыскӧд, мый зонлы дона, матыс,
Янсӧдчылас, мунлас сійӧ татысь,
Чужан ягсьыс. Кыпыд, дошлӧй, ён,
Оз на тӧд ас кыв кутӧмлы дон,
Кыв кутӧмлы, кодӧс ликтіс кадыс,
29
Кодӧс вынсьӧдіс военкоматыс,
Кодӧс пуктіс зон водзӧ Закон.
Лэччис зонмыс ёль дорӧ — сэн дыр
Мыссис, визув васӧ сявкйигтыр.
Келыштіс — да содз тыр ва на-й юис.
Кор на зонмыс ягас сюрас бӧр?
Но, кӧть кытчӧ нулас олӧм туйыс,
Оз ӧд вун и парма ёльлӧн кӧр.
3.
Бузгӧ кӧдзыд тӧвсьыс мынӧм шор —
Еджгов кымӧръяса енэж улас
Унсӧ сылысь пальӧдӧма тулыс.
Часысь часӧ содӧ лыбӧм гор.
Сёр нин шорсӧ ӧвсьӧднытӧ, сёр:
Аснас кылӧ зумыдлунсӧ мулысь,
Тӧдмавны мед сывъялӧмсӧ юлысь,
Шорыс, вӧля кындзи, нем оз кор.
Детинка оз эновт некыдз шорсӧ,
Беддьӧн васӧ коялӧ да ворсӧ.
Асывсянь на сійӧс дорис дінас
Ывзьӧм валӧн чепсасьӧм да ӧд.
Шорыс моз жӧ мыйла лов оз инась —
Та йылысь оз тӧждысь на, оз тӧд.
1986
НОРЛУНА КЫК СЕРНИ
* * *
Августса рытгорув моз
Норлунсӧ тӧда и ачым.
30
Гортын оз пукавсьы, оз,
Лэчча ме вадорӧ надзӧн.
Кутшӧм кӧть ме водзын ю —
Оттӧм кӧть ота да ыджыд, —
Юыс мем, кыдз кок ув му,
Мӧвпӧйлы-тӧждӧйлы мыджӧд.
Олӧмыс абу, дерт, ма —
Видлӧдлӧ быд пӧлӧс кӧрӧн.
Кык берег ӧтвывтысь ва
Ловъя — вед визувтӧ, вӧрӧ.
Ассьыс став рӧм-сер оз восьт
Ӧтпырйӧн юыс лӧнь рытӧ...
Пласьтвидзӧ кык берег кост,
Быттьӧ, со, висьтасьӧ шытӧг.
Ме вылӧ медматыс кӧдж
Зымвидзӧ-видзӧдӧ ныжа:
Тӧдӧмысь, ю водзас тшӧтш
Ачым, кӧть муртса да, мыжа.
Юыслысь тыр эбӧс-мич
Ас кадӧ видзны эг тэрмась,
Ошки, а лэптыны кыдз, —
Индалысь йӧзкӧд эг вермась.
Сод менам вир-яйын вын!
Олӧмлӧн визув мем инмӧ,
Сьӧлӧмӧн эг вӧв мед кын,
Вӧлі мед пеля и синма.
Вынсьӧдны мед сьӧлӧм борд,
Пальӧдны меын поэтӧс,
Тӧлысьыс — важдырся ёрт —
Мӧдлапӧв рас сайысь петіс.
31
Кадсӧ оз весьшӧрӧ лот:
Регыд и ю шӧрас суніс.
Мыйлакӧ лӧзалысь от
Нӧшта на лоис сэк зумыш.
Тӧлысь, тшӧтш лов вылам вод,
Зэр дасьтысь кымӧрсӧ косяв.
Томлунӧй, кыдз пароход,
Увсянь ни вывсянь оз косав.
Видз, мортӧй, мывкыдтӧ видз,
Кутшӧм кӧть пивъяс эз лэбны,
Кыдзи тай юыс, мед сідз
Ассьыд збыль чужӧм не дзебны.
Юыс, и тӧлысь, и рас, —
Быдтор, мый чуксалӧ овны,
Нӧшта на дона да ас,
Нӧшта на муса
Пӧсь ловлы.
Сӧмын тай сайкалан сёр,
Сӧмын тай казялан дырӧн:
Олӧмас сымындатор
Кылалӧ,
Вошӧ —
И бырӧ!
Но мед и водзӧ, кыдз мем,
Ыльӧбӧн йиджӧ быд лолӧ
Ставыс, мый вӧвлі, мый эм,
Быдтор, мый ме бӧрти лоӧ.
1986
* * *
А. А. Поповлӧн паметьлы
Вокӧ!
А кытчӧ нӧ трӧпаыд кежис?
Саймовтчин ягас —
И гӧлӧс он сет!
Тувсовъя тӧлыс
И нырвизьсӧ вежис,
Гӧрӧктӧм менам
Оз лок тэӧдз мед!
Ытшкытӧм видз помӧ
Веськӧдчи. Вокӧ!
Косаыд-кураныд
Коз улын со...
Эз жӧ вед шыбӧлит
Дышлунӧ-лёкӧ, —
Лысваыс косьмис,
А сідз эн и во!
Веретя петкӧдіс ю дорӧ.
Кӧн тэ?
Быгзьӧма арся Печоралӧн мыш.
Воча мен гы,
Еджыд шапкаа, рӧдтӧ.
Берегын —
Кымыньӧн пӧрӧдӧм пыж.
Водзвылам зымвидзӧ
Сигӧра тола.
Юр весьтам кодзувъяс —
Миллиард син.
Лызьӧн ни подӧн
Тэ-й татчӧ эн волы —
Толаыс дыркодь нин вӧрзьӧдтӧмин.
33
Му шар —
Став ягнас,
Став видзнас,
Став юнас,
Шуднас и шогнас,
Мый рӧммӧдӧ нэм,
Тыдалӧ, вокӧ,
И медъюгыд луныс
Вочавны тэнӧ
Оз отсав нин мем.
1986
БАРА ВЕЖӦН
Я. А. Терентьевлы,
земляклы, воркутаса шахтёрлы
Бара вежӧн туӧ тӧдса нӧрысыс.
Абу томӧсь нин ми, абу-й пӧрысьӧсь.
Нӧрыс важ моз видзӧдчӧ Печораӧ,
Тэа-меа кодьсӧ гӧсти коралӧ.
Коля, важъя суседӧй, бур ёртанӧй,
Шоча сюрлам быдмандырся
гортаным.
Йӧзсӧ сэсь ог мыжалӧй ни асьнымӧс:
Бокас ог жӧ олӧй сӧмын дась вылас.
А вот нӧрыс, кытысь йӧзас чуктылім,
Быдлаын на, другӧ, бурӧ пуктылім.
Сы пыр аддза увтасъяс и вывтасъяс,
Мед сӧмын Печора ладӧн кывтас-а.
Шахтаад кор пыран аслад
ёртъяскӧд,
Быттьӧ кольӧ нӧрысыд сэн, ортсыас,
Юр вылад сэн сійӧ быттьӧ дӧввидзӧ,
Асьсӧ оз видз медся вына тӧвъяссьыс.
Пӧльяснымлӧн кок туйяс и
гӧлӧсъяс —
Ставыс йиджис кадӧн тӧдса нӧрысас.
Быдмысьяскӧд лунлы паныд
петысьяс,
Нэмӧвӧйся вӧртас аддзам сэтысянь.
Вӧртасным и паськаліс, и ылысмис.
Вӧвлі мый, сэн ставсӧ кылам
выльысь ми.
Нӧрысным, кӧть веськавлам и
гежӧда,
Мукӧдлы да-й миянлы на вежӧдӧ!
1980
ГӦСТЬ
М. А. Красильниковлы,
ёртлы и актёрлы
Рытъя шондіыс вӧлі на пӧсь,
Гожся ывлаыс вашъяліс важ моз.
Пырис миянӧ волытӧм гӧсть,
Керка пытшкӧсным регыд и гажмис.
Шонді, югӧртӧ керка тыр кисьт!
Гӧстьным — карысь, народнӧй артист.
35
Лоӧ клубаным кыпыд спектакль:
Драмтеатр татчӧдз воӧма, сиктӧдз.
Войыс асьсӧ оз пемыдӧн таль:
Сьӧлӧм дзиръя быд выльлы оз сиптысь.
Мед нӧ петкӧдчас век, важ и выль,
Сиктса сценасянь олӧмлӧн збыль.
Вежӧс, ӧтласа сёрниӧн тыр,
Олӧм шогысь и гажысь оз сайӧд.
Мед нӧ збодерлун нэмсӧ оз быр,
Гӧстьсӧ юкталам ижемскӧй чайӧн.
Меным вашнитіс быдмандыр ёрт:
Со, артист пӧ, а ми кодь жӧ морт.
Олӧм кыпӧдысь югыд да гор,
Муртса-муртса да, содыштіс светас...
Регыд гӧсть, воссяс занавес кор,
Сцена вылӧ дзик ас мортӧн петас...
Сійӧн, радлӧ да, пузьӧма, яр
Электрическӧй самӧвар.
1986
* * *
Кор ми аддзысьлам тэкӧд...
Ф. Щербаков
Ог нин аддзысьлӧй сэсся
Татӧн, му вылас, ёртӧй,
Кӧні пӧлясьӧ тӧв ныр,
Воча шенасьӧ рас,
36
Тӧдса уличӧд карті
Он нин тотшсьӧд тэ гортӧ,
Витӧд судтасянь медым
Аддзин ас енэжтас.
Ог нин аддзысьлӧй сэсся
Татӧн, лӧз енэж улас.
Вӧтӧн усьлыны пондан,
Важ кодь вензьысь да збой,
Ыльгысь серӧктӧм шытӧ
Ваяс тӧд вылам тулыс,
Коді ойдӧдӧ юяс,
Медым пӧдтыны дой.
Ог нин аддзысьлӧй сэсся
Тэнад Емва ю дорын,
Ог нин ӧтлаын юлӧй
Менам Изьваысь, ог.
Лышкыд сьӧлӧмсӧ мӧдлысь,
Овлӧ, казявлам сёрӧн,
Но поэтъяс ми быдӧн
Асшӧр могмӧдам мог.
Ог нин аддзысьлӧй сэсся
Румка сайын. Он шу нин:
«Войнас гижи выль песня.
Кывзышт, абу кӧ дыш..."
Пемдіс век кежлӧ тэныд
Югыд-дзирыд июньын.
Тэнад войнаӧн пурӧм,
Оз нин юковтлы мыш.
Ог нин аддзысьлӧй сэсся
Рӧммысь-шыалысь мирас,
Кӧні тырмӧ на лёкыс,
Но, дерт, вичмӧ и шуд.
Кодӧс нэм чӧжыд лэптін,
37
Коді пузьӧдӧ вирӧс,
Коді сьыланлы восьтіс
Сылы лӧсялысь пуд.
Ог нин аддзысьлӧй сэсся...
Но мем тӧв нырыс вайӧ
Тэнсьыд сьылантӧ талун
Раслӧн шувгӧмкӧд тшӧтш.
Вӧрзис сьӧлӧмӧй: сыысь
Тӧдсаторсӧ он сайӧд.
Збыль мӧй саймовтіс асьтӧ
Олӧм юыслӧн кӧдж?
1978
* * *
П. Г. Доронин паметьлы
Кор Льӧмъюын пемдӧ, а вой тӧв оз ӧвсьы,
а пожӧм век шувгӧ, а рыт-войыс кузь, —
сэк быдтор, мый вӧвсьыліс тан и эз вӧвсьы, —
мем ыльӧбӧн тӧд вылӧ воӧ, ог узь:
и рас йывті исковтысь кыаӧн шензьӧм,
и пысталысь дзользьӧмсӧ асалан здук,
и сьыланкыв тэчӧм, и ёртъяскӧд вензьӧм,
и кыпыдлун, кодӧс кӧть сё пельӧ юк.
Мый кадыскӧд ылысмис — бӧрсӧ оз во нин;
Ӧд кадыслӧн мусюрыс — ылыстчысь сёрд.
Тан, этайӧ вевт улас, овліс Доронин —
важ гижысь, важ воин да-й менам важ ёрт.
Тат, пожӧмъяс горувті, рӧмдігас сійӧ
век ветлывліс, мӧвпъяссӧ кӧртавлігмоз,
38
син вевдорсӧ кӧрӧма, мышкасӧсь — кияс,
и тӧждысьыс синъяс оз ылӧдны, оз.
Сы вежӧрӧ, гашкӧ, сэк кослісны дырӧн
дас сизимӧд во, война водзвывса во,
а гашкӧ, Берлинӧ атакаӧн пырӧм
да ёртыс, код сыкӧд тшӧтш гортас эз во?
...Лӧнь ывлаыс аръявыв ас дінас дорӧ.
И Павел Григорьевич — быттьӧ на том —
век тшынӧдліс воднысӧ пыртӧдз «Аврора» —
дыр рӧмыдсӧ чуткаліс сигарет пом.
И ньӧжйӧник, тэрмасьтӧг, ышловзьӧм бӧрын,
важ кильчӧӧд пырліс...
Кор ӧні ме тан
выль кывбурӧс йиджтӧда важ пожӧм кӧрӧн,
мед мыччӧдны йӧзкостса олӧмлысь бан,
мем чайтсьӧ, кор асьсӧ жӧ вой тӧлыс октӧ,
кос, гылалӧм коръяснас шарӧдчигтыр,
кыдз быттьӧкӧ Павел Григорьевич локтӧ,
дыр чышкалӧ коксӧ — да ӧнӧдз оз пыр.
1974
ЁРТАСЯН СЬЫЛАНКЫВ
М. Елькинлы
Бара Шошка сиктӧ локта кортӧг,
Шошка сиктас олӧ менам ёрт.
Локта татчӧ, быттьӧ аслам гортӧ,
Кӧть и абу татӧн менам горт.
Но сэн ёртӧй олӧ
39
Сідзи, кыдзи-й колӧ,
Сыысь тэнӧ, Шошка,
Сьӧлӧмсянь век ошка.
Сыктыв весьтӧ ӧшйӧм енэж кӧшын,
Югыд кындзи, абу сэсся нем:
Чоййыв грездын ёртлӧн биа ӧшинь
Олӧм туйӧс югдӧдӧ и мем.
Олӧмас мый вӧвлі и мый лоӧ —
Дона ёрткӧд юксьытӧг ог ов.
Йӧзлӧн гажыс-дойыс пырӧ лолӧ —
Аски йылысь тӧждӧн тырӧ лов.
Тыр вай, сьӧлӧм, ёртасьӧмлӧн руӧн.
Пельпом сайын быдмы, вына борд.
Мед нӧ менӧ туй пом вайӧ-нуӧ
Быдлаӧ, кӧн эм, кӧн олӧ ёрт.
А мый ёртӧй олӧ
Сідзи, кыдзи-й колӧ,
Сыысь тэнӧ, Шошка,
Сьӧлӧмсянь век ошка.
1985
КУИМ ЁРТЛЫ — И БЫД БУР МОРТЛЫ
Мед нӧ...
Владимир Иванович Безносиковлы
Тэнад керка дор юкмӧсысь ва
эз на быр —
Кыйӧм ёдісьыд юква ми пуим.
Пызан шӧрад тай юкваыд,
сё кӧрӧн тыр,
Лыбӧм пӧсьвывсьыс пӧлясьӧ руӧн.
40
Некор, ёртанӧй, мӧд татшӧм здук
кӧть оз ло,
Важ моз ошкан кыв — няньлы да совлы!
Но и сійӧ, дерт, зымвидзӧ-югвидзӧ со,
Юква дорӧ мый гӧсть мортлы ковлӧ.
Ставыс — морт ногӧн, ёрт ногӧн.
Гажлун и дой
Ӧти гы вылӧ лэптӧмӧн кылам.
Кӧть ог тӧдӧй, кӧн светыслӧн пом,
а кӧн дор, —
Тӧдам йӧзсьыс, мый — улын,
мый — вылын.
Сьӧлӧм тшӧктӧ да,
мӧдарӧ сёрни ог пан:
Мусмис тэ вӧсна тшӧтш ыджыд сиктыд.
Вак-вак серама сёрнинад горалан тан —
Быттьӧ Изьвалы шыасьӧ Сыктыв.
Татчӧдз, тэӧдзыд Изьвасянь —
ыджыдкодь кост,
Пызан вомлӧс кӧть картаыс тӧрас.
Но оз дугдывны ышӧдны миянӧс, оз —
И мый лолын, и мый пызан шӧрас.
Ӧшинь стеклӧӧ дуригмоз
троньӧдчысь тӧв,
Гашкӧ, тӧрыт на вӧлі Бейрутын?
Сёрни-басни — и другысьӧн
ылькнитлас тӧжд, —
Быттьӧ ми кыкӧн мирсӧ и кутам.
Ок и ӧдйӧ тай горувлань
войӧдӧ кад!
Кольӧ рытыс, кыдз исковтӧм вояс.
Шуны изьватас ногӧн кӧ —
нинӧм он кар,
Кӧть став важсяыд син водзад волас.
41
Быдтор шымыртӧ другъяслӧн
сёрнитантор —
Ылі муяссянь бӧр волам Ыбад.
Ӧта-мӧднымкӧд вочасьны нимкодь,
кӧть кор, —
Кыдз нӧ сьӧлӧмтӧ тайӧ оз кыпӧд?
Пызан саяс дай нӧшта нин
син сайын ми
Ошкам серсӧ быд аддзысьлан лунлысь.
Вывті, тьӧзӧӧй, донъялам
пытшкӧсса би,
Ӧд и ми вывті йирмӧгыс мунліс.
Содтӧд вӧзйыны-шунысӧ
кӧсйыссьӧ мем:
«Рад век тіянӧдз локны да пырны.
Мед нӧ керка дор юкмӧслӧн
кузь лоӧ нэм!
Мед нӧ Сыктылысь ёді оз быр на!
1983
КЫДЗ НӦ ОН ОШКЫ, ОН ВИДЗ...
Евгений Егорович Уляшевлы
Тшупсигад чер увсьыд чеччӧбтысь чаг
Тӧд вылад уськӧдӧ Эжва йыв яг,
Кытӧн тэ
Томдырсянь быттьӧкӧ гортын.
Керйӧ кор вӧйтӧдан-джуджтӧдан паз,
Син водзад вуджрасьлӧ быгалӧм лаз,
Кылӧ на
Лысколӧн увтчыштӧм гор тэн.
42
Долыда пармаӧд довган тэ кор,
Ордымыд чомсянь мӧд чомйӧдз оз ор.
Кылан-ӧ мышкунад
Нопйыдлысь сьӧкта?
Быд пулысь сьӧвмӧссӧ кывтӧг он ов,
Лоысь выль сруб понда майшасьлӧ лов,
Веськодя видзӧдны
Сӧвесть оз тшӧкты.
Чомйын, кор ломтысьӧ-трачкӧдчӧ пач,
Вӧрасыд вӧлисти лолӧ зэв надз.
Думъяснад
Кытчӧдз нин сӧмын он лэб тэ!
Кыдз нӧ и аскиа вӧсна он вись?
Кыдз нӧ он ошкы, он дорйы, он видз
Тшуплӧмтӧ,
Ягтӧ,
Мый олӧмсӧ лэптӧ?
1983
МИ ТЭКӦД — ТШӦТШ...
Филипп Ефимович Филипповлы
Быд во — историяӧ пырӧ:
Ас сер, ас рӧм, ас этш.
Дерт, мыйлы бырны, кадӧн бырӧ,
Ми тэкӧд — тшӧтш.
Но кытчӧдз зарни шонді улас
Оз джӧмдӧд олӧм кӧдж,
Пыр кутам ыдждӧдлыны тулыс
Ми тэкӧд — тшӧтш.
43
А кор нин тулыснымлӧн сьывсяс
Да асьным ланьтам тшӧк,
И сэк выль турӧб шыын кывсям
Ми тэкӧд — тшӧтш.
1983
ДАЧА ЛӦСЬӦДАН ГЫ ВЫЛЫН
 
Раслӧн шпоргӧм
Выль шыяскӧд лӧсялӧ:
Кодкӧ камӧдчӧ то,
Кодкӧ лӧсасьӧ.
Кодкӧ кӧрт пач, со,
Пыртӧ выль вежӧсӧ,
Кодкӧ лэптӧ на
Косялӧм эжасӧ,
Кодкӧ, картупель босьтіс да,
Тшынасьӧ,
Кодкӧ вежӧ сэн
«Жигули» шинасӧ,
Кодкӧ сьӧлӧмсянь упкӧ,
Кыдз шусьӧ тай,
Ёртлы помечӧн
Отсасьӧ суседлы.
Но и шытӧгыс-гортӧгыс
Олӧмыс
Мунӧ-исковтӧ сэн,
Зэв на-й колана.
Быдӧн казялӧ, —
Нинӧмла тунавны, —
Йиджӧ крестьянскӧй оласног
Уналы.
1986
44
ГОРА ТУЛЫС
Тулыс!
Войтва тёпкыны оз мудз:
Чуняліс со лымсӧ жӧлӧб улысь.
Воис кӧ нин миянӧ, оз узь
Кыпыд тулыс.
Тулыс!
Бара чепӧсйӧма шор,
Тӧдлыны мед сывсӧ ыджыд юлысь.
Тадзи сылы тшӧктӧ, водз кӧть сёр,
Варов тулыс.
Тулыс!
Вӧрзис юяс вылысь йи,
Саридзлань лӧз йилӧн грымгысь туйыс.
«Видза олан, — горӧктамӧ ми, —
Миян тулыс!»
Тулыс!
Кыдз пу корйыс эз кӧ пот,
Эськӧ тӧв эз пальӧд унсӧ пулысь.
Шпоргӧм шытӧ кылӧ нин лӧз от,
Долыд тулыс.
Тулыс!
Шызис трактор шыысь ыб,
Шондіыс кор лымсӧ ыбысь нюліс.
Миянкӧд тшӧтш зэлӧдчы да сьыв,
Гыма тулыс!
Тулыс!
Лэбач сьылӧмысь ог ум,
Ытва моз кӧ дзольгӧм шыыс туис.
Век тэ петкӧд медся югыд нюм,
Югыд тулыс!
45
Тулыс!
Зильгӧ школаын звӧнок,
Тӧдтӧмлуныс некор, мед оз сулы.
Югыднад тэ выль йӧз пӧвстӧ лок,
Гажа тулыс!
Тулыс!
Тэнад вынйӧрыд оз быр,
Век тай йӧзас гажыд гыӧн пуліс.
Олӧм лэптан шыясӧн тэ тыр,
Гора тулыс!
1984
НЯША СИКТЫС КОЛЬӦ БӦРӦ
Няша сиктыс кольӧ бӧрӧ —
Теплоходным содтӧ ӧд,
Эськӧ сьӧлӧмам эг тӧрӧд,
Эг кӧ сиктсӧ ачым тӧд.
Эг кӧ аддзыв берег вывсьыс
Таті ытваыслысь май,
Эг кӧ корӧсьӧн сэн пывсьыв,
Эг кӧ другкӧд юлы чай.
Эг кӧ сэкся зарни маяс
Шонді петігӧн нин вод,
Эг кӧ тӧдлы тшӧтш и найӧс,
Бырны вевъялӧма код.
Олӧм кывтӧ,
Кывтӧ юыс.
Теплоходным кывтӧ збой.
Уна ва Печора нуис,
Содтӧд нуас тайӧ вой.
46
Сэк, кор воим куръя помӧдз,
Ачыс аснас югзис сикт:
Катыд помсянь кывтыд помӧдз
Ӧзтіс бияс — ставсӧ дзик.
Мед ме аддзи сійӧс ылысь,
Арся рытыс мед эз сор.
Медым улысь, медым вылысь
Сійӧс тӧдны эз вӧв сёр.
1972
КЫДЗИ ТАЙ...
Альберт Ванеевлы
Кыдзи тай
Крутӧя гымыштіс —
Сыркмуніс муыс!
Кыдзи тай
Чардаліс,
Сьӧд кымӧр кыпӧдчӧ —
Тӧв!
Кыдзи тай
Рытсяньыс виччысьтӧг
Сувтса зэр суис,
Кыдзи тай
Стен бокӧ, вевт улӧ
Швачкӧбтім чӧв.
Кыдзи тай
Резсисны би киньяс
Меӧн и тэӧн,
Кыдзи тай
Колӧ жӧ ӧтласьны —
47
Ола и ов!
Кыдзи тай
Видзӧда:
«Тэ, другӧ,
Альберт Ванеев?»
Кыдзи тай
Серӧктін:
«Но, друг,
Владимир Попов?»
Кыдзи тай
Асфальтыс помтӧм ва
Ютӧмысь нерӧ,
Кыдзи тай
Быдлаын шонді
Он су и ог су.
Кыдзи тай
Бутканын,
Кӧні тэ чужлін,
Тшӧтш зэрӧ.
Кыдзи тай
Изьваын,
Кӧні ме чужлі,
Сук ру.
Кыдзи тай
Ас пытшлы личыда
Зэвтчӧмлін воча,
Кыдзи тай
Вежсьӧмыд —
Ас кежся надея
Кытчӧдз он пет.
Кыдзи тай
Увтыртны
Асьтӧ эн куж
Кодкӧ водзын,
Кыдзи тай
48
Дӧввидзны сатшкӧмӧн,
Ас ног поэт?
Кыдзи тай
Петны кӧ миянлы
Ывлаӧ, эськӧ
Кыдзи тай
Кӧтасям дӧрӧм-гач —
Здукӧн и сквӧзь.
Кыдзи тай
Шуасян тэ:
«Майбыр, том олӧм —
Оз дзескӧд!»
Кыдзи тай
Шуся ме:
«Майбыр и шог —
Нем оз вӧч!»
Кыдзи тай
Важӧнкодь — тӧлка кӧть —
Сьӧкыд зэв энлы,
Кыдзи тай
Тырмӧ вын, пемдӧм
Эн мӧдторлы, эн.
Кыдзи тай
Корсюрӧ рыт сёрӧдз
Юӧмӧн венлін —
Кыдзи тай
Том дырйи букыштчин
Меным тшӧтш сэн.
Кыдзи тай
Оланным-выланным
Шаньмыны тӧлкӧн,
Кыдзи тай
Ёнджыка здукысьӧн
Мыськӧ со зэр.
49
Кыдзи тай
Ывлаыс усьласьӧ
Шувгыны тӧлӧн,
Кыдзи тай
Эбӧстӧм ме -
Ачыд нинӧм он кер.
 
Кыдзи тай
Мукӧдысь мыйӧнкӧ
Торъялӧ гижысь,
Кыдзи тай
Жугыль кодь вынсӧ
Пыр зэвтлін - оз вудж
Кыдзи тай
Вежсьыштін,
Енмыштін,
Стрӧгмыштін йиджысь
Кыдзи тай
Унакӧд, тэкӧд сідз,
Мичмӧдӧ удж.
Кыдзи тай
Тэрыба виччысьтӧг
Пышйӧ ув кымӧр,
Кыдзи тай
Шондіӧй мыччысис
Тӧдлытӧг - гаж
Кыдзи тай
Ки на ки "Аддзысьтӧдз!"
Тэрмасям, сымын
Кыдзи тай
Водзмӧстчан воськолӧн
Кӧть выль, кӧть важ.
Кыдзи тай
Йӧлӧга лӧвтӧ мен,
Кокньыда гожӧм
 
50
Кыдзи тай
Мунӧ - ме сьыла
Кӧть ог гора кыв
Кыдзи тай нет кгм.
Дзирдаліс пожӧмыс
Быдса туйвожын
Кыдзи тай
Юргӧ кӧть ӧтитор
Дон сьыланкыв
Кыдзи тай
Гулюяс кургӧны —
Нывъяслы пиян,
Кыдзи тай
Пармаса войтырлы
Шуа ме тадз:
«Кыдзи тай
Кадыс ас котралӧм
Векньӧдӧ миян,
Кыдзи тай
Дзоридз на том дырйи
Воссис - зэв надз»,
Кыдзи тай
Гортъясӧ восьлавны
Личыда вомӧн,
Кыдзи тай
Сӧмын на надзмис тӧв,
Ловзисны йӧз.
Кыдзи тай
Кыпыда воны
Бӧр гортас и со мен,
Кыдзи тай
Сӧстӧм ло енэжӧ,
Пасьтанад лӧз.
51
Кыдзи тай
Кыккирудз пукалан,
Он видз кыз зептас,
Кыдзи тай
Локта ме пӧдтыны
Ас му выв шог...
Кыдзи тай
Ме пыдди
Пуктытӧм кывбурыс лэптас,
Кыдзи тай
Тэнсьыд и могмӧда
Колана мог.
Кыдзи тай
Пырам ми вокыскӧд
Аски век лолӧ,
Кыдзи тай
Уджавны ортӧдз —
И тэныд, и мем,
Кыдзи тай
Кык воклӧн другасьӧм
Сёрӧнджык колӧ,
Кыдзи тай
Вӧлі со тэнад
И сӧстӧм бур сьӧлӧм —
И эм.
ПОЭМАЯС
СЬЫЛІСНЫ БАБАЯС, СЬЫЛІСНЫ...
Поэма
Муса ёртъясӧй! Кор ме кула,
Дзебӧй гажаинӧ:
Гажа нӧрысӧ,сус пу улӧ,
Муса Эжва дінӧ
Виктор Савин
1.
Ок, и сьылісны бабаяс, сьылісны!
А кыдз сынісны бабаяс, сынісны.
Ӧключинаяс сӧмын и дзуртӧны.
Ӧпаснӧйясыс ва эжсӧ куртӧны,
Быттьӧ Эжвалысь ва туйсӧ йӧткӧны,
Мӧд ног шыавны юыслы тшӧктӧны.
Гыяс, гыяс! Ті код вылӧ увганныд?
Ӧта-мӧд бӧрся сӧмын и шлювганныд.
Он-ӧ кӧсйӧй нин бур йӧзсӧ повзьӧдны?
Он-ӧ кӧсйӧй нин шогсӧ ті ловзьӧдны?
Сӧмын шогыд ӧд сідзи тай олӧ на, —
Зэв на тшӧкыда морт ордӧ волывлӧ,
Зэв на тшӧкыда мортыскӧд киасьлӧ.
Сӧмын висьтав кӧть эн висьтав гыяслы.
54
2
Веськодь налы, налы веськодь.
Оз ӧд тӧдны найӧ:
 
Мый лоӧма - он нин веськӧд,
Он тай койышт ваӧ
Ӧкся жугыль, Ӧкся сынӧ.
Мукӧдъяскӧд сьылӧ.
Гӧрӧд-кытшысь разьсис-мыніс
Чышъян помыс сылӧн.
 
Малалӧ — оз яндысь тӧлыс
Юрсисӧ том аньлысь
Кутшӧм любӧ эськӧ вӧлі
Сьӧлӧмшӧрлы Ваньлы
 
Муса гӧтырыскӧд гортысь
Видзьяс вылӧ вуджны
Эз ло лишнӧй мужик мортыд
Эськӧ страдна уджлы
Но да кысь нӧ! Но да кысь нӧ!
Ӧні этша босьтан.
Шог кӧ мортлысь синва кисьтӧ,
Кузь пӧраыс косьтӧ.
Сьӧлӧмӧ быд бурыс тӧрӧ,
Унатор кӧть сорӧ.
Паметь нуӧ бӧрӧ-бӧрӧ,
Сьӧлӧм — водзӧ корӧ.
Ӧкся эскӧ и оз эскы:
Кыдз сідз вермас лоны?
Збыль мӧй бурлы сэтшӧм дзескыд?
Ванюк збыль оз во нин?
 
Кыдз нӧ сідзи? Кыдз нӧ сытӧг?
Сідз тай со, том аньӧй.
55
Тэнсьыд мича сьылӧм шытӧ
Оз нин кывзы Ваньыд.
Тэныд сьӧкыд. Но тэ сьылан —
Дойтӧ зілян венны.
Тэныд сьӧкыд. Но тэ сынан
Кокниджык сідз тэныд.
3.
Воча пӧльтӧ рытыв тӧлыс,
Матыстчӧ нин мӧдлапӧлыс,
Пыжлӧн туй сэн орӧ...
Сьывсьӧ тайӧ сьыланкывъяс,
Кыдзи лэччалісны нывъяс
Эжва юным дорӧ.
Век кӧть кывзы — сьӧлӧм вӧрзьӧ, —
Кыдзи вӧтчисны на бӧрся
Бурлак зонъяс миян,
Гашкӧ, найӧ, кодъяс ӧні
Кӧнкӧ врагкӧд косясьӧны —
Выльмӧм мулӧн пиян?
Но, а гижысьыс-поэтыс,
Коді сьыланкывсӧ сетіс
Ас войтырлы — ылын.
Эк, Сибирӧдз абу матын!
Ӧні быттьӧкӧнӧсь татӧн
Сӧмын лолыс сылӧн.
Сылӧн, Витторнымлӧн, лолыс
Быттьӧ ас ю весьтӧ воліс,
Шенасис дай лэбзис.
Бур и сійӧ — воліс татчӧ,
Колис бабаяслы лача,
Содтыштіс вын-эбӧс.
56
Тшӧтш и ӧксялӧн ас ногыс
Муртса кокнялыштіс шогыс,
Сьылісны кор помӧдз.
Личмунліс и гыа юыс,
Кодыр тӧлыс сиктлань нуис:
«Гажӧдчӧй, кор томӧсь...»
4.
Видз выв шыалӧ пыр:
Вӧвлӧн пель бара торвидзӧ.
Мазі, дзижъялігтыр,
Лэбӧ дзоридзсянь дзоридзлань.
Коса — швич! Коса — швич!
Покос паськалӧ вомлала.
Ветлӧ гыӧн веж видз —
Муыс быттьӧкӧ лолалӧ.
Мыйта, видзӧдтӧ, вын
Баба сойясын вӧлӧма!
Кӧть и дойысь эз мын
Сылӧн, Ӧксялӧн, сьӧлӧмыс.
Коса — швич! Коса — швич!
Турун — водтӧдзыс кыпмунлӧ.
Ӧкся уджалӧ сідз —
Лолыс быдсӧнтӧ ыпмунлӧ.
Коссӧ веськӧдлас сутш —
Бара тэрмасьӧ, тэрмасьӧ.
Быттьӧ кыткӧ эз вудж,
Быттьӧ аскӧдыс вермасьӧ.
Бара сов кӧра пӧсь
Кельдӧм бандзибті визлалӧ.
Чикыш — видзвывса гӧсть —
Ӧкся юр весьтті ризъялӧ.
57
Эськӧ горӧдны!
- Ук
Дона пӧраӧй, мичаӧй!
Ловтӧ коддзӧдысь дук
Сьӧлӧм дойяссӧ личӧдӧ.
 
Мортлӧн му вылын мог -
Мукӧд ладмыны топыда.
Личкӧ оз сӧмын шог,
Мортлӧн юрыс кӧ копыра.
 
Овлӧ тшӧкыда сідз
Бурсӧ сьӧкыдлун пестылӧ,
Коса - швич! Коса - швич!
Мусӧ, аддзаныд, кресталӧ.
 
Турун - ёна жӧ кузь.
Турун - ӧтарӧ тшӧкыдджык.
Трудодень серти мудз,
Тӧдчӧ, тӧкӧтьӧ сьӧкыдджык.
 
Уна дзоридзыс тан.
Да ӧд кад ӧмӧй ӧктыны?
Тані-й сьывны он пан,
Оз кӧ кызмырдӧн тшӧктыны.
 
Август август и эм:
Жарсӧ лунланьӧ нуӧ мед.
Миян нэм. Кызьӧд нэм.
Воыс нелямын куимӧд.
 
Пӧльтны тӧлыслы дӧзмӧдіс:
Лигышмуніс - дай пом.
Эжва берегын, кыр дорас.
Кыдз пу сулалӧ том.
 
 
 
 
58
Рытъя рӧмыдыс сайӧдӧ,
Аснас быдсяматор
Да ӧд кыдз пуыс, жалюкыс
Сылысь нем оз и кор
Сӧмын жаль сылы, ӧткалы,
Ас кодь чоюкыс жаль:
Чойсӧ, буждіс кор берегыс
Эз-ӧ ытваыс таль?
Юлы чойыс сэк копыртчис,
Эз нин веськӧдчы,гэз.
Ортсӧ колис сэк быгавны
Вужйыс — лов кутан вез.
Гӧгӧрвоана Ӧксялы
Пулӧн ассикас дой.
Мудзӧм нывбаба нюжӧдӧ
Ӧтка кыдз пулы сой.
Быттьӧ вӧраснас висьталӧ:
«Эн вой шогсьы тэ, эн.
Мекӧд тэ — сідзкӧ, кыкӧнӧсь,
Ӧні гажаджык тэн.»
Гажыс, тыдалӧ, бырӧма мусьыс -
Кодзув эстӧны кӧдж весьтас усис!|
Биа сунисӧн енэжсӧ вурис
 
Да и тімбыльтчис кытчӧкӧ нюрас.
Тайӧ сідзи и эм! Войладорыс
Кӧнкӧ кодлӧнкӧ бур нэмыс орис
Гашкӧ сылӧн? А гашкӧ и сылӧн,
Коді ас йӧзсьыс ылын, зэв ылын
 
59
Коді ЛОКНЫСӦ СІДЗИ-Й эз эшты.
Но, дерт, мыжсӧ ог сы вылӧ вешты..
Али пармаыс эськӧ эз примит?
Али пӧсь кывйыс йӧзлы эз имит?
Сӧрӧм! Тунавны колӧ-ӧ, ёртъяс?
Эг ӧд ми сійӧс водтӧдӧй гортъяс.
Эг ӧд ми сійӧс сьылӧдӧй, эгӧ.
...Кодзув бияса Эжваыс легӧ.
Легӧ Эжваным ӧтторъя мичнас.
Сылӧн мичыс быд сьӧлӧмлы вичмас.
Ӧкся думъяснас ыліӧ волӧ,
Но, а Эжвакӧд янсавны полӧ.
Ставнас Эжваыс ас, ставнас дона.
Сійӧс Витторным радейтліс ёна.
Сійӧс радейтліс, сы йылысь сьывліс,
Ачыс Эжваыс тшӧкыда кывліс.
7.
Ок, и сьылісны бабаяс, сьылісны!
А кыдз сынісны бабаяс, сынісны!
Ӧключинаяс сӧмын и дзуртӧны.
Ӧпаснӧйясыс ва эжсӧ куртӧны.
Быттьӧ Эжвалысь ва туйсӧ йӧткӧны,
Мӧд ног визувтны юыслы тшӧктӧны.
Кывзӧ Эжваыс страдна пом сьылӧмсӧ, —
Кылӧ йӧзыслысь олӧмсӧ-вылӧмсӧ.
Кылӧ быдтор, мый аскӧдыс везъясьӧ.
Ӧпаснӧй помысь кодзувъяс резсьӧны.
Найӧ резсьӧны, ва пиӧ тёльскӧны.
Пыж набойясӧ гыторъяс гольскӧны.
Мыйсӧ сӧмын эз тӧдлы лӧз Эжваным!
Кыдзи ва туйсӧ сӧмын эз вежлавлы!
Кутшӧм кыръясӧ серсӧ эз пасавлы!
Но дзик век, кольӧ век ачыс аснас ӧд.
60
Сэтшӧм сямыс и татчӧсса олысьлӧн.
Татшӧм йӧзкӧд ме радейта волысьны.
8.
Эз врагкӧд косьын сійӧ усь,
Эз врагкӧд косьны.
А водзын — пӧраыс зэв кузь,
Мед водзӧс босьтны.
А кодлысь? — юаланныд ті.
А збыль ӧд, кодлысь?
Но водзӧс корам, тӧдам ми,
Дерт ог народлысь.
Законлӧн вын кӧ лоліс ныж —
Он мыжав йӧзтӧ.
А корсьны-аддзыны збыль мыж
Эз вӧв сэк прӧстӧ.
А вӧчсис-керсис кӧн да мый —
Эг тӧдӧй стӧча.
Сэк лӧжсӧ морыс эз тай лый!
Мый сэсся вӧчан?
Сэк, чой-вок, Витторнымлӧн нэм
Сибирын орис.
А дойыс ӧнӧдз инмӧ мем
Да сотӧ морӧс.
Сибирь, дерт, асланым жӧ му:
Ог омӧльт сійӧс.
А унатор, кӧть мый эн шу,
Эз тӧд Россия.
Сэк зумышмыліс парма-яг
Да Эжва юным.
61
Но эз, эз чусмы миян флаг,
Эз бӧрыньт муным.
 
Бур вылӧ лачасӧ поэт
Век кутіс-видзис.
Но кымынлы эз сэсся пет
Ас мулӧн мичыс!
 
Народлӧн вежӧр эз жӧ узь,
Век кольліс ёсьӧн.
...Эз врагкӧд косьын сійӧ усь,
Эз врагкӧд косьын.
 
Тэ петав, югыд кодзув, петав,
Оз дӧзмы корны сьыланкывныс.
А кодзу петіс уна-уна,
И сӧмын Витторным эз пет.
Лов петан здукас Эжва юлысь
Эз кывзы сёлькӧдчӧмсӧ сійӧ,
И пармаыслысь ас ног шуӧм
Сы пельлы кывзыны эз шед.
 
Эз кыв, кыдз бабаяскӧд Ӧкся
Пӧсь сьыланкывтӧ сылысь сьылӧ,
Кыдз ветлӧ йӧла чужан-ягті
Да новлӧ сьыланкывлысь гор.
Эз колльӧд видзӧдласнас сійӧ,
Кыдз зіля кывтӧ пароходыс,
Мед асшӧр пайсӧ сетны йӧзлы,
Мед карӧ воны асъядор.
 
Эз сылы ӧшинь тасӧ таргы
Лӧз Эжва сайсянь локтысь тӧлыс,
И сылӧн муса Нёбдін помын
Эз сылы копрась воӧм сю.
 
62
 
 
Но парма тӧдліс сійӧс? Тӧдліс!
И Эжва кывліс сійӧс? Кывліс!
Тшӧтш, сідзкӧ, сылы парма шувгӧ.
Тшӧтш, сідзкӧ, сылы тёльгӧ ю.
 
Оз Эжва дорын куйлы сійӧ,
А кӧні - весиг ог на тӧдӧй.
Но кӧнкӧ асланым жӧ муын
Зэв крепыд унмӧн узьӧ морт,
Код коми деревняысь петіс,
Код садьмӧм войтыр йылысь сьыліс,
Код вӧлі муса ас бур йӧзлы
Эк, чой-вок! Чегис сылӧн борд
 
Сэк бӧрдім усьӧмаяс вӧсна:
Шог шог и эм! Но эг тай тӧдӧй,
Мый кӧнкӧ кувсьӧ-й сійӧ, коді
Ас мулысь радейтліс быд содз.
Ми казьтам сійӧс. Мыйысь повны?
Ӧд весиг парма букыштчывлӧ,
Ӧд весиг Эжва быгзьӧ-пузьӧ,
Мый морттӧ воштім сэтшӧм водз!
 
 
 
МАМӦЛӦН ЮГЫДЫС...
Поэма-монолог
Александра Фёдоровналӧн, либӧ, кы
дзи шулісны Брыкаланскса олӧма
джык войтыр, Учитель Санялӧн, до
на мамӧлӧн чусмытӧм паметьлы
1.
Печать Керкаӧ пыра —
Быттьӧ сё во нин татӧн ме ас.
Лолӧй тӧждлунсьыс тырӧ.
Дойыс морӧсӧс кырӧ,
Кыдз тай сынӧдсӧ — тшӧтшӧдӧм рас.
Ачым тшӧтшӧдӧм лои:
Мамӧй, му вылас мамӧй эз ло...
Вӧлисти гӧгӧрвои
Сійӧс, ӧнӧдз мый эг гӧгӧрво.
Мый эг тӧдлы, эг вуджлы —
Эз на лолы ӧд татшӧмыс, эз.
Тайӧ пасыс оз вушйы —
Гартӧ сьӧлӧмӧс тыдавтӧм вез.
Коймӧд судтаӧ кая,
Тӧлӧн войӧда — чольӧблун эм...
А мый выльторсӧ вая -
Сыӧн ёртъяскӧд юксьыны мем.
Бӧрсянь паметьӧй кыссьӧ,
Кыдз шӧвк тупыльӧн орлывтӧм
шӧрт,
Сэсся кӧн кӧть эг кывсьы,
Тайӧ свет вылас кӧн кӧть эг шӧйт.
64
Пырӧ паметьӧ гыӧн,
Кодӧс лэптӧ Печораӧй, мед
Шогыс сьӧлӧмысь гывдӧ,
Мед нин лёкыслы тывйӧ эг шед.
Пырӧ паметьӧ руӧн,
Кодӧс лыбӧдӧ мем Виска вад,
Нитшкӧн гӧгӧрыс туӧм,
Кытчӧ ёртъяскӧд волывны рад.
Пырӧ паметьӧ шерӧн,
Коді нёптовъяс кольтӧг оз ов;
Аслас ыршасян серӧн
Ӧнӧдз, оз-оз да, ёнтыштлӧ лов.
Пырӧ паметьӧ гымӧн,
Кодысь пыркмунліс вӧртас и му.
Воыс кольӧ кӧть кымын,
Кадыс сӧстӧмысь горсӧ оз ну.
Пырӧ паметьӧ лымйӧн,
Коді воча мем лэбӧ — оз усь.
Быттьӧ, кӧдзыдӧн лыйӧм,
Збыльысь гӧн-пухсӧ пыркнитіс юсь.
Пырӧ паметьӧ тӧлӧн,
Коді ырзьӧдӧ сьӧлӧмысь би, —
Пессьӧ ӧдӧба сьӧлӧм,
Важ моз ӧвтӧ мем быд турун сі.
Пырӧ паметьӧ ягӧн,
Кытӧн кӧмтӧг на вотчыліс мам.
Ягыс озыр зэв тшакӧн,
Ӧні сійӧ зэв гулыд да рам.
Пырӧ паметьӧ флагӧн,
Коді дӧлалӧ му весьтын, гӧрд,
65
Сылы лӧсялан ладӧн, —
Ас, бур войтырӧс оз весьӧпӧрт.
Печать Керкаӧ пыра...
Ставыс, мекӧд мый вӧвлі, мый эм,
Пырӧ, веськодьлун зырӧ,
Тыра этшнас мед югзьӧдны нэм.
Печать Керкаысь, татысь,
Дзик быд вежӧс
ме аддзыны рад...
Ӧтмоз колана, матыс
И слесарка, и Госкомиздат.
Кабинетӧйлӧн ӧдзӧс
Аснас мирсӧ оз саймовтӧд, оз, —
Олӧм, ньӧжмыд и ӧддзӧм,
Нӧйтӧ ӧдзӧсас гыясӧн моз.
Быдтор, мирас мый вӧвсьӧ,
Тан тшӧтш ёртъяскӧд
донъявны дась,
Кытчӧдз коркӧ ог ӧвсьы
Да дзик бӧръяысь пет сэсся тась.
Но, да сыӧдз на ылын —
Он на регыдӧн меысьсӧ мын...
Оз жӧ помась на сьылан,
Эз на тырвыйӧ чукӧрт кӧ вын.
Быдтор пымӧдӧ вирӧс —
Ӧтка шоглун и ӧтувъя шуд.
Лёксӧ лёкыс мед йирас,
Мирсӧ кутӧ мед мирыс —
Таысь югыдджык кӧсйӧм ог кут!
Кыдзкар ді и Гренада,
Амазонка и лӧнь Изьва ю...
66
Мед нӧ ӧти бур лада
Ветлӧ быд пельӧс йитлалысь ру.
Кайӧ ӧтвывъя шонді,
Рӧммӧ ӧтвывъя тӧлысьлӧн бан...
Кузя висьтасьны понді,
А ӧд тӧрыт на эг вӧв ме тан.
2.
Шпоргӧ тӧв нырлӧн тыдавтӧм борд,
Тривксьӧ ва визув ёльӧдыс...
Кыдзкар дівывса аэропорт
Менӧ тӧрыт на колльӧдіс.
Еджыд кымӧр, кыдз паруса пыж,
Шуньгис тшӧтш и Печораӧд...
Эз нин ӧтчыдысь, эз вӧв кӧть мыж,
Менӧ дойдлыны чорыда.
Но эг тӧдлы на ме татшӧм дой,
Кодӧс, лэба да, кыла на:
Увсянь синмӧ мем зырӧдліс вой,
Вӧрыс зарни кӧть гылӧдіс.
Кӧн нӧ мортыслӧн медшуда час?
Ог тӧд — ылын-ӧ, матын-ӧ...
Кыдзкар сиктысь, кӧн быдӧн
мем ас,
Муна первойысь мамӧтӧг.
Оз нин сэсся мем мамӧӧй ӧвт
Дедлӧн бадь дорсянь, чой йывсянь,
Кысянь ме дорӧдз ылькмунліс тӧв,
Самолётным кор тойыштчис.
Мыйкӧ торкӧ кӧ бур сьыланкыв,
Век на сьӧлӧмӧ парскывліс...
67
Коді ӧтиклысь дойсӧ оз кыв, —
Оз и кыв государстволысь.
3.
Мамӧ,
Со му вылӧ павгысьӧ лым,
Падъявтӧг му вывсӧ тӧбӧ.
Еджыднас бара на содтӧ мем вын:
Ывлаыс, вӧчӧ мый, тӧдӧ.
Мамӧ,
Веж турун и сэн эз ло веж,
Керка дор садйыд, дерт, вежсис.
Тан, Сыктывкарас, кӧть кытчӧ
ог кеж,
Тэ дорӧ думнам век кежсяс.
Мамӧ,
Сэн сикт помын нормис и ёль,
Тулысӧдз кыв-ворыс йизис.
Оз тай нин лым вылӧ кок туйыд
коль.
Олӧмлӧн вешйӧ век визьыс.
Мамӧ,
И телеантеннаным сэн
Месянь оз вай нин тэн чолӧм...
Лымъянас мыйлакӧ казьтывсьӧ зэв
Лая посёлокын олӧм.
Мамӧ,
Сэк война ӧд вӧлі. И ми
Быд сикас дзескыдлун тӧдлім.
Кокньӧдліс тэнад пӧсь
сьӧлӧмлӧн би,
Медым эг нюкыртчӧй тэнад кык пи
Лым пиӧ вӧйтӧдысь тӧлын.
63
Мамӧ,
Сэк радио сэтӧн эз вӧв.
Выль юӧр, быттьӧкӧ козин,
Вайліс то газет,
то туй морт, то тӧв
На йылысь, муніс код косьӧн.
Мамӧ,
Тэ уджын эн мудзлы сэк, эн:
Сьӧкыд пӧ татӧн, а сэтӧн,
Фронт вылас, би улас,
кутшӧмджык сэн,
Коді атакаӧ петӧ?
Мамӧ,
Сэн школаӧ ветлӧм оз вун —
Ӧтнад сэн велӧдысь вӧлін.
Звӧноксьыс быттьӧ и югдыліс лун,
Звӧноксьыс югзьыліс сьӧлӧм.
Мамӧ,
Кор раскысь сэн кыскавлім пес,
Дзужгис дадь сюв уланым чарӧм.
Быдмысьяс вӧлім сэк быдӧн эг весь.
Артеля зэвтчӧмсьыс ярӧсь.
Мамӧ,
Печораным ойдӧдліс кыр,
Сы мында лымйыс кор сывліс, —
Быттьӧ сідз шевгысьліс,
вермасигтыр,
Йӧзыслӧн ӧтвывтӧм сывйыс.
Мамӧ,
Кор ытваыс асьсӧ эз кут,
Баракъяс горулӧдз воліс,
Чайтсис, мый ызӧдчӧ сідзсӧ,
кыдз шуд,
Ыджыд Россиялӧн лолыс.
69
Мамӧ,
Тэд аттьӧӧй кадӧн оз чин:
Велӧдлін радейтны йӧзӧс.
Восьсаӧсь кытчӧдз и сьӧлӧм, и син,
Бурлуныд пытшкӧсам ӧзйӧ.
Мамӧ,
Ме тӧда: тэ нинӧм он кыв,
Но кодкӧ ӧд, лыддяс да, кылас.
И, гашкӧ нӧ, лыддьысьлӧн
вынсялас сыв
Да кокняммас сэк сьӧлӧм вылас.
4.
Ышмӧм тӧлыс вӧлі нач
Войладорсянь пӧльтӧ...
Эштӧдім галанка-пач
Кыдзкарын Сьӧд Ӧлькӧд.
Эм, дерт, сылӧн ов да вич —
Бур нимыс эз пемды.
Прӧзвищесьыс лӧг оз видз,
Ачыс тай и шулӧ сідз:
«Мый нӧ, сьӧд и эм да!
Да и рӧбӧтаӧй сьӧд.
Воысь сьӧм вот — сӧстӧм.
Пачыс, керка шонтысь рӧд,
Зымвидзӧ оз прӧста:
Пачас — керкаыслӧн вын,
Лов оз югдыв пачтӧг.»
Труба вомысь пуркйысь тшын
Ӧвтчӧ сэтчӧ-татчӧ.
Разьӧм пыдди лыбис выль,
Нэм тадз быттьӧ-й вӧвлі.
Тшынсӧ выльысь бара, збыль,
Пугрӧдлыны тӧвлы.
70
Пачыс быттьӧ ловъя лов,
Лолалӧ пӧсь вомнас.
Сыкӧд тӧвйыны он пов,
Ломты-верд да водзӧ ов,
Медтӧ вӧлі нянь да сов,
Кос мед вӧлі ломтас.
«Китӧ, ӧльӧш, жмитла вай!
Эрдӧ петіс сямыд.»
«Оз нин ломтыв сэсся тай
Федоровна мамыд...»
Локтас мамӧтӧг и март,
Выльысь вотӧдз мунас.
Усьӧ дум вылӧ мем, яр,
Мартлӧн гӧрда луныс,
Воддзаыс на, менӧ кор
Гортлань вӧлі кыскӧ,
«Югыд туй» пыр татшӧмтор
Мамӧлы сэк ысті:
«Он тай кодсюрӧ моз лӧвт,
Висьӧдчан кӧть, тӧда...
Кыдзкар сиктӧ менӧ мӧвп
Нулӧ чизыр ӧдӧн.
Кыдз кӧть турӧбыс оз гарт
Лымсӧ тшӧтш и сэтӧн,
Паныдавны выльдӧм март
Кильчӧ вылӧ петан.
Ловтӧ лэптӧ баддя ді,
Ягыс мӧдлапӧлас.
Весь оз овлы тэнад ки —
Лымсӧ зыртан чӧла.
А кор бара лэптан юр —
Тэнад видзӧдласысь
Гӧгӧр лолӧ шань да бур,
Шондіасьӧ асыв.
71
И ме кӧсъя-вӧзъя тэд:
Эн на дзикӧдз висьмы.
Мый нӧ сэсся, кӧть и мед
Дыр эг гижлы письмӧ.
Весиг открыткатор
Ыстынысӧ вунлӧ.
Копыртчыла — водз кӧть сёр —
Мартлӧн гӧрда лунлы.
Пач трубасьыд пуркйӧ тшын,
Кыдз быд асыв петлӧ.
Кыла сэсь ме олӧм вын,
Коді-й вирам ветлӧ.
Дорысь дор и помысь пом
Праздник гысӧ кылам.
Сэтчӧдз, мамӧ, лоа том,
Кытчӧдз олан-вылан.
Кӧн кӧть менӧ гаж и шог
Топӧдласны нэмнам,
Ог на ӧтчыд сэтчань лок:
Виччысьысь тэ эм на.
Сотысь-ӧзйӧдысь, кыдз би,
Чолӧм ыста талун —
Гражданин, поэт и пи
Тэнад да страналӧн!»
5.
Орӧ мортлӧн нэм,
А кад оз орлы...
Дедӧ йылысь бур кыв тшӧтш оз ор.
Лэчча вала шор пӧлӧн, а шорлы
Пуксьылӧма ним — Учитель шор.
Тайӧ шорыс,
Кӧні кӧть ог ло ме,
Бузгӧ-кылӧ пелям лун и вой.
72
Быгзьӧм ванас швачкӧ
меным лолӧ,
Пельклуннас и саймовтӧдӧ дой.
Тайӧ шорыс,
Кытчӧ кӧть ог мунлы,
Лайкъялӧ век син водзам, оз мун,
Быттьӧ радлӧ сійӧс чужтысь лунлы,
Но, а чужтіс сійӧс тувсов лун.
Тайӧ шорыс,
Кытчӧ кӧть оз нулы
Тӧв нырӧн моз менӧ олӧм пуд, —
Медпӧсь сьыланкывсӧ вӧзйӧ мулы,
Чуксасьӧ, кыдз мортлӧн векся шуд.
Тайӧ шорыс
Менсьым сьӧлӧм косьтӧ,
ӧддзӧдӧ и менӧ кӧн кӧть кор,
Быттьӧ сэтӧн, сьӧлӧм пытшкам,
босьтӧ
Ассьыс туйсӧ, ассьыс йывсӧ шор.
Тайӧ шорыс
Весиг кулан часам
Югнитас — и шонавлас на лов.
Тэнӧ, шор, эг радейттӧг ме асав,
Му вылас и гижӧдторъям ов!
6.
Печора визулінӧ пета,
Ас инӧдз воӧдчыны мед.
Пыж быттьӧ кылӧ тшӧтш:
Став светыс —
Быд ковтӧм нетшкысьӧмысь мезд.
73
Кыдз колӧ, нуӧ менӧ ваті.
Бур лача вӧвлі да и эм.
И ачым юлы воча ката,
И юыс воча кывтӧ мем.
И кадыс ыпкӧ-локтӧ воча,
А мыйӧн — водзвыв он век тӧд,
Но асьным, тшӧкыда кӧть шоча,
Ми аддзам: кадыс вежлӧ ӧд.
И мортыс мортлы воча мунӧ,
Кӧть нуанатор — то лёк, то бур...
Мед вой шӧр войӧ,
Лун шӧр лунӧ
Морт ас водзас эз янӧд юр!
7.
Ӧтчукӧрӧн, нормыштӧмъяс,
чольӧбъяс,
Ді вылысь со кыпӧдчисны
дзодзӧгъяс.
Налы лэбны колӧ, со и лэбӧны,
Борд выланыс югыдлунсӧ лэптӧны.
Татчӧс мичсӧ-серсӧ ылі муясӧ
Морӧсаныс лэбысьясыс нуасны.
Тулыслысь, и гожӧмлысь, и
арыслысь
Тӧдлісны тан эзысьсӧ и зарнисӧ.
Горӧктӧны вӧрлы, валы,
сиктнымлы,
Асьныс туйвизь аслыныс и
ликтӧны.
74
Мам гу весьтын шенасьӧны
бордъясныс.
Синнам найӧс колльӧда кыдз
ёртъясӧс.
Дерт, и водзӧ коркӧ лолас
дзескыд мем, —
Но и налӧн оз вун бурӧ эскӧдӧм.
Мый лӧз кыпыд отсӧ тан и, сэтӧн и
Пакӧститны оз кутны ракетаяс.
8.
Печора мӧдлапӧлын,
Симон керкаын,
Ми Василь дядькӧд коллим арся вой,
Сись сотчис-ляпкаліс,
важ кӧрт пач жургис-ломтысис.
Дыр триньгис чайник —
пузьӧма да, збой.
Сэн быдтор ас ног ышӧдіс да
кыпӧдіс.
И весиг сэтчӧс вӧтыд долыд зэв!
Ме садьми. Петі ывлаӧ.
И чужӧмам
Мем гусьӧн моз сэк асьсӧ резіс зэр.
Но эстӧн сиктыс
югзис ӧшинь-синъясӧн,
Быд би-чут аснас пыкис пемыд эрд.
Сэн — быттьӧ ловъяс налӧн,
кодъяс бырлісны,
И — видзӧдласныс ловъяяслӧн,
дерт.
И татчӧс дзузган-сись
оз наысь ӧтдортчы,
75
Кӧть костаным и видз, и ю, и ді...
Здук кежлӧ чайтсис мем,
мый мамӧ ловъя на,
Мый сылӧн на тшӧтш сиктас
ӧзйӧ би.
А енкӧлаас кымын би-чут ӧнісӧ,
То гырысьӧсь, то посниӧсь кыдз бус?..
Мем локтӧ дона мамӧсянь на
югыдыс
Да, кытчӧдз ола, пытшкӧсам
оз кус.
9.
Кор кыалӧн шеныштчӧ борд,
Кор пармасӧ шувгӧдӧ тӧлыс,
Сэк быттьӧ тай выльысь ми, ёрт,
Ас пӧльяслысь кылам на гӧлӧс.
И вежӧрӧ косӧны сэк
Йӧз шуд вӧсна вир кисьтан косьяс,
И збой комиссаръяслӧн век
Пӧсь кывъясныс юргӧны, ёсьӧсь.
И син водзын сэкся на, со,
Лӧз войвывсӧ пальӧдысь асыв.
Ас рӧмъяснас югъялӧ во —
И пӧртмасьӧ тан енэжтасыс.
И мед нӧ дзик некод оз вун,
Код вынсьӧдіс выль олан туйсӧ!
А сійӧ, код чусмӧдӧ лун,
Мед кывбурам матӧ оз сюйсьы.
76
10.
Коркӧ колана сьыланкыв лыбліс —
Грымган-горалан йӧзас: Поэт!
Кӧть он кыв нин ни карлысь, ни
ыблысь
Выльдӧм шыяс — нем важӧн оз пет
Кипод увсьыд. Но воддзанад олан,
Быттьӧ тӧрытсӧ вӧйпӧдысь тӧв.
Коркӧ-й веськодьлун пырӧма
лолад —
Сійӧн тэныд и кивывджык чӧв.
Гаж кӧ пузьӧдӧ, дойыс кӧ дойдӧ, —
Ёртӧй, нинӧмла чӧв усьны тэд...
Тадз нӧ код вылӧ шуася? Войдӧр
Сӧмын ас вылӧ — мед инӧсь, мед!..
Тадзсӧ мамӧ на велӧдліс менӧ:
Вылӧ лэптысьӧм — уськӧдлӧ ним,
Но и аскӧдыд сюйсьывны венӧ
Зэв на-й ковмывлӧ — чиныд оз чин.
11.
Сійӧ тӧлыс, код пармаын чепсасьӧ,
Аски, гашкӧ нин, воӧдчас
степъясӧдз.
Сійӧ ваыс, код ме водзын гыалӧ,
Бӧрсӧ волытӧм вылӧ нин кылалӧ.
Сійӧ лыаыс, юсӧ код діалӧ,
Вешъяс — чир бӧрся чир — оз ло
дінаным.
Сійӧ сьылансӧ, кодӧс мем
пӧсьӧдны,
Кадыс сяммас дзик выль ногӧн
лӧсьӧдны.
77
Мыйкӧ ловсьым тшӧтш нуӧ
Печораӧй,
Код тай тӧв нырсьыс буалӧ-горалӧ.
Быдтор выльмӧдчас-вежсяс,
но паметьным
Нэмсӧ кольӧ, мед морт сӧвесть
пальӧдны.
12.
Коми гижысь Владимир Безносиков
Йӧз кост шусьӧг мем вайис:
«Мам кӧ бырӧма — потшӧсыд
пӧрӧма.
Тьӧзӧ, эн вунӧд тайӧс...»
Мыйкӧ вир-яям, кылі да,
вӧрзьыліс,
Ӧттшӧтш содіс и шоныд.
Ӧні аслым нин лонысӧ потшӧснас,
Пыкӧд-майӧгнас лоны.
Кутшӧм радлун кӧть менӧ оз
шамыртлы,
Кутшӧм шоглун оз сулы, —
Помӧдз кыв кутны ставсьыс,
век служитны
Йӧзлы, ас чужан мулы.
Медся югыдыс мый,
медся донаыс —
Век мед сьӧлӧмӧс сотӧ.
Кор ми ыджыда шуамӧ: РӦДИНА,
Ог весь МАМ кывсӧ содтӧ.
78
13.
Печать Керкаысь пета,
Олӧм визулас сунгыся бӧр...
Йӧзас шуся поэтӧн,
Сідзкӧ, овла и мелі, и скӧр.
Печать Керкаысь пета...
Йӧзлы асныра овла и рам,
Вынӧс, кӧн колӧ, песа,
Абу быдӧн кӧть тайӧлы рад.
Печать Керкаысь пета...
Олӧм кытшысь ог некытчӧ пет.
Ставсӧ, олӧм, тэд сета,
Мем быд воськолын веськыдлун сет.
1984
МЕНАМ
СЬЫЛАНКЫВЪЯС
ВОЙВЫЛӦЙ ОЗЫР
Войбыд видзӧдчӧ ваӧ веж козйыс,
Тувсов ытвалы ме моз жӧ рад.
Югыд войясӧн войвылӧй озыр.
Вӧр-ва вӧччӧдысь кад!
Морткӧд кисьмӧны радлунлӧн розъяс.
Гажлун, миянкӧд киась да ов.
Сьыланкывъясӧн войвылӧй озыр,
Нэмным ышӧдӧ лов.
Быттьӧ миянлы медыджыд козин —
Сувтӧ парманым весьтӧ выль лун.
Гырысь уджъясӧн войвылӧй озыр,
Кӧть мед кытчӧ ог мун.
Шудным олӧ оз ичӧтик позйын.
Ыджыд Рӧдина ставнымлӧн эм.
Уна бур йӧзӧн войвылӧй озыр,
Найӧ мусаӧсь мем.
1966
СЬЫЛАНКЫВ
Сӧмын кыалӧн пӧсь сыв
Исковтіс му банӧд,
81
Петіс туйӧ сьыланкыв
Шондіыслы паныд.
Дзескыд сылы Катыдпом —
Мӧдлапӧлӧ вуджис.
Видзкӧд сійӧ, збой да том,
Сёрни панны кужис.
Сьыланкывлы лӧсьыд зэв
Тувсов юӧр нуны,
Кӧсйӧ сійӧс лэчыд тӧв
Пожӧм дорын суны.
Сӧмын лигышмуніс сэк,
Мелі лоис тӧлыс:
Сьыланкывлӧн выныс сэн
Тыдовтчис тай вӧлись.
И дзик некор вын да мич
Сьыланкыв оз вошты,
Оз ӧд прӧста сійӧс видз
Парма муяс костын.
1958
АСЪЯ КЫА
Асъя кыа, асъя кыа —
Йӧз кост лачалӧн шевгӧдӧм борд.
Весиг шпоркнитӧм шы сэтысь кыла,
Сыысь сьӧлӧмӧн вынсялам, ёрт.
Асъя кыа, асъя кыа —
Му выв пальӧдысь, кыпӧдысь би.
Ветлӧ парма сэк, тувсовъя гыа,
Вӧрзьӧ-туӧ сэк быд турун сі.
82
Асъя кыа, асъя кыа —
Енэжлӧн вӧньыслӧн чусмывтӧм туг.
Рӧммӧ олӧмыс, став пӧлӧс шыа,
Мед жӧ некод нин сійӧс оз дзуг.
1986
АННА ТЬӦТ
Сиктысь нэмсӧ Анна тьӧт эз петав,
Чужліс тан и пӧчӧн кувсис тан.
Код нӧ сылы омӧль донсӧ сетас?
Сыысь эз ӧд пемдыв олӧм бан.
Верӧссӧ гражданскӧй вылын воштіс,
Дӧва мортыд тӧждтӧгыд эз ов.
Бӧръя война кыкнан писӧ босьтіс,
Дерт нин, сэсся лӧгӧн тырлас лов.
Коркӧ-й дзескыд вӧлі няньысь-солысь,
Коркӧ-й паськӧм ас серти эз вӧв,
Казьтыштны кӧ, татшӧмӧн и колис:
Праздник дырйи варов, уджын чӧв.
Олӧм бердас кутчысис кыдз колӧ,
Кыдзи кужӧ миян коми ань.
Радлуныс кӧть шоча вӧлі волӧ, —
Эскис пыр, мый олӧм — век жӧ шань.
Сиктысь нэмсӧ Анна тьӧт эз петав,
Чужліс тан — и пӧчӧн кувсис тан.
Вӧчліс сӧмын бурӧс вӧльнӧй светас,
Сы вӧсна и йӧзыс сэн и тан
Нимӧдӧны сылысь олӧм бан.
1984
83
ВОЙ ТӦВ ВОЛІС — МУНІС
Вой тӧв лӧнис. Кыа
Мусюр сайын сылӧ.
Ӧшинь улын бадь
Век на кышакылӧ.
Гашкӧ, татшӧм ногӧн
Сійӧс казьтӧ пуыс,
Коді усис бойын,
Кодлӧн ылын гуыс.
Коді пусӧ вайліс
Татчӧ, ӧшинь улас:
Выльлаын том бадькӧд
Ладмис сэкся тулыс.
Мортыс вӧлі визув,
Мортыс вӧлі сяма.
Виччысьӧ, оз вермы
Пуыс овны рама.
Вой тӧв воліс — муніс
Ылӧ, ылӧ, ылӧ...
Ӧшинь улын бадь пу
Век на кышакылӧ.
1990
ПЫР НА ГЫАЛӦ...
Тӧлыс лӧнис, а Печора
Пыр на гыалӧ.
Кыдз пу корйыс берег дорас
Бара гылалӧ.
84
Мыйта ыргӧн,
Мыйта зарни
Муӧ ляскысьӧ.
Тшӧтш и мем тай локтысь ар нин
Дасьтӧ аскисӧ.
Кӧдзыд руыс оз зэв ыдъясь,
Ниртӧ чужӧмӧс,
Ӧтка кыддзыс гожӧмбыднас
Нӧшта нюжаліс.
Шонді нёрӧ, шонді пырӧ
Пемыд вӧр сайӧ.
Вот-вот лун югыдыс бырӧ
Шонді бӧрсяньыс.
Но и тӧлӧдз,
Но и войӧдз —
Кадыс тырмымӧн,
Кыддзыс югыд здукъяс койис
Мед нӧ дыр на мем.
1985
ВЕЖ ПАРМАСӦ ЮКОВТӦ МЕНАМ ПЕЧОРА
Веж пармасӧ юковтӧ менам Печора,
А енэжыс сы весьтын дон.
Выль сьыланкыв петӧма вӧльнӧй ю дорӧ,
И радлунлы оз волы пом.
Веж пармасӧ юковтӧ менам Печора,
А берегӧ кучкалӧ гы.
Водз асылын удж вылӧ чуксалӧ-корӧ
Выль олӧмлӧн радуйтан шы.
85
Веж пармасӧ юковтӧ менам Печора,
Веж пармалӧн вежсьӧма бан.
Эз весьшӧрӧ вир кисьтан тышъяслӧн горын
Былинаяс тэчлыны тан.
Веж пармасӧ юковтӧ менам Печора,
И вынйӧрсӧ сылысь он кут.
Ас нэмнымлӧн мичыс и тані оз орав.
Оз оравлы ӧтувъя шуд.
1968
кык СЬЫЛАНКЫВ
1.
Кыдз пулӧн гарйыс нин потӧ,
Ывлаыс мича да том,
Ӧтитор сьӧлӧмӧс, сьӧлӧмӧс сотӧ,
Ӧтитор сотӧ — и пом!
Визулыс тэрыбмӧ ёляс,
Ачым ме быттьӧкӧ код.
Коді нӧ мыжаыс? Оля!
Ӧтнад тэ мыжаыс. Вот!
Муслуныс воас кор, вӧлӧм,
Сійӧс он косӧд тай, он.
Сы вылӧ-й сетӧма, сетӧма сьӧлӧм.
Тӧдны мед муслунлысь дон.
Лов вылам мый — сійӧс доля.
Кыаыс петтӧдз ог вод.
Коді нӧ мыжаыс? Оля!
Ӧтнад тэ мыжаыс. Вот!
Гӧгӧр мен восьса и югыд.
Некутшӧм лёклун оз вен.
86
Сьыла — и ачыд тэ, ачыд он дугӧд,
Али нӧ лӧсялӧ тэн?
Авторитетӧй кӧть дзоля,
Ӧтнамлӧн оз на и сод.
Коді нӧ мыжаыс? Оля!
Ӧтнад тэ мыжаыс. Вот!
2.
Визув руыс пырис лолӧ —
Збыльысь бордъя лоис лов.
Видза колян, ӧтка олӧм!
Аскисянь мен он нин ков.
Быттьӧ лэбала ме вылын,
Аслым долыд, аслым бур.
Аски гӧтрася ме, кылан!
Меысь шудаыс оз сюр.
Эм тай менам, мыйта колӧ,
Му выв югыд, енэж лӧз.
Аски кӧлысь вылӧ волӧй,
Тӧдса йӧз и тӧдтӧм йӧз.
Кывсьӧ матӧ, кывсьӧ ылӧ,
Мыйкӧ кывсянтор кӧ эм.
Кодӧс шуа муса нылӧн,
Мекӧд ӧтлаӧдас нэм.
Озырӧсь ми няньӧн-солӧн.
Наысь кындзи, эм на-й лов.
Прӧщайт сэсся, ӧтка олӧм!
Аскисянь мен он нин ков.
1975
81
Чолӧм тэныд, Мозын ю
Чолӧм тэныд, Мозын ю,
Вайи Изьва юсянь,
«Чолӧм» кывсӧ кӧть ог шу,
«Видза олан» шусяс.
Лӧз ю дорын, сӧдз ю дорын
Мед нимкодясьӧ лов.
Тэ Удора, тэ Удора,
Век асшӧр мичнад ов.
Чолӧм, Вашка юӧй, тэн
Леткасянь и Лузсянь.
Ӧтув гаж кӧ тан и сэн,
Кодлы сэки узьсяс?
Лӧз ю дорын, сӧдз ю дорын
Мед нимкодясьӧ лов.
Тэ Удора, тэ Удора,
Век асшӧр гажнад ов.
Луныс-войыс — лыд ни тшӧт,
Кадыс шуньгӧ гора.
Татчӧс йӧзлы радӧсь тшӧтш
Эжва и Печора.
Лӧз ю дорын, сӧдз ю дорын
Мед нимкодясьӧ лов.
Тэ Удора, тэ Удора,
Век ыджыд шудӧн ов.
1972
ИЗЬВАЛЫ СЬЫЛӦМ
Турӧбыс войӧдіс ылӧ,
Югдіс и ывла, и лов.
88
Изьваӧй тулыссӧ кылӧ,
Тулыссӧ кывтӧг оз ов.
Тулыс бӧрсяыс вӧтчы,
Нимкодьӧд йӧзлысь нэм.
Изьваыс му вылас ӧти,
Ӧти — и медмуса мем.
Тӧвруыс ю паныд катӧ,
Гызис мед кыпӧдчысь лун.
Гожӧмыс гӧститӧ татӧн,
Гӧститӧ, кытчӧдз оз мун.
Гожӧм бӧрсяыс вӧтчы,
Нӧшта на югдӧд нэм.
Изьваыс му вылас ӧти,
Ӧти — и медмуса мем.
Сьӧлӧмыд бур вылӧ ыштӧ,
Кадыс оз надзмӧдлы ӧд,
Зарниа арыс тай лышкыд
Ачыд кӧ дышсӧ он тӧд.
Арыс бӧрся тэ вӧтчы,
Озырмӧд ассьыд нэм,
Изьваыс му вылас ӧти,
Ӧти — и медмуса мем.
Лым бара шебралӧ мусӧ,
Кӧдзыдыс медым эз вен.
Изьвасӧ — сиктсӧ и юсӧ -
Некор не вунӧдны тэн.
Кыа бӧрсяыс вӧтчы,
Ӧзйӧд век ыджыд нэм.
Изьваыс му вылас ӧти,
Ӧти — и медмуса мем.
1974
89
И БАРА, БАРА...
И бара, бара шпоргӧ коръя вӧр,
И бара, бара гожӧм локтӧ воча.
Тэ некор дзик эн няргыв, сьӧлӧмшӧр,
Кӧть олӧмыс тэн нюмъявліс зэв шоча.
И бара, бара ӧддзис парма ёль,
И бара, бара востымасьӧ юыс.
Тэ ковтӧмторсӧ сы йылысь он доль,
Мый верӧстӧ лёк война мырддис-нуис.
И бара, бара енэж сэтшӧм лӧз,
И бара, бара шонді качис вылӧ.
Тэ ачыд аснад — му выв лёклы грӧз,
И туйвеж тэнӧ ӧні оз нин ылӧд.
И бара, бара вӧччӧ чужан му,
И бара, бара олӧм бурыс лыбӧ.
Тэ олӧм пудтӧ он нин этша ну,
Но бурсӧ он куш артав вояс лыдӧн.
И бара, бара шпоргӧ коръя вӧр,
И бара, бара гожӧм пырӧ лолӧ.
Тэ — нывбаба,
Тэ — олӧмыслӧн шӧр,
Мед быдтор вӧчсьӧ сідзи, кыдзи колӧ!
1965
ЛОКТА ГВАРДЕЕЦЛӦН ЧОЛӦМӦН
Ас чужан пельӧсӧй, копыр тэд!
Радлунӧс ог пыдын видз.
Паныд мем быттьӧкӧ котӧртӧ
90
Чой йылын вежӧдысь кыдз.
Нетшышті юрсьым фуражкаӧс,
Чужӧмам швачӧдӧ тӧв.
Крут на тай сӧлӧма трӧпаыс, важ кодьыс,
Быдса нин кык во кӧть гортын эг вӧв.
Чоййывса сиктас и чужлі ме,
Олӧмлысь тӧдмалі лад.
Помасис воинскӧй службаӧй,
Ӧні запасын салдат.
Тӧдліс на кыдз усьлӧм дедӧӧс,
Бать ветліс служитны тась.
Чой йылын выль корйӧн сярвидзысь дивӧыс
Кымынысь вевъяліс вежлыны пась!
Локта гвардеецлӧн чолӧмӧн,
Туй визьӧс югзьӧдӧ май.
Мирлы-й салдатъяс на колӧны,
Враг медым лёксӧ эз вай.
Петкӧдлам уджын бур сямнымӧс,
Зільлун эз чин и эз быр.
Нимӧдны быдлаын Рӧдина-мамнымӧс,
Чой йылын кыдз пу мед сулаліс пыр.
1990
кыкӧн
Югыд вой оз вермы
Овны сьыланкывтӧг:
Сьыланкывйыс бара
Ласта весьтті кывтӧ.
Лӧз ю дорӧ петіс,
Вензьӧ вӧльнӧй гыкӧд.
А ю берег дорті
Ветлӧдлӧны кыкӧн.
91
Ветлӧдлӧны найӧ,
Шудаӧсь да збойӧсь,
Ликтіс налы шудсӧ
Ачыс гожся войыс.
Кӧть и лэчыд тӧлыс
Гортӧ вӧтлӧ найӧс,
Да и рытыввывсянь
Сімсьӧд кымӧр кайӧ.
Но веж кинас ӧвтӧ
Кымӧрыслы пожӧм.
Эн вай ыршась, вой тӧв,
Сы вылӧ и гожӧм.
Весьшӧрӧ мӧй берег
Окасьӧ веж гыкӧд?
Мед нӧ, мыйта колӧ,
Ветлӧдлӧны кыкӧн.
1968
ЫЛӦДЗ кывсян, коми пывсян
Ылӧдз нималан да кывсян,
Коми войтырлӧн пӧсь пывсян.
Тӧдса мыгӧрнад нин коран,
Сотысь рунад нэмтӧ колан.
Тӧвнас, кӧдзыдыс кор лыйсьӧ,
Тэтӧг небзяс ӧмӧй лысьӧм?
Сотысь руа гор вом восьтам —
Содтӧд жарсӧ запас босьтам.
Медым медся чизыр тӧвсьыс
Эгӧ повзьӧй — ачыс ӧвсис.
Аттьӧ тэныд, коми пывсян!
Весьшӧрӧ мӧй ылӧдз кывсян?
92
Но и гожӧмнас, кор сідз нин
Жарсьыс асьнымӧс не видзны,
Лӧддза-номъя видз выв бӧрын
Асьным быттьӧ сэк рай шӧрын.
Бара лӧсьыд, бара долыд —
Ветлӧ кокньыдика лолыд.
Быттьӧ шыбитім во дасӧс,
Бара страдуйтны ми дасьӧсь.
Бара томмим, бара выльмим,
Бара кыськӧ воис вынным!
Аттьӧ тэныд, коми пывсян!
Весьшӧрӧ мӧй ылӧдз кывсян?
Аттьӧ, аттьӧ, коми пывсян!
Он ӧд весь вель ылын кывсьы!..
1988
МЫЙ Нӧ, нывъяс
Мый нӧ, нывъяс, мый нӧ, шаньяс,
Тӧлк вылӧ тай некыдзи ог во.
Вӧлісны и менам шондібанъяс,
Сӧмын некоді эз ло.
Гуляйтлі ме ӧти нывкӧд,
Тувсов ласта вывті ветлім дыр.
Дӧзмис нылыс: «Шу тэ, зонмӧй, кыв кӧть,
А то ышлолалан пыр».
Мӧд том нывлы гожся рытӧ
Мыччи катшасинъясысь букет.
Скӧрмис нылыс: «Водзсӧ вӧлін кытӧн?
Косьмӧм дзоридз он жӧ сет!»
93
Коймӧд нывлы арся войӧ
Вашниті, мый таті висьӧ со.
Вочавидзис нылыс меным збоя:
«Висьыськӧд мен шуд оз ло».
Кытчӧ воштыны мен юрӧс?
Ывла вылын бушколалӧ тӧв.
Мый нӧ, нывъяс, мый нӧ сэсся, буръяс,
Мый нӧ оланныд ті чӧв?
1982
 
 
Владимир Александрович ПОПОВ чужис 1934 вося январь 1 лунӧ Ижма сиктын. Сійӧ оліс-выліс быдсяма печорскӧй сиктъясын — Нӧвикбӧжын, Лаяын, Мутнӧй Материкын (Семӧндрейын), Брыкаланскын (Кыдзкарын), Щельяюрын, сэсся бара Ижмаын.
Помаліс 10 классӧ Мохчаын.
1960 воын Вл. Попов помаліс Москваын А. М. Горький нима Литературнӧй институт, кӧні вит во чӧж нуӧдіс бур творческӧй школа тӧдчана роч поэт Сергей Смирновлӧн семинарын. Институт помалӧм бӧрын уджаліс 1987 воӧдз Коми книжнӧй издательствоын старшӧй редакторӧн, сэсся Войвыв кодзув» журналса главнӧй редакторӧн.
1960 воын Вл. Попов лэдзис ассьыс медводдза кывбуръяса гижӧд чукӧр — «Тувсов йӧлӧга». А ставнас поэтлӧн петаліс дас кык книга — кывбуръяс, поэмаяс, челядьлы висьтъяс: «Бара аддзысим» (.1964), «Катер» (висьтъяс, 1967), «Когда на Севере весна» (Москва, 1967), «Чуксасьӧны вояс» (1968), «Медаль» (рочӧдӧм висьт, 1969), «Моё лето» (1970), «И бара лун» (1974), «Как терялась Марина» (рочӧдӧм висьтъяс, 1976), «Бӧрйӧм кывбуръяс, поэмаяс, комиӧдӧмъяс» (1979), «Лебединая родина» (Москва, 1981), «Гы бӧрся гы» (1984).
«Вояс ылын и матын» — поэтлӧн выль книга, кытчӧ пырисны кывбуръяс, поэмаяс, сьыланкывъяс.
 
==Владимир Тимин. Йӧзлань чужӧмӧн: Кывбуръяс. Сыктывкар: Коми книжнӧй издательство. 1987. 104 лб.==
 
ВЛАДИМИР
ТИМИН
 
Йӧзлань чужӧмӧн
Кывбуръяс
 
Коми книжнӧй издательство
Сыктывкар
1987
 
<>
 
Владимир Тиминлӧн выль книга йиджтысьӧма радейтӧмӧн ас чужан му да йӧз дінӧ. Поэтлӧн видзӧдласыс шымыртӧ олан вояс челядьдырсяньыс ӧнія лунъясӧдз.
Мыйла муса мем Коми муыс —
Джуджыд пармаыс, Эжва юыс?..
Тайӧ юалӧмыс вылӧ вочавидзӧны книгасӧ артмӧдысь кывбуръяс.
 
==Эзысь Сыктыв==
 
<>
 
Челядьдырся
 
Кӧть тайӧс некодлы ог висьтав,
А ме ас думӧн туйын бара,
Эм весиг пасйӧд тетрадь листын,
Мый колӧ ньӧбны меным карын.
 
Выль каллян — пӧрысь Прокӧ дедлы,
Бур дадь мем вӧчліс колян тӧлын.
Чай дінас кӧлач Наста тьӧтлы,
Код тӧдӧ мойдкыв уна пӧлӧс.
 
Гриш Васьлы книга ваяс радлун.
Кӧть мортыс нэмсӧ олӧ ӧтнас,
Но аслас ыджыд льӧм пу садйысь
Оз некор ми коддьӧмсӧ вӧтлы.
 
Ме думысь, сьӧла чипсан лоӧ
Бур козин вӧралысь Микитлы.
Кор висьлі, кӧчӧс вайліс... Со ӧд
Бур йӧзыс мыйта миян сиктын.
5
Лӧсьыд ягын,
Сӧмын номйыс —
Збыльысь веськыд мат.
— Медъя, медъя...
Сідзкӧ арыс озыр, —
Шуӧ баб.
Лысва
Паськӧм пырыс йиджӧ,
Зіля вотам пув.
Коскыд юкалӧ,
А сувтан —
Зэрас лыска ув.
Шонді мыччысьлӧ и вошлӧ,
Шувгӧ яла яг.
Майбыр, дивъя талун тані —
Радлӧ зверь и гаг.
Визяорда нюрлань пышйӧ,
Вирдыштӧ гӧрд ур.
Найӧс миян дзоля Катшыс
Тӧкӧтьӧ оз пур.
Сӧмын лэбысь туриясӧс
Яла яг оз кут.
Оз кӧсйыны ме моз корсьны
Места вылын шуд.
Лӧсьыд ягын.
Ло тэ рамӧн
Либӧ лэптав ныр,
Пыдди пуктана тан сійӧ,
Кодлӧн дозйыс тыр.
6
Ёма
Ичӧт дырйи ме радейтлі ёна,
Бабӧ мойдлывліс кор сьылігтыр,
Кыдзи пармаын чуксасьӧ Ёма,
Корсьӧ кывзысьтӧм челядьӧс пыр.
Тӧлыс гыӧра ӧшиньӧ швачкӧ.
Тӧв-ӧ? Гашкӧ нин, Ёмаыс сэн?
Баблӧн мыш сайын буса пӧсь паччӧр
Ичӧт крепостьӧн кажитчӧ мен.
Медым лёкпырысь вензьӧны тӧвъяс,
Кильчӧ вылын мед пидзӧсӧдз лым,
Чуксась, Ёма, и эрдъясӧд шӧвъяв
Сэтчӧдз, кытчӧдз оз сод менам вын.
Али кусі нин пармаын збойлун?
Али мортысь тэ повны он куж?
Регыд, аддзысиг лунын кӧть войын,
Крута кусыньта зэлыд ньӧввуж.
...Вояс мунісны. Бара ме сиктын.
Важ моз эрдъясӧд шутьлялӧ тӧв.
Челядьдыр мекӧд янсӧдчис дзикӧдз,
Ёма воши жӧ, быттьӧ эз вӧв.
Сӧмын сэтшӧм жӧ сьӧд, пемыд войын,
Бабӧс казьтыліг, кажитчӧ мен:
Ёма мудерджык воясӧн лои —
И ог мын сыысь, кытчӧдз ог вен.
7
Патефон
Сиктын ветлӧдліс
Киысь киӧ,
Вӧлі кӧзяинтӧм
Да важ.
Гежӧд войпукъяс дырйи
Сійӧ
Швыргис-дзуртліс,
Но вайліс гаж.
Шӧрӧ петлісны
Мудзӧм нывъяс
И, кор шыасяс патефон,
Сюран йӧктысьлы
Шоныд сывъяс:
Тэд кӧ дас саяс —
Тэ нин зон.
Нылӧс,
Зонмӧс ли —
Быдтор суліс:
Верстьӧ уджъясысь
Мудзӧм сой,
И тшыг кынӧма
Гажа тулыс,
И бур вӧтъяса
Гожся вой.
Овліс...
...Музыка
Ланьтас дзик кӧ,
Вугйӧд бергӧдлам
Уна пӧв...
Война воясӧ
8
Миян сиктын
Ӧти гудӧкасьысь
Эз вӧв.
Ворсан керка
Ворсан керка,
Ворсан керка
Вӧвлі дзик быд коми сиктын
— Пыр,
Эн кильчӧ вылас бергав,
Ӧдзӧссӧ ас бӧрад сипты.
Том йӧз чукӧртчӧны гусьӧн,
Рӧмдӧ ньӧжйӧникӧн ывла...
— Пемыд посводзас эн усьӧй,
Банйӧм чужӧма тусь-нывъяс!
Кутліс зонмыс медся шаньсӧ.
Сӧмын кылӧ: эн вай тэрмась,
Ме тэд абу туй дор анькытш,
Зэв на сконйыштчыны верман.
Ичӧт керка йӧзӧн тыри.
Кӧзяйкаыс, мелі пӧчӧ,
Вайӧ важ туисын ырӧш —
Пӧчкӧд сёрнитчӧма стӧча.
Кодкӧ водзвыв джоджсӧ чышкис,
Кодкӧ воис няньӧн-солӧн...
Пӧчӧ тӧдӧ: гажӧдчытӧг
Дуб зэв вермас лоны олӧм.
9
Тагйӧй, тагйӧй —
Кокньӧдысьӧй,
Солӧй, солӧй —
Ӧлӧдысьӧй.
Том пӧраыс вӧвлӧма,
Вичко чойӧ пӧрлӧма.
Экма!
Кодкӧ со нин спектакасьӧ —
Нинӧмтор оз гӧрддзась сӧртӧг,
Наян синма гудӧкасьысь
Зільӧ нылӧс кывйӧн йӧртны.
Нывка пыркнитыштіс юрсӧ,
Ок и изнысӧ пӧ зіль -
Месянь виччысян кӧ бурсӧ,
Ноко, ызӧбты кадриль.
Керка ловзис гудӧк шыысь —
Он кӧсйы да ылалан —
Том вир-яйныс ӧзйӧ сыысь,
Йӧктігмозыс сьылӧны:
Мамӧ вылӧ, батьӧ вылӧ
Ыджыд протокол гижа,
Таво ар кӧ оз гӧтравны,
Пачсӧ тоинӧн кисьта.
Вӧлі ас кежся тан сёрни,
Юргис уна частушка.
Сӧмын казялісны: сёр нин,
Важӧн гортӧ мунны кад.
Аски бара уджъяс бертны...
Пӧчӧ,
Ӧдзӧсъястӧ томнав.
10
Ворсан керка,
Ворсан керка,
Миян войнабӧрса томлун.
Бӧрӧ видзӧдлас
Сійӧ кажитчӧ, мый кадыс
Мунӧ надзӧн.
Кадыс лэбӧ, ок, и лэбӧ,
Кӧсъян он кӧть.
Ӧтчыд кывлан, быттьӧ дивӧ:
Пуксьӧй, дядьӧ.
Тэд автобус пытшкын
Места сетас зонка.
Таысь сэтшӧма тэ чуйман,
Весиг пуксян.
Кӧн нӧ челядьдырыд коли,
Кутшӧм воын?
Асьтӧ стеклӧ вывсьыс аддзиг,
Дзорган гусьӧн:
Зонмӧн пуксин минут сайын,
Дядьӧн — воан.
Абу жаль,
Мый коли челядьдырӧй менам.
Водзӧ восьлаліг,
Ме ӧвта сылы киӧн.
Верстьӧ мортлы
Верстьӧ сьӧкыдлунъяс венны
Челядьдырӧй меным,
Ылыстчигмоз,
Сиӧ.
11
Асъя вӧт
Вугыр, шатин,
Кӧмтӧм кокъяс,
Зептын нянь да лук,
Кильчӧ вылын дзоля вокъяс —
Ставыс ӧти здук.
Выя шаньга
Вежань ордын,
Рӧзваль даддя тӧв,
Сыктыв весьтын векньыд ордым,
Юр кыскалан вӧв.
Батьӧ кӧчӧс вӧрысь вайӧ,
Мамкӧд вотам чӧд...
Вӧлі челядьдырӧн тайӧ,
Ӧні — дженьыд вӧт.
 
<>* * *
 
Дзурк-дзурк сетчас кынмӧм ӧдзӧс...
Муртса петан керка пытшкысь —
Йӧжгыльтӧдас-сотас кӧдзыд,
Сюйсяс питшӧгад и мышкад.
Гӧгӧр, мыйта судзӧ синмыд,
Кыптӧ тола бӧрся тола...
Кор нин муса Сыктыв дінӧ
Рытын тэа-меа волам?
Муртса мӧвпышті тадз, бӧрысь
Кыліс гым шы — збой да гулыд:
Трактор петӧ мастерскӧйысь,
Вайӧ гора, гажа тулыс.
12
Тулыс
Войтӧла — тэрыб,
Лунтӧла — небыд,
Ловзьӧдан войт бӧрся войт.
Ӧкмыс му-ва сайысь
Регыд нин,
Регыд
Воан тэ,
Мелі да збой.
Шуйгавыв видзӧдлан —
Парманым шыасяс,
Веськыдвыв —
Серӧктас ёль.
Рытъядор
Зарниӧн вӧччӧдан кыасӧ,
Вежсьытӧг
Немтор оз коль.
Вильыш, шань нывкаӧн
Пыран и керкаӧ,
Пышйӧдан сэк
Чӧскыд ун.
Серамӧн-сьылӧмӧн,
Ёльдорса вербаӧн
Ышмӧдас
Том бур вой-лун.
 
<>* * *
 
Коді ошкӧ, коді кулитӧ:
Он куж шуны сылы кыв.
Мунӧ, мунӧ сиктса уличӧд
Кизя сапожкиа ныв.
13
Векньыд борйӧд быттьӧ восьлалӧ.
Абу ичӧт, абу кузь.
Быдӧн ӧшиньсӧ сэк восьталӧ:
Унмыс локтӧ кӧть, оз узь.
Ӧмидз рӧма нывлӧн вом дорыс,
Юрси — тэрыб тувсов ёль.
Мунас матіник кӧть код дорӧд,
Некод веськодьӧн оз коль.
Сиктын коньӧр зонъяс косьмӧны,
Весиг дедсӧ кутӧ баб.
Том йӧз сьӧлӧмнысӧ восьтӧны,
Сӧмын весьшӧрӧ тай — тшап.
Мича нылӧй, кӧн тэ чужӧмыд?
Висьтав мем, а то ог мун.
Ас ног вочавидзны кужас и:
Чужанінӧй — Коми му.
Кӧть мед кутшӧм паськӧм пасьталас,
Кӧть мед кутшӧм аснас бур,
Ноко, зонъяс, Коми пасьтала
Сылы пара оз мӧй сюр?
 
<>* * *
 
Бара ӧзйӧ асъя кыа,
Шызьӧ ывла — пом ни дор,
Ӧдйӧ паськалӧны шыяс,
Кылӧ тракторъяслӧн гор.
14
Тырӧ йӧзӧн гажа берег.
Дзирдалыштӧ лысва войт.
Вильыш йӧлӧгаыс нерӧ
Кодлӧн гӧлӧс медся збой.
Тур-бар муныштісны понъяс -
Мыйсӧ садьмигад он кыв!
Петӧ ыркалыштӧм вонйысь
Асъя унзіля на ныв.
Ӧвтӧ чӧскыд турун дукӧн,
Быдтор вылын — страдна пас.
Варовитӧ садьмӧм мукӧд
Зарни коръяса кыдз рас.
Васа нывъяс
Лӧнь войӧ
Ланьтӧм Сыктыв дорын,
Оз вӧр кор весиг
Турун йыв,
Друг нывлӧн гӧлӧс
Кылас гора,
И муас швачкас
Тэрыб гы.
А сэсся юсьыс
Сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн
Нёль васа ныв,
Нёль васа чой...
И быдӧн чери кусӧ пӧрччӧ,
И тыртӧ гажӧн пемыд вой.
15
Сэн радлӧм, серам,
Сьылан шыяс,
Оз тӧдны шог
Нёль мича ань,
Но тӧлысь югдӧдіс на пиысь,
Код вӧлі медмича,
Медшань.
И ӧзйис сэки менам сьӧлӧм:
Мый тайӧ мичсьыс тэныд, ю?
Ме кысси бадьяс костӧд чӧла
И со нин киын
Чери ку.
Лӧз биӧн ёрӧ
Кӧдзыд дзирдыс,
И кынмӧ чери кусьыс сой
Да сідз, мый весиг босьтіс йирмӧг,
Но, кылӧ,
Локтӧны нёль чой.
Ме аддза пасьтасьӧмсӧ боксянь.
Зэв лӧнь.
Оз вӧрзьы турун йыв.
Дзик ӧтнас колиг,
Корсьӧ-ноксьӧ
Да нора бӧрдӧ
Мича ныв.
То ӧдйӧ чепӧсйылас валань
И кевмӧ,
Лэптӧ кыкнан ки,
То локтӧ бӧр
И кевмӧ бара...
Ме сувті.
Орччӧн лоим ми.
16
Юр весьтын тӧлысь
Быттьӧ сыліс,
Вӧр-васӧ шымыртіс сьӧд вой.
Сы водзӧ сувті
Пидзӧс вылӧ
И восьті ассьым сьӧлӧм дой.
— Сувт, морт,
Эн зіль ас нэмтӧ шогны, —
Тадз шуис ныв и сетіс ки.
— Тэд эз ков, эз ков татчӧ локны,
Ме — васа ныв,
Тэ — мулӧн пи.
Став тэнад тӧждъясӧдз
Зэв ылын,
Кӧть аддза, кыдзи вежсьӧ му.
Удж шыяс лун и вой кӧть кыла,
Мем мусьыс дона
Кӧдзыд ю.
Тэн ва оз сет,
Мед сьӧлӧм сотчис
Да олӧм дженьыд лои мед.
Тэ ассьыд нэмтӧ видзан сэтчӧ,
Час кытчӧ ассьым ме ог сет.
Ог кӧсйы кӧдзыдлунсӧ венны
И, сэк жӧ, крепыд сылӧн власть.
Эн дивит, морт,
Ме эска тэныд.
А ӧні войкӧд муна тась.
Ныв мыччис чуньяссӧ
И суніс.
Мый вӧчны водзӧ -
17
Ме эг тӧд,
Но войыс исковтіс
И вуні
Лӧнь Сыктыв дорын мича вӧт.
Видз ВЫЛЫН
Гым
Ю сайысь
Воӧ-мурзӧ.
Коса — бокӧ!
Киӧ — куран!
Аддзан: дзеблалӧны юрсӧ
Бобӧнянь
Да йӧла турун.
Рака чукӧр
Лёкысь кравзӧ.
Вӧвным прыськайтӧ,
Оз сулав.
Тӧв ныр
Лэбӧдны дась ставсӧ,
Гартлӧ буссӧ
Вывсянь улӧдз.
Чардби
Югъёвтіс юр весьтын,
Сэсся грымӧбтіс
И зэрмис...
Асьным кӧтасьыштім эськӧ,
Но и куртны
Буретш вермим
18
Сыктыв бокын лежнӧг дзоридз —
Сыысь мичаыс оз тӧр.
Орччӧн пукалім ми сёрӧдз,
Огӧ лысьтӧй мунны бӧр.
Тагйысь кокни менам юрӧй,
Да и ачыд вильыш поз.
Ставсӧ висьталам кӧ — сюрас,
Кужам соссьыны кӧ — оз.
Ылын быглясьӧны гыяс,
Берег пӧлӧн — шы ни тӧв.
Сёрмим... кӧть и рытъя кыа
Кустӧдз мигнитліс сё пӧв.
Страдна кадӧ
Ӧмидз кӧрӧн ӧвтӧ
Сыктыв дорын ывла,
Котӧртӧны кӧмтӧг
Оз тусь вира нывъяс.
Быттьӧ вильыш тӧвру
Йӧршитчӧма наӧ.
Вирдыштісны... Чӧвлы —
Дурӧны нин ваын.
Сёльӧдчӧны, радӧсь,
Тонӧсь нин, ю шӧрас...
Майбыр, страдна кадӧй,
Том йӧзлӧн бур пӧра.
19
Весиг ӧбӧд дырйи
Вын песны оз. дышӧд,
Дзирдалӧны дыр нин
Ыргӧн рӧма мышъяс.
Коркӧ-нисьӧ нывъяс
Петалісны ваысь,
Видзӧдлісны вывлань —
Пемдӧ небесаыс.
Уськӧдчисны куртны,
Коді кыдзи вермӧ,
Удитісны муртса —
Гымыштіс и зэрмис.
Медым чомныс письтіс,
Медым делӧ вӧрны,
Сёрни-серам киссьӧ,
Ку пытшкас оз тӧрны.
Гымыштіс... и найӧ
Дрӧгнитісны сыысь,
Сӧмын вӧлӧм тайӧ
«Беларусьлӧн» шыыс.
«Нывъяс, энӧ ёрччӧй! —
Ортсысь кылӧ гӧлӧс. —
Позьӧ кӧ, ме орччӧн
Шойччӧдышта «вӧлӧс».
Чайта, онӧ дӧзмӧй,
Ставныд ті зэв бурӧсь...
Но вот кытысь йӧзлы
Скӧр гӧтырыс сюрӧ?»
20
Сералӧны нывъяс,
Шмонитӧны воча:
«Сідзкӧ, мелі кывйыс
Вичмӧ сылы шоча.
Медым лоин шуда,
Висьталамӧй инӧ:
Бӧрйы гӧтырпутӧ
Эн рытйысянінын».
Сыктыв юӧ ылын
Ӧшкамӧшка уси.
Нывка том зон вылӧ
Видзӧдлывлӧ гусьӧн.
Сӧмын зэрыд, аттӧ,
Кобис сёрни шӧрын.
Майбыр, страдна кадӧй,
Том йӧзлӧн бур пӧра.
Сыктыв дорын
Сыктыв ю дорті ме муна,
Паныд локтӧ мича ныв.
Сэні, веськыда кӧ шуны,
Сьӧлӧм тӧкӧтьӧ эз сыв.
Ок и мича, ок и статя...
Висьтав мамыдлы поклон,
Шу, мый вӧзйӧ асьсӧ зятьӧн
Сыктывкарысь коми зон.
Нывлӧн гажа серам кылӧ,
Меным вочавидзӧ: «Бур.
21
Кымӧр кыпӧдчӧ со ылын,
Первой турунсӧ вай курт».
Рытлань артмис ыджыд зорӧд.
Сэсся кыкӧн колим ми.
Ок и лӧсьыд Сыктыв дорын
Кутны нывлысь шоныд ки.
 
<>* * *
 
Синмӧ шыбитчана ӧблика,
Мичнас кывсьӧ ылӧдз.
Нывкӧд паныдасян ӧтикысь —
Дасысь бергӧдчылан.
Эськӧ суны, сёрни панлыны,
Любуйтчыштны сыӧн,
Ӧта -мӧдлысь чужӧмбаннымӧс
Сотны пӧсь лов шыӧн.
Сӧмын эз тай сійӧ вичмы мем...
Мам и шуис татчӧ:
«Дзик быд нывлӧн аслас мичлун эм,
Кодӧс онӧ аддзӧй.
Онӧ аддзӧй овны кужӧмсӧ,
Ловсьыс кодзув-бисӧ...
Мича нывлысь окав чужӧмсӧ,
Мисьтӧм нывлысь — кисӧ».
22
Салдат воӧ гортас
Видза олан,
Чужанінӧй —
Муса сиктӧй,
Яг
И видз!
Вои ай-мам керка дінӧдз —
Кыла ассьым ним да вич.
Ставыс сьӧлӧм шӧрӧдз инмӧ —
Тӧдса йӧз
И ывла выв.
Кыйкнитыштлӧ лукав синнас
Вильыш руа сусед-ныв.
Ӧні ме — салдат запасын.
Видза олад, мам и бать!
Пыралі и суседъясӧ —
Гашкӧ, аски лоа зять.
Ветлі сэтчӧ, ветлі татчӧ,
Аттӧ, сё ерӧмакань —
Кар да сиктӧй костын, аддза,
Дзикӧдз вушйӧма нин грань.
Гӧгӧр чурвидзӧ антенна —
Кыйӧ содтӧд олан гаж.
Тьӧсӧн кышӧм керка стенъяс,
Кумъяс местаын — гараж.
Мӧс оз бакӧст карта сайын,
Рытъядорыс — шы ни тӧв.
Сусед-нывка, аддза, вайӧ
Магазинысь нянь да йӧв.
23
Войдӧр мӧскыс вӧлі уна,
Ӧні кольӧма пӧ нёль.
Да и тэ, дерт, пышъян-мунан,
Тадзтӧ, шуӧ, скӧнь оз коль...
«Кымӧр локтӧ, кымӧр локтӧ,
Ог тӧд — зэрас али оз...»
Аскисянь нин, со и он тӧд,
Менӧ виччысьӧ совхоз.
Зонлысь сьӧлӧмсӧ кӧ ӧзтін,
Олан туйтӧ сыкӧд йит.
Дорам шуд...
А сиктын мӧскыд
Ӧні — нёль...
А лоас вит.
 
<>* * *
 
Став васӧ
Сыктыв
Эжва юлы вайӧ...
Мый воштас ним —
Оз шогсьы
Ни оз пов.
Сідз тэрмасян тэ мунны
Верӧс сайӧ
И веськодь дзик,
Мый воштан ассьыд ов.
24
Ас сиктын быттьӧ югдӧ нимӧй,
И сылӧн кусӧмысь ме пола,
Ӧд карын шуӧны кӧ Тимин,
То сиктын — Игӧ Васьӧ Володь.
Тан пыдди пуктанаыс — рӧдӧй,
Сы бӧрын казьтылӧны батьӧс,
На серти быдӧн менӧ тӧдӧ —
И таысь рӧдвужӧйлы аттьӧ.
Зэв ыджыд аттьӧ, мый ме ола,
Мый рӧдӧн ошйысьны на позьӧ,
Но частӧ дум вылӧ мем волӧ,
Мый нимнам уджйӧза на водзын.
 
<>* * *
 
Галя чойлы
Ме бара Гарьяын.
Кӧть ог и мунлы тась.
Мед лымсӧ гартлӧ ӧшинь сайын
турӧб,
А тані шоныд,
Каньпи ӧтнас дурӧ,
И варовитӧ мамкӧд Опонась.
Суседъяс костын пыр нин
Сёрни эм:
Мый тӧждысьӧдӧ,
Вӧчсьӧ гӧгӧр,
25
Кывсьӧ...
Сук тшынӧн пуркйӧ
Тола сайын пывсян.
Бать лӧдсалӧ,
А ва лӧсьӧдны — мем.
А помнитан?
Сикт весьтын енэж лӧз,
И малыштны быд дзоридз
Вӧлі дась тэ...
Шӧвк туруна веж видзьяс йылысь
казьтіг,
Стен сайын ньӧжйӧ
Бакӧстыштлӧ мӧс.
Рад воны татчӧ
Любӧй кадӧ дзик,
И вояс чӧжӧн йитӧдъяс оз кусны,
Ӧд Чужан муӧй дінӧ
Ыджыд муслун
Ме пытшкын ӧзтӧ
Ичӧт Гарья сикт.
 
<>* * *
 
Талун тані ме пи и гӧсть...
Югзьӧ
Ваймӧм пач
Сартас биӧн,
Буретш банйӧма,
Небыд,
Пӧсь
Кӧвдум руалӧ менам киын.
26
Дзижгӧ кашникын сывдӧм вый —
Бертышт кӧвдумтӧ
Да и чуняв —
Пӧсь нянь дорад век вунӧ, мый
Ньӧти кынӧмыд эз на сюмав.
Дзебны нимкодьӧс ме ог кут,
Асъя здукъясыс сійӧн шаньӧсь,
Мый мем сьӧлӧмӧдз мӧрччӧ шуд —
Мамӧ киясысь
Небыд няньыс.
Ас сиктын
Менам ёртӧй лэбис Гаграӧ,
А ме бара мӧді Гарьяӧ.
Ог тшыкӧд вир аэропортын,
И пыдӧ гырысь сьӧм ог дзеб,
Автобус часӧн ваяс гортӧдз,
Кӧн — турун, шонді, ном и геб.
Кӧн эзысь Сыктыв керйӧн тырӧма,
Но мед — и сыысь гажӧй бырӧма.
Кӧн ӧні буретш страдна кад,
Бур отсӧг воӧ матысь, ылысь...
Гитара вой шӧрӧдз со кылӧ —
Оз узь студентъяслӧн отряд.
А кӧнкӧ тадз жӧ, збой да ён,
Удж бертӧ гарьяса ныв-зон.
27
Мый вӧчан — разалӧны челядь,
Тан бордсялыштасны и — на:
Том йӧзлы дзескыд чужан пельӧс,
Вай налы талун став страна.
Том йӧзӧс йитӧ ыджыд мог,
Роч кыв и кыпыд оланног.
Сикт кузя тӧвзьӧ тэрыб трактор,
И оз нин чуймӧд сылӧн ӧд,
А бокын, ферма дорын, тракйӧ
И кыскӧ сьӧкыд тэчас мӧд.
Кӧть йӧзыс татысь век на петӧ,
Сикт воддза серти унджык сетӧ —
Эм аслас та вылӧ закон.
Зэв любӧпырысь дзоргӧ пӧчӧ:
Внук дас морт пыдди уджсӧ вӧчӧ,
Кӧрт вӧлыс сылӧн аминь ён.
Со тӧвзьӧ ещӧ ӧти — кеж!..
И век жӧ мортӧс кӧрт оз веж.
Нянь-солӧн да мӧс вӧра йӧлӧн
Ас сиктӧй озыр вӧлі пыр.
Ме кӧсъя, медым Сыктыв пӧлӧн
Эз некор ловъя гӧлӧс быр.
И йӧлӧгаыс, вой кӧть лун,
Мед нерны комиӧн эз вун.
28
Тӧвся рытӧ
Керка пытшкын шоныд,
Керка пытшкын югыд,
Вильыш мича каньпи
Джодж вольӧссӧ дзугӧ.
Кӧть и вельмӧм Войпель
Лымсӧ сявкйӧ-кӧдзӧ,
Бӧрӧ-водзӧ ветлӧ
Небыд шыа ӧдзӧс.
Сусед кежас билань,
Виччысин кӧть эн тэ.
Керка — весь оз шуны —
Сиктад нёльӧд стентӧм.
Сёрнитчан да восьтан
Вемӧстӧ и вӧттӧ,
Ас вӧляысь сэсся
Варовитан пӧттӧдз.
Пызан дорӧ гӧстьӧс
Коран нимӧн-вичӧн
Югыд самӧварлань,
Коді быттьӧ ичмонь.
И он юась — мыйла
Татшӧм лёкнас локтіс...
Вермас лоны — могӧн,
Вермас лоны — могтӧг.
29
Мӧмӧт йылысь
Ак тэ, Мӧмӧт,
Тэ, Мӧмӧт...
А вот он на зэв «кӧмӧд».
Вылӧ некодыр асьсӧ эз пуктыв,
Но и ас выйӧн коллялӧ нэм,
Гусьӧн лишавтӧм добра оз чуктӧд,
Артмӧ овны и сійӧн, мый эм.
Лунтыр бергалӧ,
Любӧй удж бертӧ,
Некысь тупыльӧн сьӧм кӧть оз босьт,
Зорӧд чӧвтӧ ли
Кыпӧдӧ керка —
Зільӧ сьӧлӧмсянь,
Мӧд ног оз позь.
Кутіс гӧтрасьны, бӧрйис садь юрӧн,
Бурӧс ас дорысь корсьны эз кут,
Сӧмын, аддзӧ да, ловъя клад сюри,
Олӧм вичмӧдіс вӧвлытӧм шуд.
Кӧть оз лэб, оз и усь мусьыс улӧ,
Биысь петас и ваӧ оз вӧй.
Ӧні син сайын войтырыс шулӧ:
Аттӧ, Мӧмӧт...
А абу, зон, йӧй.
30
Тан сэтшӧм лӧнь,
Мый лӧньсӧ кылан...
Ме дзорга пемдӧм крестъяс вылӧ,
А мӧвпъяс,
Быттьӧ мартын турӧб,
Оз узьны —
Бергалӧны юрын.
Тась быдӧн
Олӧм эштытӧдзыс
Му вылын вӧлі гӧрысь-кӧдзысь.
Ас нэмсӧ вуджисны
И ӧні
Кыдз быттьӧ менсьым юасьӧны.
Кыдз ола?
Кытчӧ вошта эбӧс?
Мый коя весь?
Мый тӧлктӧг дзеба?
Кыдз вӧдитча —
Мӧвп йиджӧ татӧн —
Медыджыд озырлунӧн,
Кадӧн.
Сюрс юалӧм.
И чайтсьӧ меным,
Мый гӧгӧр крест пыдди —
Антенна.
ЗІ
Пӧрысь вӧв
Рытъя карын
Ывла вылыс пемдӧ нин,
И «Волгаяскӧд» вензьӧ чизыр тӧв
Ме водзын кодкӧ индӧ,
Ёна шензьӧмӧн,
Кыдз улич кузя ньӧжйӧ мунӧ вӧв.
И тырмӧ эськӧ уличыслӧн пасьтаыс,
Но сійӧ, пӧрысь,
Жмитчис боклань пыр,
Кыдз быттьӧ яндысис...
А меным вӧлыс казьтыліс,
Мый сы мыш вылын коли
Челядьдыр.
Асъя мӧвпъяс
Леткасянь Печораӧдз
Садьмӧ Коми му,
Кыпыд гажӧн горалӧ,
Пыркнитӧма мудз.
Бара енэж лӧзыс со
Нимкодьӧдӧ син,
Паськыд муыс йӧзыслы —
Ӧтув оланін.
Чӧдъя-пувъя ягъясті
Кытшовтамӧ ми,
Мелі кыдзьяс расъясын
Нюжӧдӧны ки.
32
Тӧлын либӧ гожӧмын
Ӧткодь тані бур.
Пожӧм вылысь пожӧмӧ
Лэбӧ тэрыб ур.
Тӧдтӧм шыяс кылӧны,
Повзьыштіс чӧв-лӧнь:
Уклад лэбач выліын
Кольӧ эзысь вӧнь.
Шондібанӧй, зарниӧй,
Югӧръястӧ кой,
Эз во медым пармаӧ
Помасьлытӧм вой.
Ыджыд би мед гартчӧмӧн
Юр весьтын эз пот,
Морт ки помысь артмӧмыс
Мусӧ мед эз сот.
Ӧти югыд шондісӧ
Сё пельӧ он юк,
Йитас кӧ ныв-зон кисӧ,
Некод мир оз дзуг.
Сувтам орччӧн дзескыда,
Вештам война грӧз.
Вайӧ кутам эскыны
Ӧта-мӧдлы, йӧз!
МЫЙЛА МУСА МЕМ ?..
Илля Васьлы
Мыйла муса мем Коми муыс —
Джуджыд пармаыс, Эжва юыс?..
Гашкӧ, сы вӧсна, мый тан чужи,
Муӧс ыдждӧдла, кыдзи кужа.
Кӧмтӧг котравлі зарни вӧрӧд.
Тӧді, Ёма кӧ эм, оз вӧрӧд.
Вӧвлі бать-мамлы муса пиӧн...
Гашкӧ, муыс мем дона сійӧн?
Юрси — тыӧдтӧм шабді кудель,
Бабӧ серавліс — абу мудер.
Лун-лун вӧвъяс гӧгӧр пыр гартчи,
Юсӧ спор вылӧ вӧлі варчча.
Коркӧ рытгорув петлі чӧла —
Некод войпукъясысь эз ӧлӧд.
Сӧмын чуймывлі йӧла шыысь...
Гашкӧ, муыс мем дона сыысь?
Воис война кад ыджыд грӧзӧн,
34
Сиктысь мунісны медбур йӧзыс.
Аньяс вашкӧдчывлісны гусьӧн,
Талун бара пӧ ӧти уси.
Яснӧй сӧкӧлъяс, узяд кӧнӧсь?
Коньӧр дӧваяс... Кымынӧнӧсь?!
Шогыс, тшыглуныс — ставыс сюрліс.
Гашкӧ, та вӧсна дона муыс?
Сэсся югыд кад кисӧ мыччис,
Быдмим-разалім, коді кытчӧ.
Асьным петім кӧть тӧдтӧм шӧрӧ,
Оз вун сикт сайса гажа нӧрыс,
Гортса пывсянысь чугун горйыс,
Чӧскыд туруна векни борйыс;
Куття войясыс, Эжва юыс,
Небыд сьӧлӧма Коми муыс.
 
<>* * *
 
Югыд коръяса ичӧт кыдз вылӧ,
Кодӧс некод на
Пыдди эз пуктыв,
То ли шойччыны,
То ли прӧстӧ сідз,
Сырчик первойысь —
Шпорк -
И пуксис.
Кыдз пу дрӧгнитіс ставнас
Радысла,
Кыдз пу веськӧдіс
Юрсӧ ассьыс...
Сӧвмиг-быдмигад
Кӧсйӧ быдӧн дзик,
Медым бур синмӧн
Кодкӧ аддзис.
35
Е. Гуляевлы
Менам ёртъясӧй!
Ті —
Коми му пасьталаыс.
Тікӧд —
Со менам ки —
Гажа муыс и ваыс.
Миян талунъя лун
Либӧ
Мый вӧлі войдӧр,
Тіысь бокті оз мун,
Ыджыд сьӧлӧма войтыр.
Олан туйныд
Зэв крут,
Абу дивӧ и усьны,
Но и сэк тіян шуд —
Чужан му дінӧ
Муслун.
Быдӧн —
Ас мулӧн пи,
Тіӧн горалӧ Коми...
Сӧмын мыйла нӧ ті,
Овлӧ,
Сотчанныд томӧн?
36
Со лунысь-лунся гижӧдпас,
Быд лун сэсь дона и быд час.
Ог соссьы — вежсьӧмъясыс уна:
Ме гӧгӧр унджык йӧзыс — выль,
Мый коркӧ тӧждлун вайліс — вуні,
А мый эг чайтлы — лои збыль.
Эз артмы ставыс, кыдзи колӧ,
Кӧть нинӧм кокниа эз шед...
И, со тай, уджала да ола —
Ас бӧрӧздаысь ог нин пет.
Йӧз костын быдмиг, ичӧтысянь
Бур киӧ веськавлі ме пыр.
Пӧсь аттьӧ, муса велӧдысьяс!..
Но юрысь сьӧкыд дум оз быр,
Мый вошта найӧс воысь-во
И век на вежысьӧн эг ло.
Оз пӧ радейтны комияс
Дзоридз...
Налӧн сад йӧрыс —
Став Эжва дорыс,
Небыд шӧвкаӧсь
Кытӧні видзьяс,
Ӧтар-мӧдарас кӧн
Эзысь кыдзьяс.
37
Оз пӧ радейтны комияс
Сьывны,
Оз пӧ нимавны ёна,
Оз кывны...
А ті кывзӧй,
Кыдз сьылӧны тані,
Весиг тӧв сьылӧ со
«Шондібанӧй».
Оз пӧ радейтны комияс
Мичлун...
Найӧс нэмъяс чӧж
Олӧмыс личкис,
Ӧні —
Шудаӧсь, кыпыдӧсь найӧ.
Медся мичаыс му вылас —
Тайӧ.
Театрын
СССР-са народнӧй артист
И. И. Аврамовлӧн паметьлы
Иван Иванович Аврамов...
Оз тайӧ гора нимыс вун —
Йӧз дінӧ сибалӧмыс, сямыс
Век йиджтывлісны кыпыдлун.
Бур слава, коді вичмис мортлы,
Эз ышмӧд сійӧс и эз веж.
Ме татчӧ вола быттьӧ гортӧ,
И талун, шуны кӧ, ог кеж.
38
Театр, ме чолӧмала тэнӧ!
Рыт чӧжӧн олӧм гажсӧ сет.
Мед кодкӧ йӧртчӧ керка стенӧн —
Сы дінӧ завидьлун оз пет.
Театр, тэ бурсӧ меын пестан,
Гӧль тэтӧг мортлӧн оланног.
Ме аддза залын ассьым места,
И со нин кыла — тан и эстӧн
Йӧз клопӧдӧны гӧгӧрбок.
Ас кадӧ воссяс югыд сцена,
Выль дивӧ пансяс, но кӧть кор
Век быттьӧ ворсысьяскӧд сэні
Тшӧтш Слӧбӧдаысь петлӧм морт.
Аврамов сцена шӧрӧ петӧ,
Но абу ачыс нин, а мӧд...
Мӧд, кодлы асьсӧ ставнас сетӧ
И таысь сьӧкыд шуд оз тӧд.
Быд шыасьӧмын — ыджыд кужӧм,
И сэк, кор оз шу кыв ни джын.
Код тӧдас, кыдзи тайӧ чужӧ,
Кысь мортыс аддзӧ сям да вын.
Том ворсысьяслы сцена сайын
Бур силіс: «Йӧзыс водзӧ пет
Да зіль, мед ачыс Виктор Савин,
Ло орччӧн, шпыньмуныштіс тэд».
Кор ставыс гӧгӧр лючки-ладнӧ,
Он донъяв тырвыйӧ, мый эм,
И он зэв лыддьысь тэрыб каднас,
Сэк чайтсис — кузь на сылӧн нэм...
39
И тӧжд и слава суліс мортсӧ,
Но тӧдӧ войтыр — важ и выль,
Мый сцена вылын либӧ ортсын
Аврамов некодыр эз ворслы,
А ставыс сылӧн вӧлі збыль.
Эдвард Григ
Кор кывзі медводдзаысь Григӧс,
Сэк шензьӧм шымыртіс и полӧм:
Ме быттьӧ восьті ыджыд книга,
А нимыс книгаыслӧн — олӧм.
Сэн шог и радлун, нюм и синва,
Сэн кӧдзыд толаяс и вежӧд.
Выль мича мирлань восьтіс синъяс
Мем ыджыд сьӧлӧма норвежец.
Сы мында чувство тыртіс морӧсӧс,
Мый весиг тӧдтӧм вӧлі мукӧд...
И уна боксянь ассьыд оласног
Донъялан выль пӧв татшӧм здукас.
 
<>* * *
 
Ижмаысь вӧр-ва видзысь, вой
наса ветеран, А. М. Поповлы
Ак, кутшӧм асъя вӧрын
Чӧскыд сынӧдыс!
40
Тан аддзан бурджыка,
Кыдз садьмӧ
Чужан му,
Кыдз тӧвру
Пуяс кокньыдика сыналӧ,
И, быттьӧ шебрас,
Кывтӧ бокӧ ру.
Пув вотысьӧс ме чолӧмала
Радпырысь,
Мед чӧсмасьыштас гортас
Сылӧн пи.
И вотӧны тан йӧзыс
Топыд ягсеръяс,
И дона гоблань
Нюжӧдчӧ со ки.
А водзын чера войтыр
Со нин мыччысьӧны.
Оз, татшӧм вӧрыд
Быдлаысь оз сюр!
Но вӧдитчӧй жӧ пила-чернад
Виччысьӧмӧн,
Мед парма
Нэмыс
Вермис сетны бур.
 
<>* * *
 
И бара сявкйӧ
Кӧдзыд эзысь,
Кок улын дзуртӧ
Майкыд лым.
41
Ас кежам надейтча ме —
Эз-ӧ
Ло тэнад сьӧлӧм
Важ моз пым.
Ӧд тӧлыс волывлӧ
И мунӧ,
Ӧд кусысь кыа
Ӧзйӧ бӧр,
Пельк статьнад мыччысь
Шуда лунӧ
И нюмӧн веськӧд,
Сьӧлӧмшӧр.
Ми ставсӧ казьтылам,
Мый вӧлі,
Бур кадсьыс
Нинӧм мед эз вун,
И асьным аддзам:
Шудыс вӧлӧм
Син судзанінысь
Эз на мун.
Мандарин
Дзоридзалӧ мандарин
Менам ӧшинь вылын,
Эновтӧма чужанін,
Овмӧдчӧма ылын.
Весиг тӧв шӧрын оз ор
Дзоридзыс ни корйыс,
42
Кӧть и вӧсни стеклӧтор
Кӧдзыдъяссьыс дорйӧ.
Кӧть и босьтӧ пуыс вын
Миян войвыв муысь,
Кӧть и быд лун стӧкан джын
Юӧ Сыктыв юысь.
Сет вын-эбӧссӧ, мусин,
Нюжав, югыд гожӧм,
Медым ваяс мандарин
Плодъяс Сыктыв вожын.
Тӧдса керка дорын
Ме ӧні матыстчыны пола,
Но сьӧлӧм весьшӧрӧ оз эльт,
Мый август рытӧ татчӧ волі
И вӧлі август, кыдз апрель.
Кок увса ёль моз муні варов.
Ми гӧгӧр сӧстӧм ывла выв.
И вӧлі дивитана пара:
Шӧр арлыда и том на ныв.
Мед мирыс синма, пеля, кока,
Мед медся йӧзаиныс тан,
Ми эгӧ видзӧдлывлӧй бокӧ
И вӧлім сӧмын воча бан.
Кӧн тайӧ рытыс, кӧні нылыс?
Оз овлы кузьӧн мича мойд.
И сӧмын видзӧдӧ ме вылӧ
Рам тӧлысь — менам муса чой.
43
 
<>* * *
 
Артмӧ тадзи —
Чужан сиктын,
Кодыр прӧйдита сы пыр,
Ог нин нимкодьӧйла чиктыв,
Кӧть и радейтӧмӧн тыр.
Оз на вунӧд
И оз удзӧд —
Сетӧ йӧв и сетӧ вый.
Аттьӧавны огӧ мудзӧй,
Сӧмын сиктлы таысь мый?
Сиктса кӧдзӧ,
Сиктса ытшкӧ,
Арнас босьтӧ урожай,
А мый кольӧ лымйыс пытшкын -
Сыын эм и менам пай.
Менам...
Кӧть и муяс вылын
Арнас пӧсявлӧ жӧ мыш,
Но автобус пытшкын ылӧ
Нуа аскӧд гуся мыж.
Аслам пӧльяс-пӧчьяс водзын,
Кодъяс лелькуйтлісны му...
Но и сиктӧй мынтӧ водзӧ,
Кодысь некытчӧ он мун.
Перӧ-ручка дінӧ
Сибда —
Нинӧм войбыдӧн оз пет...
Корся медбур кыв,
Но сиктӧй
Сійӧс оз на зэв и сет.
44
 
<>* * *
 
Кӧдзыд серти тӧдам
Шоныд,
Тшыглун серти тӧдам
Пӧт.
Радлун сэтшӧм морт
Оз аддзыв,
Коді сьӧкыдлун
Эз тӧд.
Кор петан гортысь
Кор петан гортысь ылі туйӧ
И рӧдвуж керкаад оз тӧр,
Кӧть ставсӧ петтӧдзыд на шуин,
Мед унджык морӧс пытшкад нуин,
Эн вунӧд видзӧдлыны бӧр.
Со яг тэд мыйкӧ шувгӧ-сиӧ,
Со войтыр сьӧлӧмшӧрӧдз ас,
Со нывка колльӧдысьяс пиын,
А орччӧн мамыд пӧрысь киӧн
Тэд гусьӧн ыстӧ пернапас.
Ас сиктад воны бӧр он вунӧд,
Мед кольӧ лыдтӧм лун и вой.
Ӧд коркӧ чужан сиктысь уна
Том войтыр война вылӧ муніс,
И бӧрсӧ унджыкыс эз во...
Кор петан гортысь ылі туйӧ
И рӧдвуж керкаад оз тӧр,
45
Кӧть ставсӧ петтӧдзыд на шуин,
Мед унджык морӧс пытшкад нуин,
Эн вунӧд видзӧдлыны бӧр.
Печора ю вылын ордйысьӧм
Печораса речнӧй училище (техни
кум) 1958-ӧд воын помалысьяслы
Сэк Печора мем вӧлі гортӧн...
Кадыс сёр кӧть, но морт оз вод —
Ӧдйӧ матысмӧ тӧдса портлань
Кыксё вӧв вына пароход.
Водзын тыдалӧны нин бияс...
Улын уджалӧ — ок и яр! —
Джуджыд доръяса зырйӧн киас
Дас квайт арӧса кочегар.
Коді сӧмын на менӧ вежис,
Коді ме кодь жӧ практикант.
Вахта бӧрын кӧть бортлань кежи —
Ыргысь топкасянь жар и тан.
Кыскӧ восьса иллюминатор,
Биыс тані оз ёр, оз сот.
Дзорга юлань и аддза: матын
Тӧвзьӧ-суӧдӧ теплоход.
Майбыр, водзсасьӧмысь оз повны,
Со нин орччӧнӧсь, ныр на ныр...
46
Вылын юрӧбтіс: «Самый полный!»
Меным тшӧктісны босьтны зыр.
Из шом шыблалам биӧ кыкӧн,
Коймӧд нюжӧдіс зырлань ки...
Ньӧжйӧ,
Катласиг,
Шумӧн-зыкӧн
Кутім водзланьӧ петны ми.
Енэжтас сайӧ дзебсис кыа,
Лои борт сайын ваыс сьӧд.
Теплоход другысь сунліс гыӧ,
Содтіс тӧдчымӧн ассьыс ӧд.
Тэрыб вӧраса киным-кокным,
Енэж джын пасьта пуркйӧ тшын,
Сӧмын лайкъялӧ судно боквыв —
Помӧдз зэвтӧма сылысь вын.
Портсянь неылын водзӧ петіс
Еджыд бокъяса теплоход.
Капитанным команда сетіс:
«Ти-хий ход!»
Со и ставыс.
Ми петім карӧ.
Вой тӧв ӧзтыштӧ чужӧмбан...
Пароходкӧд тшӧтш
Сійӧ арын
Юкӧд прӧщайтчис капитан.
47
 
<>* * *
 
Бара гылалӧны коръяс,
Бара воӧ кӧдзыд тӧв,
Эг ме радейт тэнӧ торъя,
Тэныд мусаӧн эг вӧв.
Аддзысям и дивӧ босьтӧ:
Мыйла бара лои тадз,
Мыйла бара миян воськов
Лои колльӧдчигӧн надз?
Нинӧм ыджыдсӧ эг вӧзйы,
Меным нинӧм жӧ эн шу,
Гашкӧ, та вӧсна эз ӧзйы
Миян сьӧлӧмъясын шуд.
Вӧлі гожӧм кыдзи гожӧм,
Ог тӧд мый вӧсна и жаль...
Со нин бӧръя корсӧ воштӧ
Ӧшинь улын кыдз пу чаль.
Медсестралы
Еджыд халат,
Еджыд юркышӧд,
Миян меліник чой.
Занавес сайын
Тыдалӧ мышкыд,
А кадыс:
Дас кык час вой.
48
Палата узьӧ...
Вугыртны полан.
Чепӧсъян милань кӧть кор.
Врач индӧм серти,
Буретш кор колӧ,
Кокниа вӧчан укол.
Медмелі кывсӧ
Дасьӧсь ми шуны,
Вештан кор ми пытшкысь дой...
Бурдам и разалам,
Вочасӧн вунан —
Мӧдъяслы лоан тан
Чой.
Карын нимъяс йылысь
Со автобус.
Тырыс йӧз.
Вайӧ, прӧйдитчамӧ подӧн —
Луныс шоныд,
Енэж лӧз,
Да и дзоньвидзалун содас.
Быдмӧ-сӧвмӧ
Сыктывкар,
Водзын — ӧкмыс судта керка.
Коркӧ тані пӧ
Быд ар
Тшакыс вӧлӧм — сӧмын бергав!
Пӧльӧй
Тшак эз вотлы тась —
49
Сійӧ овліс Сыктыв катыд.
Ёртӧй,
Заклад вартны дась,
Мый и тэ эн чужлы татӧн.
Унджыкыс ми —
Сиктса йӧз,
Кӧть и карсаясӧн шусям.
Юр кыскавлім,
Видзлім мӧс,
Тӧдам, мыйӧн вына мусин.
Быдтіс-вердіс
Коми сикт,
Эгӧ петлӧй вошӧм рӧдысь.
Вужъяс мед
Эз орны дзик,
Волам вонас ӧтчыд-мӧдысь.
Коми сиктлы —
Помтӧм нэм,
И ме вӧзъя ог нин ӧтчыд:
Муслун,
Коді миын эм,
Мед и кар сертиыс тӧдчис:
Визин улич,
«Абъячой» —
Ветлысь-мунысьяслӧн керка.
Изьва площадь...
Лун кӧть вой
Кыпыд сылӧн паськыд веркӧс.
Кыптӧ-вӧччӧ
Сыктывкар,
Выль фонтан со ёрӧ синтӧ,
50
Гӧгӧр лампа —
Югыд дзар,
А фонтанлӧн нимыс —
«Синдор».
Воссис карын
Сёянін,
Мича коми ань сэн пусьӧ.
Лыддя ылісянь:
«Емдін» —
Тадзи сёяніныс шусьӧ.
Изкар...
Вӧвлі кар кӧть эз,
Нимыс овны кутас — эска.
Выль стрӧйбаяс —
Кыдзкар грезд —
Карын медся гажа места.
Со и шмонитыштім, вок,
Со и сёрнинымлы помыс:
Карлы —
Кыксё сайӧ во!
Но а сійӧ — быдмӧ, томмӧ.
Муса тэд
И муса мем,
Весиг йӧз муын нин тӧдса.
Сӧмын сиӧм
Менам эм:
Эз мед вошты ассьыс рӧдсӧ.
Медся лунвыв сикт
Кӧн тӧвсӧ гожӧм тэрыбджыка венӧ,
Кӧн асъя шонді мелі ныв кодь дзик,
Прокопьевка, ме чолӧмала тэнӧ,
Республикалысь медся лунвыв сикт.
Лун тӧлыс бӧрся восьлала, ог тэрмась,
Ме гӧгӧр быттьӧ море — зарни сю.
А сӧстӧм сынӧд — лолав мыйта верман,
А сӧстӧм сынӧд — зарава моз ю.
Веж мича виддзыс небыд шӧвк моз ворсӧ,
Со варовитӧ шоркӧд югыд рас,
Ме кывза ылыс тракторъяслысь горсӧ —
И дзик быд шы да серпас тані ас.
Тан уджач войтыр нималӧны ылӧ,
И кодарӧ кӧть олӧм чӧж ог мун,
Бур славанад тэ тӧв и гожӧм кылан,
Республикалӧн медся лунвыв му.
Выльгорт
Эм коми сикт,
кӧн медбур кӧсйӧм збыльмӧ,
И сьӧлӧм менам
долыдлунӧн тыр,
Рад шуны:
Видза олан, муса Выльгорт,
Тэ менам томлун,
менам челядьдыр.
52
Тась уна войтыр
нималана петіс,
А кодыр ӧзйис
Му шар вылын би,
Тшӧтш и тэ вӧсна
ассьыс ловсӧ сетіс
Сэк Выльгорт сиктысь
уна ныв да пи.
Лӧз енэж улын
уджалам да олам,
А сиктным тыртӧ
ассьыс нёльӧд нэм,
И сэтшӧм бур,
мый кодлыкӧ тэ колан
И тэнӧ пыдди пуктысь
тані эм.
Важ коми сикт,
кӧн медбур кӧсйӧм збыльмӧ,
Став мукӧд коми сиктъяслӧн
бур чой,
Пыр водзӧ быдмы-сӧвмы,
муса Выльгорт,
Тэ менам мича
помасьлытӧм мойд.
Йӧра йылысь баллада
Кӧнкӧ енма-муа костын,
Сьӧд вӧр шӧрас дзик,
Оліс пидзӧсӧдзыс лоскын
Дас керкаа сикт.
53
Вӧрысь петіс ичӧт йӧра.
Эбӧс быри. Пом.
Сійӧс исыштісны скӧра
Кык-ӧ-куим пон.
Яндзим татшӧм вылад увтны —
Гӧлӧс пон оз сет.
Слабмӧм йӧрапилы сувтны
Отсаліс дзор дед.
Йӧлӧн ки пыдӧссьыс вердіс,
Сэтшӧм вӧлі слаб.
Вайліс ылыс керӧс бердысь
Медъюгыд ключ ва.
Дедкӧд шмонитлісны бӧрын:
«Вердысь лоӧ — видз».
Сэки вочавидзліс пӧрысь,
Гашкӧ пӧ и сідз.
Ворсны волывлісны челядь —
Примитліс кӧть кор.
Некор на вылӧ эз элясь,
Ышмӧмысь эз ёр.
Рытлань шуас: «Ноко, шойччам.
Мойдкыв кывзӧй ті».
Челядь пуксясны, а орччӧн
Век нин йӧрапи.
Тадзи гожӧмын и тӧлын,
Ӧтлаын быд лун.
Кӧть и кузь кокъяса вӧлі,
Вӧрас бӧр эз мун.
54
Гожӧм — мӧс чукӧрын сійӧ,
Тӧлын — йирӧ бадь...
Ӧтчыд лӧсьӧдісны сийӧс,
Кӧрталісны дадь.
Ёна велӧдны эз ковмы —
Кыскӧ, быттьӧ вӧв.
Войтыр шензьӧ: «Быдтор овліс.
Татшӧмыд — эз вӧв».
Крепыд сьыліа, кузь пеля,
Ньӧжмыд кӧть, но ён.
Шулісны эз сӧмын челядь:
«Талы — абу дон».
Некымынысь лымйыс сывліс,
Кывтіс уна ва.
Коркӧ кывсис: рытыввылын
Пансьӧма война.
Йӧзыс шай-паймуні сиктын —
Синва сорӧн сӧт...
И колхозсӧ ньӧжйӧникӧн
Пыкис баба рӧд.
Гижны, кутшӧм вӧлі пӧра,
Дженьыда он куж.
Менам мӧдтор: кыскис йӧра
Ассьыс сьӧкыд удж.
Лым ли гартчис бушков пиын,
Либӧ киссис зэр,
Мыйта нуис-вайис сійӧ:
Турун, куйӧд, кер...
55
Кыт не прӧйдитны и вӧвлы,
Писькӧдлывліс туй.
И кӧть кутшӧм сьӧкыд вӧвлі,
Пармалань эз уй.
Быттьӧ кыдзкӧ ас ног тӧдіс
Уджлысь донсӧ сэк...
Ямщик йӧралӧн — дзор дедӧ —
Водзас ветліс век.
Доддьыс кокньыдджык, кор кыкӧн,
Кузьджык шойччандыр.
Вердас дед, а сэсся сыкӧд
Варовитӧ пыр.
Кыдзи прӧйдитісны вояс,
Некодлӧн оз вун.
Сэсся гажа тулыс воис
И — Победа лун.
Коді сьылӧ, коді вӧччӧ —
Войнаыслы пом.
Йӧралы гӧрд шӧвкысь вӧчис
Кодкӧ сьылі дом.
Ставыс лючки вӧлі медым,
Бурджык воысь-во.
Коли тӧлысь. Висьмис дедӧ.
Висьмис и эз ло.
Быд сьӧкыдыс, коді вӧлі,
Мӧрччис уна ног.
Йӧра синъяс пытшкӧ вӧйи
Гӧгӧрвотӧм шог.
56
Дыркодь керка дорас жӧдзис.
Ылын шувгис вӧр.
Сылань довгис. Сэсся ӧддзис,
Мед не локны бӧр.
Понлы
Мывкыд синъяса,
Тэрыб да ён,
Понъяс чукӧрын
Тӧлын и арын...
Мыйла тані тэ,
Вӧралан пон,
Коді эновтіс
Ӧтнадтӧ
Карын?
 
<>* * *
 
Юр ог жуглы,
Таво гожӧм
Кадсӧ кольны кӧн:
Бара кыскӧ Изьва вожӧ,
Кӧні ю — Бур кӧм.
Тайӧ тешкодь нима юыс
Визув зэв и сӧдз.
Ертӧй аслас пыжӧн нуас
Вӧрса керкаӧдз.
57
Гӧгӧр кыпыд, гӧгӧр мича,
Нюмъялӧ быд пу.
Ёртӧй менам вӧр-ва видзӧ,
Оласногнас бур.
Шӧйтан лунтыр парма кузя,
Ставсьыс уммывлан.
Сэтчӧдз мудзан, мый дась узьны
Пиня тув вылын.
— Менам уджын, — ёртӧй шуӧ, —
Эм и тэнад пай.
Вӧр керкаын сэсся юам
Пакулаа чай.
Бур кӧм козьныштас на здукӧн
Дзоля пӧртйӧ ком.
Кӧрт пач вылын пуам юква,
Чӧскӧдыштам вом.
Тӧвру шыяс вайӧ ылысь.
Ёртлысь кывза мойд.
Со нин джуджыд пуяс йылысь
Ньӧжйӧ лэччӧ вой.
Унзіль босьтӧ.
Номъяс бара
Аддзӧмаӧсь щель.
Вӧтӧн менӧ Сыктывкарӧ
Лэбӧдӧ Войпель.
68
 
<>* * *
 
Ак, кутшӧм ӧдйӧ лэбӧ кадыс,
И часі стрелкаяс — кыдз бордъяс.
Ныв тӧрыт ветлӧдліс детсадӧ,
А талун со нин батьсӧ ордйис.
Театрӧ ветлім, гортын мойдлі.
Шоч лун, кор ки вылын эз качлы.
А ӧні ньӧжйӧ, мед не дойдны,
Кытсюрӧ велӧдӧ нин ачыс.
Ми классысь классӧ вуджлім сыкӧд,
Эг кольлы школа уджын пайтӧг.
А нывка быдмис менам...
Кыкӧн
Экзамен дасӧд классын сдайтім.
Оз сувтлы олӧм — водзӧ мунӧ,
То шонді петавлас, то зэрмас,
И овлӧ сьӧкыдлуныс уна,
Да он век отсавнысӧ вермы.
Сэк нылӧй вӧсна сьӧлӧм висьӧ,
И полӧм жӧдзӧ, быттьӧ вуджӧр...
Ме бара дась сэк босьтны кисӧ,
Мед сьӧкыдлунсӧ туй моз вуджны.
Асъя котралӧм
Мыччысис кыа —
Бледіник чут.
Ӧшиньын гыӧр,
Ывлаыс руд.
59
Синъясӧс тіля,
Унзіль оз быр,
Пасьтася зіля
Шенасигтыр.
Быд асыв петны
Дышӧй оз босьт,
Кепысьяс — зептысь:
Кӧдзыдыс ёсь.
Керкаяс пӧлӧн
Котрала дыр,
Вельмыштӧм тӧлыс
Чеплялӧ ныр.
Медбӧръя кодзув
Кусӧ нин со,
Окота водзӧ
Метра кӧть сё.
Мед тӧлыс сотӧ
Чужӧмӧс мем,
Верманлун содӧ,
Югдӧ юр вем.
Сы мында эбӧс
Казяла друг:
Кӧсъя кӧ — лэба,
Немтор оз дзуг.
Веськодьӧсь меным
Яг-морт и чӧрт,
Быдтор дась венны,
Некод оз йӧрт...
60
Муса ёрт!
Аски
Котравны пет:
Козьналас асыв
Шудсӧ и тэд.
 
<>* * *
 
Талун комын градус кӧдзыд,
Ӧшлӧм паськӧм оз шед —
Кын.
Быттьӧ сюръя, кымӧрӧдзыс
Пуркйӧ-кайӧ еджыд тшын.
Вӧлі керка пытшкын ыркыд.
Юклім сартас,
Чутким би,
Здук — и пачным со нин ыргӧ,
Ӧдзӧс вугйыс сотӧ ки.
Биыс пескӧ босьтчис яра.
Ортсын кӧдзыд лыйсьӧ...
Мед!
Пачыс ымралӧ нин жарӧн,
Лоӧ шоныд мем и тэд.
Пуктам чай,
И оз ков вина,
Меным тэкӧд лӧсьыд сідз,
Сӧмын сывйышт еджыд кинад,
Мыччы олӧмыслысь мич.
61
Мый декабрын, мый июньын —
Тэкӧд орччӧн ворсӧ вир.
Зарни чунькытш нимтӧм чуняд
Койӧ ассьыс небыд дзирд.
Йиыс ӧшиньясын сылӧ...
Дивуйтча —
Ог гӧгӧрво:
Челядь разалісны ылӧ,
А ме видзӧда тэ вылӧ
Век на быттьӧ первой во.
 
<>* * *
 
Быд мортлӧн овлӧ сэтшӧм кад,
Кор гортысь мунны сійӧ рад.
Пыр водзлань видзӧдӧ — оз пӧт,
И немся майшасьӧм оз тӧд.
Мый вӧлі мӧвпӧн, лои збыль,
Быд здукӧн серпас воссьӧ выль,
А вӧр-ва гӧгӧр — ов да ов,
Сы дорысь бурджык оз и ков.
Но воас сэтшӧм вой и лун,
Мый мортыс воштас ассьыс ун.
И сэки, ку пытшкас оз тӧр,
Ас думнас гортлань лэбӧ бӧр.
ВОЙСЯ ВОКЗАЛ
 
<>* * *
 
Сыктывкар — менам мича мойд.
Бара ывлаыс сэтшӧм ясыд.
Тӧрыт шуи ме тэд: «Бур вой».
Талун вашкӧда тэд: «Бур асыв».
Кодыр шыясӧн ловзяс лун,
Меным «аддзысьлытӧдз» тэ шуан.
Тайӧ асылыс мед оз вун,
Сійӧс туйӧ ме аскӧд нуа.
Енэж ме весьтын — помтӧм лӧз,
Енэж шудаӧн сиӧ лоны.
Аттьӧ тіянлы, карса йӧз, —
Меным ті вӧсна карыс дона.
63
Войся вокзал
Журналист Авив Лыткинлы
Тырыс йӧз —
И чукӧрӧн, и торйӧн.
Кодкӧ ассьыс висьтавлӧ история.
Кодкӧ пуксӧн узьӧ,
Кодкӧ жӧдзӧ.
ывла вылын —
Пемыд вой и кӧдзыд.
Быдӧн мунысь
Кытчӧкӧ да кыськӧ.
Дзескыд тан,
Но йӧзыс дінӧ кыскӧ.
Ланьтӧм войын
Югыд, шоныд діӧн
Кажитчӧ вокзал,
И кыскӧ сійӧн.
Туйыс уна —
Некод абу пӧдса.
Сюрас ӧдйӧ
Кык-ӧ-куим тӧдса.
Ёртасям...
И — разаламӧй ылӧ,
Гашкӧ, некор аддзысьлытӧм вылӧ
Олӧм вояс,
Эг ме йӧртчыв стенӧн —
Кымынысь ті корлід туйӧ менӧ?
Кымынысь ме чолӧмавлі асыв
Тӧдтӧм йӧзкӧд,
Тӧдтӧм местаясын?
Быд вокзалын лабич —
Менам парта,
Велӧді кӧн Чужан мулысь карта.
Юасьны эг пов
64
И кывзі чӧла —
Войтырыс
Мен велӧдысьӧн вӧлі.
Море дорын
Эг ме аддзыв некор море...
В. Савин
Тані варовджыкӧсь йӧзыс...
Югыд шонді синъяс ёрӧ —
Найӧс шойччӧда лӧнь лӧзас,
Кӧні помтӧм-дортӧм море.
Эг ме аддзыв сійӧс войдӧр,
Сӧмын юрын чайтны кужи.
Быттьӧ чуймӧдана мойдын
Лунысь-лун выль серпас чужӧ.
Талун море лӧнь, а тӧрыт
Крута кыпӧдчис кыз кымӧр.
Эз-ӧ Войпель парма шӧрысь
Кырсьнит отпускавны Крымӧ?
Лёкысь шыбласисны гыяс,
Гӧгӧр пемдіс небесаыс.
Кай кӧть мый вылнаӧ — кыяс
Посни бусӧн сола ваыс.
Эгӧ на и дӧзмӧй торъя —
Тӧв ныр ышмыліс и дугдіс.
Уна вожӧн жургысь шоръяс
Раммисны... А вылын югдіс.
65
Бара мелі саридз дорыс,
Шонта лысьӧм небыд жарнас.
Ылӧ коли войвыв море —
Помтӧм-дортӧм коми парма.
Чужан сиктӧй — гажа берег.
Парма бердсаяс — ми ставӧн.
Сэтысь петліс вына Пера,
Сійӧс сьывліс Виктор Савин.
Ас нэм сьӧлӧм шӧрын видза
Во гӧгӧр веж гыа мусӧ.
Мыйкӧ вермас лоны — мича,
Мыйкӧ вермас лоны — муса.
Чужан мулӧн сьыланкывъяс
Кӧть ЫЛЫН горт
И старшина кӧть стрӧг,
Палатка весьтын кӧть и
Зэрӧ бара,
Салдатыд, эскӧй, жугыльлун оз тӧд,
Кор киысь киӧ
Ветлӧдлӧ гитара.
Со юрнас збоя пыркнитіс
Том зон,
Тадз быттьӧ сьывны
Ёртъяссӧ тшӧтш корӧ.
И юргӧ гӧлӧс,
Лӧсьыд зэв и ён,
Кыдз нывъяс лэччалісны
Эжва дорӧ.
66
Сэн, сьылан шыас,
Мамлӧн мелі кыв.
Сэн мӧвпъяс —
Наысь кӧдзыд дырйи шоныд.
Сэн батьлӧн му,
Сэн шӧвк юрсиа ныв,
А тайӧ ставыс
Быдӧнлы зэв дона.
Латыш, бурят,
Казах и одессит...
И мый нӧ,
Тӧдтӧмӧсь кӧ налы коми кывъяс:
Оз сьӧлӧмнымӧс
Нинӧм сідзи йит,
Кыдз чужан муысь вайӧм
Сьыланкывйыс.
 
<>* * *
 
Яр чувство —
Вдохновение —
Мед олас!
И смеллун сыкӧд ӧтув
Олас мед!
Кӧрт доригӧн
И би и мӧлӧт колӧ.
Салдаткӧд орччӧн
Восьлалӧ поэт.
Кык кыдз
Кык еджыд кыдз,
А гӧгӧр,
Турунвиж рӧма,
Зэв кыдзкӧ ас ног
Радлӧ акварель.
Картина улас
Посньыдика гижӧма:
«Войнаса инвалидъяслӧн артель».
Ме эска:
Муыс качліс небесаӧдз,
Став вынсӧ зэвтліс
Менам Чужанін,
Кор бӧрыньтчывны ковмыліс
Москваӧдз,
Мед нёль во мысти
Тыдовтчис Берлин.
Ми талун водзлань
Мунам зумыд воськолӧн
И ӧтув уджӧн
Содтам мулысь мич.
Но кывзӧй! —
Вашкӧдӧны,
Мыйкӧ зілиг висьтавны,
Войнаӧн
Чеглӧм увъяса
Кык кыдз.
68
Кола кӧджын
Чалмны-Варрэ — крепость кодь дзик,
Чалмны-Варрэ — саамъяслӧн сикт.
Керкаысь джуджыдӧсь нитшсялӧм изъяс,
Бокъясас лӧсӧма кутшӧмкӧ визьяс.
Пасъясыс важӧсь, но кажитчӧ мем —
Нюжӧдӧ кияссӧ ылысмӧм нэм.
Дзик ӧти туй татчӧ, вермад кӧть онӧй,
Ва увса изъяса тэрыб ю Поной.
Эн пуксьы бӧжавны, абу кӧ сям —
Тӧдӧ став изъяссӧ сӧмын саам.
Бур йӧзлысь шуӧмсӧ эг пуктӧй пыдди,
Ӧні со пыжным став изъяссӧ лыддьӧ.
Ӧдва и воӧдчим, видзим став вын,
Сӧмын тай сикт весьтын оз тыдав тшын!
Некод оз горт ов, оз вӧрав, оз тывъясь,
Оз чуксав суседсӧ угро-финн кывйӧн.
Али эз кыйсьыв саамлӧн тан пӧль?
Али нӧ Поной ю чериӧн гӧль?
Абу тадз, — войтӧлыс гӧлӧссӧ сетіс, —
Буринысь войтырыс ва катыд петіс.
Висьталӧ: Понойын чериыс тыр,
Зверь-пӧтка вӧръясын эз жӧ на быр.
Овлісны керкаын, овлісны чомйын
Орччӧн — саамъяс и изьваса коми.
69
Ӧтлаын быдмисны ныв-пиян налӧн,
Тырмыліс гӧгӧрын кӧръяслы яла,
Шудыс эз дзебсясь, но кымӧртчис кор
И Му вылын ыпнитіс би пом ни дор,
Тышын лёк вынъяскӧд ылын ас мусянь
Уна саам Чалмны-Варрэысь уси.
Тӧдӧ и коми ань войналысь шог:
Мужик рӧд унджыкыс бӧрсӧ эз лок.
Со и, мед ас йывсьыс шогыс эз казьтыв,
Ловъяяс ньӧжйӧник петісны катыд...
Чолӧм, Ловозеро и Краснощелье!
Оланныд-выланныд, верстьӧ и челядь!
Йӧз дінӧ, удж дінӧ сьӧлӧмныд пӧсь,
Копыртчӧ ті водзын Комиысь гӧсьт.
Чолӧм, Терентьевъяс, чолӧм, Чупровъяс,
Каневъяс, Рочевъяс и Бажуковъяс!
Чолӧм тэд, Колаын Изьвалӧн чой —
Зэв вильыш оласа, тэрыб Поной!
Аддзылі ме Чалмны-Варрэын крестъяс:
Саамъяс татӧні, комияс — эстӧн.
Куйлӧны пожӧмъяс улын пӧль-пӧч,
Шы ни тӧв на гӧгӧр — нинӧм он вӧч.
Локтасны кӧръясӧн томиник внукъяс.
Надея кутӧны — воас на здукыс,
70
Киподтуй пуктасны, сямлун да вын —
Выль керка трубаысь пуркнитас тшын.
Овны тан кутасны, быттьӧкӧ мойдын,
Рочьяс, саамъяс и изьваса войтыр.
Чалмны-Варрэ ми ногӧн — яг син,
Чалмны-Варрэ — аскиа сикт.
А. С. Пушкинлӧн медбӧръя асыв
1837 вося январь 29-ӧд лунӧ
асывнас А. С. Пушкин лыддис А. О.
Ишимовалысь «Россиялӧн история
челядьлы висьтъясын» книга, Гижис
авторыслы письмӧ...
I
Тӧвся асыв.
Шонді петӧ.
Гӧгӧр югдӧ ньӧжйӧникӧн.
Пушкин аслас кабинетын
Лыддьӧ сьӧлӧмсяньыс книга.
Сэтшӧм чуймӧдана висьтъяс!
Со кыдз, другъяс, гижны колӧ!
Ыста авторыслы письмӧ,
Но а коркӧ, гашкӧ, вола...
II
Александра Осиповна...
Олӧм шыльыд туй эз вольсав —
71
Аракчеев вӧсна ковмис
Сылы мунны Усть-Сысольскӧдз.
Гырысь чинӧдз воӧм лёк йӧз —
Тронлӧн аслыспӧлӧс вуджӧр...
Роч ныв котыртіс урокъяс,
Тані босьтчис гижан уджӧ.
Комияслысь оланногсӧ
Велӧдіс и пыдди пуктіс,
Дась пыр вӧлі сетны отсӧг,
Медым олӧм налӧн югдіс.
Йӧзыс мырсьӧ лунысь-лунӧ,
Дорйысь сюрас оз-ӧ, аттӧ!
Бур кыв некодлы жӧ шуны —
Эз на чуж Иван Куратов.
Парма весьтын вӧльнӧй кылыс
Сӧмын сё во мысти юргас...
Усть-Сысольскысь мывкыд нылӧс
Туйыс вайис Петербургӧ.
Некӧн сьӧлӧмнас эз усьлы,
Регыд петіс книга сылӧн,
Кӧн историяыс Русьлӧн
Челядьяслы лыддьӧм вылӧ.
Лоны веськыдӧн и бурӧн
Книга велӧдіс и тшӧктіс.
Сэтшӧм мортлы шудыс сюрас,
Коді тӧдӧмлунъяс ӧктӧ.
Сӧмын поздысис и полӧм:
Кутшӧмджыка артмис-петіс?
Гижис адрес, кӧні олӧ
Русьлӧн медыджыд поэтыс...
72
III.
Пушкин пуктіс лыддьӧм книга.
Вочакывйын — ошкӧм, эскӧм...
Ньӧжйӧ восьтіс ӧдзӧс иган.
Час мысти —
Дуэль Дантескӧд.
 
<>* * *
 
Февраль — и Ялтаын февраль,
Веж пальма гӧгӧр гартчӧ турӧб,
Дзик быттьӧ Эжва бокын дурӧ...
И мыйкӧ друг мем лои жаль.
Ас нэмӧн мунлі-ветлі кыт,
Мем ӧні сьӧкыд весиг шуны,
Но некор Помӧсдін ог вунӧд
И Тима Веньлы сиӧм рыт.
Кон быттьӧ пызан вылын нянь,
Мем лои ас — поэтлӧн муза,
Кӧн ӧти рытӧн лон муса
Рам видзӧдласа коми ань.
Ас пытшкын радлунӧс эг кут,
И вӧлі енэж тырыс кодзув...
Но чайті сэк, мый ставыс водзын —
Шань ёрт, поэзия и шуд.
Эг кутчысь талунъяас ме,
Пыр волі ӧти кывйӧ аскӧд,
73
Мый шуда лоа коркӧ аски,
А луныс исковтіс кӧ — мед.
И со, лым шапкаа миндаль.
Зэв ылын сикт, кӧн тырыс пожӧм...
Да, вӧвлі сьӧлӧманым гожӧм,
А ӧні ми костын — февраль.
Шумсьыс волывлан пикӧ
Шумсьыс волывлан пикӧ
Уна гӧлӧса карад,
Сэки ас чужан сиктӧ
Кыскӧ выль вынӧн бара.
Сувтлы, тэрыб автобус, —
Сиктсянь неылын чечча.
Верст кык-куимсӧ подӧн
Тӧдса вӧр пырыс лэчча.
Козъяс шувгӧны кӧні,
Аддза векньыдик ордым.
Чӧла мӧдӧдча... ӧні
Лыддя ачымӧс гортын.
Быд пу вожъяссӧ мыччӧ,
Ӧдва чуткасьӧ емнас.
Кокни восьлавны, кытчӧдз
Тэнӧ виччысьысь эм на.
Кодкӧ ышмысь да наян
Эськӧ важӧн нин веніс,
Эз кӧ отсав да сайӧд
Ай-мам керкалӧн стеныс.
74
Шумсьыс волывлан пикӧ
Уна гӧлӧса карад,
Сэки ас чужан сиктӧ
Кыскӧ выль вынӧн бара.
 
<>* * *
 
Мый колан кадӧ огӧ лысьтӧй шуны,
Оз миысь кындзи некод сійӧс тӧд.
И вушйӧ кывйыс, вежӧрсьыным вунӧ,
Оз кытчӧдз коркӧ висьтав сійӧс мӧд.
Мый колан кадӧ огӧ лысьтӧй вӧчны,
Оз мукӧд дырйи тӧд и медбур ёрт.
Кӧть чайтам, мый ми абу полысь кӧчьяс,
Но виччысям, кор босьтчас смелджык мор
Ло веськыдӧн да смелӧн! — кадыс корӧ,
Но ыдъясьлам на, овлӧ, уна пӧв...
А сэсся воас гӧгӧрвоӧм сёрӧн,
Мый завидьтана олӧмным эз вӧв.
 
<>* * *
 
Мый шыльыд, прӧст
И абу гартлӧм,
Тэ ногӧн
Кокни ворсантор.
Прӧстлун оз ылӧдлы мед,
Ёрт:
И ва войт
Кокниа оз артмы.
75
Кыпӧдтӧм стрӧйба дорын
Ён сюръяяс со кымынӧд нин во,
Кыдз часӧвӧйяс, видзӧны му веркӧс,
Стрӧитель татчӧ мыйлакӧ оз во,
А кутшӧм мича артмис эськӧ керка.
Кар пасьта, гашкӧ, эз вӧв татшӧм мӧд,
Бур войтыр тані красуйтчис да оліс,
И югыд билань — он тай водзвыв тӧд —
Ме, гашкӧ, ачым унаысь на волі.
Чӧв-лӧньыс чужтӧ мӧвпъяс пом ни дор.
Ме сулала, и ас вӧсна тшӧтш жугыль:
Кузь олӧм чӧжӧн панлі кымынтор
И ачым ставсӧ шыбласьӧмнам дзуги.
Вӧв пышйӧдысьлы
Швичкӧ,
Швичкӧ,
Швичкӧ ньӧр.
Туйяс пӧлӧн,
Юяс пӧлӧн
Конюшняысь гуӧм вӧлӧн
Сӧмын водзӧ —
Оз позь бӧр.
Суӧд -
Некодлы оз шед.
Асъя тӧвлы паныд — лӧсьыд,
Мудзӧм вӧвлӧн киссьӧ пӧсьыс.
Мед.
76
Горзы
Кевмы —
Мый кӧть кер...
Мамыд нимӧн,
Юртӧм всадник,
Сувтӧд вӧвтӧ,
Чеччы,
Садьмы —
Тэ ӧд морт,
А абу зверь.
Вӧлыд сёрнитны оз куж,
Но вай думышт:
Талунӧдзыс
Сійӧ мыйта гӧрис-кӧдзис,
Ещӧ мыйта вӧчас удж.
Доддясясны асъядор:
Сэтчӧ ветлас,
Татчӧ волас —
Вӧлыд быд лун тадз вот колӧ!
Бергӧд...
Абу кӧ на сёр.
Лиана и дуб
Лиана, мича коръяса да вӧсньыд,
Ен дубкӧд орччӧн сатшкис муӧ вуж
И шуис: Тэнӧ сывйыштны ме кӧсъя,
Ӧд нэр ме — ӧткӧн сулавны ог куж.
И мӧдіс вывлань гартчыны пу гӧгӧр.
Дуб лои сывйын, лолыштны оз позь.
77
Но любуйтчисны весиг медся стрӧгъяс:
Со, том улов, примерсӧ кодлысь босьт!
Кытш бӧрся кытш — лиана зілис овны,
Дуб косьмис сывйын (кутшӧм таын шуд?),
Но кодыр ловсӧ сетны весиг ковмис,
Дзик некод сійӧс кывзыны эз кут.
Дуб уси ратш, лиана уси сыкӧд,
А эз ӧд овны кыдзи-сюрӧ, зыкын...
И лои ставлы гӧгӧрвотӧм сідз.
Но кодсюрӧяс бызгӧны нин тані:
Ак, мучитчӧма кутшӧма лиана,
Со — дубыс, вӧлӧм, вылысӧдзыс сісь!
Жар лунӧ
Став карыс — ваын.
Некодӧс он кый,
Кӧть довъяв бӧр и водз кар пасьталаыс.
Ю вылӧ видзӧдлан и эскан сэки,
Мый
Став ловъя ловыс петавлӧма ваысь.
 
<>* * *
 
Ме тӧда: кадсӧ мем не венны,
Но таысь шогсьыны ог мӧд.
Мед олас паськалысь Вселеннӧй
И сэні паськалысь морт рӧд!
78
Ракета пытшкын лэбысь шензьӧ:
Сэн — кодзув, тан — комета бӧж.
И кольӧ лӧгалӧм да вензьӧм,
И вошӧ тӧрытъяас лӧж.
Мый юкны? — ставыс помтӧм-дортӧм,
И нинӧм асладӧн он шу.
Но лоӧ коланаджык ёртыд
И донаджыкӧн — ӧтув шуд.
Ас дінас кыскӧ ылі кодзув
И туйсьыс ылавны оз позь...
Ме тӧда: восьлалан кӧ водзӧ,
Мый личкӧ — сьӧрсьыд он и босьт.
 
<>* * *
 
Эстонияысь учёнӧй-фольклорист
Оттилия Кыйвалы
Бур ли абу — сьӧлӧмӧс эг ӧлӧд,
Да и ӧні казьтыла кӧть кор,
Сэки тэнӧ тӧждысьӧдӧ вӧлі
Кихну нима ді вывса фольклор.
Еджыд юрси лӧсьыдика гартчӧ,
Быттьӧ Эмайыги юлӧн гы.
Миян гӧгӧр — уна йӧза Тарту,
Юргӧ меным гӧгӧрвотӧм кыв.
Он и шу, мый карыс ӧкмыс нэма,
Гашкӧ, ачым том зэв вӧлі сэк...
Юалін тэ: Коми йӧзлӧн эм-ӧ
Важся мойд, кыдз «Калевипоэг»?
79
Кӧнкӧ ылӧ Коми муӧй коли,
Ог и жуглы весьшӧрӧ юр вем,
Ачыд меысь бура тӧдан, Олли:
Кӧн народ — поэзия сэн эм.
Ванемуйзе улич кыскӧ гажӧн,
Варовитім восьлалігмоз дыр.
Янсалӧмны нэмъяс сайын важӧн
Калеви и Пера багатыр.
Сӧмын талун сьӧлӧм вылын долыд,
Пӧль-пӧчьяс кӧ разалісны — мед.
Ӧткодьлуныс пыдын зэв, а олӧ
Аддзымӧнъя меным со и тэд.
Музейын
Быттьӧ нэмъясӧн вӧзъян нӧдкывъяс —
Ёсьтӧм изъясыс,
Пемдӧм лыясыс.
Найӧс аддзиг, ми ланьтам ӧтпырйӧ —
Кывны надейтчам
Сэкся шыяссӧ.
Ывла пемдігас шызьӧм-повзьӧмсӧ,
Йӧзлысь жӧдзӧмсӧ
Изъя чом дінын.
Войся пемыдын билӧн ломзьӧмыс
Налы кажитчис
Ичӧт шондіӧн.
Сэк, дерт, кодзувъяс тадз жӧ ӧзйисны,
Тадз жӧ видзӧдіс тӧлысь
80
Вылісянь.
Сӧмын енэжлань дзоргысь йӧзыслы
Найӧ вӧліны
Зэв на ылынӧсь.
 
<>* * *
 
Кодзувъяс, Галактика,
Видзӧдлан да акнитан.
Сьӧкыд гӧгӧрвоны мортлы,
Мый сэтшӧмыс:
Помтӧм-дортӧм...
Лэб кӧть лыдтӧм-тшӧттӧм во,
Некор туйлы пом оз во.
Но ме тӧда:
Туйыс корӧ...
Кылас гымыштӧм шы гора,
Биыс швачкас муӧ —
Гӧрд,
Сэки ӧвтыштасны киӧн
И оз босьтны му выв пиян
Ариадналысь * кузь шӧрт.
* Ариадна — греческӧй мифология серти Критса царь Минослӧн ныв. Отсаліс Афиныса герой
Тесейлы петны лабиринтысь шӧрт тупыль отсӧ-
гӧн. Ариадналӧн шӧрт — ӧнія сёрни серти — от-
салӧ аддзыны бӧр воан туй.
 
81
Печора вылын вуграсьӧм
Лунтыр войвывса шондіыс пӧжис,
Сэки гӧститі ме Щельябӧжын,
Коді Печора ю бокас дзик.
Рытнас ёрт менам Филиппов Юрий —
Сійӧс ӧнӧдз ме казьтыла бурӧн —
Шуӧ: «Ю вывсянь видзӧдлам сикт.
Ӧти сайын и вуграсьны ветлам,
Ассьым шатинӧс, кӧсъян кӧ, сетла,
Войнас, радио висьталӧ, зэр,
А ӧд зэр водзад чериыд сёйӧ...»
Пыжлань восьлалам вадорса сёйӧд,
Сьӧрысь — шатинъяс, ведра да чер.
Вына мотора пыжӧ ми сӧлім —
Юсянь берегыс гажа и вӧлӧм,
Сиктыс вывтассянь тайкӧ оз лэб.
Сэсся пыж сайын сявкнитіс эзысь,
Ва бус чужӧмӧ туй чӧжыс резіс,
Воим... Ми гӧгӧр тыр ном да геб.
Киӧн шлочӧдчам, юр гӧгӧр ӧвтам,
Сама вугыръяс ылӧджык чӧвтам,
Вуні тӧждлунъяс козьналысь мир...
Тӧвзьӧ гы вывті рыбоохрана,
Дзоргам сы вылӧ кукъяс моз рама,
Но охраналы веськодьӧсь ми.
Он кӧть вугырнад черитӧ бырӧд,
Миян ведраным — дивӧ тай — тырӧ,
Эськӧ тэ дорын тадз, Сыктыв ю!
Ышмӧ-гыалӧ морӧсын радлун,
Но друг енэжсӧ кресталіс чардби,
Сэсся сыркмунлі кок улын му.
82
Пемдӧм енэжыс дорала письтіс,
Сувтса зэр быттьӧ ведраысь кисьтӧ,
А ӧд здук сайын вӧлі на кос.
Кыдзкӧ-мыйкӧ ми ӧдва и воим,
Ужын гӧтырыс котыртіс войын,
Ачыс вильшасьӧ, вайид пӧ ёс.
Сэсся шойччыны разалім-мунім,
Шуны аттьӧ кыв ёртлы эг вунӧд...
Бӧрын ӧтнамӧн думыштчи ме:
Гырысь гыяса, быттьӧкӧ море,
Мед жӧ сӧстӧмӧн кольӧ Печора
И век войвывлань визувтӧ мед.
Ас музалы
Оз разав ылӧ тэнад гор,
Но век жӧ кывсян Коми муас
И тӧда: казяліс кӧ морт,
Тэ, муза, ассьыд кывтӧ шуан.
Эг прӧста уна узьтӧм вой
Ас югыд пызан сайын коли,
И радлун либӧ сьӧлӧм дой
Ме аддзӧм рифмаясӧн доли.
Ас войтыр и ас мулӧн мич
Сюрс сіӧн йитчӧмаӧсь мекӧд,
На йылысь зіля шуны сідз,
Кыдз эз на шулы меӧдз некод.
Йӧз тӧдса гӧлӧсӧн ог сьыв,
Дась мӧвпъяс некодлысь ог гусяв.
83
Кӧть кыт ог мун, ог лэб, ог кывт —
Выль сюрӧс йиджӧ чужан мусянь.
Куж сӧмын кывзыны... Кыдз пи
Пель чошкӧдӧмӧн кывзӧ батьлысь...
И ышӧдас на лолын би,
Тэд, муза, шуасны кӧ аттьӧ.
 
Ф. Тютчев серти
Век овлӧ кӧнкӧ аръядорыс
Зэв дженьыдик, но чуймӧдана кад —
Сӧдз мичлун ывлавывсӧ дорӧ
И немся шы он кывлы тат.
Оз сьыв нин чарла тэрыб киын,
Яр шонді синъястӧ оз ёр,
И черань везлӧн вӧсни сіыс
Тэ гӧгӧр кывтӧ пом ни дор.
Збой лэбач котыр разалісны ылӧ.
Быд ловъя тӧдӧ кӧдзыдыслысь сям,
Но талун шоныд визувтӧ зэв рам
Лӧнь муяс вылӧ...
 
<>* * *
 
А. Фет серти
Вои чолӧмӧн тэ дорӧ,
Висьтавны, мый шонді петіс,
Мелі югӧр синтӧ ёрӧ,
Быдмысь корлы вынсӧ сетӧ.
84
Вои висьтавны, мый вӧрын
Олӧм казялі быд пулысь.
Лэбач сьылӧм — сьӧлӧмшӧрын,
Олан-вылан, гажа тулыс!
Вои висьтавны, мый венӧ
Важсӧ выльыс, кыдзи кужӧ.
Кыпыдлун дырйи и менам
Тувсов сьылан сӧвмӧ-чужӧ!
 
<>* * *
 
Унаӧн лэбачьяс пиысь, кодъяс тӧв
кежлӧ воӧны шоныд саридз дорӧ,
сэні оз сьывны.
Висьтав, мыйла, муса колип,
Саридз дорын тэ он сьыв?
Кӧдзыд Войвыв ылӧ коли,
Гӧгӧр радлӧ ывла выв.
Ставыс сьылӧ, быдмӧ, олӧ,
Ышмӧ гажаинас лов...
Али яналӧмысь полан?
Али гӧлӧсыд эз ло?
Меным вочавидзӧ колип:
Эз на гӧлӧсторӧй быр.
Муса Войвыв ылӧ коли,
Сійӧс казьтыла ме пыр.
Тані метӧг уна сьылысь,
Мен жӧ колӧ парма-вӧр,
Сэтчӧ, муртса лымйыс сылас,
Воа сьылігтырйи бӧр.
85
КОМИ ВОЙТЫР
А. М. Шараповлы
I.
Коми войтыр —
Коді найӧ:
Весь, Печера, Перым, Чудь?..
Ылӧ вошӧм нэмъяс сайӧ
Менам видзӧдлас оз судз.
Ӧнӧдз
Унджык нимыс быри,
Ӧти пыдди
Лои мӧд.
Коді кодӧс тані зырис? —
Некод прамӧя оз тӧд.
Асьсӧ ылыс пӧль эз янӧд,
Му вӧдитліс,
88
Видзліс мӧс.
Шензис: «Кутшӧм ми зыряна,
Нэмсӧ вӧвлім коми йӧз.
Парма-ягті ветліс-уйис,
Кыйсис,
Вотіс пув да тшак.
Коми мортӧс ратник туйӧ
Босьтліс аскӧдыс Ермак.
Енмӧс весьшӧрӧ эз лӧгӧд,
Кӧть и ёнасӧ эз пов,
Ветлывліс Чукотка гӧгӧр,
Кодыр чукӧстіс Дежнёв.
Рамсьыс-рам, но овліс ярскӧб,
Ковмас — сувтас Роч му дор,
Эз ӧд весьшӧрӧ Пожарский
Тшӧтш и комиясӧс кор.
Вермас нимавны мир пасьта...
Со — Налимов,
Эскад он,
Балалайка вӧчысь мастер —
Налы ӧнӧдз абу дон.
Гӧгӧр гыалӧ веж парма,
Лыдтӧм-тшӧттӧм ю да ёль,
Сиктъяс вошӧмны, а карным
Сӧмын ӧти: Усть-Сысольск.
Овліс пемыдын и гӧля,
Тешитчывліс ыджыд чин,
Сӧмын мый сэтшӧмыс вӧля,
Югдӧдыштліс Кулӧмдін.
87
Кыпӧдчыліс Изьва вӧлӧсть,
Нювчим завод, Сотчӧмвыв.
Гӧль ныв-пиян костын вӧлі
Шогсьысь мамӧн коми кыв.
«Коньӧрӧй дай Ванькаӧй,
Кытчӧ нӧ тэ мӧдӧдчин?..
Кильчӧ содъяс лыддьыны,
Йӧз керкаын нянь сёйны».
Из сайӧ
И море вомӧн,
Кӧні паськыд Кола кӧдж,
Разалісны уна коми,
Быдсӧн семьянаныс тшӧтш.
Шогыс сьӧлӧмшӧрӧдз инмис,
И мед йитӧдыс эз ор,
Пукталісны бокын нимъяс —
Кӧн Зыряновск,
Кӧн Обдорск...
Шуис эскӧмӧн Куратов,
Коми войтырлӧн талант:
«Рӧммӧ...» Оз на кӧть и матын,
«Петас, вокъяс, шонді-й тан!»
Выль олӧмлӧн кыа ӧзйис,
Нева ньӧжйӧ шлывгӧ кӧн.
Тшӧтш и Коми муын йӧзӧс
Тышӧ чукӧстіс «гӧрд звӧн».
Садьмис, кыптіс коми парма,
Йӧзыс шызис — пом ни дор,
Чужис морӧс пытшкын ярлун,
Кык вын зурасисны кор.
88
Тэрмась кось вылӧ, тӧварыш,
Лёклы паныд пуӧ вир! —
Туйдіс Маегов — збой Варыш —
И поэт, и командир.
Белӧй сэні, белӧй тані,
Синтӧ весьшӧрӧ эн тіль,
Аддзан, кыдзи налы паныд
Сувтіс крепость Изваиль.
Петіс подвиг вылӧ Домна,
Тышын пуктіс ассьыс лов.
Вӧлі чойным кӧть и том на,
Белӧй бандаысь эз пов.
Миян сьӧлӧмъясын ловъя
Выльгорт сиктысь дона ныв,
И оз вунны Уляшёвъяс,
Мыйта кадыс кӧть эз кывт.
Кымын повтӧм пуктіс юрсӧ,
Медым мортӧн лои гӧль...
Мыйта сьӧрсьыс нуис бурсӧ
Меысь томӧн усьлӧм пӧль.
II.
Коми войтыр —
Коді найӧ?
Кутшӧм гартліс олан гы?..
Стефан Пермский квайт нэм сайын
Тэчліс важся гижӧд кыв.
Ӧтка дзузган пемыд войын,
Эз ло сыысь югыд дзар —
89
Ӧнъя нэмся кызьӧд воын
Чужис медводдза букварь.
Автономия декретӧн
Лэптіс Коми муӧс ВЦИК.
«Ордым» ас кыв вылын петӧ,
«Югыд туй» и «Коми сикт».
Кремльын Ленин кутӧ киас
«Гӧрд Печора» выль газет:
Ылыс, кӧдзыд муныд тіян, —
Гижӧ, — дзоридзаліс мед.
Ӧтчыд Сыктыв вылысь лыбис
Ыджыд шыӧн гидроплан,
Воліс Вотчаӧдз и Ыбӧдз,
Овны выль ног чуйдіс тан.
Первой лэбысь — миян Виттор —
Пӧся ошкис уклад борд,
Ньӧбны татшӧмӧс жӧ ликтіс,
Весиг нимтіс — «Коми морт».
Мыйла керка пытшкын дзескыд?
Воӧм йӧзлӧн ӧти тӧжд —
Кывзӧ радио, оз эскы:
Гӧлӧс сы ылнаысь?.. — Лӧж.
Ӧти малыштіскодь тошсӧ:
Варов кудйыд — делӧ выль...
Москва карӧ мун, Ветошкин,
Асьтӧ кылам — сідзкӧ збыль.
Быттьӧ теш улӧ и шуис,
Но механик — дошлӧй морт —
Сетӧм гижӧд зептас сюйис
Да и эновтіс ас горт.
90
Водзӧ артмис, быттьӧ мойдын,
Гӧгӧр шызис ывла выв:
Индӧм кадӧ кыліс войтыр
Москва карысь коми кыв.
Кызьӧд вояс!
Кыпыд вояс!
Быдӧн мусӧ бертны дась.
Ӧттшӧтш шыасисны збоя
Виктор Савин,
Илля Вась.
Сьӧд удж бертысь синсӧ тільӧ —
Ыджыд мортӧн лои друг.
Кадыс тшӧктӧ лоны зільӧн,
Вежсьӧ олӧм
Бан и гуг.
Сьӧлӧм чуксалӧ — оз инась,
Важсӧ кокниа он вен.
Юрсӧ жуглӧ Помӧсдінын
Коми гижысь Тима Вень.
Сылӧн кывъяс — вӧрса дзоридз,
Помтӧм муслун — воӧм оз.
Сиктса уджалысьӧс корӧ
Ӧтув уджын пуджны сос.
Коми войтырыслы эскӧ:
Садьмас, быдмас, лоӧ яр.
Шогсьӧ: вермыны кӧ эськӧ
Коркӧ гӧгӧртны Му шар.
Шондібанӧй Украина —
Вишня садйын малӧн кӧр,
Эг куж уна кывбур сины —
Кыскис коми парма-вӧр.
91
Коді быдтіс, вердіс-удіс,
Кодлӧн олӧм воссис выль.
Мортлӧн вӧлӧма тай шудыс
Ас му вылын медся збыль.
Мывкыд, велӧдчылӧм войтыр,
Бурлак-зон и акань-ныв,
Веськодьлунӧн энӧ дойдӧй
Чужан му и чужан кыв.
Буретш тілы сьӧд вӧр сайын
Кӧдзліс сюсӧ Трипан Вась...
Кызьӧд вояс,
Кыпыд вояс,
Быдӧн мусӧ бертны дась.
III.
Коми морт,
Кӧть вома-пеля,
Йӧзын ас йылысь оз доль,
Сьӧкыдлун вылӧ оз элясь,
Но и олӧмсьыс оз коль.
Быдтор кужӧ-вӧчӧ верӧс
Да и челядьыскӧд шань,
Орччӧн быдторсӧ жӧ керӧ
Зарни киподтуя ань.
Но выль олӧм колӧ дорны,
Аслань песны куш
Оз позь —
Аддзан, партияным корӧ
Панны кольччӧмыскӧд кось.
92
Вӧвлі увтыртӧмӧн коді,
Ӧткӧн пессис коньӧр-тусь,
Талун уджалӧ заводын,
Книга сайын вой оз узь.
Кыптӧ школа, воссьӧ шахта,
Вежсьӧ олӧм сэн и тат...
Медым кыпыдлун эз пактав,
Савин котыртӧ театр.
Ышмӧ лолыд, оз ков тшӧктӧм —
Йӧктӧ весиг мутивӧй,
Кодыр ассьыс сигудӧксӧ
Босьтас киас Сюзь Матвей.
Сиктӧ ваясны картина...
Лампа би на тані,
Но
Вугйӧд бергӧдлам машина,
Клубын видзӧдам кино.
Юрын серпас видза ӧнӧдз:
Кылас гора жыннян шы —
Сиктса войтыр пуксялӧны
Сёйны чӧскыд яя шыд.
Уджын — ӧтув,
Сёйны — ӧтув,
Заводитчис тадз колхоз.
Сорас мудзлывліс и пӧтліс
Быдмысь войтыр —
Дзирыдпоз.
Лунтыр вӧв вылынӧсь.
Рытын -
93
Усяламӧй сы ни садь...
Пырис медводдзаяс лыдын
Сэк колхозӧ менам бать.
IV.
Ӧшинь пасьта дзоргӧ коми:
Вӧлись воӧ оландыр,
Сӧмын со Европа помас
Гитлер сюйӧ мисьтӧм ныр.
Кӧть и уна сюрс верст сайын
Барселона — тӧдса ним,
Сӧвет муысь отсӧг вайӧ
Сэтчӧ судно — «Зырянин».
Воалісны уналаысь,
Медым сувтӧдны фашизм,
Но — враг сюйсьыліс Москваӧдз,
Кытчӧдз прамӧя эз лизд.
...Енэж пасьта тшын тшыналӧ,
Еджыд пароход кывтӧ.
Милӧй война вылӧ мунӧ,
Коньӧранӧс эновтӧ.
Ак, война, война, война,
Тэныд муыс дзоля,
Кымын морт олӧм босьтін,
Кымын дӧва колин.
Враг юр вылӧ
Усьӧ сотчиг
Гӧрд звездаа самолёт.
Сэн Гастелло.
94
Сыкӧд орччӧн
Куим лётчик,
Куим ёрт.
Весиг кабинаас би нин —
Водзӧс босьтам ыджыд дон!
Взрыв!..
Тан вӧлі тшӧтш Калинин,
Ылі Печораысь зон.
Марков, Тимушев, Оплеснин...
Кымын нималана ов!
Пиньсӧ мед фашизм оз кеслы,
Регыд пезьдас сылӧн лов.
Кӧръяс — фронт вылынӧсь.
Найӧ
Писькӧдчасны, нюр кӧть вӧр.
Кутшӧм ыджыд пӧльза вайис
Война вояс чӧжӧн кӧр!
Ставсӧ фронтлы!
Вермӧм вылӧ! —
Юргӧ,
Кытчӧ кӧть он мун.
Нёль во чӧжӧн крепыд тылӧн
Вӧлі менам Коми му.
Нефтьӧн, из шомӧн да вӧрӧн
Тӧвзисны составъяс тась.
Быдӧн — пасьмуні мед вӧрӧг —
Ставсӧ сетны вӧлі дась.
Делӧ правӧй,
Вермӧм миян,
Кусі войналӧн би-тшын.
95
Сӧвет мунымлӧн ныв-пиян
Мездісны Европа джын.
Сыктыв дінса колхоз «Югӧр» —
Талун йӧзыс шызис тан,
Кор Победа йылысь юӧр
Лыддис диктор Левитан.
Бара жыннян шыыс корӧ —
Шуда вемӧс, абу вӧт,
Радлӧ правление дорын
Бӧрдігтырйи баба рӧд.
Ылын-ылын Коми мусянь
Кымын верӧс, пи и вок
Кольӧм война вылын уси,
Аслас гортӧ бӧр эз лок.
Кылӧ музыка шы нора...
Сулалӧны лун и вой
Карын,
Куслытӧм би дорын,
Гӧтыр, пӧрысь мам и чой.
V.
Коми муӧй,
Олан гортӧй,
Важ и выль —
Тан ставыс ас,
Знамя вылад куим орден,
Куим пыдди пуктан пас.
Талун шудаӧсь ми сійӧн,
Лолын кыпыд би оз кус,
Аттьӧ ставсьыс тэд,
96
Россия,
Аттьӧ ставсьыс тэд,
Союз.
Гӧгӧр
Паськалӧны каръяс,
Гажаӧсь...
Но муса мем
Сыктыв дінса Пажга-Гарья,
Коді тыртӧ витӧд нэм.
Кӧть и ылысмыла бокӧ,
Овны янасын ог куж:
Тӧв ли гожӧм — нуӧ кокӧй,
Кӧні менам рӧд и вуж.
Сиктӧй воссяс керӧс вывсянь,
Ылын везъясьыштӧ тшын —
Ай-мамӧлӧн горъя пывсян
Бара содтас эбӧс-вын.
Тані казьтыла став бурсӧ,
Чолӧмала ӧнія кад —
Гӧгӧр быдсӧн жуглӧ юрсӧ,
Медым вежны олан лад.
Выльыс важсӧ збоя бертӧ,
Но мед ставыс оз жӧ вош —
Со и Сыктывкарса гербын
Коли кык нэмсайса ош.
Татчӧс морт,
Мем ӧткодь муса
Джуджыд яг
И зыбуч нюр.
97
Видзны колӧ войвыв мусӧ —
Сыысь доймана
Оз сюр.
Ӧткодь муса
Мозын, Эжва,
Емва кар
И Койгорт сикт...
Ертъяс дінӧ
Кыдз он кежав,
Сэн кӧ
Гортад быттьӧ дзик.
Гижӧ музыка и книга,
Перйӧ из шом, нефть и газ,
Коми
Некор эз тӧд иган:
Быд бур сьӧлӧма тан —
Ас.
Ыджыд слава — вермӧм сайын,
Тӧдам лыжникъяслысь ов:
Аттьӧ подвигсьыныд, Рая,
Вася Рочев,
Бажуков!
Артмис сідзи, кыдзи кӧсйид —
Дорйид Чужан мулысь ним,
Юргис унаысь ті вӧсна
Сьӧлӧм вӧрзьӧдана гимн.
Гӧгӧр быглясьӧны гыяс,
Шонді мачта весьтын яр,
Траулер сэн чери кыйӧ,
Бортас гижӧд — «Сыктывкар».
98
Ылын Африкасянь гортӧдз,
Но эз вун ас берег, эз...
Кӧнкӧ кывтӧны йӧз портӧ
«Вычегда» и «Комилес».
Каляяслӧн клювзӧм кылӧ,
Улын — океанлӧн йир,
Писькӧдчӧй, землякъяс, ылӧдз,
Мед эз торксьы мирын мир.
Абу вошӧм му — веж парма,
Коми войтыр — веськыд йӧз —
Кӧсйӧ,
Оліс мед Му шарным
Лыдтӧм-тшӧттӧм нэмъяс чӧж.
 
<>
 
Коми книга
лыддьыны радейтысьяс!
 
1987 воын Коми книжнӧй издательство нӧшта лэдзӧ татшӧм книгаяс:
А. В. Некрасов. ШОНДІБАН. Выль кывбуръяса книга. Автор гижӧ олӧм радлун йылысь, сылӧн мича рӧмъяс да йӧзлӧн олӧм дінас ыджыд муслун йылысь.
 
А. С. Одинцов (составитель). МИЯН ГРЕЗДСА ЧЕЛЯДЬ. Книгаӧ пырисны ныв-зонъяс йылысь висьтъяс, кодъяс петкӧдлӧны налысь шуда челядьдырся олӧмсӧ.
 
Е. В. Рочев. МИТРУК ПЕТӦ ТУНДРАЫСЬ. Книгаын петкӧдлӧма кӧр видзысьяслысь олӧм-вылӧмсӧ. Кыдзи сӧвмӧ да вежсьӧ тундраын олӧм, петкӧдлыссьӧ дзоля Митруклӧн синъяс пыр.
 
====
 
А. Ванеев
Талун асылыс сӧдз
 
Коми книжнӧй издательство
 
Сыктывкар 1979
 
<>
 
ТАЛУН АСЫЛЫС СӦДЗ...
 
Талун асылыс сӧдз,
Талун бордъяӧсь кӧсйӧмъяс менам —
Налы кытӧм на везйыс,
Оз дзуг найӧс тыдавтӧм лэч:
Чайтсьӧ — во чӧжнас чукӧрмӧм
Ассьым став майшасьӧм вена,
Чайтсьӧ — судзӧда кодзув
И дзирдъяссӧ киысь ог лэдз.
 
Талун асылыс сӧдз...
Мед жӧ югыдыс быдӧнлы вичмас:
Чинтас пӧрысьлысь унзіль
Да верстьӧлы содтыштас вын,
Медым лысваа дзоридз моз
Син водзӧ петкӧдчас мичлун,
Медым олӧмлӧн видзӧдлас
Лоас и мелі, и пым.
Талун асылыс сӧдз...
Медым сэтшӧмӧн лоас и муслун,
Медым радейтан морт весьтын
Шудлунлӧн кыа оз кус,
Медым тулысын быдӧнлы
Дум вылас частӧджык усьлӧ:
Вара миянӧ воис
Ён бордъяса, лым еджыд юсь.
Талун асылыс сӧдз...
И кӧть тулысыд лэбзьыштас регыд,
Меным окота овлывлӧ
Сы бӧрся вӧтчыны век:
Тулыс радейта сыысь,
Мый сӧстӧмӧсь мӧвпъясӧй сэки,
Тулыс радейта сыысь,
Мый азыма уджавсьӧ сэк.
Олӧм пасъяс
 
<>
 
ЭНӦ ШУӦЙ...
 
Ылыс пельӧсӧн да ошъяс гуӧн,
Юр вывтіыс лымйӧн тырӧм муӧн
Менсьым войвыв парма энӧ шуӧй.
Юрнымӧс пыр лэбулӧ ог дзебӧй,
Ми ог сӧмын вердӧй номйӧс-гебӧс —
Ыджыдджыктор вылӧ тырмӧ эбӧс.
Пӧртмасьӧны мортӧн ӧзтӧм бияс,
Мичмӧдам ас уджнаным Вой кыа,
Содтӧд рӧмъяс сы дорӧ ми кыам.
Озыр Коми муным нефтьӧн, газӧн,
Зарни вӧрӧн нималӧ нин важӧн,
Яр сьӧлӧма йӧзлӧн уджӧн-гажӧн.
 
<>
 
ВЕЖӦДӦНЫ КЫДЗЬЯС
 
Тэ овлан чорыд, чужан муӧй, пыр,
Зэв этша шоныд пияныдлы вичмӧ:
Шань лун тӧвъяскӧд сёрни нуигтыр
Тан регыд-регыд вежӧдӧны кыдзьяс.
Тэ вой тӧвнад эн пӧлясь лунысь-лун,
Веж кӧдзыдъястӧ раммӧд, дзеблы кыдзкӧ,
Тэ дженьдӧд ассьыд тӧвся ойбыр ун —
Сы пыдди нюжӧд вежӧдӧмсӧ кыдзлысь.
Ме тэнӧ мамӧн шуа, чужан му,
Мем сӧмын тані шудӧй кисӧ мыччас,
Ме тэысь шаньӧн некодӧс ог шу,
Кор тувсов раскын вежӧдӧны кыдзьяс.
 
<>
 
ЭЖВА ВЕСЬТЫН КЫА
 
Миян тан чужан позъясным,
Тані сетісны ним.
Вичмӧ меддона козинӧн
Мортлы ас чужанін.
Эжва весьтын кыа
Алӧй рӧмъяс кыӧ,
Серамбана гыӧн
Ворсӧдчыштӧ ю.
Тувсов югыд войӧй,
Отсӧг сетысь сойӧй,
Чӧскыд сьӧлӧм дойӧй, —
Менам Коми му.
Кор ми оламӧй гортаным,
Кыдзкӧ овлывлӧ сідз:
Огӧ чайтлывлӧй торъяӧн
Чужан мунымлысь мич.
Эжва весьтын кыа
Алӧй рӧмъяс кыӧ,
Серамбана гыӧн
Ворсӧдчыштӧ ю.
Тувсов югыд войӧй,
Отсӧг сетысь сойӧй,
Чӧскыд сьӧлӧм дойӧй, —
Менам Коми му.
Но кор ветламӧй ыліӧ,
Нюжалас кӧ туй пом,
Сэки тӧдмалам збыль вылӧ
Чужан мунымлысь дон.
Эжва весьтын кыа
Алӧй рӧмъяс кыӧ,
Серамбана гыӧн
Ворсӧдчыштӧ ю.
9
Тувсов югыд войӧй,
Отсӧг сетысь сойӧй.
Чӧскыд сьӧлӧм дойӧй, —
Менам Коми му.
 
<>
 
ЧУЖАНІНЛӦН ДОН
 
Аддзысьлытӧдз, югыд ваа Мозынӧй,
Мывкыда да лӧня шуньгы-кывт.
Торъялам ми тэкӧд локтан гожӧмӧдз,
Сёльгӧм шытӧ быдса во ог кыв.
Колӧ мунны —
Могыс тшӧктӧ муннысӧ,
Сьӧлӧмӧй кӧть вужъясьӧма тан.
Кӧритана кыв эн тэрмась шунысӧ,
И эн чайт, мый лёклань вежсис сям.
Лэбзьӧны зэв ылӧ тэнад пияныд,
Тэд оз тыдав наӧн вӧчӧм удж,
Уна аддзывтӧмтор ӧшйӧ кианыс,
Сюрлӧ налы тэныд тӧдтӧм мудз.
Но и бур удж вылын овлӧ ӧткаӧн,
Чужанінсӧ вунӧдас кӧ морт...
Сӧстӧм ваа Мозынӧй,
Ме тӧда ӧд,
Кутшӧм донӧн донъявны ас горт.
МЕДСЯ ДОНА ДА МУСА
Менсьым юалӧй ті,
Мый мем светас медмуса,
И ме воча кыв корсьны
Сэк дырсӧ ог мӧд:
— Нинӧм вылӧ ог веж
Сӧвет шондіа мусӧ,
Чарла-мӧлӧта флагӧс,
Мый биысь на гӧрд.
Менсьым юалӧй ті,
Мый мем мам кодь жӧ дона,
Ыджыд нимкодьӧн тыр,
Вочавидза ме сідз:
— Лӧзов вӧръяса му,
Менам чужан му — Коми,
Войвыв кодзувлӧн дзирдыс
Да пармалӧн мич.
Менсьым юалӧй ті,
Мый мем олӧмас колӧ,
И ме стӧч воча кывла
Зэв ылӧ ог мун:
— Шуда вӧлі мед йӧз,
Кодкӧд орччӧн ме ола,
Кодкӧд ӧтувъя менам
И кӧсйӧм, и нюм.
Гулыд яг
Парма пыдӧсын эм кадъяинъяс,
Сотчӧминъяслӧн эновтӧм ляк,
Но кор казьтышта ме чужанінӧс,
Усьӧ дум вылам Мозын дор яг.
Гулыд яг, мамлӧн сӧвесть кодь сӧстӧм,
Яла нитш, мамлӧн юрси кодь дзор.
Пыр на юралӧ пожӧмъяс пӧвстын
Челядь чуксасьӧм йӧлӧга гор.
Гулыд ягвывса пожӧмъяс сиськӧн
Югдӧ, шаньмӧ и мичаммӧ му:
Тані овла ме ыкша и писькӧс,
Тані сьӧд бордъя шогыд оз су,
Кӧть и кымӧрыс сьӧктывлас мед.
Гулыд ягын и зэригӧн эска:
Шонді мыччысяс пожӧмъяс весьтӧ,
Медым гажӧдны пармалысь эрд,
Кӧть нин син пӧвнас нюмъёвтны мем,
Мелі сывтыръяс менӧ тшӧтш босьтны,
Олӧм шаньлунсӧ меным тшӧтш восьтны,
Кытчӧдз нюжалас лолалан нэм.
Парма пыдӧсын эм кадъяинъяс,
Сотчӧминъяслӧн эновтӧм ляк,
Но мем кажитчӧ ас чужанінӧй —
Еджыд яг,
Гажа яг,
Гулыд яг...
13
РОССИЯ
Шань сьӧлӧма, югыд Россия —
Лӧз пармалӧн ыджыдджык соч.
Ме чуши роч мувывса пиӧн,
Кӧть мам кылӧй абуджык роч.
И быдма ён пожӧм моз татӧн:
Лёк бушколыд бертны оз куш,
Юр-туганӧй шонділань чатӧр,
Ас му пытшкын надейнӧй вуж,
А ветла кӧ ас муысь ылӧ,
Россия — дум вылам медводз,
И вын вылысь ас пытшкам кыла,
И овла сэк рочьяс кодь роч.
Пӧсь аттьӧ тэд сыысь, роч кылӧй,
Мый восьтін мем паськыд му выв,
Но муса тшӧтш комиӧн сьылӧм
Да потансянь велалӧм кыв.
Мем комиӧн чипсасьӧ сьӧла,
И шпорӧдчӧ пипулӧн кор,
И небыдджык мамӧйлӧн сьӧлӧм,
Ме комиӧн сёрнита кор.
СЁ КЫЛА СӦВЕТСКӦЙ СОЮЗ
Пыр вывланьӧ кыпӧдчӧ, лэбӧ
И бордъя, и сӧстӧм, кыдз юсь,
Пыр чожмӧдӧ вынйӧр и эбӧс
Сё кыла Сӧветскӧй Союз.
А чайтлісны вӧрӧгъяс миян,
Мый ӧтувъя котыр оз ло,
Мый тундраын быдмӧм ныв-пиыд
Кавказсаӧс оз гӧгӧрво.
Эз чайтны, мый шудлунлӧн юным
Оз гудыра, ньӧжмыда кывт,
Мый сё кылыс кындзи ас муын
И ӧтув сӧветскӧй эм кыв.
Но ковмис кор Зимньӧйсӧ босьтны,
Сэн вӧлі и пармаса зон,
И Питерса тошка рабочӧй,
Латышъяслӧн збой батальон.
А бӧръя война дырйи орччӧн,
Мед кусӧдны зывӧктан би,
Грузинъяскӧд сувтісны рочьяс,
Якутъяскӧд Днепр дорса пи.
Бур семьяным ёнмӧ на бара,
А дружбаным важ ногысь пӧсь:
Со талун рӧднӧй Сыктывкарын
Эм ветымын кыв-вора йӧз.
Пыр вывланьӧ кыпӧдчӧ-лэбӧ
И бордъя, и сӧстӧм, кыдз юсь.
Пыр чожмӧдӧ вынйӧр и эбӧс
Сё кыла Сӧветскӧй Союз.
15
ЛЕНИН НИМА УЛИЧА
Шонді улын нимкодясьӧ бара
Миян чужанін да оланін.
Медся мича улича быд карын
Новлӧдлӧ Ильичлысь дона ним.
Ленин нима улича,
Ленин нима улича —
Миян олӧм кодь жӧ югыдлӧз.
Ленин нима улича,
Ленин нима улича —
Восьлалӧны сэті шуда йӧз.
Веж му кузя ветлӧ-мунӧ Ленин
Воысь воӧ зумыдджыка пыр.
Сыкӧд орччӧн кокниджык и меным,
Сыкӧд орччӧн эбӧсӧй оз быр.
Ленин нима улича,
Ленин нима улича —
Помсянь помӧдз шонді нюмӧн тыр.
Ленин нима улича,
Ленин нима улича —
Талун мунӧ мортлӧн сьӧлӧм пыр.
Бур, мый менам олан гажӧй варов,
Бур, мый сэтшӧм югыд менам нэм,
Бур, мый тшӧтш и менам Сыктывкарын
Ленин нима уличаыс эм.
Ленин нима улича,
Ленин нима улича —
Коланаджык миян воысь во.
Ленин нима улича,
Ленин нима улича —
Помыс сылӧн некӧні оз ло.
16
Тулыслӧн лов шы
Со васӧд руӧн пӧльыштіс апрель,
И апышті ме ловзян кӧра сынӧд,
И быттьӧ перйи чуньӧ пырлӧм жель,
И быттьӧ изъя ноп кыскӧмысь мыні.
Дерт, сідзсӧ оз на мургы тувсов гым.
И шоныд зэрӧдз поводнӧй на ылын:
Ӧд войвыланым эз на вӧрзьыв лым...
Но мыйлакӧ вот нимкодь сьӧлӧм вылын.
И тӧдлытӧг ми пошкӧдыштам пель,
Мед кывны раскысь сьылӧм колипкайлысь.
Кор Эжва бокті тувччалӧ апрель,
Сэк кылыштам нин лов шысӧ и майлысь.
Трактористлӧн кияс
Коми республикаса медводдза трактористъяс-
ысь ӧти, «Кӧрткерӧсскӧй» совхозса Маджа отде-
лениеысь механик-наставник, Коми АССР-са на-
роднӧй овмӧсын заслуженнӧй уджалысь Андрей
Иванович Коюшевлы.
Узьыштіс да-й садьмис Маджа сикт —
Гожся войыд — сійӧ, майбыр, бордъя!
Татшӧм войтӧ ӧддзӧдчывтӧг дзик
Асъя кыа вӧтӧдас и ордъяс.
Карса серти сё пӧв чӧскыд чай
Юим премиальнӧй самӧварысь.
Чайсьыс да и сёрнисьыс эг чайт
Пӧтны ме.
И кывзі, кывзі бара.
Кадысь кадӧ шыльӧдыштас ус
Трактористлӧн мугов рӧма киыс:
Йиджӧма зэв пыдӧ кӧрта бус —
И бензинӧн он нин едждӧд сійӧс.
Уна джуджыд тшупӧд, тӧдчан пас
Олӧм туйсӧ вуджиг мортыс тӧдліс:
Войнаӧдз на коркӧ гортсьыс тась
Трактористӧ велӧдчыны мӧдліс.
Сэсся и танкистӧн вӧвлі зон,
Воча-воча сулавлывліс смертькӧд:
Вӧвлі Коймӧд Белорусскӧй фронт,
Вӧвлі штурмӧн босьтӧм Кенигсбергыс.
Тӧдсаӧсь Мукденъяс да Чаньчунь,
Из Хинган да кос пустыня Гоби.
Вӧлись воис гортӧ воан лун,
Кор война тшӧтш асыввылын кобис.
Сэсся зэлыд киа тракторист
Эжва бокса муяс бара гӧрис...
Кодыр кывзан авъя мортлысь висьт,
Чӧскыдджык и юан чайлӧн кӧрыс.
18
Талун оз нин сылӧн трактор куль
Лундор ыб ни мӧдлапӧвса эжа,
Сӧмын аслыс чайтсьӧ: трактор руль
Сӧнӧд киас сибдӧма нэм кежас.
Мастерскӧйын аслас удж да план,
Мыйкӧ дзоньтас-вӧчас кужысь кинас.
Том механизаторъясыд тан
Олӧны, кыдз тӧждысьысь бать дінын.
Шмонитлывлӧ гӧтыр:
— Оз узь вой,
Трактор йылысь он кӧ сёрнит сыкӧд.
Сӧмын кисьыс бурдас ӧти дой,
Аски бара сэтчӧ содтас кыкӧс.
Мӧвпалі ме: мича жӧ нин морт,
Кодлӧн сӧдз да югыд сьӧлӧм биыс,
Овлӧ мича, быттьӧ юсьлӧн борд,
Мортлӧн весиг вурысъяса киыс.
Тэ, гожӧм, отсасьысьӧн ло
Тэ овлан, гожӧм, быдсяманас —
Поводдя миян вежласяна.
Кӧть таво зэръясӧн эн дур.
Кор шань да мелі овлан, гожӧм,
Да няньӧн, вотӧс-тшакӧн озыр.
Сэк дзоньнас воыс чайтсьӧ бур.
Тэ тшӧкты дзоридзьяслы: быдмӧй!
Тэ тшӧкты лэбачьяслы: лыдмӧй!
Тэ налы отсасьысьӧн ло.
Но медся ёна шонты йӧзсӧ:
Тэ вичмӧд налы енэж лӧзсӧ
Да налысь тӧждлун гӧгӧрво.
МИЧА ЗОРӦДЪЯС СУВТӦДНЫ ДАСЬ
Менам Удора
Мозын ю дорын —
Ловъя муслун сы дорӧ оз чин.
Кыддза-пожӧма,
Озъя гожӧма,
Сьӧлӧмшӧрӧй да тэ, чужанін!
Паськыд видзьясыс
Сэні мичаӧсь,
Сэні тӧдса быд керӧс и сён.
Лада удж вылын
Бур ног мудзлі ме,
Кодыр быдмылі вильыш да том.
Кольӧм лунъясӧ
Мыйкӧ вунласис,
Но вот страдуйтӧм помнита тась:
Мозын дораным
Мича зорӧдъяс
Ме и талун на сувтӧдны дась.
Менам Удора
Мозын ю дорын —
Ловъя муслун сы дорӧ оз чин.
Кыддза пожӧма,
Озъя гожӧма,
Сьӧлӧмшӧрӧй да тэ, чужанін!
21
СИКТСА АСЫВ
Югыд кӧсйӧм, ышӧдана мӧвп
Гожся кадӧ чужтӧ сиктса асыв.
Быттьӧ татшӧм мича эз на вӧв
Шонді кытшлӧн зарниалӧм асык.
Быттьӧ кывза медводдзаысь на
Ю дор раскысь колипъяслысь дзользьӧм,
Быттьӧ видлі юлывтӧм на ва
Уна нэмъяс визувтысь сӧдз ёльысь.
Быттьӧ талун трактор «Беларусь»
Жургӧм пыдди сьыланкывъяс сьылӧ.
Быттьӧкӧ оз мӧс, а дзодзӧг-юсь
Йирсьынысӧ лэччӧ ласта вылӧ.
Вӧзйӧ асыв шань да мича лун —
Во чӧж виччысяна дона козин:
Сиктса мортлӧн чужӧм вылас нюм
Асывсьыс на югыд страдна водзын.
МЕНАМ УДОРА
Аттьӧ тэд, Удора менам,
Аттьӧ, мый ме тэнад пи,
Аттьӧ, мый югзьӧдӧ нэмӧс
Тэнад шань мывкыдлӧн би.
Тан колӧ чужны,
Тан колӧ кужны
Сьӧлӧмтӧ ызйӧдны нэм:
Удора, Удора, —
Кык мича ю дорын,
Вашка да Мозын кӧн эм.
Кывзысьӧ олӧмлӧн шыас
Пожӧмӧн пасьтасьӧм му:
Ӧмидз кодь тан асъя кыа,
Лысва кодь югыд тан ю.
Шудсӧ ми удж помысь перъям:
Тӧдам и пила, и гӧр,
Тракторӧн кыскалам керъяс —
Зарниысь-зарниджык вӧр.
Эновтӧм пельӧсӧн сійӧс
Важӧн нин некод оз шу —
Бур йӧзлӧн сьӧлӧмӧн, киӧн
Шызьӧдӧм-ловзьӧдӧм му.
Тан колӧ чужны.
Тан колӧ кужны
Сьӧлӧмтӧ ызйӧдны нэм:
Удора, Удора, —
Кык мича ю дорын,
Вашка да Мозын кӧн эм.
23
ВОЙВЫВ КӦРЪЯС
Тундра шӧрын, йиа саридз дінын
Чужаніныс налӧн, оланіныс.
Вежонъясӧн поводдяыс дурӧ,
Юр вывтіныс шебравлывлӧ турӧб.
Чизыр вой тӧв коставлытӧг жвучкӧ,
Йи торъясӧн чужӧманыс кучкӧ.
Судзсян кынӧмпӧтсӧ — яла нитшсӧ —
Сьӧкыда жӧ перйывлӧны сідзсӧ:
Чарӧм улысь сизьдывлӧны чожа,
Кытчӧдз оз во лӧддза-номъя гожӧм.
Шочиника чӧсмасьлыны сюрӧ
Тшак-вотӧсӧн, ещӧ мыйӧнсюрӧ.
Лунвылад, дерт, пӧтӧсаджык кынӧм,
Но оз тэрмась кӧрыд, шуам, Крымӧ.
Оланінсӧ бурджыкӧс оз бӧрйы.
...Мыйкӧ мында ми тшӧтш — войвыв кӧръяс.
24
выль вося лым
Выль воыд зэв ыджыд
Мортлы тшупӧд-мыджӧд —
Ёсьмӧ миян мывкыд, содӧ вын.
Сэсся тӧдӧ быдӧн:
Выль во паныд рытӧ
Усьӧ медся сӧстӧм еджыд лым.
Лымйыс усьӧ-усьӧ,
Вевттьӧ шойччысь мусӧ,
Шебрас улӧ дзебӧ ыб да видз.
Ышнясьны оз понды,
Майбыр, видзӧ-шонтӧ
Парманымлысь тӧвся югыд мич.
Усьӧ сиктъяс вылӧ,
Войвыв каръяс вылӧ,
Быттьӧ сэки восьса енэж йир.
Нимкодясь кӧть нэмыд:
Лэччӧ кокньыд, небыд,
Лэччӧдӧ му вылӧ кодзув дзирд.
Вевттьӧ важся шогъяс,
Югдӧдӧ выль могъяс,
Мичмӧдыштӧ олӧмнымлысь сер.
Сетны мортлы кужӧ
Нюмӧн банйӧм чужӧм,
Медым нюмыс во чӧжыс эз берд.
Выль воыд зэв ыджыд
Мортлы тшупӧд-мыджӧд —
Ёсьмӧ миян мывкыд, содӧ вын.
Сэсся тӧдӧ быдӧн:
Выль во паныд рытӧ
Усьӧ медся сӧстӧм еджыд лым.
25
СЫКТЫВКАРЫН КУРАТОВЛЫ ПАМЯТНИК
Сё во мысти бӧр воин гортад!
Пӧсь чолӧм Тэд, коми поэт!
Шань сьӧлӧма-мывкыда мортӧй,
Ми памятник сувтӧдім Тэд.
Тэ ло Сыктывкар шӧрса олысь,
Тэ колляв тан нэм бӧрся нэм.
Эм зэв уна Тэ дорӧ волысь,
Бур рӧдвужыд зэв уна эм.
Сё восӧ ми шуамӧй нэмӧн —
Йӧз олӧмын тшупӧда кад:
И кольӧм война вӧлі сэні,
И талунъя олӧмлӧн лад,
И гӧлӧс «Авроралӧн» сэтӧн,
И сэн революция би:
Дыр виччысян Шондіыд петіс,
Ханжаястӧ путкыльтім ми.
А ловъя поэзия Тэнад
Эз пӧрысьмы,
Ныжӧн эз ло:
Тшӧтш миянкӧд разӧдіс пемыд
Да отсасис во бӧрся во.
Пыр Музаыд том, кыдзи Эжва,
Кыдз пармаысь писькӧдчысь ёль,
Эз гудыртчыв, бокӧ эз. кежлы,
Йӧз СЬӦЛӦМЫСЬ ортсӧ эз коль.
Быд комилы дона и муса,
Дзик мамнымлӧн сёрни кодь ас,
Ён бордъяса Тэнад шань Муза
Мед кытшовтас парма и рас.
26
Тэ кывзысь,
Кыдз Сыктылыд кывтӧ, —
Ӧд визулыс кутшӧм со шань.
Тэ видзӧдлы,
Дзоридзыс мыйта
И нюмъялысь войтырыс тан.
Тэ мыйта кӧть видзӧдны кутан,
Важ картӧ он тӧд нин Тэ, он:
Со син водзад Пединститутным,
Кӧн велӧдчӧ коми ныв-зон.
И кытшалӧ Тэнӧ искусство,
Наукалӧн югӧрыс яр,
Поэзия лов шы тан кустӧм —
Сідз сӧвъяммис выль Сыктывкар!
Шань сьӧлӧма-мывкыда мортӧй,
Ми памятник сувтӧдім Тэд —
Сё во мысти бӧр воин гортад,
И видза жӧ олан, поэт!
ДЖУДЖЫД ТУГАНА НИА
Нёбдінса Витторлы
Быд войтырлӧн сьӧлӧмас эмӧсь
Ас шогъяс, да гажъяс, да би.
Тшӧтш комияс ыпкывлім нэмъяс,
Кӧть зумышӧсь нимавлім ми.
Сідз нимавлім, зумышӧсь быттьӧ,
Мый мывкыдным сӧнік кодь руш,
Мый асланым сьыланкыв пыдди
Вӧр шувгӧмсӧ кывзамӧй куш,
Мый мичлунлань чепсасьысь коми
И сартаса биӧн оз сюр,
Мый нимкодьла чиктывлам ёна,
Кор шедыштас кынӧмпӧт нур.
Но мичлунлань зільӧм он тупкы,
Он пӧдты, кыз йиӧн он дор:
Ӧд быд войтыр сьӧлӧмнас югдӧ,
Кор сьылӧ да тышкасьӧ кор.
Талантъясыд чужлісны татӧн,
Мед ошкыны пармалысь мич,
Но тӧдсаыс сӧмын Куратов,
А мукӧдыс вошисны сідз.
Мед комияс мичлунлань письтім,
Тшӧтш тӧдмалім чуймӧдан ямб,
Зэв коліс Ульянов Симбирскысь
Да-й шондіа-гыма Октябрь.
Зэв коліс поэзия киньсӧ
Медводдзаӧн чуктӧдысь сэк,
Лӧз пармаса комияс нимсянь
Мед сёрнитіс аслас поэт.
28
Мед сьылысьлӧн кыв-ворыс воссис
Лӧз пармаса ёльяс кодь сӧдз,
Мед ягвывса пожӧмъяс костӧ
Ён ниаяс быдмисны тшӧтш.
И петкӧдчис Нёбдінса Виттор —
И кужысь, и азым, и яр:
Поэт, драматург, композитор,
Редактор и гӧрд комиссар.
И чуймаліс парма эз ӧтчыд:
Кыдз мӧд ногсӧ оліс нэм чӧж?
Кор ӧти морт та мында вӧчӧ,
То мый вермас став коми йӧз!
И став йӧзсӧ шызьӧдны позьӧ,
Кор гӧлӧсыд Виттор кодь чож:
«Вай садьмӧдчӧй, Изьва и Мозын,
Печора и Лузалӧн вож!»
Кыдз медджуджыд тугана ниа
Сэк Витторлӧн тыдаліс юр.
Ас борд улас чукӧртіс сійӧ,
Мый Комиас вӧлі медбур.
Мед Музакӧд ӧтсӧглас вӧлі
Жан Морӧса уна том зон,
Мед гажъяліс Жугыльлӧн сьӧлӧм
Да биаліс Ӧгыр кодь дон.
Мед комиӧн сьылісны Юсьяс,
Мед Пашъясысь артмис Выль Паш,
Мед ошкисны томъяс да сюсьяс
Ас войвылын выль олан гаж.
Мед некод эз шулы, мый сьӧкыд,
Мед некод эз повзьы да ляб:
Быд кыв-вора йӧз нимсянь тшӧктіс
Поэтъяслы сьывны Октябрь.
Пӧсь аттьӧ, мый пессинныд ёна,
Мый комиа тӧждныд эз чин,
Мый сотчинныд бурӧн да томӧн,
Но сӧстӧмӧн колинныд ним.
29
Пӧсь аттьӧ, мый сэки эн падмӧй
Да ӧзтінныд ышӧдан би,
Мый ордымъяс писькӧдан кадӧ
Бур лӧсасъяс колинныд ті.
Дерт, колана дон тілы сетны
И кывйыс мем, гашкӧ, оз сюр,
Но сы пыдди, коми поэтъяс,
Ме ті водзын копырта юр!
АРСЯ ЛЫМ
И. М. Вавилинлӧн паметьлы
Сьӧкыд висьӧмлӧн лэчкысь эн мын —
Талун тэтӧг нин олӧмыс лэбӧ.
Тэнӧ пожӧма яг вылӧ дзебиг
Арся енэжсянь мӧдӧдчис лым.
Сӧстӧм лым. тэнад сӧвесть кодь сӧдз
Дона гу вылӧ ньӧжмыда водіс,
Быттьӧ тӧдмаліс, гуалім кодӧс —
Со и слӧймӧма вонысӧ стӧч.
Сямтӧ, автӧ ог вунӧдӧй, дерт, —
Кыдзи радейтлін тэ чужан мутӧ:
Тайӧ му вывті ветлыны кутас,
Йӧзӧс гажӧдас на Тарас дед.
Сӧмын, тӧда, оз везк Тарас дед,
Кӧть быд керкаӧ тэ пыдди волас:
Мунӧ олӧмыс сэки кыдз колӧ,
Кодыр му вылын унджык поэт.
Уна нуин тэ бур сьыланкыв —
Найӧс ӧдвакӧ мӧд кодкӧ сьылас...
Тэнад гу вылысь лымйыс, дерт, сылас,
Сӧмын шогсяна пужйыс оз сыв.
ЗАРНИ НЫВ
Олимпийскӧй чемпионка
Р. Сметаниналы
Тӧвся лунӧ со шоналім асьным,
Быттьӧ пӧльыштіс тувсовъя нюм:
Талун став Коми му пасьта праздник,
Ставным пасъям Раисалысь лун.
Йиа саридзсянь, тундрасянь вой тӧв
Нуӧ Альпъясӧдз ошкана кыв:
Зарни ныв ӧнӧдз вӧвлі кӧ мойдын,
Талун збыль вылӧ эм зарни ныв.
Талун выль нога бисерӧн югдіс
Изъя Изьвалӧн нимӧдлӧм ним:
Коми ныв, тэнад вермӧмлы юргис
Му шар пасьта Отчизналӧн гимн.
ПЕЧОРА БЕРДСА СУС ПУ
Олимпийскӧй чемпион
Я. Бажуковлы
Мортлӧн киӧ кодзув усьлӧ шоча,
Да-й кӧть усяс - — ичӧт сылӧн дон:
Медся югыд овлӧ сэтшӧм кодзув,
Кодӧс ачыд судзӧдан тэ, зон.
Аслад киӧн, аслад сьӧлӧм биӧн
Дорӧм шудыд —
Сійӧ збыльысь шуд.
Вынсӧ сетӧ чужан муным миян:
Чожа восьлав, туй джынйӧ эн сувт.
Ошкан югӧр мортлы абу веськодь:
Шонтас медым тэнӧ, но оз сот.
... Быдмы-сӧвмы водзӧ, ён да веськыд,
Лӧз Печора бердса сус пу кодь.
ЮГЫД ТӦЖДЛУН
Тувсов кӧрӧн сынӧд ӧвтӧ,
Дзескыд лоис горт:
Синсӧ чӧвтлӧ, выльысь чӧвтлӧ
Ыблань сиктса морт.
Кор нин бара вежас кӧдзыд
Вильшасяна лад,
Кор нин бара гӧрны-кӧдзны
Лоас буретш кад?..
Кыдзи бара тэныд овсьӧ,
Лымйысь мездмӧм му.
Кыдзи бара таво ловзяс
Морӧс вылад сю?..
Кутшӧм кӧйдыс медводз чужас,
Нюжмасьны оз кут,
Кытысь гӧрысь-кӧдзысь кутас
Корсьны ассьыс шуд?
Уна тӧдӧ карса олысь —
Ӧтитор оз тӧд:
Сиктса мортлы кутшӧм волас
Тувсов, югыд тӧжд.
ЧУЖАН СИКТЫН
Ме сиктад век томмышта, содыштас вынӧй,
И лунтыр ог пуксьывлы мытш,
Кор зэв чӧскыд кӧръясӧн онялысь сынӧд
Ёсь бордъяснас вундалӧ джыдж.
Бур томлунӧй менам, кыдз асылын дзоридз,
Лӧз пармаын воссьыліс тан.
И карӧ кор муні, сэк сю потшӧс дорӧдз,
Ас сикт помӧдз колльӧдіс мам.
И сьӧкыдыс вӧвлі, и курыдыс сюрліс,
И тшыгъявліс ачыс...
Но-й сэк
Эз лигышмун сиктыд, пыр чепсасис бурлань
Да вӧвлывлі вердысьӧн век.
Ми град йӧр тыр картупель сатшйӧдлім водзджык
Да лук, либӧ капустатор.
А ӧні и дзоридз эм лун ӧшинь водзын —
Тшӧтш мичлунлань бергӧдчис морт.
И сэтшӧма вежсьӧма чужан сикт миян —
И тӧдан, и быттьӧ он тӧд:
И енэжыс сійӧ, и вӧр-ваыс сійӧ,
Да лов шыыс йӧзыслӧн мӧд.
Быттьӧ мойдъясысь чуктӧдӧм дивӧ.
Усис син улам чуймӧдантор,
Кара-Даг дорын, лӧнь заливын
Жыдач котыркӧд аддзыси кор.
Найӧ шойччисны,
Видлісны найӧ
Чёрнӧй морелысь шоналӧм гы,
Медым регыд нин,
Шондіа майын,
Корсьны войвылысь ассьыныс ты.
Менсьым ты, кӧні челядь дыр коркӧ
Кывлі эжӧрысь герчкана гор...
...Меысь водз найӧ воасны гортӧ,
И мем тайӧ нин чуймӧдантор.
ЛОВЗЬӦМ ЭЖВА
Оз дыр новлы ичмонь-тулыс
Сӧнік-лымъя кӧдзыд пась:
Важмӧм йисӧ кыркӧтш улысь
Эжва тойыштны нин дась.
Ловзьы, Эжва! Садьмы, Эжва!
Тӧвся унзіль сямтӧ веж вай!
Вӧр-ваыскӧд ӧтсӧгласӧн
Нэмсӧ олӧ коми морт.
Тувсов ывла абу таса,
Сэки таса шоныд горт:
Майбыр, Эжва! Аттьӧ, Эжва!
Позьӧ-й сёян-юан вежны!
Чайтам выльысь ловзян лунӧн
Кадсӧ, кодыр кывтас йи.
Гажа нюмӧн, ыкша думӧн
Сэки ветлӧдламӧй ми.
Ловзис Эжва! Воссис Эжва!
Сьӧлӧм кылӧмӧс тшӧтш вежла!
КАД НИН...
Кадсӧ пановтны-венны
Сьӧкыд войвывса мулы.
Кыдзи-й виччысьны меным
Ньӧжмыд восьласа тулыс.
Торъя сэки, кор кад нин
Кыдз пу гарйыслы потны,
Кывтны шонділы тат нин,
А не ветлыны бокті.
Кад нин кӧтасьӧм лымлы
Варов ёльясӧ тюрны,
Кад нин медводдза гымлы
Чардлысь бытшкыны сюръя.
Кад нин зарава войтлы
Дасьтӧм чибльӧгӧ усьны.
Кад нин Эжвалы ойдны,
Воны дзодзӧглы-юсьлы.
Кад нин колиплы сьывны,
Да и меным сы бӧрся.
Кад нин морӧсысь кывны
Выль ног сьӧлӧмлысь вӧрзьӧм.
38
ЭРДВЫВСА ПОЖӦМ
Сэтшӧм нин эрд вылын быдмӧм пожӧм —
Шондіысь оз дзеб ни ӧти лыс,
Сир-янтарӧн пӧсявлӧ дзонь гожӧм,
Иӧжгылясьлӧ кӧдзыд воӧм мысьт.
Сирсӧ-кырсьсӧ эз нин этша босьтны,
Бипур вылӧ чегъявлісны ув.
Дивӧ босьтӧ,
Кыдз бара эз косьмы,
Ӧнӧдз пожӧм эрд вылас эз кув?
ДОЗМӦР КОЙТ
Лым-ва ловзяс-вӧрзяс парма пасьтала,
Югдыштас да дженьдас тувсов вой,
Сэки батьлысь лазсӧ выльысь пасьтавла,
Видла мӧдлапӧлысь дозмӧр койт.
Ывлаыслӧн лӧзалана здукъясӧ
Лыа мылькйын кылас жбыр да жбыр:
Дозмӧръяслӧн судзмӧн выйӧ пуксьӧмыс
Кынтылас и пӧсьӧдлывлас пыр.
Лолавтӧг и син лапниттӧг видзӧда —
Ачымӧс кӧть пленӧ сэки босьт.
Аттӧ дивӧ, чукчи, кутшӧм мича тэ,
Кодыр панан йӧктан-койтан кось.
Полӧмтӧ и асьтӧ ачыд вунӧдлан:
Видзӧд, видзӧд, муса сьӧлӧмшӧр...
Буретш татшӧм здукӧ пельтӧ чунӧдлас
Лыйӧм шы.
И лымйыс овлӧ гӧрд.
...Кыйсьысь рӧдысь ачым эськӧ лыддьыся,
Ог жӧ турун сёяннад ме пӧт,
Сӧмын муслун кадӧ ловтӧ мырддьысьыс —
Кыйысь али виысь —
Ме ог тӧд...
С. С. Раевскийлы
Эм ывлалӧн вежсьӧмын здукъяс,
Кор олӧмыд кажитчӧ мойд:
Том лолыд и кӧсйӧмыд югдас,
Сюсь вежӧртӧ нинӧм оз дойд,
Кор нимкодя чиктылӧ сьӧлӧм,
Кӧть помкасӧ корсьны он куж,
Кор бердас нин бушкола тӧлыс,
А тулысыс озджык на чуж.
Кор паськӧмтӧм пуяслӧн мыгӧр
Дзик кӧтасьӧм шом кодь жӧ сьӧд,
Кор юрвесьтса енэжлӧн сигӧр
И тӧдса, и быттьӧкӧ мӧд.
Кор кажитчӧ морт киӧн вӧчӧм
И сынӧд, и гӧра, и му,
Кор увланьӧ усйысяс кӧдзыд,
А вывланьӧ качӧдчас ру...
Кор дрӧгмунас, садьмас и ловзяс
Да восьтас став ловъяыс син.
Кор эскам, мый ӧнӧдз кӧ овсис,
То водзӧсӧ оламӧй нин.
БУРСИӦМ
Талун ас пондаӧй меным повны нинӧм —
Ме нин лэбзьывлі и усьлывлі быд ног.
Ӧні тӧждыся ме, дона Эвелина,
Медым тэнад олӧм сюрӧс эз вӧв лёк.
Мед эг аддзылӧй, эг тӧдлӧй ме ни мамыд
Тэнсьыд синва, тэнсьыд лигышмунӧм ки.
Югыд тӧждлун медым личкис, но эз лямӧд,
Мед эз чушкывлы лӧж славалӧн лёк би.
Чужӧм вылад медым пытшкӧс дой эз вуджрась,
Медым каитчыны нинӧмысь эз позь,
Медым гӧгӧрвоин бур йӧз водзын уджйӧз,
И мый озырман, кор сетан, а он босьт.
Кӧсъя сӧмын, медым шаньӧн вӧлі сьӧлӧм,
Авйыс-сямыс мортлӧн — медся ыджыд мич.
Ӧнъя кодь жӧ сьӧлӧм нэм чӧжыд мед вӧлі —
Сійӧс чорзьӧмысь да курдӧдӧмысь видз.
Меысь шудаджыкӧн ло тэ, Эвелина,
Медым вын сертиыд лоас тэнад мог,
Но, а ме пондаӧй талун повны нинӧм —
Ме нин лэбзьывлі и усьлывлі быд ног.
МЕНЫМ ЛЫДДЬӦДЛӦ КӦК
Быттьӧ кулӧмысь ловзьӧдан сьылӧм
Бара виччыся лӧнь кӧка вой.
Сӧмын мыйӧн ме «ку-ку»-сӧ кыла,
Сьӧлӧм чепӧльтлас дзебсьылӧм дой.
Кӧкыс оз олӧм воясӧс лыддьы —
Дыр-ӧ нюжалас мортыдлӧн нэм!?
Быд примета кӧ пуктыны пыдди,
Колӧ важӧн нин чӧв усьны мем.
Кӧкӧй, кӧкиньӧй,
Тӧд вылам уськӧд,
Кутшӧм авъяӧс лелькуйтлі дум...
Сӧмын лэбисны томлунлӧн юсьяс,
Сьӧрсьыс нуисны лача и нюм.
И тэ, кӧкиньӧй, нинӧм он бергӧд,
Кӧть и эскӧдан лючки: ку-ку...
Олӧм воясыс сайӧ мый бердіс,
Самолёт ни ракета оз су.
Гуся дойясӧс петкӧдан эрдӧ,
Кӧкӧй, кӧкиньӧй, лыддьӧдлан стӧч,
Мыйта бур делӧ вӧчны ме верми,
Да эг эшты,
Эг вевъяв,
Эг вӧч...
43
Кытчӧдз ловъя
Ырзьывла и нетшкысьлывла ёна,
Кодкӧдкӧ да нуа тыш да вен.
Кад нин эськӧ усьпаньвылӧ воны,
Кад нин эськӧ раммыштыны мем.
Сідз, дерт, сідз...
Но мӧдарсянь кӧ босьтны,
Потас-пазйӧ юрсӧ дзебӧ кор,
Медым овны вензьытӧг да косьтӧг,
Томӧн-бурӧн нитшкӧн эжсьӧ морт.
Скӧрмывла кӧ,
Ме ӧд — абу пыста,
Коді лун-лун чивъялыштӧ чӧв:
Кольӧм луныс майшасьӧмъяс ыстӧ,
Аскиаыс — чужтӧ лэчыд мӧвп.
Ме пай вылӧ гудрасьысьяс эмӧсь,
Ме пай вылӧ тырмас тыш и вен.
Со и сотча, нетшкыся ас нэмын
Кытчӧдз ловъя,
Кытчӧдз би кинь эм.
ЙӦЗКОСТСА СЬЫЛАНКЫВ
Му вывті гӧгыльтчӧны лунъяс, вояс, нэмъяс,
И пӧрысьмигас томмӧ Му шар выв,
Но йӧзлӧн сьӧлӧмъяс пыр мунӧ, кадсӧ венӧ
Пыр ӧткодь авъя йӧз кост сьыланкыв.
Лекарствоӧн, алмазӧн, изумрудӧн —
Став мича нимнас сійӧс нимтӧ морт.
А меным чайтсьӧ, чужас югыд чудӧ,
Шань йӧз кост сьыланкывсӧ кывза кор.
Мем чайтсьӧ, сэки вермас тӧв шӧр тӧлын
И вежӧдны, и дзоридзавны видз,
И лышкыд енэж зэрмас чӧскыд йӧлӧн,
И ёма пӧчлы енмыс сетас мич.
Мем чайтсьӧ, синтӧм мортлы луныс югдас,
Став вӧльнӧй светыс воссяс помысь-пом.
Мем чайтсьӧ, сьӧкыд висьӧм сэки бурдас
Да-й пӧрысь мамӧй выльысь лоас том.
Мем чайтсьӧ, сэки ставыс бурмас-ладмас:
И шог-печальыс некодӧс оз йӧрт,
И война вылӧ ланьтӧдчӧм салдатъяс
Тшӧтш вермасны на гортӧ воны бӧр...
АС ВӦЧӦМ ПӦЛЯН
Ме сьӧлӧмӧс небыдик госӧн ог тӧб,
Бур кӧсйӧмлы писькӧда вӧля:
Ме ассьым ог вузав и йӧзлысь ог ньӧб,
Ме ворсӧда ас вӧчӧм пӧлян.
Оз сконъяв на менӧ быд ичӧтик гӧп,
Эз чуж на и ме вылӧ сӧлысь:
Ме ассьым ог вузав и йӧзлысь ог ньӧб,
Ме ворсӧда ас вӧчӧм пӧлян.
Оз сибдывлы меным сьӧд завидьлӧн лӧп,
Ас овмӧсӧй мӧска и вӧла:
Ме ассьым ог вузав и йӧзлысь ог ньӧб,
Ме ворсӧда ас вӧчӧм пӧлян.
Эз вӧв медым сьӧлӧмӧй чорыд да бӧб
Да мывкыдӧй кодыськӧ гӧльӧн:
Ме ассьым ог вузав и йӧзлысь ог ньӧб,
Ме ворсӧда ас вӧчӧм пӧлян.
Ме олігам нуа ог кокньыдик нӧб,
Мем ӧтырыш лун тӧв оз пӧляв,
Но ассьым ог вузав, ни йӧзлысь ог ньӧб —
Ме ворсӧда ас вӧчӧм пӧлян.
ВОЙВЫВСА ГОЖӦМ
Войвыв гожӧмлӧн мамлӧн кодь сямыс...
Пыр тай пальӧдӧ менсьым юр вем.
Ачыс гожӧмыс, кыдзи и мамӧй,
Гижӧ чуксасян письмӧяс мем:
«Лок нин, лок, пиук...
Личӧдлы уджтӧ.
Муртса шойччӧмыд сійӧс оз торк.
Медбӧр лымсянь да медводдза пужйӧдз
Тэнӧ виччысьӧ важмыштӧм горт.
Лок нин, лок вай:
Льӧм дзоридз нин усис,
Буретш кульмыны лӧсьӧдчӧ гыч,
Важӧн позйынӧсь сёрмӧдчӧм юсьяс,
Гырысь коръя нин ӧшинь ув кыдз.
Лок нин, лок:
Регыд лӧзӧдас чӧдлач.
Ӧмидз кисьмытӧдз гортад кӧть ов.
Парма ӧдзӧсыд, майбыр, оз пӧдлась —
Вӧзъяс ельдӧг, и сэтӧр, и пув...»
Кысь нин, мӧвпала, ельдӧгъяс эськӧ —
Вур нин олыштны гортын лун-мӧд:
Таво мырпомла бара ог веськав,
Дзибйын метӧг нин сьӧдасяс чӧд.
Коля кок туйӧс уна туй вожын,
Тӧдла кӧдзыдсӧ-шоныдсӧ сэн,
Сӧмын мамӧй да войвывса гожӧм
Ӧнӧдз торйӧдны позьтӧмӧсь мем.
ВӦРСА ГРАМОТА
Олӧмыс нин сэтшӧм ӧні миян —
Некод весиг шензьыны оз кут,
Висьталан кӧ:
Вӧралысьлӧн пиыс
Помалӧ Москваын институт.
Коми инженеръяс да доцентъяс
Рӧдмӧны, кыдз сус пу вылын коль...
Тайӧ — бур.
Ме мӧдтор вылӧ шензя:
Тӧлка кыйсьысь сымдаыс эз коль.
Пищальӧн пӧ важӧн коми чужліс,
Кыйсьысьяс — медвылӧ пуктан йӧз.
Вӧрлысь книга лыддьыны мед кужны,
Батьыс писӧ велӧдліс нэм чӧж.
Ӧні вӧрса грамотаыс понда
Этшаджык нин мудзтывламӧй син,
А ӧд эськӧ
Ур ку пасьлӧн доныс
Талун кежлӧ ни ӧти эз чин.
ПАРМА ЧУРКЙЫН БЫДМЫСЬ ПУ
Кымын ола, сымын чужан вӧр-ва
Лоӧ меным мусаджык да ас,
Морӧс кудъям шонтынысӧ тӧрлӧ
Пемыд тіль и югыд кыддза рас.
Кымын ола, ёнджыка пыр колӧ
Сынӧдыслӧн чӧскыд пожӧм кӧр.
Сэки, майбыр, гудӧкасьӧ лолӧй,
Сьӧлӧм вылам кокни лоӧ бӧр.
Кымын ола, пыді гӧгӧрвоа
Вӧрлысь мывкыд, сылысь этш да сям.
Сійӧ меным кыв-вора и ловъя,
Мӧвпалысь, и вильшасьысь, и рам.
Кымын ола, ясыдджыка аддза,
Кутшӧм дона вӧр, и ва, и му.
Корсюрӧ нин чайтсьӧ, мый ме ачым
Парма чуркйын быдмысь ловъя пу.
МЕД ЙӦЗЫС ЧАЙТӦНЫ...
Ме сьӧлӧм дойӧс ассьым видза пыдын,
И ачым йитла, орӧдла кӧ борд.
И быттьӧ шыльыд-мольыд олӧм гыдӧй —
Мед йӧзыс чайтӧны, мый ме тшӧтш шуда морт.
Ӧд метӧг тырмӧ лимзалысь да няргысь,
Код водзвыв нюлӧ абутӧм на дой,
А ме быд кочӧг бытшкӧмӧн ог артась,
Мед йӧзыс чайтӧны, мый узьсьӧ мем быд вой.
Кӧть меным тырмӧ верстьӧ мортлӧн шогыс,
Но чужӧм вылам век на челядь нюм,
Ог суклясь, ни ог увтчывлы ме лёкысь —
Мед йӧзыс чайтӧны, мый кокни мем быд лун.
Ме йӧзсӧ, гашкӧ, этшаджык на шонта,
Ог югдӧд, гашкӧ, налысь олӧм визь.
Но сьӧлӧмнам ме вися бур йӧз понда
И некутшӧм мӧд висьӧмӧн ог вись.
50
АРСЯ ЮСЬЯС
Ланьтӧм вӧр-ваӧс чорыда чишкаліс пуж,
Сьӧктӧм енэжыс му вылӧ усис.
Кушмӧм ыб весьтті, видз весьтті — кельӧбныс
кузь —
Бара лунвылӧ лэбӧны юсьяс.
Налӧн ньӧжйӧник кӧдзалас эновтӧм поз.
Гашкӧ, найӧ и бӧрдлӧны гусьӧн,
Но мед шогыс оз дойд менсьым сьӧлӧмӧс моз, —
Мед жӧ лунвылӧ лэбӧны юсьяс.
Ме ӧд кольчча на со, ме ӧд лоа на тан,
Кута шонтыны ыркалысь мусӧ:
Менам лов шыӧй пӧсь, менам кӧсйӧмӧй шань -
Мед жӧ лунвылӧ лэбӧны юсьяс.
Быдмысь ниа кодь ме, абу ме чегӧм чаль,
Оз быд тӧв ныр и кок йылысь уськӧд.
Но мем овлывлӧ жаль, сьӧлӧм доймытӧдз жаль,
Мыйла лунвылӧ лэбӧны юсьяс.
ТӦЛЫСЯ ВОЙ
Тӧлысьӧн-кодзулӧн енэжыс югдӧма,
Синъяссӧ восьтӧма вой.
Кажитчӧ, сьӧлӧмын ёнтыны дугдӧма
Вояс чӧж новлӧдлан дой.
Тӧвся лӧз енэжын кисьмӧны кодзувъяс,
Быттьӧкӧ гожӧмын оз,
Шудыс и гажыс, и шоныдыс водзын на —
Эска ме том дырйи моз.
Весьшӧрӧ висьлӧсӧн, регыд мысьт куслысьӧн
Шуӧны тӧлысьлысь би:
Татшӧм сӧдз югӧръяс му вылӧ усьлӧны,
Шаньджыкӧсь лоим мед ми.
Тані мем нэм помӧдз кывзыны дугдывтӧг
Кӧдзыд вой кыалысь мойд.
Тӧлысьӧн-кодзулӧн енэжыс югдӧма,
Синъяссӧ восьтӧма вой.
52
КУТШӦМ СӦСТӦМА ДЗИРДАЛӦ лым...
Гожся видзьяслысь дзоридза тшын
Кольӧм вояс пыр аддза и кыла.
Но эг тӧдлы, кыдз дзирдалӧ лым
Тӧвся шондіа лунӧ видз вылын.
Сэтшӧм сӧстӧма дзирдалӧ лым!
Чужанінӧй да тэ, сьӧлӧмшӧр,
Улльӧв сынӧдӧн пальӧдӧм садьӧй...
Казьтӧ турунлӧн пӧтӧса кӧр
Сьӧкыд мичлуна челядь дыр кадӧс,
Сійӧ быттьӧкӧ бергӧдчис бӧр.
Сэтчӧ сорлассис тшӧтш менам пӧсь —
Чӧскыд кӧрыскӧд ӧтласа мудзӧм.
Талун ме, гортӧ веськалӧм гӧсьт,
Зорӧд пытшкын, кыдз вольпасьын, узя.
Збыль кӧ шуны, дерт, абу ме гӧсьт.
Но зэв шудаа чуймала сідз,
Чужан му быттьӧ выльысь ме восьта.
Лымъя эшкынлысь югъялысь мич
Дзоридз мичлун моз сьӧрысь ме босьта...
Мед жӧ лым улын шойччыштас видз.
53
ЛЫМ ВЫЛЫН ГИЖӦД
Мамлӧн, гӧтырлӧн, нывъяслӧн
Торъя праздникныс лунӧ
Лыжи вылын ме шлывкйӧда —
Пожӧм ягӧ ме муна.
Лымйыс бисерӧн дзирдалӧ,
Ӧвтӧ тулыслӧн сынӧд:
Войвыв кӧдзыдсӧ идраліс,
Войвыв турӧбысь мыніс.
Лым выв быттьӧкӧ шоналіс,
Сэсь кор гижӧд ме аддзи:
«Лоӧй шудаӧсь, донаяс,
Быд лун лоас мед праздник!»
Гижысь мортыслӧн морӧсас,
Дерт жӧ, тіпкӧ бур сьӧлӧм,
Тайӧ гижӧдкӧд орччӧнас
«Аттьӧ!» содтӧма вӧлі.
Кывъяс лым вылӧ колины, —
Ог тӧд, код найӧс кӧдзис,
Сӧмын долыд, мый олӧны
Орччӧн этатшӧм йӧзыс.
МЕНАМ НЫВЛЫ
Йӧзысь озырӧн, ни йӧзысь мичаӧн
Лоны тэныд, гашкӧ, ог и си.
Кӧсъя сӧмын, вӧлін мед дзоньвидзаӧн,
Медым йӧзлы сетін сьӧлӧм би.
Зэригӧн кӧ, медым вӧлін лэбулӧн;
Горш косьмигӧн — сӧстӧм ваа шор.
Медым ачыд чожа вермин лэбавны
Да-й мӧд мортлы водзӧсавны борд.
55
Нянь
Тӧвбыд сійӧ пищалькӧд эз торъяв,
Чери кыйысь вӧвлі кужысь, шань,
Сӧмын коми медся коланторйӧн,
Медся донаторйӧн лыддис нянь.
Кутшӧм сійӧ сьӧкыда тан чужліс,
Мыйта ковмис бертны сирӧд мыр!..
Сэсся няньсӧ кучкывліс скӧр пужйӧн —
Чӧв овлісны тӧвбыд изки-гыр.
Кодыр сюыс шептассьыны пондас,
Сиктса мортлӧн видзӧдласыс пӧсь:
Кӧдзыд енэж улын быдмысь шобді
Вӧвлі век дыр виччысяна гӧсть.
Ӧні олӧм ёна шаньджык лоис:
Курыд тшыглун важся кодь оз ло,
Сӧмын важ моз шуда, озыр воыс
Коми ногӧн шусьӧ:
«Няня во»!
56
Том дыр казьтӧм
Гортад воан
Рытнас сёр —
Гӧгӧрвоас
Рӧднӧй морт.
Оз пан сёрни —
Олӧ чӧв;
Юрлӧс дорын
Кружка йӧв.
Узян дыркодь,
Ун оз вош.
Багатыр кодь
Лоан чож.
Узьӧм бӧрын —
Садьман здук.
Кылан йӧрысь
Ӧмидз дук.
Садьман — орччӧн —
Аддзан нин
Дона мортлысь
Мелі син.
Кужысь кияс,
Мывкыд сям —
Ставыс сійӧ
Муса мам.
57
Керӧс вывсянь
Джуджыд керӧс,
Гажа керӧс,
Мича керӧс —
Коми мулӧн морӧс вылас сикӧтш моль.
Сытӧг гӧль и чусыд мулӧн ловъя серыс.
Керӧс вылӧ босьт да сьӧлӧмтӧ кӧть коль.
Керӧс вывсянь олӧм эрдыс выль ног воссьӧ.
Ставыс шензьӧдана, ышӧдана, бур.
Сьӧлӧм тіпкӧм сэки ӧддзӧ, вежӧр ёсьмӧ,
Том дыр кӧсйӧмъясӧн бара кольмӧ юр.
Керӧс вывсянь быттьӧ ӧтпырысьӧн аддзан
Ылыс тундра, Джеджим парма, Тӧв-Поз-Из.
Быттьӧ ӧні ӧттшӧтш гӧрддзасьӧмны татчӧ
Кольӧм луныслӧн и аскиыслӧн мич.
ИЗЬВАТАС
Рытыввывлань, кодкӧ асыввывлань
Йиа саридз бокті изьватас
Аслас чужанінысь ылӧ-ылӧ
Кынӧмпӧтсӧ корсьны мунліс тась.
Тӧдліс чизыр турӧбъяс, сьӧд войяс,
Джуджыд лым и кӧдзыд кодзув дзирд:
Кӧръяс бӧрся финнъяс муӧ воис,
Кӧръяс бӧрся тӧдмаліс Сибирь.
Уна кывъя йӧзкӧд йитіс олӧм,
Но ас кыв эз вунӧд изьватас:
Тӧдны колӧ, аддзывлыны колӧ,
Кутшӧм овлӧ сылӧн видзӧдлас.
Кодыр казьтас муса чужан гортсӧ,
Изьва юсӧ, коді сӧдз да лӧз...
Изьватасыд — абу зимогоръяс,
Прӧстӧ найӧ писькӧс коми йӧз.
59
ЭЗЫСЬ ПЕЧОРА
Ог тӧд весиг, мый синъясӧс ёрӧ —
Югыд лым али шонділӧн дзирд?
Эзысь би киньӧн сявкйысь Печора
Менам сӧнъясысь ӧддзӧдӧ вир.
Ме эг аддзыв, Печораӧй, важӧн
Тэнсьыд эзысьӧн вольсалӧм эрд.
Томмӧм лолӧй и кыпыд, и гажа —
Эзысь лызьӧн кӧть панъясьны пет.
Эзысь тӧлысьлысь мывкыдсӧ босьт кӧть —
Сунсьыв кымӧрӧ, мыччысьлы бӧр,
Кыдз тай войӧдӧ толаяс костӧд
Эзысь сюръяса войвывса кӧр.
Эзысь бисера кыдз пу и пожӧм
Эзысь берегӧ ланьтӧмны чӧв:
Озырлунсӧ быд чалльӧ да вожӧ
Эзысь лов шынас пӧльтӧма тӧв.
Эзысь талун и пармаса зверыс,
Эзысь талун и пӧткалӧн борд,
Эзысь сьӧмаӧс йи улысь чери
Эзысь паськӧма тывъялӧ морт.
Дзирда серпассӧ мулысь да валысь
Кута югыда казьтывны нэм:
Эзысь рӧмыд, Печораӧй, талун
Весиг юрсиам кӧвъясис мем.
60
ЧИКЫШ БОРДЪЯСА ТУ
Коми му весьтӧд лэбӧ
Чикыш мыгӧра Ту,
Но оз чикышлӧн эбӧс
Сійӧс енэжӧд ну.
Лэбӧ ылі да вылі,
Биа сьӧлӧмыс яр.
Талун нырвизьыс сылӧн
Воркута — Сыктывкар.
Чардби ӧдӧбӧн вуджӧ
Паськыд тундралысь эрд,
Йиа саридзсянь судзны
Эжва кыркӧтшӧдз мед.
Вуджӧ ойдӧм Печора,
Уна ёль, уна ю,
Пӧльлысь раскӧссьӧм ордым,
Нефтьӧн выйӧсьтӧм му.
Вуджӧ выльсӧ и важсӧ,
Мыйыс вӧлі и эм,
Йитӧ тӧрытъя гажкӧд
Менсьым аскиа нэм.
Лэбзян сьӧлӧмыс пуӧ,
Ланьтӧм-шойччӧм оз тӧд.
Лэчыд борд вылас нуӧ
Ӧнъя олӧмлысь ӧд.
Бӧрсьыс вӧтчыны корӧ,
Вӧчны колана удж:
Ме ӧд уна на ордым
Аслам нэмын эг вудж.
61
Кӧть и оз тырмы эбӧс,
Кӧть и тӧда — ог су,
Мӧвпнам тэ бӧрся лэба,
Чикыш бордъяса Ту.
комму
Мича сарапана ань,
Коді воысь воӧ томмӧ,
Авъя сьӧлӧма да шань.
Шондібанӧй, ӧнъя Комму!
Нюмсер чужӧмаӧсь йӧз,
Шоныд-югыд олан гортныс,
Ставыс эм, мый олігчӧж
Колӧ шуда, ловъя мортлы.
Помтӧм лӧзалана вӧр,
Паськыдӧсь и няня эрдъяс.
Сӧстӧм сынӧдыслӧн кӧр
Улльӧв пӧтӧслунӧн вердас:
Уна тані оз тусь ныв —
Шобді юрсиа, лӧз синма.
Мавтіс татчӧс сьыланкыв
Выйӧн-маӧн сьӧлӧм дінӧс.
Коми ырӧш, быгъя сур
Сера дозмукъясысь юи...
Нӧда, дыр-ӧ мем оз сюр
Татчӧ выльысь волан туйыс?
Ышӧд-ышӧд менсьым лов,
Водзӧ шаньмы, водзӧ томмы,
Шонді улын сьыв да ов,
Менам вунӧдлытӧм Комму!
63
ПЕЛЫСЬ КИСЬМАН КАДӦ
Лэбач дзользьӧм тан миянын сяма,
И кыдз гортаным нимкодясим,
Мед кӧть Иньва да Камушка-Кама
Визувтӧнысӧ лунвылӧ нин.
Васӧ босьтӧны пармаысь кыськӧ,
Медым юктавны муяс да видз.
Сӧстӧм Юсьва да меліник Лысьва
Гажа Коммулы содтӧны мич.
Татчӧс гожӧмлӧн лышкыдджык рӧмъяс:
Быттьӧ ӧмидзлӧн кӧрыс тан мӧд,
Быттьӧ Коммуын гырысьджык льӧмйыс,
Быттьӧ пелысьыс миянысь гӧрд.
Но мем абу, дерт, завидь, а нимкодь:
Ми ӧд, кыдз кӧть он артышт, ас йӧз,
Парма ёльяссӧ ӧтмоза нимтам,
Лӧз кӧ енэж — и миянын лӧз.
Сьӧлӧм кӧртӧдыс вокъяслӧн зэлыд,
Сьӧлӧм тіпкӧмлӧн ӧтувъя ӧд,
Иньва ю весьтын ӧшалысь пелысь
Ӧтув шудным кодь кисьмӧм да гӧрд.
НЭМ ЧӦЖ КЕЖЛӦ КУДЫМКАРСА ОЛЫСЬ
1977-ӧд вося июльын Кудымкарса исполком лӧ
сьӧдіс «Кудымкарса почётнӧй гражданинлысь»
ним. Медводдзаӧн тайӧ нимсӧ сетӧма легендарнӧй
разведчик, Сӧветскӧй Союзса Герой Николай Ива
нович Кузнецовлы.
Вугралӧны керӧсбердса козъяс,
Гожся войлӧн мӧвпалӧмыс лӧнь.
Чайтан, кинад шыльӧдыштны позяс
Раммӧм Иньва юлысь ловъя вӧнь.
Кудымкарыс чӧскыда на шойччӧ —
Эз на вудж Уралсӧ югдан кад.
Сӧмын паркын син оз куньлы вой чӧж —
Изйысь сизьдӧм сулалӧ салдат.
Сулалӧ...
Ӧд чӧла видзны колӧ
Усьӧмъяслысь изйӧ дзебӧм лов...
...Гожся войнас Кудымкарӧ волӧ
Кувлытӧм разведчик Кузнецов.
Видзӧдлыны томлундырся карсӧ,
Гудӧк шыа мусукасянін.
Важ мозыс-ӧ югзьӧдӧны парма
Тӧдса кодзувъяслӧн лыдтӧм син?
Коз и пожӧм кисӧ мыччӧ сылы:
Сувтлы пӧ да гажа сёрни пан,
Парма ёльяс кылӧн, коми кылӧн
Лэбачьяскӧд варовитышт тан.
Но оз сувт,
Оз кольччы ловъя вӧрас,
Окота жӧ эськӧ,
Да он босьт:
Усьӧмъяслы весиг война бӧрас
Пӧрччыны шынельнысӧ оз позь.
Но ме тӧда, юлӧ парма ёльысь,
Парма ловкӧд ӧтлаӧдлӧ лов
Нэм чӧж кежлӧ Кудымкарса олысь —
Кувлытӧм разведчик Кузнецов.
65
КАРПАТЪЯС САЙЫН МЕЛІАСЬӦ АР
Ме кӧдзыдінын чужи,
Быдми,
Ола —
Дзик орччӧн куйлӧ Йиа океан,
Код аслас кӧдзыд, лымъя-слӧта лолӧн
Корсюрӧ гожӧм шӧрын гыпкӧ тан.
Но вӧлі ме Октябрьскӧй праздник водзын
Карпатъяс сайын.
И оз тӧдчы ар:
Сэн дӧрӧм кежысь ветлӧдлыны позьӧ
Да-й гожъявны на,
Сы вылӧ кӧ яр.
Но шудлуныс Карпатъяс сайса воклӧн
Эз ывла выв кодь онялысьӧн вӧв:
Мед шоныд руыс Африкаысь локліс,
Но мусаджык Россияланьысь тӧв.
Ӧд сьӧлӧм пытшкас войвыв асыввылысь
Дзик некод кӧдзыд лым ни слӧт оз вай —
Ме тайӧс кылі йӧзыслӧн бур кылысь,
Кор Тисса дорын пукалімӧй тай.
И сэтчӧс арлӧн меліасян лолыс
Со ӧнӧдз нюлӧ менсьым чужӧмбан,
Кӧть кӧдзыдінын чужи,
Быдми,
Ола,
Кӧн орччӧн куйлӧ Йиа океан.
66
КАРПАТЪЯС ВЕСЬТЫН ШОНДІ
Арся кад, а лов шы серти — май,
И платанъяс вежӧдӧны сёрӧдз:
Чуймӧдана край —
Карпатъяс сай —
Чужан мулӧн морӧс вылас дзоридз.
Весиг уна судта татчӧс му,
Увлань-вывлань видзӧдны кӧ пондан:
Увтасінӧ лэччысь кокни ру
Дзор Карпатъяс весьтӧ лэптӧ шонді.
Но бур войтыр казьтывлӧны тан,
Мый и татчӧс райыс вӧвлі адӧн:
Кольӧм нэмын шоча тырмис нянь
Идзас вевта керкаясын татӧн.
Эновтлісны гӧльяс чужан му,
Нулывлісны сьӧрсьыс сьӧлӧм ёнтӧм:
Увтасінӧ водліс сьӧкыд ру,
А Карпатъяс весьтысь усьліс шонді.
Но сьӧд войсӧ разӧдіс салдат,
Коді ёртӧн асыввывсянь воис,
И пилотка вывсьыс гӧрд звезда
Дзор Карпатлы шуд кодзулӧн лоис.
Збыльысь мамӧн лоис чужан му,
Пиянсӧ код лелькуйтӧ да шонтӧ:
Увтасінӧ лэччӧм кокни ру
Тӧдчӧдӧ Карпатъяс весьтысь шонді.
67
«ПРИКОРДОННИК» колхозын
Социалистическӧй Уджвывса Герой, Украинаса
Верховнӧй Сӧветысь депутат Антонин Бировлы
Тан раммӧ нин Карпатысь лэччӧм Тисса,
Тан помтӧм-дортӧм Рӧдиналӧн пом,
Тан нюжӧдчӧма рытыввыв граница,
А татчӧс ногӧн шуны кӧ — кордон.
Кордоныс сайӧ рытнас шонді пырӧ,
А кымӧр вайлӧ иностраннӧй зэр.
Румыния тан аддзан ӧшинь пырыд,
А орчча жырсянь — Венгрияса эрд.
И шуӧ председатель:
«Нуам служба,
Кӧть абу ми застава, а колхоз.
Ӧд став Европа син водзын кор уджным,
То кыдзкӧ-мыйкӧ легыштны оз позь.
Мед тыдалас Карпатса пожӧм яг пыр
Европаыслы мича Сӧвет му:
И сиктсӧветным весьтын чим гӧрд флагным,
И муяс вылын зарниасьысь сю».
68
ДНЕПР НӦРЫСЫН МӦВПЪЯС
Улын визувтӧ
Днепр...
Арся Эжва кодь веркӧсыс валӧн.
Гожся рӧмъяссӧ
Дзебӧма нин
И Шевченколӧн кар.
Гашкӧ, медбӧръя турияс
Лунвылӧ лэбисны талун.
Кельдӧм коръясӧн ӧвтчӧмӧн
Найӧӧс колльӧдіс ар.
Мед ме — тувсовъя морт,
Мед мем шоча зэв
Кӧвъясьлӧ жугыль,
Арся мӧвпъяссӧ вайлӧ жӧ,
Пӧльтлӧ жӧ
Казьтылан тӧв.
Выльысь уськӧдӧ дум вылӧ
Важыслысь чукыль да мукыль
Ачыс кувтӧм Кобзарь,
Коді Днепр весьтын сулалӧ чӧв.
Ӧд Куратовкӧд тшӧтш
Найӧ сувтісны пемыдлы паныд,
Медым Эжва да Днепр весьтын
Разӧдны йӧзыдлысь шог,
И Куратовкӧд тшӧтш
Найӧ сотчисны
Жар Казахстанын —
Кык поэт,
Кык салдат
Да кык вок.
Миян муслунным на дорӧ
Тувсовъя ытва моз туӧ,
69
Налысь нимъяссӧ веськодя
Ньӧти шань сьӧлӧм оз шу.
Сійӧн ас Коми му
Талун нимтам Куратовлӧн муӧн.
Сійӧн визув Днипро
Нэмсӧ лоас Шевченколӧн ю.
СЕВАСТОПОЛЬЫН ВОРСӦНЫ СВАДЬБА
Севастопольын ворсӧны свадьба:
Пӧшти быд жӧник тані матрос,
Быд невеста тан — яръюгыд роз —
Налӧн яблоня дзоридзысь платтьӧ.
Пӧшти быд жӧник тані матрос,
Чёрнӧй море тан сватыс и сваття:
Шуда гыяссӧ каттьӧ и каттьӧ
Ӧтвыв шондікӧд нюмъялігмоз.
Быд невеста тан — яръюгыд роз —
Севастопольса нылыс, кӧть ылысь.
Война йӧлӧга пыр на тан кылӧ:
Пӧльяс-батьясныс нулісны кось.
Налӧн яблоня дзоридзысь платтьӧ —
Налӧн мыгӧрыс юсь кодь жӧ скӧнь.
Чёрнӧй морелӧн веркӧсыс лӧнь —
Севастопольын ворсӧны свадьба.
71
ӦТУВЪЯ ПРАВДА
Оз мелі тӧвру
пальмаяссӧ гильӧд:
Лӧз Кордильерлӧн
зумыш чужӧмбан,
Фашистскӧй
джагыд везйын
пессьӧ Чили,
Веж гыӧн нӧйтчӧ
Ыджыд океан.
Ёрт туйӧ пуктан
президент Альенде,
Поэт Неруда,
кодлӧн кувтӧм ним,
Сэк пӧдісны,
кор Чили весьтын пемдіс,
И шогсьӧмыс
став Му пасьта оз чин.
Палачлӧн гыжйыс
мортлы горшӧдз судзӧ,
Кӧрт чепӧн мусӧ
зэлӧдӧма тан,
Но тэ эн сетчы,
миян дона Лучо,
Тэ дзормин,
но эн дрӧгмун,
Корвалан!
Бур йӧзлӧн
тӧжд и муслун
бара садьмис,
И сійӧс помны
некоді оз лысьт.
Став Му шар пасьта:
72
«Аттьӧ!»
«Аттьӧ!»
«Аттьӧ!»
Да муӧдз копыр,
дзормӧм коммунист!
И челядьсянь,
и мамъяссянь,
и ставсянь,
Мый мелі сьӧлӧм
вӧлі кӧрт кодь ён,
Мый вылын кутін
аслад сямӧн-авӧн
Тэ ӧтув
югыд
правданымлысь дон!
Кӧть пемыд гуысь петны
талун письтін,
Но аслад шудыд —
сӧмын джынъя шуд:
Збыль нимкодь овлӧ
сьӧлӧм коммунистлӧн,
Кор югдас-мездмас
дзоньнас чужан му.
Ӧд пеж фашизм
став ловъясӧ оз вильӧд,
Лӧз Кордильерлӧн
югдас чужӧмбан,
И джагыд везйысь
орӧдчас на Чили,
И нюмъёвтас на
нӧйтчысь океан.
СІЙӦ ӦЗТІС ПОЭЗИЯ БИ
1936-ӧд вося августын фашистъяс лыйлісны
Испанияса медся нималана да радейтана поэт
Федерико Гарсиа Лоркаӧс. Сӧмын 1976-ӧд вося
июнь 6-ӧд лунӧ, нелямын во мысти Фуэнтева-ке
росын удайтчис медводдзаысь восьсӧн пасйыны поэтлысь чужан лунсӧ. А кытчӧ гуалӧма сійӧс,
ӧнӧдз на некоді стӧча оз тӧд.
Сылы нинӧм эз вӧвлы веськодь...
Сылы овны да овны эськӧ,
Атлантическӧй гыяс весьтын
Еджыд каляӧн лэбавны мед.
Андалузияын, чужан гортас,
Збой Гранадаын сьывліс коркӧ
Федерико Гарсиа Лорка —
Яра ӧзйысь испанскӧй поэт.
Мыйла коркӧ?
И мыйла сьывліс?
Вояс ру пырыс талун кылӧ
Му шар пасьтаыс гӧлӧс сылӧн —
Сійӧс некутшӧм пуля оз ви.
И оливкӧвӧй пуяс шумысь,
И крестьянинлӧн сьӧкыд думысь,
Синва войтысь и челядь нюмысь
Чуктӧдлывліс поэзия би.
Лов шы морелысь гӧгӧрвоис,
Муслун ныв-зонлысь гӧгӧрвоис,
Лӧжсӧ-правдасӧ гӧгӧрвоис,
Сьӧдсӧ нимтыны сьӧдӧн эз пов.
Став Испаниялысь бур пиӧс,
Медся авъяӧс-сюсьӧс, сійӧс
Пеж фашизм гусьӧн лыйис-виис,
Медым му вылын мичлун эз ов.
Ӧд фашизмлӧн оз чужны поэтъяс,
И оз вермыны лоны поэтъяс —
Гырдӧсь киӧн оз овны поэтъяс
И оз вузавны сӧстӧм бур ним.
74
И гитаралӧн сӧн-везйыс ори...
Ог ми веськалӧй дона гу дорӧ,
Медым Лоркалы козьнавны дзоридз —
Некод сылысь оз тӧд узянін.
Тӧдса сӧмын:
Испания муын,
Быд морт сьӧлӧмын, коді пуӧ,
Коді тӧждъяс да майшасьӧм нуӧ,
Коді пӧдтыны мичлун оз сет.
Талун овмӧдчис, кыдзи и гортас,
Сӧвет мувывса войтыр ордӧ
Федерико Гарсиа Лорка —
Кувтӧм нима испанскӧй поэт!
МЕДБУР СЬЫЛАНКЫВ
Эжва вылӧ петӧмаӧсь белӧйяс,
Петӧмаӧсь виччысьтӧг.
И вот:
Пукалӧны ӧти амбар пельӧсын
Став комбедса членъяс —
Сизим морт.
Кырнышъяс и ёрисны, и дорисны,
Еджыд быгйӧдз песісны пеж вом:
«Ӧні тіян, гӧрд звездаа корысьяс,
Тыдалӧ нин, гашкӧ, олӧм пом?
Тіян эськӧ колис сӧмын кевмысьны,
Да он тӧдӧй, трустъяс, вежа кыв.
Либӧ инӧсь кулӧм водзад зэвтчыштӧй,
Сьылӧй ӧти бурджык сьыланкыв».
Чужан мулысь мелі гӧлӧс кывлісны,
Нэм оз вун, мый лывкйӧдлывліс мам...
Коми войтыр югдӧм водзын сьылісны
Сьӧлӧмсянь «Интернационал».
76
КУЧКИС КОДЪЯСӦС МЕДВОДДЗА БИ...
Кыдзкӧ шочаджык казьтывлам найӧс,
Кучкис кодъясӧс медводдза би...
...Вӧлі зэв ылын шондіа майыс,
Кор Победакӧд сывъясим ми.
Налысь морӧс эз мичмӧдлы орден,
Ни медальяслысь дзирдсӧ эз тӧд,
Сӧмын сьӧлӧмныс вӧлі ас ордын.
Кытчӧ изъясис лӧглунлӧн кӧрт.
Вӧлі подвигъяс донъялан кадыс
Ылын.
Славаыс дыр на эз су...
Налы вичмис дзик ӧти награда —
Узянінныс кӧть асланым му.
Кучкис виччысьтӧм гым,
Пеж да чорыд,
Здукӧн сотчисны ӧти и мӧд:
Эз вӧв кад панны ёртъяскӧд сёрни,
Патрон гильзаӧ сюйны письмӧ.
Эз вӧв кад,
Медым кужисны разьны
Наян вӧрӧгӧн окталӧм лэч.
Сӧмын зілисны вевттьыны аснас,
Ловъя морӧснас кӧрт да свинеч.
Вӧлі подвигъяс донъялан кадыс
Ылын.
Славаыс дыр на эз су...
Налы вичмис дзик ӧти награда —
Узянінныс кӧть асланым му.
Кутшӧм налӧн Победаӧ пайыс
Гӧгӧрвоимӧй бӧрынджык ми...
77
...Ме ог эскы,
Мый эз тӧдны найӧ
Кузь войнаыслысь грымгӧм да би.
Ставныс ӧткодьӧсь усьӧм салдатъяс,
Налӧн ӧтувъя слава и гу,
Ӧти ставныслӧн мамныс и батьныс —
Чужан му,
Чужан му,
Чужан му...
РАНИТЧӦМ ЧАСІ
Баллада
Тыдаланінын,
Рӧмпӧштан дінын,
Телевизор весьтын со
Сулалысь часі,
Чӧв олысь часі
Ӧшалӧ вель уна во.
Сӧмын и сяммӧ
Шань киа мамным
Рузумӧн чышкыштны бус.
Праздникӧ сійӧс
Бать босьтас киас,
Сэсся и нюмыс оз кус.
Пелькиник зэв да,
Кызіник вевта,
Ичӧтик трактор кодь ён,
Коркӧ ӧд часі,
Важ нога часі
Вӧвлі жӧ ловъя да том.
Сьӧлӧмӧн сывлім,
Батьлысь кор кывлім
Визув том кад йывсьыс висьт:
Вӧвлӧма коркӧ
Ас чужан гортын
Нималана тракторист.
Шуда да кыпыд,
Гӧрлӧма ыбын
Сиктсалысь ӧтувъя му.
Трактор кок туйысь
Быд гожӧм туис
Шонділӧн дзирд рӧма сю.
79
Водзмӧстчысь ёртлы,
Шань киа мортлы
Кок йылӧ сувтӧм колхоз
Нима да паса
Кировскӧй часі
Козьналіс орденӧс моз.
Пелькиник зэв да,
Кызіник вевта,
Чуксалысь-садьмӧдысь ёрт.
Кузь война кадӧ,
Гымалан адын
Сыкӧд эз торйӧдчыв морт.
Сувтлӧм ни шойччӧм,
Сьӧлӧмкӧд орччӧн
Часіыс тічкывліс сэн.
Но ӧти бойын
Пакӧсьтыд лои —
Часілӧн тшӧкмуніс нэм.
Снаряд осколок
Писькӧдіс, колӧк,
Морӧсас пасьвартан дой.
Но ловъя сьӧлӧм
Чунавліс сӧмын...
Майбырӧй! —
Вирӧн эз ойд.
Ёсь йыла ачыс
Часіас сатшис —
Ӧні на чурвидзӧ пом.
Часіыс ловтӧм —
Быттьӧкӧ ковтӧм.
Некод оз тӧд сылысь дон.
Талун вай босьтлы
Кык ӧшинь костсьыд
Казьтылантортӧ, салдат...
...Петкӧдлӧ часі,
Ранитчӧм часі
Кольӧм войнаыслысь кад.
ВОЕННӦЙ МЕДАЛЬЯСА АНЬЯС
Кор дас сизим муртса на тырис
Да дзоридзӧн воссинныд кор,
Война тіян олӧмӧ пырис,
Сьӧд кырнышӧн шевкнитіс борд.
Ой, меліяс, мичаяс, томъяс,
Эз сьылӧм да гажӧдчӧм сюр,
А рудов салдатскӧй погонъяс,
Пилоткаӧн вевттьыштӧм юр.
Ті помнитад, донаяс, шаньяс —
Военнӧй медальяса аньяс?
Кӧрт зэрысь и лэбув оз видзлы,
И чуксавны мамтӧ он кут.
Ті дорйинныд мувывса мичлун
Да ассьыныд талунъя шуд.
Сэк шондіысь шондіӧн вӧлі
Салдатъяслы фронтвывса чой —
Ӧд регыдджык бурдлывліс сьӧлӧм
Да ныв киӧн кӧрталӧм дой.
Ті помнитад, донаяс, шаньяс —
Военнӧй медальяса аньяс?
Кӧн медводдза муслунныд тіян —
Лӧз синма, веж кудриа зон?
Сэк аслас нем жалиттӧм биын,
Ой, кымынӧс ньылыштіс фронт.
Ті тӧданныд, куйлӧны кӧнӧсь,
Но быттьӧкӧ ловъяӧсь век
И письмӧяс виччысяд ӧнӧдз,
Мый гижтӧмӧсь колисны сэк,
Кӧть дзорминныд, донаяс, шаньяс —
Военнӧй медальяса аньяс.
81
КЫК БУРЛАК ЗОН ДА ГУДӦК
Збойӧсь да вильышӧсь — тывйӧн он кут,
Сӧкӧлъяс сӧкӧлъяс костын,
Быдмисны бать-мамлӧн нимкодь да шуд,
Нывъяслӧн кык сьӧлӧм косьтысь.
Зонъяслӧн ӧтувъя вӧлі гармонь —
Козин стахановскӧй уджысь.
Олісны-вылісны кык бурлак зон,
Кык бурлак зон да гудӧк.
Кык комсомолец да кык тракторист
Нимавлісны Коми пасьта.
Тулыссянь бать-мам и Эжва дор сикт
Свадьбуйтан суръяс нин дасьтіс.
Сӧмын эз ло найӧ бать-мамлы монь,
Асланыс — гӧтрасян шудыс:
Мунісны фронт вылӧ кык бурлак зон,
Кык бурлак зон да гудӧк.
Дорйисны сэк кык танкист Сталинград,
Вуджлісны бияс и ваяс,
Тӧдлісны кӧрт сотысь бипурлысь чад
Курскӧй дуга вылын найӧ.
Матын нин вӧліс войнаыслӧн пом,
Сӧмын тай налы эз югды:
Сотчисны Прагаын кык бурлак зон,
Кык бурлак зон да гудӧк.
Казьтывлӧ пиянсӧ ас чужанін,
Эжва ю нӧрысса сиктныс:
Орччӧн и сизьдӧма зонъяслысь ним
Еджыд гранит обелискын.
Нэм кежлӧ измӧма налӧн гармонь,
Из автомат киныс кутӧ —
Клуб ӧшинь водзынӧсь кык бурлак зон,
Кык бурлак зон да гудӧк.
82
АСЪЯ ПАЛЬӦДЫСЬ, ЛУНЪЯ ГАЖӦДЫСЬ
Мамлӧн пи чужис —
Войын садьмӧдысь,
Весиг бӧрдігъясас сьӧлӧмшӧр...
Статьсӧ-мывкыдсӧ
Зонлысь ладмӧдіс
Мамлӧн тӧждлун да ас парма вӧр.
Мамлӧн пи быдмӧ —
Нимкодь содтӧдысь,
Гортлы пыкӧд и нэм кежлӧ ёрт,
Асъя пальӧдысь,
Рытъя водтӧдысь,
Мамлысь олӧмсӧ мичмӧдысь морт.
Сэсся-й быдмис зон,
Воис лётчикӧдз -
Сиктса олысьӧн эз эськӧ-й ло.
Крут Карпат весьтын
Кӧнкӧ сотчӧма,
Воліс кодыр войналӧн лёк во.
Мамлӧн син дорыс
Пыр на кӧтасьлӧ,
Комын во кӧть оз тшынав лёк би,
Пыр на сиктса ань,
Пыр на вӧтасьлӧ:
Ловъя, бордъя и дзоньвидза пи.
Еджыд вӧв вылын
Лэбӧ важӧн нин,
Лэбӧ мамыслысь югдӧдны горт —
Асъя пальӧдысь.
Лунъя гажӧдысь,
Мамлысь пӧрысьлун кокньӧдысь морт.
83
ЧЕРНЫБ СИКТ
Мед кӧть и эг вӧвлы некор сэні,
Радейті нин грездсӧ аслысног:
Черныб сиктӧ волынысӧ менӧ
Дыр нин кыскис ӧти ыджыд мог...
Кывлі, Черныб, тэнсьыд няня ыбтӧ,
Сёйлі няньтӧ, коді рӧдмис тан,
Кор военнӧй кизьӧр нуръя шыдсӧ
Синва войтнас солавлывліс мам.
Уна во чӧж эскыны ме верми,
Мый тэ медся мича, озыр, шань...
Ӧнӧдз на, кор гарыштасны «Черныб»,
Казьта, кутшӧм чӧскыд идъя нянь.
8 1
Сиктын колис медся пӧрысь морт —
Тшӧтшъяясыс Шойна ягын важӧн.
Олӧ йӧзлӧн ӧтув шудӧн-гажӧн,
Ачыс на и мыджӧ ассьыс горт.
Важся крест,
Выль орден,
Кык медаль
Праздник лунӧ чуткас морӧс вылас.
Чунькрукасиг весиг шуйга чаль
Оз быд том морт веськӧдлывлы сылысь.
А ӧд сійӧ важӧн дедсьыс дед —
Бӧръя война вылӧ эз нин босьтны...
Волхов дорӧ коксӧ кольӧм пред
Шулывліс:
«Тэ ов нин вентӧг-косьтӧг...»
Садьмӧдлывліс петукъясӧс сэк
Кузьнечасянь тотшӧдчӧм да клёнгӧм:
Ас колхозным водзын вӧлі век —
Весиг вутшка туй вылын эз сконъясь.
Вой кӧть лун, но кодлысь мыссян доз,
Кодлысь розя чугун-пӧртсӧ дзоньтас:
Быд салдатскӧй семья ассьыс моз
Тӧждлунӧн да надеяӧн шонтас.
Комын во оз мурав война гор...
Дед пыр олӧ аслас шудӧн-гажӧн:
Тшӧтшъяяс кӧть Шойна ягын важӧн,
Сэтчӧ оз на тэрмась авъя морт.
85
МЫЙ ВӦЛІ, СІЙӦ ВӦЛІ...
Челядь дырыд кольӧ —
Сыкӧд нем он вӧч.
Челядь шогыд — дзоля,
Кӧч бӧж кузьта стӧч.
Но мый вӧлі бурыс,
Олӧ микӧд тшӧтш,
Казьтылантор сюрас
Югыд, мича, сӧдз...
Быттьӧ курыд саыс
Ми вылӧ эз сӧв,
Быттьӧкӧ войнаыс
Быдмигӧн эз вӧв,
Быттьӧкӧ эг тойлӧй
Гырйын идзас-кыд,
Быттьӧкӧ эг сёйлӧй
Дубыд нуръя шыд,
Быттьӧ видзьяс вылын
Эз вӧв сьӧкыд удж,
Быттьӧ ми эг кывлӧй
Верстьӧ мортлысь мудз,
Быттьӧ эз сот сьӧлӧм
Тӧждысьӧмлӧн би...
...Но войнаыс вӧлі,
И сэк быдмим ми.
86
БАБА ГОЖӦМ
Оз быд во пуксьыв тавося кодь ар.
А татшӧм арыд —
Войвывсалы козин,
Кор арся шонді тувсовъя кодь яр,
Ми татшӧм кадсӧ нимтам:
«Баба гожӧм».
 
Ми аддзам сэтысь мамъяснымлысь ав
И гӧтыръяслысь мелілун да мывкыд.
Сэк майшасьӧмыд вешйывлывлӧ став,
И олӧм-вылӧм кыдзи колӧ кывтӧ.
Сэк кӧсйӧмыд ни мӧвпыд абу кын,
Став ладаыс да бурыс сэки сьӧрад,
Ӧд баба гожӧм содтӧ мортлы вын —
Оз сӧмын нюжӧд гожся мелі пӧра.
Ме ог на виччысь олӧмӧйлысь ар —
Мем нимкодясьны — гожъявны на позьӧ...
Мем сійӧ жаль:
Мый война биыс яр,
Мый сотчис мам —
Эз аддзыв баба гожӧм.
87
НЕЛЯМЫН АРӦС
Со и миянлы тырис нелямын,
Вуджим-воськовтім тшупӧда пас.
Олӧм воясыс содтісны сямлун,
Да бур муслун сы дорӧ,
Мый ас.
Сюрліс миянлы курыд и юмов,
Тӧдлім лӧньтас
И сыв судта гы:
Челядь дырнымӧс казьтылам думӧн —
Кылам гымалан йӧлӧга шы.
Сӧмын йӧлӧга шы...
Ылыс-ылыс...
Быттьӧ ӧдва и кылыштӧ нин,
Да вот паметьӧ нэм кежлӧ пырис,
Вӧчис ёсьджыкӧн миянлысь син,
Медым гӧрддзасим ас чужанінкӧд,
Медым кияс эг лэдзлывлӧй лич,
Медым кыпӧдіс ыджыдджык нимкодь
Ӧнъя олӧмлӧн шаньлун да мич.
Талун челядьлы олӧмлӧн шаньыс
Инмӧ дзоридза кӧрӧн быд лун.
Но и сэк, сьӧкыд кадас, бур аньӧн,
Мамӧн
Вӧвлывлі ас чужан му.
И мед мамнымлы пи вылас туям,
Ми ог вунӧдӧй кувтӧдзным, ог
Усьӧм вокъяслысь, томъяслысь, гуяс
Да кызь арӧса дӧвалысь шог.
Кодлы талун нелямын,
То сійӧ
88
Зэвтліс верстьӧнас сӧнъяса ки,
Медым ӧзтны выль ГЭС-яслысь бияс
Да войнаяслысь кусӧдны би.
Кодлы талун нелямын,
То сылы
Ковмис корсьны выль каръяслы ним:
Сылӧн кок туйыс тӧдчис лым вылын,
Кӧні талун Вуктыл да Усинск.
Кодлы талун нелямын,
Оз элясь,
Мый эз водзджык ли сёрӧнджык чуж:
Уджлӧн выль гора шы миян пельын -
Абу важ война йӧлӧга куш.
Кодлы талун нелямын,
То бара
Аски кӧдзӧдчӧм-шойччӧм оз ло...
...Эськӧ вӧлі кӧ ловъя Гагарин,
Сылы тырис нелямын жӧ со...
Воис ыджыд война вылысь морт...
Сійӧс виччысис пармаса горт:
Ичӧт ю бокӧ ляскысьӧм сикт,
Керка, мамыс кӧн ӧтнасӧн дзик.
Кыдзи виччысис!
Ой жӧ да ой!
Вӧлі тувсовъя вой, югыд вой!
Вӧлі кыр паныд котӧртны рад
Сизим орден-медаля салдат.
Лӧня визувтӧ ю...
Вой шӧр бӧр —
Асъя кыаыс муртса на гӧрд.
Буретш чӧскыда шойччӧны йӧз,
Кодъяс гӧрисны тувсов лун чӧж.
Чайтсис, узьӧ быд вӧралысь пон...
И сэк воськовсӧ ньӧжмӧдіс зон.
Пуксис йӧр бокӧ.
Личӧдіс ноп —
Лыа туйсӧ эз дженьыда соб.
Торкны эз кӧсйы мамыслысь ун —
Сылы вичмас на котралан лун!..
Сӧмын мамыс кор ломзьӧдіс пач,
Гортса ӧдзӧсӧ игӧдчис надз...
...Воис ыджыд война вылысь
Морт.
90
СВАДЬБА ЛУНӦ
Ылӧдз тыдалӧ, быд сьӧлӧм сійӧ сотӧ
Тӧдтӧм воинъяслы ӧзтӧм кустӧм би.
Дзоридз мылькйыс сэні содӧ,
Содӧ,
Содӧ —
Копыр юрӧн дыр сэн сулавламӧй ми.
Талун казялі выль серпас Кремльным дорысь -
Шуда невесталысь зумыш чужӧмбан:
Ёрта-рӧдвужаӧн козьналӧм став дзоридз
Свадьба лунӧ том йӧз кольлывлӧны тан.
Но, а тулыснад ӧд овлӧ мыйта свадьба!
Гашкӧ, гӧтрасьӧ салдатыслӧн нин внук...
Сэні нэм кежланыс налӧн йитчӧ-садьмӧ
Би кодь кустӧм, би кодь сӧстӧм ӧтув шуд.
И салдатыс налы сиӧ олӧм мичсӧ,
Нинӧм мӧдтор аслас усигас эз чайт...
Кустӧм би дорын со вежӧдӧны кыдзьяс,
Кустӧм би дорын со сьылӧ колипкай.
91
Он, война шогсӧ регыдӧн он нетшышт,
Ӧд воштӧм йӧзсӧ ловъяӧ он пӧрт.
И чайтсьӧ, миян сьӧлӧмъясӧ некыдз
Оз сэсся мукӧд йӧзлӧн шогыс тӧр.
Но эз вӧв миян веськодь курыд синва,
Мый войтӧдліс Испанияса мам,
И миянӧс тшӧтш дойдіс Хиросима,
Напалмъяс биӧн чишкалӧм Вьетнам.
Зэв сӧстӧм биӧн сьӧлӧм миян ӧзйӧ —
Быд вӧйысь мортлы дасьӧсь сетны ки.
Йӧз бипур дорын шонтысьны ог кӧсйӧй,
Но кынмысь мортӧс век нин шонтам ми.
92
И воис лун, кор помасис война...
Дыр виччысьӧмӧн-матыстӧмӧн воис,
Но вӧлі сійӧ выль ногаӧн нач,
Мый зэвтӧм гезйӧс кералӧм кодь лоис.
Эз, шонді рытыввывсянь сэк эз пет
И кодзувъяс эз гылавны, эз усьны,
И тывъясӧ эз зарни чери шед,
Хрустальнӧйӧн эз лоны еджыд юсьяс...
Но сійӧ лун —
Став лунъясыслы лун:
Сэк вӧрзьытӧг эз коль ни ӧти сьӧлӧм,
Сэк медводдзаысь банйыштіс бур нюм,
Мый нёль во чӧжнас терпитӧма вӧлі.
Да, вӧлі нимкодь...
Коддзӧдана гаж
Ён гыӧн локтіс енэжті и вӧрті...
А менам мамӧй гусьӧник да надз
Сэк ӧшинь дорын нюмъяліс и бӧрдіс.
Мед нюмъяліс:
Ӧд пессис кутшӧм дыр
Тшыг челядь понда —
Ӧні быдтас найӧс...
Да-й сыркъявнысӧ помка вӧлі тыр:
Кык рӧднӧй вокӧс ньылыштіс войнаыс.
Сьӧд шогкӧд орччӧн радлун югыдлӧз,
Победа радлун ытва вынӧн письтіс:
Му вылын эмӧсь венны позьтӧм йӧз,
И сэтшӧмъясыс медводз — коммунистъяс...
Да, воис лун, кор помасис война!..
93
ЛОВЪЯЯСЛЫ
А миянӧс война нэм кежлӧ колис томӧн
И оланінным миян — братскӧй гу.
Ми кӧдзавны нин заводитӧм вомӧн
Сэк медбӧръяысь окыштім ас му.
Ас му.
Ас чужан му,
Код колис ловъя
И дзоридзьясӧн вевттьысьлӧ быд во...
Ті новлӧдланныд миянсьыным овъяс,
И кӧсъям,
Медым тіян лёк эз ло.
Ми — аслыссикас енъяс.
Ми ог мудзӧй.
И зілям отсасьны век ловъяяслы ми:
Ас морӧс вужйысь вужъяссьӧдам рудзӧг,
И чуньяс костӧд лэдзам турун сі.
94
ГРАНИЦАСЯНЬ ПИСЬМӦ
Асыввылын эм гыалысь саридз,
Сэтчӧ визувтӧ-шлывгӧ Амур,
И поводдяыс тулыссянь арӧдз
Овлӧ миян заставаын бур.
Кыдзи Комиын, гортаным,
Ӧні сылӧ жӧ лым.
Воис тулыслӧн борд вылын
Лэчыд чардбиа гым.
Казьтыла, сьӧлӧм косьтысьӧй,
Ӧтнад тэнӧ быд лун,
Сӧмын тэ служба костіӧй
Верӧс сайӧ эн мун.
Тані скалаа-изъя граница,
Тані дона Россиялӧн пом.
Чужан мунымлысь шудсӧ да мичсӧ
Сюся видзамӧй уна том зон.
Шаньӧй, мусаӧй, мичаӧй,
Нюмъяв, гажӧдчы, сьыв —
Тшӧтш и тэнӧ ми видзамӧй,
Менам радейтан ныв.
Казьтыла, сьӧлӧм косьтысьӧй,
Ӧтнад тэнӧ быд лун.
Сӧмын тэ служба костіӧй
Верӧс сайӧ эн мун.
Овлӧ кокниджык вой улас петны,
Медым асылӧдз нуны дозор,
Кор салдат гимнастёркалӧн зептын
Муса нывсяньыс эм гижӧдтор.
Сійӧс сьӧлӧмнам кыла ме,
Сыысь шоналӧ лов,
Сыысь донаыс, ныланӧй,
Сэсся нинӧм оз ков
Казьтыла, сьӧлӧм косьтысьӧй,
Ӧтнад тэнӧ быд лун.
Сӧмын тэ служба костіӧй
Верӧс сайӧ эн мун.
95
Тэныд, донаӧй, ӧтитор шуа,
Виччысигад эн жугыльтчы мед:
Сьӧкыд службаӧс сідзи ме нуа,
Медым меысь не яндысьны тэд.
Шаньӧй, мусаӧй, мичаӧй,
Нюмъяв, гажӧдчы, сьыв —
Тэнсьыд томлунтӧ видза ме,
Менам радейтан ныв.
Казьтывла, сьӧлӧм косьтысьӧй,
Ӧтнад тэнӧ быд лун.
Сӧмын тэ служба костіӧй
Верӧс сайӧ эн мун.
Ме вӧвлі, кыдз качӧдчӧм лэбач,
Кыдз дадь дорӧ велавтӧм кӧр.
Том зонъяслӧн сямныс ни эбӧс
Эз судзсьы, мед домавны бӧр.
Но суӧдіс виччысьтӧг ӧні
Пӧсь муслунӧн кольмӧдан ру,
И сюрӧдчи-шедӧдчи лӧня,
Эг пышйы, ни кыв джын эг шу.
Эг, майбырӧй, артась ни донъясь
И водзӧсӧн нинӧм эг кор.
Мед чайтӧны ас сиктса зонъяс,
Мый ме, дерт жӧ, смилитӧмтор.
Мед муслунӧй сӧмын оз ваймы,
Яр бипурӧн ыпъялас мед,
А кӧрлы да жбыръялысь кайлы
Дзик ньӧти ог завидьты ме.
97
МИЯН ВОТӦС ПУВ
Мусукӧйкӧд пувла
Коркӧ ветлім ми.
Нэм помӧдз оз кувлы
Казьтылӧмлӧн би.
Окасьлӧм вом доръяс
Ӧні кӧть на нюв:
Выйӧн мавтӧм коръя
Юмов вотӧс пув.
Муслуныдлӧн садьмӧм —
Югыд тувсов лун.
Суас арся кад нин,
Но и сэк оз вун:
Нинӧм сэсся торъя
Син водзӧ оз сувт,
Сӧмын шыльыд коръя
Сьӧд-гӧрд вотӧс пув.
Сьӧлӧм абу изйысь,
Сійӧ абу кӧрт —
Муслуныд кор кисьмас,
Арся пув кодь гӧрд.
Сьӧлӧмъяс оз торйӧд,
Курдӧдны оз кут
Во гӧгӧр веж коръя
Чӧскыд вотӧс пув.
Медводдза шань муслун,
Сё во кӧть тэ ов,
Зэръясысь оз куслы,
Пужъясысь оз пов.
Лоас донаторйӧн,
Кытчӧдз нэм оз сувт
Лӧсталана коръя
Парма вотӧс пув.
98
Талун менам синмӧй
Вильыш дзирд оз кой,
Но кор муслун инмас,
Бурдтӧм сійӧ дой.
Радейтчӧмыд, ёртъяс,
Му вылын оз кув:
Пыр тай ловъя коръя
Миян вотӧс пув.
ТУНДРАСЯНЬ ЧУКСАСЬӦМ
Сьӧлӧм быттьӧ пыста,
Майшасьӧ том морт.
Муса нывлы ыстӧ
Дасӧд гижӧдтор,
Пӧсь радиограмма
Сьӧлӧм тіпкӧм ног:
«Дона, муса, шаньӧй,
Лок нин, лок нин, лок!
Чӧвта еджыд кынь ку
Пельпом вылад тэд,
Тӧв ни лым оз инмы
Бандзибъясад мед.
Гӧна кепысь вура,
Мед оз гегды чунь,
Шоныд сӧвик бура
Веськӧдлывлӧ ун.
Байдӧг яйӧн верда
Тэнӧ, сьӧлӧмшӧр.
Лэбны тундра эрдӧд
Сюрас тэрыб кӧр.
Медъёнасӧ эськӧ
Мый нӧ колӧ тэн?..
...Сьӧлӧм кындзи сэсся
Менам абу нем».
100
Нинӧм эз вӧв миян костын
Ылі том кадся муслунлӧн востым
Бара син водзам ыпнитлас со.
Эськӧ-й нинӧм эз вӧв миян костын,
Медым казьтывны та мында во.
Вӧлі тулыс, и саридз кодь ытва:
Суніс ва улӧ юшӧрса ді.
Школа помалан медбӧръя рытнас
Син эг куньлӧй ни шонді, ни ми.
Ӧддзӧм ытваыс визувтіс-ышмис,
А ми раммӧмӧн пукалім чӧв:
Асьным кывтім ми, кылаліс пыжным —
Некоднаннымлы делӧ эз вӧв.
Нимкодясисны кыркӧтшын козъяс,
Мый тэ мича, а ме сэтшӧм том,
Мый зэв полігтыр льӧм дзоридз розйӧн
Тэнад юр весьтысь повзьӧдла ном.
Ытъя ю вомӧн нюжӧдчис милань
Садьмӧм шондісянь зарниа вӧнь.
Гашкӧ, кыссимӧй ӧтувъя билань?
Гашкӧ, мӧвпалім ӧтмоза скӧнь?
Но ме муслунӧс тэныд эг восьты,
Да-й эг ме сьӧлӧм косьтысьнад ло...
...Нинӧм, нинӧм эз вӧв миян костын,
Медым казьтывны та мында во.
101
МЕ ТЭ РАДИ МУ ВЫЛАС ОЛА
Он тӧд, кутшӧм муса тэ, дона,
Кыдз сьӧлӧмӧй тіпкӧ, он кыв,
Мый тэ ради гажтӧмчӧ ёна
Лӧз войвылын ӧти том ныв.
Мый во гӧгӧр виччысьӧ тулыс,
Шань муыс моз сывлыны мед,
Мый дзоридзӧн петӧ лым улысь
Да син улад тэныд оз шед.
Он тэ менсьым кывзывлы сьылӧм,
Он тэ орчча кок туйсӧ таль,
Он тэ павкнит пельпомъяс вылам,
Ни югыдлӧз чышъян, ни шаль.
Он тэ еджыд платтьӧӧн пасьтӧд,
Он тэ нимлун дзоридзсӧ вай,
Кӧть тэнсьыд ме лов шытӧ казьта,
Кор лун тӧлӧн пӧльыштас май.
Ме виччысьтӧм шудлы ог эскы,
Ӧд олӧмыд — абу на мойд,
И некутшӧм лун тӧв оз веськӧд
Ныв сьӧлӧмӧ поздысьӧм дой.
Но янсӧдчӧм понда ог кутӧй
Вай керавны муслунлысь нэм:
Ме сійӧн нин овлывла шуда,
Мый тэ тайӧ му вылас эм.
102
АЛӦЙ ЛЕНТА
Ог тӧд: ягӧ ли нюрӧ ли эндӧма
Тэа-меалӧн ӧтувъя шуд...
Муслун гӧрддзалысь алӧй шӧвк лентасӧ
Он тай нёль киӧн ӧтпырйӧ кут.
Алӧй бордъя со лэбалӧ кыаыс,
Алӧй дзоридзӧн вевттьысьӧ му,
Шонді петігӧн кельыдгӧрд гыясӧн
Бара кодлыкӧ вашъялӧ ю.
Тэныд, тэныд мед олӧмыс нюмъялас
Алӧй рӧмъяснас талун и дыр.
Сӧмын ме аслам майшасян думъясӧн
Асъя югӧръяс улас ог пыр.
Жугыль думъясысь, майшасьӧм вентӧмысь
Тэ эн лӧгась и менӧ эн вид:
Оз нин муслунлӧн алӧй шӧвк лентаыс
Тэа-меалысь олӧмсӧ йит.
Оз нин шед менам сьӧлӧмӧй лэчкавны,
Бордтӧм гулюӧс моз он тай кут,
Но кор югӧр моз син улам веськавлан,
Мем нин сійӧ и козин, и шуд.
Алӧй нюм быттьӧ енэжыс пасьтала...
Доймӧм сьӧлӧмӧй ёнтны оз ланьт,
Менӧ жалиттӧг тіпкӧмнас казьтылӧ,
Мый тэ колана, дона и шань...
ЮЗ
ТӦДТӦМ ГРЕЗДЫН
Тайӧ грездсӧ медводдзаысь аддза —
Абу тӧдса ни путор, ни пас:
Батьлӧн керка моз оз кыскы татчӧ
Ньӧти кильчӧ, ни лӧз ӧшинь тас.
Сӧмын абу жӧ этайӧ грездыс
Дзик нин веськодь, кыдз мӧймуся лым.
Мыйкӧ вежӧрын шоныда сэзьдіс,
Сӧнті визъёвтіс коддзӧдан пым.
Буретш этадзи вежӧртӧ вуджлас
Важӧн вунӧдӧм шань сьыланкыв:
Буретш этайӧ грездас ӧд чужліс
Авъя сьӧлӧма ӧти бур ныв.
Сійӧс коркӧ зэв важӧн ме тӧдлі —
Сійӧ дзоридзаліс мойдын моз,
Сылӧн синъясыс — лысваа чӧдлач,
Сылӧн чужӧмыс — эрдвывса оз.
Эг, эг ме сылысь сьӧлӧмсӧ ӧзйӧд
И эг ме сійӧс мусукӧн шу:
Сылы ме вӧлі тувсовъя ӧзим,
А эг тырсялӧм шепъяса сю.
Гашкӧ, сійӧ и радейтліс менӧ,
Но эз сідзи,
Кыдз мӧвпавсис мем...
...Вояс вомӧныс вуджигӧн ӧні
Весиг вӧтӧн оз петкӧдчыв нэм.
Сӧмын абу жӧ этайӧ грездыс
Дзик нин веськодь, кыдз мӧймуся лым:
Мыйкӧ вежӧрын шоныда сэзьдіс,
Сӧнті визъёвтіс коддзӧдан пым.
104
ӦТЧЫД БЫДМЫСЬ ДЗОРИДЗ
Сонет
Быд мортлӧн муслун — ӧтчыд быдмысь
дзоридз,
И сетсьӧ, кыдзи олӧм, ӧти дзик.
И уна вояс вомӧн восьлаліг,
Дзик сӧмын ӧтчыд инмас сьӧлӧм дорӧдз.
И инмӧдчӧмсӧ сылысь он нин вунӧд:
Он выльмӧд муслун, паськӧм моз он веж,
Он пышйы сыысь, туй бокӧ он кеж
Ни тулысын, ни букыш арся лунӧ.
И менам муслун — сійӧ сӧмын менам,
Кӧть сэсся сійӧ йӧзысь бур кӧть лёк,
Сэн аслам югыд шуд и пемыд шог.
И олӧмӧйлӧн сюрса лыыс сэні.
Мый уна муслун вермас лоны нэмын,
Ме ачымӧс ог пӧръявлывлы, ог.
105
ТЭКӦД ОЛӦМ ЛУНЪЯС МЕ ОГ ЁР
Кодыр олӧм кывтӧ шыльыд-мольыда,
Кодыр лун-вой кольӧ лӧня-долыда,
Шуда синъяс нюмъялӧны кор,
Тэкӧд олӧм лунъяс ме ог ёр.
Шаньыс-бурыс мыйкӧ мында мыччысьліс
Кӧть эз ставыс, мый ми тэкӧд виччысьлім,
Но, да олӧм сюрӧс эз на ор —
Тэкӧд олӧм лунъяс ме ог ёр.
Овла бур ме, но и овла лёк нога,
Ӧдвакӧ ме нэмтӧ вывті кокньӧда,
Но и сэки, скӧравлывлан кор,
Тэкӧд олӧм лунъяс ме ог ёр.
Корлывлім ас вылӧ ковтӧм бушковъяс,
Асьнымӧс ми мыжтӧг сетлім чушкавны,
Но ми бурдам тэкӧд водз ли сёр —
Тэкӧд олӧм лунъяс ме ог ёр.
Кык дас во нин лёка либӧ лӧсьыда
Нёль киӧн ми ӧти шудлун лӧсьӧдам,
Та йылысьсӧ думыштчыла кор,
Тэкӧд олӧм лунъяс ме ог ёр.
106
БАЛЕРИНА
Кыдзи овсьӧ тэд, том балерина, —
Сцена мичмӧдысь кокньыдик юсь?
Лэбзян да — кокыд муӧ оз инмы,
А со ӧні тэ — жугыльтчӧм синма,
Лигышмунӧмыд, муртса он усь...
Кыдз нӧ овсьӧ тэд, том балерина?
Сэтшӧм удж тэнад — кувлан и садьман,
Но век мичаӧн петкӧдчан мен:
Талун тэ — коми мойдкывйысь Райда,
Аски асьтӧ Жизельӧн нин чайтан,
Аскомысь — биа-бордъя Кармен —
Сёысь вежсьылан — кувлан и садьман.
И балет талун — коми искусство...
Кокньыд бобулӧн лэбавны мед,
Медым йӧз водзын йӧктыны юсьтӧ,
Лоӧ пӧсявны эбӧсысь усьтӧдз,
Лоӧ бӧрдтӧдзыд мудзлыны тэд,
Сӧмын бордъя мед вӧлі искусство.
Кыдзи овсьӧ тэд, том балерина?..
107
ГИЖАН УДЖ
 
Гижан уджыд таи, вӧлӧмкӧ, сэтшӧм:
Ӧтнад вийсян да майшасян нэм...
Но кор артмыштӧ кывбуръяс тэчӧм,
Чайтсьӧ, уна и отсасьысь эм.
Ловъя рӧмъясӧн кывбурлы ворсны
Тшӧктӧ дзоридзӧн ойдлывлысь видз,
Колан югӧръяс отсалӧ корсьны
Парма весьтасын кыалӧн мич.
Быд лун чужтӧ поэзия кывсӧ
Садьмӧм колип и лысвалӧн моль,
Шыльыд изъяс да кульчуньяс вывті
Вӧрсянь котӧртысь сӧдз ваа ёль.
Кывбур ловзьӧдан кывсӧ, кыдз козин,
Вӧзйӧ тулысын нюмъялысь ныв,
Писькӧс морт, коді зібъясьӧ водзӧ,
А оз сӧмын ва ньылыдыс кывт.
Накӧд меным сӧдз аскиыс югдӧ...
Аслам мывкыдӧн кытчӧ ог письт,
Менӧ туйӧдӧ бать-политруклӧн
Пыдӧ сьӧлӧмӧ вужъясьӧм висьт.
Гижан уджыд тай, вӧлӧмкӧ, сэтшӧм:
Мый он судз, сійӧс судзӧдан нэм.
Но кор артмыштӧ кывбуръяс тэчӧм,
Аттьӧ налы, код отсасьӧ мем.
108
 
Ӧти пызан сайын
Раиса Ахматова,
чеченскӧй поэтесса
СЬЫЛАНКЫВЙӦЙ МЕНАМ!..
Дерт, воас кад,
Кӧть воас водз ли, сёр ли,
И коля ставсӧ, радейтлі мый пыр,
И гӧлӧс менам сёрни шӧрын орас,
Кӧть мед жӧ кывбур олас меысь дыр.
О, сьыланкывйӧй, кӧмтӧм кока нылӧй!
Кор ме ог ло — кык пыдди сэки ов,
Мед йӧзлы муса лоас менам сьылӧм —
Мем сыысь ыджыд шудыс оз и ков.
Дон сетӧ йӧз сы серти, мый тэ вӧчин,
А месӧ, гашкӧ, унатор эг куж.
Ме аслам йӧзлы ассьым муслун кӧдзи...
Бур сьӧлӧмъясын оз мӧй сійӧ чуж?
111
Елисавета Багряна,
болгарскӧй поэтесса
ЫДЖЫД ЛУН
Сё вояс лэбасны
Да-й прӧйдитасны нэмъяс,
Но ӧткодь шуда лоас тайӧ лун:
Историялӧн пыдӧсӧ оз дзебсьы,
Йӧз паметьысь оз вушйы и оз вун.
Оз вун яр лун,
Кор югдісны Балканъяс,
Кор гӧраясысь лэччисны збой йӧз:
Эз ставӧн ловйӧн кольны партизанъяс -
Ӧд тышыс муніс уна вояс чӧж.
Оз вун бур лун,
Кор вайисны салдатъяс
Пилотка вылас вит пома звезда.
Болгариялӧн мӧдысь мездман кадӧн
Ме тайӧ Ыджыд лунсӧ шуны дась.
Ӧд юр весьтын со шпоргӧ гӧрд кумачыс,
Быд площадь вылын кылӧ сьыланкыв,
И ассьыс югыд туйсӧ аддзӧ ачыс
Друг бордъяссьӧм болгарскӧй зон да ныв.
КЫК МАМ
Руд платтьӧа,
Дзор юрсиа,
Зэв мелі,
Лӧз синъясас —
Бур тӧждлун,
ЬІджыд сям...
Мед вылӧ кыпӧдны,
Мед ёнмӧдны мир делӧ,
Москваысь воис татчӧ
Ӧти мам.
112
А мӧдыс лунвылысь,
Болгарияысь воис —
Крестьянскӧй,
Гожъялыштӧм киа ань.
Руд чужӧм вылас
Тӧдчӧ сьӧлӧм дойыс,
А ачыс нывбабаыс
Раминик и шань.
Космодемьянскаяӧн
Шусьӧ ӧти мамыс...
Да, буретш сылӧн Зоя,
Сылӧн ныв,
Фашистскӧй кӧинъяслы
Сувтіс паныд,
И олӧм сылӧн —
Дженьыд сьыланкыв.
Мӧд мамлӧн пиыс
Унмовсис Пиринын —
Поэт Вапцаров
Вӧлі сылӧн пи.
Оз чуктыв сійӧ
Мамлӧн сьӧлӧм дінысь,
Код вирнас кусӧдіс
Войналысь зывӧк би.
...Варшаваын
Том йӧзлӧн
Праздник шыяс,
Сё кыла сёрниын
Медгора кывйыс —
«Мир!»
Конгресс сэн лун и вой
Пыр гыӧ-гыӧ,
И лун и вой
Оз ланьтлывлы эфир.
И вӧлі здук,
Кор польскӧй ичӧт нылӧс
Лӧнь залӧ пыртісны,
И вазис уна син.
Кык мамлӧн сьӧлӧмъясын
Ӧти шогсьӧм кыліс —
Москвакӧд сэки
Сывъясис Пирин.
113
— Вапцаров!
Тӧдса миянлы и муса... —
Москваса аньлӧн
Югдіс чужӧмбан.
— А тэнад Зоя
Кытшовтіс став мусӧ, —
Сідз вочавидзис сэк
Пиринса мам.
И кутчысьӧмӧн
Сулалӧны орччӧн —
Эм гордӧй мамъясыслӧн
Аслыспӧлӧс мич.
Космодемьянскаялӧн
Синъяс водзын
Том йӧза зал...
И сійӧ шуис сідз:
— Ми кутам тышкасьны!
Выль том йӧз пӧвстысь аддзам
Ми, тэа-меа,
Ассьыным ныв-пи.
И содас вын,
Кор кутчысьӧмӧн, тадзи
Мир доръян тышӧ
Воськовтамӧй ми!
И ме кык мамнас
Нимкодяси сэки,
Кӧть кыкнанныслысь тӧді
Курыд шог...
И эскыссис,
Мый лёклӧн бордйыс чегас,
Кык мамлӧн керкаясӧ
Некор нин оз лок.
Христо Ботев,
болгарскӧй поэт
ТЫШЫН ЕНМӦМ ДРУЖБА
Любен Каравеловлы
Да, сьӧлӧмным миянлӧн ӧткодь
И мӧвпъясным ӧткодьӧсь юрын,
Нэм вуджигӧн ӧти и мӧдным
Ми йӧзлы век вӧчлывлім бурӧс.
Ми небыдӧсь вӧлім, ли скӧрӧсь, —
Мед донъялас кодкӧ да коркӧ.
Ми водзланьӧ ог сьӧрся-бӧрся,
А орччӧн дзик восьлалам, ёртӧй.
Дерт, сьӧкыдлун сюрис нин чукйӧн,
Кор вӧлімӧй ас муысь ылын,
Но ас костын шогъяссӧ юкны
Ми кужлім. И вермам на выльысь.
Ми йӧзлысь мӧй шпыннялӧм аддзам?
И кылам мӧй кӧритан кывъяс?
Оз ло миян нинӧмысь яндзим —
Бур мортлы ми паськӧдам сывъяс.
Ог лӧсялӧй озыркӧд вирӧн,
И сысянь, дерт, бур кыв ог кылӧй,
Ӧд сьӧлӧмсянь миян кык лира
Век сьылісны шудтӧм морт йылысь.
И аски на медбӧръя думъяс
Да кӧсйӧмъяс бур йӧзлы сетам,
Медколана кывъяссӧ шуам
И ӧтлаын тышкасьны петам.
1870 во.
115
Василий Вааради,
украинскӧй поэт
ТИССА ДОРЫН
Кылан, Тисса!
Ме чериӧн уявла ваад,
Еджыд каляӧн тэ весьтын
Бордъясӧй пась.
Мича берегтӧ, джумъястӧ
Меысь эн сайӧд,
Ичӧт гыястӧ тэнсьыд
Ме шыльӧдны дась.
Тэ да ме.
Ме да тэ.
Некор тэысь ог торъяв, —
Ӧзтін тэ менам морӧсӧ
Олӧмлысь кинь.
Тэ да ме.
Ме да тэ.
Тэкӧд ӧтвылысь доръям
Юлань копыртчӧм верба
И лӧньтасысь эжӧраин.
Кучкас ӧтувъя дой,
Кодыр ловъя пу кералӧм кылам,
Кодкӧ гудыртас ватӧ кӧ,
Тэд и мем шог.
Тэнӧ радейта, Тисса,
И ошка, и сьыла,
Менам сьӧлӧмӧй тіпкӧ
Сӧдз визулыд ног.
116
Иван Вазов,
болгарскӧй поэт
БОЛГАРСКӦЙ КЫВ
Ас чужан мулӧн, мамлӧн дона кыв,
Тэ — ёрӧм кыв, тэ талун — коньӧр пыдди:
Болгарскӧй кылӧн сёрнитысь пи-ныв
Сы мында тӧдліс кедзовтӧм — он лыддьы.
Код сӧмын тэнӧ, коньӧрӧс, эз ёр,
Код сӧмын ӧнӧдз тэ вылӧ эз ышнясь.
Кыдз колӧ донъявлісны лыда морт
Болгарскӧй кывлысь чуймӧдана шыяс.
И помӧдз кодкӧ гӧгӧрволіс эз,
Мый тайӧ кылыс чуймӧдана мича,
Мый тайӧ кылыс — йӧзлӧн шуд и мезд,
Мый сійӧс колӧ синмӧс моз жӧ видзны?!
Кыдз став Болгария, тэ уна нэм
Пеж нартитӧмлысь кыскылін позорсӧ.
И тэнӧ пинявлісны пӧттӧдз тан и сэн,
И сӧмын этша вӧлі тэнӧ дорйысь.
Ӧд шулісны — оз дыр ов тайӧ кыв:
Болгарскӧй кылӧн сьӧкыд восьтны мӧвптӧ,
Болгарскӧй кылӧн он тэч сьыланкыв,
А позьӧ сӧмын больгыны да лӧвтны.
Ме нэм чӧж тэнӧ лелькуйтлывлі век,
Ас чужан кылӧй, сьӧлӧм дойӧй менам.
Кӧть суклясьысьяс ланьтісны жӧ мед.
Кӧть дугдісны жӧ серавлыны тэнӧ.
Ӧд нинӧмысь тэн яндысьнысӧ дзик —
Ме тӧда, кутшӧм шыыд тэнад мыла.
И уна во мысьт дзик быд кар и сикт
И пияннымлӧн пиян тэнӧ кылас.
Ме ловзьӧда бӧр тэнӧ, чужан кыв,
Тэ муса мем, тэ небыд, мича, гора.
Тэ лэптылан на ачыд серамвыв
Быд сӧрысьӧс, код талун тэнӧ ёрӧ.
1883 во.
117
Янош Вайда,
венгерскӧй поэт
КОМЕТА
Комета лэбӧ, югъялӧ да лэбӧ,
Сьӧд енэж йирсӧ вундӧ биа бӧж.
Оз бергӧдчы нин бӧр. Оз судзсьы эбӧс,
Выль лэбзьӧм вылӧ вынъяс оз нин чӧж.
Сюрс кодзув костӧд аддзӧ Утка туйтӧ
И ӧддзӧдчӧ пыр, кытчӧдз дзик оз кус:
Нэм чӧжыс ӧтка, нэм чӧжыс пыр шудтӧм,
А шойччыштны оз кӧсйы и оз куж!
Дерт эськӧ, сійӧ — пӧръясяна кодзув,
Дерт, сійӧ — абу кельыд тӧлысь бан,
Шог Ниабея менам синъяс водзын,
Код чусыд дзирдӧн пӧртмасьлывлӧ тан.
Тэ шогсян кодзув, менсьым сьӧлӧм йирысь,
Тэ ӧдйӧ сотчан.
Дыр и ме ог ов:
Кӧть кӧн эг вӧв ме помтӧм енэж йирас,
Пыр ӧтнам ме и некодлы ог ков.
118
Никола Вапцаров,
болгарскӧй поэт
МЕНАМ ЭМ ЧУЖАН МУ
Чужан му эм менам, И сы весьтын
Луннас енэж пасьталаыс лӧз,
Рытнас югзьӧ кодзувъясӧн сэсся,
А вот войнас быттьӧ вӧзйӧ грӧз.
Но мем сӧмын войын сюрлӧ стрӧка
Аддзывлыны ассьым чужанін —
Тӧда, талун кыйӧдӧны лӧгысь
Менӧ уна враглӧн гырдмӧм син.
Мамӧй! Тэ мем шуан, видз пӧ асьтӧ,
Эн пӧ скӧрав,
Ло пӧ, пиук. шань.
Радейтысьӧн, шаньӧн лоны дась ме,
Но мем колӧ мездлун, колӧ нянь.
1942 во.
МЕДБӦРЪЯ КЫВ
Менам гӧтырлы
Ме тэныд вӧтӧн петкӧдчывны кута
И гортӧ вола ловъя моз жӧ.
Сідз,
Кыдз вӧлі войдӧр.
Кильчӧ вылад сувта.
Тэ ӧдзӧсъястӧ восьсаӧнджык видз.
Ме лӧня пыра.
Пукся лабич помӧ.
Мем колӧ тӧдны, он-ӧ бара бӧрд?..
Сэк пӧся-пӧся тэнсьыд муса вомтӧ
Ме окышта.
И сэсся муна бӧр.
1942 во.
119
Габор Гараи,
венгерскӧй поэт
ИЮНЬ
Ме олі, гашкӧ, и йӧз муын,
Эн вӧв кӧ Венгрияӧй, тэ.
Но муслун немла ылӧ нуны —
Пӧсь сьӧлӧм пытшкам видза ме.
Йӧз муын мӧдджык овлӧ гожӧм,
Оз сідзи кольмӧд турун кӧр,
Оз сідзи дзирдав югыд кодзув —
Йӧз муын весиг енэж скӧр.
А тані ыкша ветлӧ лолӧй,
Тан помтӧм паськыд зарни му.
И кокни-кокни меным лолӧ.
Кор шпорӧдчывлӧ тополь пу.
И шобді шептасьӧ син водзын —
Став бурсӧ светас чужтысь нянь,
Ӧд батьлӧн муыд — вежтӧм козин,
Ӧд сьӧлӧм тіпкӧм сыкӧд шань.
120
Муса Джалиль,
татарскӧй поэт
МЕНАМ СЬЫЛАНКЫВЪЯС
Сьӧлӧмын чужті ме сьыланлысь петас,
Водзӧсӧ быдтас мед ас чужан му.
Мыйта эм шоныдыс, авъяыс сэтӧн,
Сы дыра-й сьыланкыв менам оз кус.
Сэн, сьыланкывъясас, сьӧлӧмлӧн пӧсьлун,
Медся бур кӧсйӧм и медъюгыд мӧвп:
Ловъяӧсь найӧ - ме колана йӧзлы,
Куласны найӧ — ме быттьӧ эг вӧв.
Ме сьыланкывъяснам сэтшӧм би ӧзті,
Мый тшӧктӧ сьӧлӧм, мый корӧны йӧз:
Ёртъяслы сійӧ и мелі, и сӧстӧм,
Вир юысь вӧрӧглы — сатшасян грӧз.
Ичӧтик радлун да ляпкыдик шудлун
Оз сьыланкывйӧйлы лӧсяв, оз ков.
Правдалань, югыдлань нырвизьсӧ кутліс —
Сы вӧсна тышкасьлі, сытӧг эг ов.
Олӧмлӧн медбӧръя лов шыӧдз сьӧлӧм
Чорзьӧдны кутас важ клятвалысь кыв:
Быд сьыланкыв чужан му йылысь вӧлі,
Нинӧм ме мӧдторсӧ нэмын ог сьыв.
Сьывлі, кор тулыслысь воськовсӧ кывлі,
Сьывлі, кор гудрасис свинеча шер.
Талун со медбӧръя сьыланкыв сьыла,
Аддза: палач лэптіс юр весьтам чер.
Сьыланкыв велӧдіс мездмӧмӧн овны,
Сы вӧсна тышкасиг сета ме лов.
Олігам сьыланӧй бур йӧзлы ковліс,
Кула да, сьыланкыв, ме пыдди ов!
121
ЁРТЛЫ
А. А.-лы *
Ёрт, тэ эн шогсьы, мый зэв водз ми кувсям,
Ӧд помтӧм олӧм некод на эз ньӧб.
А олӧм сюрӧс, дженьыдӧс ли кузьӧс,
Морт ачыс бӧрйӧ, а оз кодкӧ мӧд.
Оз сӧмын лун-вой потансянь да гортйӧдз,
Оз сӧмын тайӧ олӧм пасӧн сувт.
Пӧсь вирнымӧс ми кисьтім медбӧр войтӧдз
И, гашкӧ, нимным нэмъясын оз кув?
Ме сетлі клятва: олӧм сины йӧзлы
Да чужан мулы, коді ставсьыс бур.
Та вӧсна, мед кӧть коді мый эз вӧзйы,
Тэ эн мӧй эськӧ пукты ассьыд юр?
Кыдз сьӧд вой бӧрын асъя шонді югӧр,
Сідз чужанінысь чолӧм локтас мед
Ӧд весиг сьӧлӧм ёнтынысӧ дугдӧ,
Кор чужан мулӧн ловшы воӧ тэд!
Ог кут ме тірзигтырйи кучик видзны — -
Мем бурджык вуджны медся сьӧкыд ад.
Ӧд кутшӧм сійӧ олӧм, кор Отчизна,
Кыдз Каинлы, тэд сьӧвзяс чужӧмад.
Ме татшӧм чискӧм олӧмӧн ог лыддьы,
И бурджык кувны — яндзим оз ло мед.
Ог ло ме аслам гортын пеж гаг пыдди,
Горш косьмиг кодлы некод ва оз сет.
Мед чужан муным югзис, ломзис, оліс,
Кык ичӧт би кинь талун кусам ми.
Ёрт, тэ эн шогсьы.
Олім, кыдзи колӧ —
Отчизна весьтӧ ӧзтім ярджык би.
Ми кулӧмнаным петкӧдлам бур йӧзлы,
Мый чужан му эз лякӧсьт сылӧн пи.
* А. А. — Абдулла Алиш, татарскӧй писатель,
коді М. Джалилькӧд тшӧтш тышкасис подпольеын.
122
Ми эг мӧй та вӧсна ас нэм чӧж ӧзйӧй
Да томлуннымӧс тэкӧд сетӧй ми?
Кӧть ловъя пулысь кераласны увъяс,
Та понда сылӧн вужйыс оз на ор.
Выль том йӧз коркӧ шуас:
«Сідзи кувны
Мед эськӧ кужис-вермис дзик быд морт!»
ТУЙЯС
Ой, туйяс, кузь туйяс! Ме сибді тай татчӧ,
Зэв ылын тай ас чужан поз.
Мем кад эськӧ гортӧ. Ме кӧсъя, мед аддзи
Отчизнаӧ нуысь туй вож.
Ме гажтӧмчи сэтчӧдз, мый сьӧлӧмӧй доймӧ
Да инасьӧм некыдз оз тӧд!
Мем казьтывсьӧ мусукӧй кузь пемыд войнас —
Том ныв, кодлӧн синкымыс сьӧд.
Кор торйӧдчим сыкӧд, сэк зэрмыліс ывла.
Ныв сулаліс, кытчӧдз эг берд.
И мыйкӧ сэк югъяліс син лысъяс вылас —
Ог тӧд ӧні, синва ли зэр...
Кор дыр кежлӧ горт ӧдзӧс тагӧстӧ вуджан,
Век поздысьлӧ сьӧлӧмад дой!
Но бур кӧть нин, муслун да терпитны кужӧм,
Пыр орччӧнӧсь, кыдзи кык чой.
Ой, туйяс, кузь туйяс! Он жалитӧй менӧ,
И оз тыдав тіянлы пом.
Но коді нӧ тіянӧс писькӧдіс-веніс
Медводдзаӧн?
Кутшӧм збой зон?
И коді нӧ ме моз жӧ лэбавліс-ветліс,
Шань туйяссӧ гежмавлысь морт?
Вай, туйяс, кузь туйяс, выль надея сетлӧй
Мем аддзывны ас чужан горт.
123
Збой томлунным миянлы тшӧктывліс:
«Корсьӧй!»
Оз кус тайӧ ышӧдан би.
Эг киӧн да кокӧн, а сьӧлӧмӧн коркӧ
Став туйяссӧ писькӧдлім ми.
И ӧнӧдз на чуксалӧ ветлыны-мунны
Том дырйиным ӧзйылӧм кинь.
Пыр сьӧлӧмным кыскӧ, мед кутшӧмкӧ лунӧ
Ми аддзимӧй ас чужанін!
Ой, туйяс, кузь туйяс! Отчизнаысь ылын
Ме гажтӧмчи-шогси вель дыр.
И кӧсъя ме вынъясӧс чукӧртны выльысь,
Мед мусуклань лэбзьыны пыр!
Дмитрий Ковалев,
роч поэт
КАЗЬТЫЛӦМ
М. Шолоховлы
Но тышъяс казьтылӧмыд —
Сійӧ дойыд бурдтӧм,
Шог янсӧдчӧм кодь сійӧ,
Лэчыд пурт кодь.
И виччысьӧм, и шогсьӧм,
Синва войт.
Став мамъяслӧн му вылас
Ӧти кодь.
Тэ, кадӧй, кадӧй!
Сувтлы татчӧ.
Лок.
Став усьӧмъяслы —
Нэмӧвӧйся слава,
А мамъясныслы —
Нэм кежланыс шог.
Он гӧгӧрво кӧ
Налысь курыд дой,
И олӧмсӧ сэк
Он тэ гӧгӧрво,
И дорйиг чужан му
Он гӧгӧрво.
А мыйла сэн быд сикт —
Бородино.
И битӧм керкаяс,
И дзоридзьясыс сэн
Пыр ӧткодь донаӧсь
И матыссаӧсь тэн?
Ми ӧти радейтӧмӧн
Радейтлывлім сійӧс.
И ӧти лӧглун
Кыкнаннымӧс виис.
И ӧти гуын,
Ӧти пожӧм улын
Ми талун тэкӧд
Кыкнанным со куйлам.
125
Салдатъяс ми,
Ми разӧдімӧй тшын,
И ӧнӧдз юр весьтаным
Грымгӧ ӧти гым.
Победаланьыс
Ӧти изъя туйӧд
Да ӧти нюръяс вомӧн
Тэкӧд уйим.
Ми помнитам
Войналысь курыд шогтӧ,
Но водзӧс босьтны
Тэ ни ме ог локтӧй.
А кутам мӧвпавны ми
Чужан муным йылысь,
Кыдз олӧ сійӧ
И мый колӧ сылы.
Да, лӧглун миян
Вӧлі да и эм,
Но абу сы дорӧ,
Код паныд сувтліс мем.
Ӧд, кыдз тай шуласны,
Мый корсис — аддзис сійӧ:
Ми сьылідзирсӧ сылысь
Бергӧдім ас киӧн.
Но лӧглун миян
Найӧ дорӧ кустӧм,
Войнаяс коді
Лӧсьӧдавліс гусьӧн,
Кӧть ачыс нянь эз кӧдз,
Ни му эз гӧр,
Атакаяслысь эз тӧд
Тшына кӧр,
И чужан мусӧ
Морӧснас эз сайӧд...
А, гашкӧ, почестьясӧн
Дзебисны на найӧс.
Но прахныс пежъяслӧн,
Кыдз туйвыв бус,
А миян лӧглунным
Оз кус,
Оз кус,
Оз кус...
Валентин Колумб,
марийскӧй поэт
ЛЕНИН ДА ШОФЁР
Грузӧвиклӧн стеклӧ вылӧ флаг
Рисуйтісны.
Ӧзйӧ сійӧ сэні.
Туйын паныдасьлысь сикт и яг
Аддзӧны, мый флагыс шӧрын — Ленин.
Лигышмунтӧдз мудзлывлӧ шофёр,
Ёрлывлӧ и пинявлӧ ас уджсӧ.
Сӧмын синсӧ Ленин вылӧ кор
Чӧвтлас,
Быттьӧ кодкӧ чышкас мудзсӧ.
Быттьӧ Ленин шуас: «Тэныд ки
Вӧчӧ сійӧс, мый оз быдӧн вермы!»
Зонмыс воча: «Энӧ ошкӧй Ті,
Унджык эськӧ ставсӧ колӧ керны»...
И машина, кӧні тырыс нянь,
Места вывсянь тэрмасьӧмӧн вӧрзяс.
И кӧть арся туйыд абу шань,
Саялӧны мышкӧ ыбъяс, вӧръяс.
Чайтсьӧ, петас из улысь шофёр,
Мӧдӧдчис кӧ туйӧ татшӧм кадӧ.
Ассьыс уджсӧ ёрас, кӧть оз ёр,
Кодыр ковмас,
Мынтӧдчас и адысь.
Ӧд шофёрлӧн эз на пемдыв син,
Стеклӧ кузя зэр кӧть —
Сувтса визьӧн.
Флагыс сотчӧ, быттьӧ кыа би,
Гашкӧ, сійӧн стеклӧыс оз йизьыв.
Тӧждысяна сьӧлӧма кык морт:
Нюмъялӧмӧн дзоргысь Ленин ёрт
Да коммунистическӧй ударник
Уджалӧны тшӧтш.
И ставыс артмӧ!
127
Вячеслав Кузнецов,
роч поэт
ВОРКУТА
Шондісянь ме ола ылын зэв,
Чизыр вой тӧв чеплявлывлӧ кияс.
Тан, шахтёрскӧй карын, тӧвъя ме,
Кӧн копёръяс весьтын кодзув-бияс.
Кӧні лымйӧн тырӧм Воркута
Войбыд кывзӧ, шутлялӧ кыдз турӧб.
Оз и сывлы муыс некор тан,
Кытысь яра ломзьысь из шом сюрис.
...Овлӧ йи, мый стеклӧысь на ёсь,
Овлӧ пу, мый чорыдджык на изйысь,
Овлӧ сьӧкыд делӧ,
Чорыд кось,
Но ӧд эмӧсь жӧ и коммунистъяс.
Салдатлӧн вежласьӧны могъясыс,
И ветлан туйыс
Овлӧ кузь.
Но йӧзлы колӧ
Сылӧн ноксьӧмыс,
И сылӧн кодзулыс оз кус.
То жар пустыняясын олысь морт,
То видзӧ ылыс Уссури,
То ыстас юӧр Войвыв полюссянь
Салдат.
Салдат — став йӧзлӧн пи.
Ӧд ставлысь шудсӧ кутӧ киясас.
Салдатлы быд лун — страдна лун.
Быд пӧлӧс ваясын и биясын
Тшӧтш чорзьӧ ки и небзьӧ нюм.
 
128
А чужанінын нывъяс шогсьӧны,
Но найӧс такӧдантор эм:
Салдатлӧн вежласьӧны могъясыс,
А сьӧлӧм важкодь кольӧ нэм.
Кайсын Кулиев,
балкарскӧй поэт
ЛЕНИН ЙЫЛЫСЬ ГОРСКӦЙ ПОЭМА
(Поэмаысь юкӧн)
Кор кымӧрысь на вылын нӧрыс йыв,
Крут нӧрыс йывсянь мортыд аддзӧ ылӧдз.
А Ленин сідзи вежис став му выв,
Мый гӧгӧрвоим:
Кыпӧдчис медвылӧ!
Эльбрусӧй менам!
Джуджыд тэ и дзор,
Тэ судтаыс Европа пасьта тӧдтӧм.
Но вӧчӧмторнас Ленин, кыдзи морт,
И джуджыдджык, и тэнад лымйысь сӧстӧм
Сӧдз мӧвп да сылӧн озыр тӧдӧмлун
Зэв чуймӧдана кажитчӧны меным.
А сылӧн дзик учитель кодь жӧ нюм —
Прӧстӧй и небыд.
Ӧти кывйӧн — Ленин.
Но ӧзтіс революциялысь дзирд,
И косясигӧн йӧзлы сьӧлӧм сетіс.
Ас сямнас сійӧ югзьӧдліс став мир,
И мӧвпаліс, кыдз кужӧны поэтъяс.
Медуна сійӧ вӧчис йӧзлы бур,
Медъёна ноксис налы радлун юкиг.
Оз некор сійӧ ӧшӧдлывлы юр,
Кӧть войся пемыд тан,
Кӧть асъя югыд.
Кыдз тувсов турун мичмӧдлывлӧ видз,
Кыдз тувсов вӧрын коръяссьӧны пуяс,
Гӧрд знамя Ленинлӧн
Став му шар пасьта сідз
Зэв уна нэмъяс дзоридзавны кутас!
130
Анатолий Лёвушкин,
роч поэт
Тан, мореад,
ни крест, ни обелискъяс,
Оз кыв тан шойна яглӧн шувгӧм шы...
Но вунӧдны ог вермӧй и ог лысьтӧй,
Мый дзебис татчӧ мореыслӧн гы.
Сэк сотчис му,
И море сотчис тані,
И кымын морт
Ас берегӧдз эз лок...
Дзор гыяс вылӧ
Дзормӧм ветеранъяс
Пыр лэдзлывлӧны траурнӧй венок.
И лэдзлывлӧны флаг.
И нора-нора
Сэк чуксасьӧ корабльлӧн тутсӧм шы...
Сэк свинеч гынас кучкасьӧ оз море,
А кучкӧ ловъя казьтылӧмлӧн гы.
КЫДЗИ СКӦРМЫЛІС ПОМОР
Сэк чайтсис:
Вельмӧмсор
Ёсь йиыс изас дісӧ.
Ой, майшасис помор
Да пыкис шогсьӧм-висьӧм:
— Кузь тӧвбыд тась он пет,
Йи пленысь он и письты...
Та серти бурджык, дерт,
Тюрьмалысь пельӧс сісьтны...
Но друг:
Шань морӧснас
131
И чужӧм вылас мича,
Том ичмонь мелі, ас
Поморлы чолӧм видзӧ.
Кыдз сідз?
Ӧд син ни пель
Со турӧб гӧгӧр гартӧ.
— Мун, мун, сӧтана жель,
То, яндысьтӧмӧс, варта.
И аньыс вешйис надз,
И ӧдзӧс колис жеръёв...
Но вӧтӧн воліс нач
Ас гӧтырыс — Лукерья.
Дерт, гӧтырыдлы мый —
Ас сиктын, шоныдінын.
А тані — морыс лый —
Лым шебрас улын сгинит.
Дась тані горт и гу,
Тан тшыг да кӧдзыд пӧдтӧ.
А сэні, гашкӧ, шуд
Лукерья йитӧ мӧдкӧд?
Но вермас мӧй, сё мор,
Тадз вунӧднысӧ регыд?
И скӧрмис сідз помор,
Мый смертьыс пышйис сэки.
Оз, кувны оз на позь,
А кыйӧдны на колӧ
Да тӧдмавны медводз,
Кыдз гӧтыр сиктын олӧ?
Сё лун да кузь сё вой —
Кузь тӧвбыд заптіс скӧрлун...
Но водз тулыснас со
Ас гортас воис бӧр на.
А гӧтыр нюмдіс кор
Да окыштіс на шаня,
Сэк казяліс помор,
Мый прӧста видіс аньӧс.
Павел Матев,
болгарскӧй поэт
Во бӧрся вояс тӧвзисны со кымын,
Но гора кадыс вежӧрысь оз вун,
Кӧть Шипка весьтын важӧн нин оз гымав,
А Плевен дорті лӧня кывтӧ лун.
И чӧв олӧны талун важ редутъяс,
И роч «ура» тан горӧдны оз ков.
Важ памятник тан сӧмын видзӧ-кутӧ
Геройясыслысь пӧрысьмытӧм лов.
Кӧть кытчӧ син он чӧвтлы, чужан муӧй:
И джуджыд гӧра йыв, и увтасін
Со серласьӧны лыдтӧм братскӧй гуӧн —
Роч вокъяснымлӧн сэні узянін.
И ӧтув тышлӧн югӧрыс оз куслы,
Сё вояс пырыс талун койӧ дзирд,
И сідз, кыдз шонді енэжысь оз усьлы,
Оз вунлы некор ӧтув кисьтӧм вир.
Ӧд кисьтӧм вирыс вояс мысти корис,
Мед Сталинградсянь тыдаліс Балкан,
Мед бара-бара асыввывлань дзоргис
Выль лачаӧн болгарскӧй партизан.
И сійӧ выныс — помтӧм-нэмтӧм дружба,
Ӧд чорыд косьлӧн биысь сійӧ пым.
Кор сійӧ эм — быд бушков венны кужам
Да-й югыд лунӧ колӧ сійӧ вын.
Ми сӧстӧм дружба нэмъяс кутам видзны,
Кыдз ловъя морт ас синсӧ видзны дась.
Пеж вӧрӧглы тась нинӧм нин оз вичмы,
Куш киӧн ковмас усйысьнысӧ тась.
133
Оз вожав, ни оз вежсьы дружба туйыс,
А вежсьыштас кӧ,
Ӧти боксянь куш,
Мый йитлісны кӧ войдӧр братскӧй гуяс,
То ӧні йитӧ шуда ӧтув удж.
Ме тӧда тэнсьыд мывкыдтӧ, Россия,
И пыдди пукта тэнсьыд авъя сям:
Кыдз медбур ёртъяс, топӧдӧны кияс
Дзор Тӧв-Поз-Из да шондіа Балкан.
Шандор Петефи,
венгерскӧй поэт
Война лёк сӧтӧн петкӧдчыліс мем...
Ёсь тышӧ-косьӧ сувтісны мадьяръяс,
И киысь киӧ вуджысь гырдӧсь меч
Сэк кытшовтіс венгерскӧй сиктъяс-каръяс.
Код аддзис меч, эз пукав гортас чӧв,
Кӧть муртса нин, но тіпкис на кӧ сьӧлӧм.
Эз сьӧмлӧн зильгӧм-зёльгӧм дона вӧв,
А мездлун дзоридз миян дона вӧлі.
Сэк буретш вӧлі миян свадьба лун,
И вӧлі, муса аньӧй, сэтшӧм дженьыд:
Ӧд вой шӧр войын корис чужан му,
Тэ дорысь тышӧ ковмис мунны меным.
Да, свадьба лунӧ кувны мунны мед,
Ог тӧд, сы серти эм-ӧ сьӧкыд пайыс,
Но кось кӧ кыптас, бура тӧдса тэд,
Ме муна збыль, кыдз вӧтнам вӧчи тайӧс.
135
Петро Скунць,
украинскӧй поэт
ТШӦТШЪЯЯСЛЫ
Лэбны тэрмасям ми,
Мыйӧн бордъяссям сӧмын —
Тӧдтӧм муяс, выль лунъяс
Ми вӧтасям сідз...
Том йӧз корсьлывліс важӧн и ӧні
Гортся шоныдджык поз,
Гортся югыдджык мич.
Йӧзлы шонтысьны колӧ,
И пес вылӧ килльӧны расъяс.
Йӧзлы колӧ и мичлун...
И том, сӧстӧм вир
Тышлысь знамяяс гӧрдӧдӧ,
Колялӧ пасъяс:
Том йӧз эскӧны пыр —
Аски югдыштас шонділӧн дзирд.
Алексей Смольников,
роч поэт
ЗАСТАВА ВЫЛЫН
Со дась нин пограничникъяслӧн «газик»,
Со бара воис гортӧ мунан здук.
Но друг...
Ме быттьӧ кылі,
Гашкӧ, казьті:
Мыш саям став Россия,
Чужан му.
Сэн быттьӧ гортса кильчӧ ӧдзӧс воссис,
Со быттьӧ мамӧ босьтіс лысьтан доз,
Урал гӧраӧй сайын быттьӧ ёся
Веж кыдз пуяслы тутсіс паровоз.
Дерт, шыясыс зэв ылыс, ылыс, ылыс...
Кӧть пельтӧ чошкӧд —
Нинӧмысь он кыв.
Со пуксис гожӧм тан, граница вылын...
А гортын зорӧдъясӧн серласьӧ видз выв.
Зіль мазі талун жуӧ дзоридзьясын,
Быд лысва войт тан эзысь моль кодь скӧнь.
Застава вылӧ лӧня локтӧ асыв,
Кыдз сэк, июньын,
Кор тай потіс лӧнь.
Кабинаӧ нин пуксьӧдӧ шофёрыс —
Гӧрд бандзибъяса,
Томиник салдат...
Оз аддзы менсьым киӧс
Сьӧлӧм дорысь,
Оз тӧд, мый дзугсис
Сьӧлӧм тіпкан лад...
Со дась нин пограничникъяслӧн «газик»,
Со бара воис гортӧ мунан здук.
Но друг...
137
Ме быттьӧ кылі,
Гашкӧ, казьті:
Мыш саям став Россия,
Чужан му...
* * *
Да, тэрыбӧсь тай, бордъяӧсь тай вояс.
И тэ да ме ог помтӧг олӧй, ог.
Но йитны Талунъясӧ
Вечностьыскӧд
Лоас —
ИСКУССТВО —
Тэнад медся ыджыд мог.
Эм олӧмас и шудыс,
Эм и дойыс,
Бур нюмъялӧмкӧд орччӧн ветлӧ шог.
Но йӧзлы надеясӧ кӧдзысь лоас —
ИСКУССТВО —
Тэнад вын сертиыд мог.
И морт мед кытчӧ кӧсйӧ,
Сэтчӧ воас,
Мед бурмас,
Выльмас,
Шаньмас оланног.
И писькӧс мортлы отсасьысьӧн лоас —
ИСКУССТВО —
Тэнад нэмӧвӧйся мог.
Людмила Татьяничева,
роч поэтесса
УРАЛ
Кор казьтасны меным Россия,
Век син водзам лӧзов Урал:
Ён пожӧмъяс,
Быттьӧкӧ сисьяс,
Ныв кияс кодь налӧн быд чаль.
А сэн, кӧн шӧвк туруна видзьяс,
А сэн, кӧн лун морӧса му,
Лӧз тыясыс мичаысь-мича
И эзысьӧн лӧсталӧ ю.
Мем муса зэв кыалӧн рӧмыс,
Мем муса зэв кодзувлӧн дзирд,
Ӧд ог самоцветъясӧн сӧмын
Уралсаяс любуйтчӧй ми.
Ме сьӧлӧмнам аддзи и кылі
Став мичлунтӧ тэнсьыд, ас му.
Но буретш Уралын медвылӧ
Пыр донъявсьӧ мортлӧн бур удж.
Ме радейта уджавны-овны
И сыысь бур мичлун ог тӧд:
Мартенъяслӧн биа пӧсь лов шы
Да олӧмлӧн тэрмасян ӧд.
Мем мусаӧсь чужӧмъяс, кияс,
Кор сывдӧны йӧзыс металл,
И гарыштасны кӧ — Россия,
Век син водзам лӧзов Урал.
139
Тарас Шевченко,
украинскӧй поэт
ЗАВЕЩАНИЕ
Кодыр кула, дзебӧй менӧ
Кыркӧтшвывса гуӧ,
Ылӧдз тыдаліс мед эрдыс,
Украина муӧй.
Медым аддзи помтӧм ыбъяс,
Медым кылі узиг,
Кыдзи Днепрлӧн визув гыыс
Кокъяс улын пузьӧ.
 
Визулыс кор лӧз саридзӧ
Украина-сь нуас
Враглысь пеж вирсӧ, сэк сӧмын
Майшасьӧмӧй вунас.
Эновтла сэк мусӧ-васӧ,
Енъяскӧд ог вензьы,
Юрбитышта. Но, а сэтчӧдз
Нинӧм меным енсьыс.
Менӧ дзебӧй, сэсся зэвтчӧй,
Чепъястӧ жугӧдӧй,
Пеж враг вирӧн найӧс резӧй,
Мездлунтӧ вынсьӧдӧй.
И кор йӧзлӧн ыджыд котыр
Мездмас, лоас выльӧн,
Энӧ вунӧдӧй да казьтӧй
Менӧ шаньджык кылӧн.
 
 
Бур сьӧлӧма йӧз
БУР СЬӦЛӦМА ЙӦЗ
Ичӧтик поэма
Аттьӧ, Рӧдина-мамӧй,
Мый лёк вылӧ пиян оз петны,
Овлан мелі и зэлыд,
Но киад век няньтор да сов.
Аттьӧ, ас Сӧвет муӧй,
Мый сё кыла войтырлы сетін
Ӧти сьӧлӧм —
Сӧветскӧй.
Оз ков сыысь бурыс, оз ков.
Татшӧм сьӧлӧм эз тшӧкты,
Оз лэдз некор няйтӧсьтны мортӧс,
Кылӧ мӧд мортлысь дойсӧ
И оз гусяв мӧд мортлысь нюм.
Олӧм козьнавлӧ миян
Зэв уна бур сьӧлӧма ёртӧс.
А бур сьӧлӧма ёрт —
Сійӧ олӧмад шондіа лун.
Орччӧн век жӧ эм йӧз,
Кодъяс мичлунсӧ резӧны дулльӧн,
Кодъяс тальӧны мӧдӧс,
Мед аслыныс кыпӧдны дон,
Кодъяс пурӧны ӧтмоза,
На водзын кырныш кӧть гулю —
Найӧс понйӧн кӧ нимтан,
То лӧгасяс вӧралан пон.
Налӧн сьӧлӧмныс важӧн нин
Вевъяліс госсявны-тшӧгны,
Налы шогсьысьяс,
Висьысьяс,
Кулысьяс абу кӧть эм.
Татшӧм сьӧлӧмӧ
Весиг оз ӧшйы
И враг дорӧ лӧглун...
Олӧм мичлунсӧ тупкысьяс
Жальӧсь и зывӧкӧсь мем.
143
Овлӧ сьӧкыдджык сэк,
Кор он тӧд,
Мортсӧ видны-ӧ, ошкыны колӧ,
Кодыр бур сьӧлӧм пондаыс
Асьсӧ жӧ мыжавлӧ морт...
...Ой тэ, кольӧм война,
Ой, сэк кутшӧм лун-войяс ми олім!
Мыйта казьтылантор,
Мыйта колис на донъялантор!
...Сэки Удора менам
Зэв ылын,
Сё нюр сайын куйліс,
Сэки Удора мусюр
Эз кокньыдӧн, шыльыдӧн вӧв:
Тайӧ сьӧкыд да чукля
Да шуштӧмӧн нималысь туйыс
Пода мортлы эз сетчыв,
Эз вудж сійӧс верзьӧма вӧв.
А кыдз вуджнысӧ вӧлӧк,
Кыдз вуджнысӧ мусюр салдатлы,
Кодлысь кокъяссӧ мырддис
Да вӧчис калекаӧн фронт?
Сӧмын гортланьыс видзӧдіг
Синъясас ыпъялӧ радлун.
Оз, оз вермы и здук
Ӧти местаын пукавны морт.
Ни машина, ни вӧвъяс
Эз вӧвны,
Эз вӧвны,
Эз вӧвны -
Коми аньяс вӧв пыддиыс
Кыскисны ыб вывті гӧр.
Небыд сьӧлӧма аньяс,
Оз позь тіян бӧрдны ни лӧвтны,
Небыд сьӧлӧма аньяс,
Мед удж вылын сьӧлӧмныд кӧрт.
А салдат помтӧм мусюрті
Бауӧн гортланьыс кыссис:
Арся пӧра кӧ —
Бур на,
Кӧть тшакӧн да вотӧсӧн пӧт.
144
Колӧ кавшасьны кыдзкӧ
Да нянь колӧ судзӧдны кыськӧ,
Но кыдз вӧчнысӧ тайӧс
Кузь вӧлӧкын —
Босьт да и тӧд.
Медводз сетлісны отсӧг
Салдаткаяс —
Томиник аньяс:
Налӧн сьӧлӧмныс бур,
Сӧмын абу на мам мында сям,
Сиктӧ воӧм салдатъяслы
Вайлісны ид тупӧсь няньяс —
Эз ӧд тӧдны том аньяс,
Мый тшыг мортӧс вилывлӧ нянь.
...Чужан сикт бокын эм
Еджыд лыаа,
Пожӧма нӧрыс,
Сиктса войтырлӧн узянін,
Медбӧръя горт —
Венӧр яг.
Сэнӧсь куим салдат,
Кодъяс фронтъясыс,
Адъясыс бӧрын
Чужан гортӧдз эз воны
Дзик медбӧръя некымын шаг.
А салдаткаяс важӧн нин
Лоисны чукырӧсь аньяс,
И оз тӧдны,
Кӧн асланыс верӧслӧн гу.
Венӧр ягӧ пыр волӧны
Шогнысӧ пальӧдны тані:
Некод на пиысь бокӧ
Ни мыжсӧ,
Ни синва оз ну.
 
О, кыдз кӧсйыссьӧ мем
Мортлы ӧттшӧтш
И сямсӧ и шудсӧ,
Сӧстӧм сьӧлӧма мортлы
Эз кӧвъясь мед мыж либӧ лӧж.
145
Мед жӧ кутӧны мусӧ
И муыс мед асьнысӧ кутӧ,
Найӧс,
Кодъясӧс нимтам:
Бур сьӧлӧма йӧз!
ЧУЖАН СИКТӦЙ МЕНАМ
Сонетъяс гӧрӧд
1.
Ме чужи сэн, кӧн ӧзйӧ Войвыв кодзув,
Вой кыа кӧдзӧ сизим рӧма дзирд,
А тӧвся енэж вӧзйӧ-койӧ соддзӧн
Став дона сьӧмсӧ — лымъя эзысь чир.
Ме чужи сэн, кӧн шувгӧ помтӧм вӧр,
Кӧн тшапитчӧны ниа, коз да пожӧм,
Кӧн чорыд пужъяс дженьдӧдӧны гожӧм,
Кӧн олӧны лӧз кынь да винёв кӧр.
Ме чужи сэн, кӧн сӧдзӧсь парма ёльяс,
Кӧн чӧскыд льӧм дзоридза тувсов тшын,
А тӧвнас муыс овлӧ изйӧдз кын.
Но кӧдзыд йылысь мый ёнасӧ дольны?
Ме чужи сэн и нэмӧс кута кольны,
Кӧн тӧлысь улын бисерасьӧ лым.
2.
Кӧн тӧлысь улын бисерасьӧ лым,
Кыз эшкын улӧ дзебӧ вӧр и тундра.
Кӧн мортлӧн сьӧлӧм медым вӧлі пым,
А мӧд ногӧн и гӧна пасьӧн турдан.
Кӧн торъя колӧ отсӧг сетысь ки,
Кӧн муртавлӧны торъя, войвыв донӧн
И муслунлысь да ёртасьӧмлысь шоныд,
И лӧглунлысь да зывӧктӧмлысь би.
Кӧн эбӧс — абу сӧмын сӧнӧд сойын,
Кӧн ӧтнад вой тӧв кабырысь он мын,
Кӧн няргысь мортыд — сӧмын мортлӧн джын.
Ми чужим тан. И абу ми геройяс
Кодсюрӧ моз, код во-мӧд кежлӧ воис,
Кӧн колӧ писькӧс мортлы сям да вын.
147
3.
Кӧн колӧ писькӧс мортлы сям да вын,
Мед чоя-вока ногӧн овны миян.
Во джынйысь дырджык тані муыс кын,
Но менам парма — сэтшӧм жӧ Россия.
Ӧд ӧти шонді сявкйӧ юръяс весьтын
И ӧти мӧвпӧн уна кыла йӧз
Ми орччӧн олам-вылам нэмъяс чӧж
И кӧдзыд дырйи ӧти бипур пестам.
Му вылын абу дружбаысь бур би:
Бур ёртасьӧм, кыдз туй индалысь кодзув
Кыдз шуда здукӧ вӧзйӧм дона козин.
Сӧветскӧй чужан мулӧн ныв да пи
Зэв топыд сывйӧн сывъясьламӧй ми,
Не чегны медым чизыр бушков водзын.
4.
Не чегны медым чизыр бушков водзын,
Тшӧтш колӧ тӧдны, мый на кужліс пӧль,
Ӧд он кӧ босьт нэм чӧжӧн ӧктӧм козин,
То верман лоны медся йӧй и гӧль.
Но важ дорас мед содас ӧнъя мывкыд,
Бур тӧдсаӧн мед лоас, сиктса пи,
Гагарин, Лорка, Сент-Экзюпери —
Быд кадлӧн эмӧсь аслас сьыланкывъяс.
Да-й сиктса мортыс ачыс лои выль,
И сылӧн ёнджык, чожджык лэбан бордйыс —
Оз дзескӧдчы нин сӧмын чужан гортас.
Оз повзьӧд сійӧс олӧм каян мыльк,
Ӧд вынсӧ сетӧ, шуны кӧ нин збыль,
Ас чужан муӧй — мамлӧн шонтысь морӧс.
5.
Ас чужан муӧй — мамлӧн шонтысь морӧс
Да муса чужан кылӧй — ловъя лов:
148
Оз ло кӧ сійӧ — сьӧлӧм чеччас ортсӧ,
Оз ло кӧ сійӧ — сэки-й ме ог ов.
Ме кыла чужан кылысь вой тӧв увгӧм,
И югдӧм водзын раскысь лэбач шы,
И лажмыд берег нюлысь мелі гы,
И гулыд ягын пожӧмъяслысь шувгӧм.
Ме чужан кылӧн кужа прӧща корны,
Кор сьӧлӧм вылам водлас мыжлӧн пуж,
Кор майшасьӧмысь мездысьны ог куж.
Меддонаторйӧй, лелькуйтанаторйӧй,
Ас чужан кылӧй — ичӧтик сӧдз шорӧй,
Ас чужан сиктӧй — менам кок ув вуж.
6.
Ас чужан сиктӧй — менам кок ув вуж:
Сэн кӧмтӧм кока челядь дырӧй лэбис,
Сэн быдман вынсӧ сетліс сиктса удж,
Сэсь аски кежлӧ нёняла ме эбӧс.
Мед сьӧд и шома, медым йики сора,
Но сэн ме сёйлі медся чӧскыд нянь.
И лолӧй кыпыд, сьӧлӧм вылам шань,
Ас сиктса морт кӧ гортас менӧ корас.
Зэв нимкодь, шуасны кӧ мем бур кывъяс
Да веськавла кӧ батьлы пӧрысь сывъяс,
Да мамлысь бурсиӧмсӧ кӧ ог вудж.
Ме ассьым шудӧс мӧдлаысь ог тывъяв:
Ме чужан сиктӧс ог вунӧдлы сутш,
И нимкодясьны сытӧг ме ог куж.
7.
И нимкодясьны сытӧг ме ог куж,
И йӧз сёянӧн сьӧлӧмӧй оз бурмы.
А чужан сиктам — пужйыд абу пуж,
И гажтӧмтчӧмлӧн дзуг-везйӧ ог сюр ме.
Мем лӧсьыд, кодыр войтырыслы долыд,
Кор лышкыд овлӧ лун морӧса му,
149
Кор синтӧм неминучаыс оз су —
Сэк быттьӧ гудӧкасьӧ томмӧм лолӧй.
Тан садьмысь луныс сэтшӧм овлӧ шань,
И нюмъявсьӧ, и сьывсьӧджык мем тан,
И мӧрччанаджык овлӧ сьылан горӧй!
И кытчӧдз сьӧлӧм тіпкӧмӧй оз ланьт,
Ме чужанінкӧд йитӧдъяс ог орӧд,
Ме сьӧкыд здукӧ локта век сы дорӧ.
8.
Ме сьӧкыд здукӧ локта век сы дорӧ,
А сьӧкыд здукыд — абу на и шоч:
И сконъясьла, и казявлывла сёрӧн,
Мый лун шӧр бӧрыд — абу асывводз.
Мый суны-вӧтӧдны он ставсӧ удит,
Мый быд пӧрйӧ он курышт киссьӧм ва,
Мый чужӧмсьыд он зырт быд пӧлӧс са,
Мый он век дзоньтав ӧтчыд разьсьӧм шудтӧ
Но шаньджык лунъяс, югыд кӧка войяс
Век бурдӧдлӧны чӧсӧдана дойяс
Да йитлывлӧны весиг чегӧм борд,
Кыдз овлӧ пӧльлӧн-пӧчлӧн авъя мойдын.
Ме сиктса пи. Ме тані асшӧр морт —
Оз вунӧд мам сьӧлӧма чужан горт.
9.
Оз вунӧд мам сьӧлӧма чужан горт
Ни шы ни тӧв, ни свинеч гыма лунъяс,
Кор медся шусян кылӧн вӧлі «фронт»,
Сьӧд кымӧр сайӧ шондіыс кор сунліс.
И коді тылтӧ кутіс, чужан муӧй,
Эз бара кымынь усь, эз лэдзчысь вань:
Став вынъяссӧ сэк зэвтіс коми ань,
А мамӧй — томӧн-бурӧн усис гуӧ.
150
И вичмис миян курыд челядь дыр,
И верстьӧ тӧждлун сӧліс пырысь-пыр,
И кусӧдаліс синмысь вильыш бияс,
Но ӧзъян выныс морӧсысь оз быр.
И вежӧрсьыс оз чуктӧд сиктным миян
Ни ловъяӧс, ни бойын усьӧм пиӧс.
10.
Ни ловъяӧс, ни бойын усьӧм пиӧс
Оз вунӧд: синва эз на косьмы дзик.
Том зонъяс вевттисны фашистскӧй биысь
Россияӧс и дона чужан сикт.
Эм рытыввыв граница дорын ланьтысь,
И Ленинградӧс дорйысь быдмис тан,
Но-й Буткан сиктса ӧти капитан
Немецкӧй карын вӧвлі комендантӧн.
Эз быдӧн су войналысь бӧръя лун,
Оз быдӧн тӧд Победаыслысь нюм,
Но югыд лунсӧ шедӧдіс ас киӧн.
Салдатлы вичмис садьмывлытӧм ун,
Но сылӧн лолыс, нимыс колис миян:
Салдатъяс вӧсна дойыс — бурдтӧм сійӧ.
11.
Салдатъяс вӧсна дойыс — бурдтӧм сійӧ,
И казьтылӧмлӧн ёсьлуныс оз чин.
Сё сайӧ мортӧс воштіс ыджыд биын
Дзик сӧмын менам ичӧт чужанін.
Гранитысь сувтіс памятник сикт шӧрын —
Сэн нэмъяс кежлӧ сизьдӧма быд ов.
Сідз быд керкаын кодлӧнкӧ эм лов,
Кыдз ловъя дзоридз памятника йӧрын.
Тан кулысь мортӧс став олысьыс дзебӧ,
А выльӧн чужысь ставлы содтӧ эбӧс,
Быд би кинь ӧзтӧ ӧтув югӧртор.
151
А ме тай гортлань весиг бордтӧг лэба
И пӧся-пӧся мӧвпала кӧть кор,
Мед чужан сиктам лоа век ас морт.
12.
Мед чужан сиктам лоа век ас морт,
Мед унджык лоас мывкыд чоя-вока,
И менам дженьыд нэмӧй кусас кор,
Мед эськӧ эз жӧ казьтывлыны лёкӧй.
Ме тіян, сиктса зонъяс, нывъяс, аньяс,
Пыр кӧсйи восьтны олӧмыслысь мич.
Морт вылӧ лӧглун весиг войт эг видз,
Пыр ас войтырлы зіли лоны шаньӧн.
Ме рад, мый сиктын гӧрддзасьлӧма нэмӧй, —
Мый потан лайкан дзуртлывлӧма сэні —
Шань мывкыд сиктлӧн — вежны позьтӧмтор,
Зэв окота на аддзывнысӧ меным,
Мед сиктын лоас унджык шуда морт,
Мед унджык лоас бур сьӧлӧма ёрт.
13.
Мед унджык лоас бур сьӧлӧма ёрт,
Выль керкаяс мед гоньгӧдасны юрсӧ,
Да кокниджыка шедӧдас зіль морт,
Кыдз олан шудсӧ, сідз и пӧтӧс нурсӧ.
Мед важся шогъяс вунӧдас да дзебас,
Ас чужан сиктӧй мед жӧ оз ло, оз,
Кыдз ковтӧм-ловтӧм, кушмӧм-эндӧм поз,
Мый зумыш арын эновтлывлӧ лэбач.
И енмӧй видз, мед бырис чужанін,
Мед сиктӧй пыдди колис сӧмын ним,
А вояс мысти вуштыссис и сійӧ.
Дзик ӧти кӧсйӧм сьӧлӧмысь оз чин,
Пыр меліджыка шонта морӧс пиын:
Мед нэм оз кусны сиктын ӧшинь бияс!
152
14.
Мед нэм оз кусны сиктын ӧшинь бияс...
Ме бура тӧда, крестьянинлӧн пи,
Мый вӧчлывлӧны шойччӧм тӧдтӧм кияс
И синъясаныс ӧзйӧ кутшӧм би.
Мем олӧм резӧ шуда кодзув дзирд,
И сы вӧсна ме уджйӧза ас мулы,
И томӧн-бурӧн кувсьӧм мамлӧн гулы,
И том салдатлы, коді кисьтіс вир.
И уджйӧз тайӧ воясӧн оз ям,
Кӧть тілься, мыйта судзсяс вын да сям
Да-й кыпыд лолӧй чепсасьӧ на водзӧ.
И мед жӧ уна-уна вояс тан,
Ас Коми муын, нимкодясьны позяс!
Ме чужи сэн, кӧн ӧзйӧ Войвыв кодзув.
15.
Ме чужи сэн, кӧн ӧзйӧ Войвыв кодзув,
Кӧн тӧлысь улын бисерасьӧ лым,
Кӧн колӧ писькӧс мортлы сям да вын,
Не чегны медым чизыр бушков водзын.
Ас чужан муӧй — мамлӧн шонтысь морӧс,
Ас чужан сиктӧй — менам кок ув вуж,
И нимкодясьны сытӧг ме ог куж,
Ме сьӧкыд здукӧ локта век сы дорӧ.
Оз вунӧд мам сьӧлӧма чужан горт
Ни ловъяӧс, ни бойын усьӧм пиӧс:
Салдатъяс вӧсна дойыс — бурдтӧм сійӧ.
Мед чужан сиктам лоа век ас морт,
Мед унджык лоас бур сьӧлӧма ёрт,
Мед нэм оз кусны сиктын ӧшинь бияс!
 
 
ЛЫДД ЬЫСЬЫСЬ ВОЙТЫР!
 
1979 воын Коми книжнӧй издательство, А. Е. Ванеевлӧн сборник кындзи, лэдзӧ поэзия радейтысьяслы татшӧм книгаяс:
И. А. Куратов. Гижӧд чукӧр, I том. Книгаӧ пырисны аслас гижӧм произведениеяс, Гугов псевдоним улын гижӧм кывбуръяс, комиӧдӧм гижӧдъяс, фольклор подув вылын тэчӧм гижӧдъяс, челядьлы кывбуръяс, поэмаяс, проза юкӧн, рочӧн гижӧм кывбуръяс.
 
В. В. Кушманов. На земле с тобой. Кывбуръяс. Рочӧн. Миян Войвыв йылысь, сійӧс мичмӧдысь йӧз йылысь.
 
В. А. Попов. Бӧрйӧм кывбуръяс, поэма, комиӧдӧмъяс. Авторыс восьтӧ тэрыба визувтысь кад вылӧ видзӧдлассӧ, ас гӧгӧрса олӧм йылысь думъяссӧ.
 
В. В. Тимин. Ӧтнам и йӧзкӧд. Кывбуръяс. Комиӧн. Аслас сикт йылысь, Коми му йылысь, миян ыджыд Рӧдина йылысь аслысног висьталӧ авторыс.

Текущая версия от 20:08, 20 апреля 2019

Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.

Источник — http://wiki.fu-lab.ru/index.php?title=Пос&oldid=52660