|
|
| (не показано 387 промежуточных версий 4 участников) |
| Строка 1: |
Строка 1: |
| | | Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин. |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Личӧдышта сьӧлӧм:
| |
| шуа мелі кыв.
| |
| Зарниысь на дона
| |
| меным чужан кыв.
| |
| Талун сылысь ловсӧ
| |
| он нин шу: му орт.
| |
| Енъюгыд му горсӧ
| |
| кылӧ коми морт.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Мый вӧчам?.. Олам... Водзӧ олам.
| |
| И ӧта-мӧдлы важ моз колам.
| |
| И гажным бырӧ. Бырӧ збыльысь!
| |
| А муслун миян ловзьӧ выльысь.
| |
| Ме тэкӧд сёрнита. Ог гора.
| |
| А сьӧлӧм висьтасьӧ зэв нора,
| |
| мый гажтӧм тэтӧг паськыд муыс,
| |
| и абу кыпыд сьӧлӧм руыс. | |
| Ме тэнӧ радейта! Зэв ёна!
| |
| Тэ меным колан, меным дона.
| |
| Тэ меным отсавлан, кор колӧ.
| |
| Сэк шудӧн тырлӧ менам олӧм.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Олӧмыс вӧр кодь. Вошлывла. Конъясьла. Усьла.
| |
| Овлӧ, мый доймылӧ ёнакодь лолӧй — сэк кусла...
| |
| Пералӧн мыгӧр кӧ син водзӧ сувтас — сэк повзя.
| |
| Шондіыс полӧмсӧ ньӧжйӧник сывдас — дай ловзя.
| |
| Пералӧн пельпомъяс ёнӧсь — та вӧсна любӧ,
| |
| Пералӧн киясыс небыдӧсь, шонтӧны менӧ...
| |
| Сьӧлӧмыс азыма тіпкӧ, бӧрсяыс корӧ,
| |
| Пералӧн лолыскӧд лун и вой окасьӧ лолӧй.
| |
| Ӧтувъя гажным олӧмлӧн шерсьыс видзӧ,
| |
| Муслунным бордъяснас шевкнитӧ быдсяма шогсӧ.
| |
| Кокниа-лӧсьыда орччӧн ми восьлалам водзӧ,
| |
| Меліа-шоныда коллялам лунсӧ и войсӧ.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Гымӧбтіс ӧдзӧс
| |
| гожся гым шыӧн —
| |
| саймовтіс тэнӧ...
| |
| Мыйӧн нӧ мыжми?
| |
| Мыйла тэ сэтшӧма
| |
| повзьӧдін менӧ?
| |
| Вӧтчывны эськӧ...
| |
| Кутчысьны соскад...
| |
| Сувтӧдны колі!
| |
| Ӧдзӧс эг восьты.
| |
| Ӧд прӧщасӧ корны
| |
| ме дінӧ сэсся,
| |
| гашкӧ, он волы.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Енэжыс рытсяліс...
| |
| Рӧмъяссӧ вежис.
| |
| Небыдлӧз шебрасӧн
| |
| югыдсӧ вевттис.
| |
| Шондіыс вой кежлӧ
| |
| енэжсьыс лэччис...
| |
| Пырӧдчис сьӧлӧмӧ,
| |
| узьмӧдчис сэтчӧ.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Ыркнитлӧ сьӧлӧм!..
| |
| А мыйысь нӧ пола?
| |
| Ме ловъя и Енмыслы
| |
| ёна на кола.
| |
| Ме виччыся тэсянь
| |
| чиг шогсӧ и дойсӧ,
| |
| и сьӧлӧмӧй водзвыв | |
| зэв гусьӧник ойзӧ.
| |
| А гашкӧ, и мездас на
| |
| Енэжса Батьыс?!
| |
| Оз сет менӧ тэныд,
| |
| оз сет дай и ставыс!
| |
| ЛОВКЫВ
| |
| Енкӧд менам лолӧй лэбӧ,
| |
| быттьӧ воштӧ кок ув му.
| |
| Сӧмын вичко пытшкын тӧда,
| |
| мый ме некор ог и кув.
| |
| Кыла: лолӧй менам вылын,
| |
| юӧ сӧстӧм енэж ру. | |
| Дойыс... шогыс... меысь ылын,
| |
| и ме тӧда, мый ог кув.
| |
| Райсӧ аддзӧ лолӧй менам:
| |
| югыд... сӧстӧм... мича ді.
| |
| Рыт и асыв Енлысь кора:
| |
| «Видз миянӧс, Господи!»
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Муыс бӧрдӧ... Синванас тырӧма.
| |
| А Енэжыс кыскӧ ас дінас
| |
| нюмнас... мича сӧстӧм рӧмъяснас...
| |
| меліалуннас.
| |
| Вуджӧдліс кӧ эськӧ мортыс
| |
| ловсинъяссӧ вылтіас!
| |
| Эска, шудыс эськӧ мездіс шогсьыс.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Менӧ Енмыс
| |
| кияс вылас
| |
| ньӧжйӧ босьтіс.
| |
| Лои шоныд.
| |
| Сьӧлӧм бурмис.
| |
| Олӧм югдіс.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Ак, чайті: ме — вылын!
| |
| А вӧлӧмкӧ — улын.
| |
| И сьӧлӧмӧй — шогын,
| |
| и пемдӧма лолӧй.
| |
| А вежӧрӧй шӧпкӧдӧ:
| |
| «Сідз ӧд и овлӧ.
| |
| И кӧнӧсь ми збыль вылас,
| |
| тӧдӧ куш Енмыс».
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Восьлала Му вывті...
| |
| Усьӧмысь нола.
| |
| Сынӧдас кыпӧдча —
| |
| гажаджык лолӧ!
| |
| Сьӧлӧмӧс шондіыс
| |
| окыштас пӧся.
| |
| Бара-й на олӧмыс
| |
| югдыштас сэсся.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| О, Енмӧй! Менам Батьӧй,
| |
| небыд киа!
| |
| Тэ шонтышт менсьым сьӧлӧм... | |
| Сійӧ — йиа.
| |
| Дай лолӧс киад босьтлы.
| |
| Гашкӧ, кусӧ?
| |
| ...Сэк ловзя ме
| |
| да югдӧда на мусӧ.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Ола-выла.
| |
| Сёя-юа.
| |
| Грекӧ усьла. Чечча. Сьыла.
| |
| Кевма... Ас кежысь и гора.
| |
| Енлысь милӧсть йӧзлы кора.
| |
| Тайӧ менам
| |
| ӧні
| |
| медся ыджыд могыс,
| |
| медым гӧгӧр югдіс олӧм,
| |
| медым лым моз сыліс шогыс...
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| А ме тэкӧд, Коми муӧй!
| |
| Чужан кывйӧн йӧзлы сьыла.
| |
| Сӧмын ӧні аслым восьті,
| |
| кутшӧм, вӧлӧм, кывйыс мыла.
| |
| Шмонь пыр тшӧкыда ме шула,
| |
| мися, роч зырянка ачым.
| |
| Ог кӧ сьыв, ме быттьӧ кула,
| |
| менам сьӧлӧм быттьӧ пачын...
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Чужан кывйӧй нор му руа...
| |
| Сӧмын шогӧ ме ог усь:
| |
| Енэж сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн ыстӧ
| |
| зэркӧд... лымкӧд... вежа тусь.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Ас дорад, донаӧй, эн кор тэ. Эн.
| |
| Виччысьтӧг олӧмын югдыштіс Ен.
| |
| Пемыдсьыс нетшыштіс. Енэжлань мӧдӧдіс.
| |
| Лов-сьӧлӧм шонтыштіс. Вежӧрӧс веськӧдіс.
| |
| Ме гӧгӧр сынӧдсӧ Вежа Лов весалӧ.
| |
| Кевмысьны йӧз вӧсна сьӧлӧмӧй велалӧ.
| |
| Вичкоӧ ветлывла идӧг моз сьылыштны.
| |
| Ладансӧ апыштны. Вежа ва ньылыштны.
| |
| Тэ дорӧ, донаӧй, ог нин лок, ог.
| |
| Тэ вӧсна кевмысьны — сьӧлӧмлӧн мог.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Абу тэ — муса,
| |
| тэ — меліалун.
| |
| Сьӧлӧмӧй кай кодь,
| |
| дай кыпыдджык ун.
| |
| Лов руӧй менам
| |
| енэжын пыр.
| |
| Ме быттьӧ райын.
| |
| Гаж мусьыс оз быр.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Косьмӧм юкмӧсӧ уси лолӧй.
| |
| Бӧрдӧ, пессьӧ да-й кулӧмысь полӧ.
| |
| Тэнӧ виччысьӧ, чуксалӧ, корӧ...
| |
| Сӧмын весьшӧрӧ. Олӧмыс орӧ.
| |
| Ловлысь йӧрмӧмсӧ шондіыс аддзис,
| |
| Пемыд юкмӧсас пыраліс ачыс.
| |
| Буссӧ пӧльыштіс. Лолӧс шонтіс.
| |
| Сійӧ бордсяліс... Кыпӧдчис... Ловзис.
| |
| ЕНЭЖСА БАТЬЛЫ
| |
| Тэ дінӧ туйыс, ок, кутшӧм кузь.
| |
| Кут менӧ киӧд, медым эг усь.
| |
| Медым эз сконйыштны лым либӧ зэр,
| |
| ӧд лачаӧй менам овлӧ на нэр...
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Олӧмлӧн гажыс чусмыны кутіс.
| |
| Коньӧрӧй лолӧй дугдывтӧг пессьӧ.
| |
| Турӧб моз гартчӧ выльыскӧд важыс...
| |
| Ми костын, донаӧй, нинӧм оз вежсьы.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Асылыс меліа малыштіс бандзибӧс менсьым,
| |
| югыдсӧ нюмъяліг мыччис шондіа лун,
| |
| рытыс эз шогӧд, сёрнисӧ козьналіс тэкӧд,
| |
| войыс кӧсйысис чӧскыд да юмов ун.
| |
| Асывнас меліа малышта бандзибсӧ тэнсьыд,
| |
| окышта, медым бура уджавсис лун.
| |
| Медым эз шогӧд, рытнас сёрнита тэкӧд,
| |
| вой кежлас козьнала чӧскыд да юмов ун.
| |
| Шондіыс югӧрнас мыськалас ми водзын туйсӧ,
| |
| тӧвруыс ваяс видзвывса дзоридзлысь кӧр,
| |
| Эзысьӧн лӧсталысь юыс сетыштас васӧ,
| |
| вын-эбӧс содтыштас гажаа сьылысь вӧр.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Мам ки кодь мелі, паччӧр кодь шоныд
| |
| тӧв шӧрнас муслун сывъяліс менӧ.
| |
| Ньӧръёвтіс турӧб. Лои зэв югыд.
| |
| Олӧмлӧн йисьыс мездыси здукӧн.
| |
| Тулысӧн дзирдаліс сэк кӧдзыд тӧлыс...
| |
| Арын моз вой и лун тулыснас зэрис...
| |
| Оржылӧн гӧныс лои мем лым кодь...
| |
| Арыслӧн зарнисьыс вӧлі зэв нимкодь...
| |
| Матыстчис тӧлыс... зарнисӧ мырддис.
| |
| Лачасӧ менсьым йӧрданӧ дзумгис.
| |
| Лымйӧссьӧм коръясӧн койыштіс синмӧ.
| |
| Казялі: ёгыс тшӧтш мусалы инмис...
| |
| Нёль пӧвста чепӧн ачымӧс дори,
| |
| шебрӧді лолӧс вой кодь сьӧд шогӧн.
| |
| Енмыслысь синва пыр отсӧгсӧ кори,
| |
| мед эськӧ дорйис кутшӧмкӧ ногӧн.
| |
| Кыліс ӧд сьӧлӧмлысь кевмӧмсӧ Енмыс,
| |
| медъюгыд дзирдсӧ шонділысь босьтіс,
| |
| небыда гартовтіс мусакӧд менӧ,
| |
| лӧньӧдіс тӧвсӧ, туй тулыслы восьтіс.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Ме тэкӧд, тэ мекӧд. | |
| И олӧмлысь гаж
| |
| ми бурджыка кылам.
| |
| Тэ мекӧд, ме тэкӧд.
| |
| И выль сьыланкыв
| |
| ми ловъясӧн сьылам.
| |
| Ме Енмыслысь кора, | |
| мед шонділӧн нюм
| |
| пыр сывъялӧ тэнӧ.
| |
| Тэ ылын, но кыла,
| |
| кыдз лов рунад тэ
| |
| шонтыштан менӧ.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Гашкӧ, ачым кӧнкӧ улын,
| |
| либӧ сьӧлӧм вывті вылын...
| |
| Гашкӧ, лолыд кӧнкӧ ылын,
| |
| либӧ ачыд орччӧн-матын...
| |
| Сӧмын торйӧн тэкӧд олам.
| |
| Гозъя, ӧта-мӧдӧс корсям.
| |
| Абу мыжа таысь некод...
| |
| Ассьыс кывсӧ шуӧ Олӧм.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Тэ — сэні, ме — тані,
| |
| а сьӧлӧмын — дой...
| |
| Оз узьсьы, оз сёйсьы,
| |
| и луныс — кузь вой...
| |
| Яр ШОНДІЫС — кӧдзыд,
| |
| Лӧз енэжыс — руд...
| |
| Но век жӧ мем лӧсьыд,
| |
| ӧд тэ менам шуд.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Пемыд войӧ пемыд войӧн ӧшинь нырыд
| |
| повтӧг пырала...
| |
| Ӧтчукӧрӧ тэнсьыд дойтӧ, тэнсьыд шогтӧ
| |
| ставсӧ курала.
| |
| Пемыд войӧ пемыд вояс сійӧс ставсӧ
| |
| сывда ме...
| |
| Ог коль дойтӧ, ог коль шогтӧ,
| |
| медым шуда вӧлін тэ.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Тэ волін и мунін...
| |
| И сьӧлӧмӧй — шом.
| |
| Тэ волін и мунін...
| |
| Но воис-ӧ пом?
| |
| Тэ волін и мунін...
| |
| И ме быттьӧ кулі.
| |
| Тэ волін. Тэ мунін.
| |
| Но воас на-й аски...
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Кор тэ мекӧд, сьӧлӧм шойччӧ,
| |
| шӧпкӧ лӧня югыд кыкъяс...
| |
| Мелілунас лолӧй вӧйтчӧ,
| |
| мудз оз кывны менам кияс.
| |
| Кор ме тэтӧг, сьӧлӧм нӧйтчӧ,
| |
| быттьӧ кыдз ну бушков дырйи.
| |
| Лолӧй шогӧ усьӧ-вӧйтчӧ...
| |
| Вир-яй менам — веськыд кынйир.
| |
| Кор ми кыкӧн, сьӧлӧм ӧзйӧ...
| |
| Пемыд войнас сійӧ — шонді.
| |
| Ассьыс жарсӧ пӧся вӧзйӧ
| |
| сӧмын тэныд, тэнӧ шонтӧ.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Лунтыр ме гортын пукалі.
| |
| Виччыси тэнӧ, виччыси.
| |
| Черинянь тэныд пӧжалі,
| |
| пуышті яя шыд.
| |
| Сӧмын тай эг и аддзысьлӧй!
| |
| Талун тэ эн и матыстчы,
| |
| Талун тай эн и лок.
| |
| Менам олӧмӧй — шог.
| |
| Мӧдысь на гортын пукалі.
| |
| Виччыси тэнӧ, виччыси.
| |
| Черинянь выльысь пӧжалі,
| |
| пуышті яя шыд.
| |
| Сьӧлӧмӧй радлӧ-чеччалӧ,
| |
| орччӧн тэ мекӧд пукалан,
| |
| ме тэкӧд орччӧн пукала. | |
| Олӧмӧй менам — гаж.
| |
| Пукалам гортын, пукалам.
| |
| Некодӧс нин ог виччысьӧй.
| |
| Ӧта-мӧд вылӧ любуйтчам,
| |
| Пӧжалам черинянь.
| |
| Югыда тэныд нюмъяла,
| |
| небыда менӧ сывъялан.
| |
| Сьылышта тэныд, гажӧда.
| |
| Олӧмным — шондібан!
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Мем Енмыс сетӧ шоныд русӧ.
| |
| И сьӧлӧм менам быттьӧ бипур. | |
| Тэ шонтысь. Кӧсъян?
| |
| Ӧд сійӧ ломзьӧ весиг сэк, кор зэрӧ.
| |
| Ме тӧда: муслун — вывті донтӧм.
| |
| Ог донъяв ме, и тэ он донъяв.
| |
| А Енмӧн сетӧм муслун — помтӧм.
| |
| Сэк ловзя ме, и тэ сэк — ловъя.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Кытысь усин, зарни тусь,
| |
| медым сьӧлӧмӧн эг усь?
| |
| Кытысь вайис тэнӧ тӧлыс,
| |
| али шондіыс, эль зэрыс?
| |
| Мелі кывъя, шоныд киа.
| |
| Сьӧлӧм тэтӧг вӧлі йиа.
| |
| Вежа Лолыс пырис тэкӧд,
| |
| ӧтлаӧдіс тэнӧ мекӧд.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Югыдлӧз енэжын, югыдлӧз енэжын вӧвлытӧмтор,
| |
| югыдлӧз енэжын, югыдлӧз енэжын виччысьтӧмтор.
| |
| Талун шонді ӧтлаасис тӧлыськӧд,
| |
| Талун тӧлысь ӧтлаасис шондікӧд.
| |
| Кодзувъяс сьылісны, сьылісны, сьылісны долыда,
| |
| кымӧръяс йӧктісны, йӧктісны, йӧктісны кыпыда.
| |
| Вильыш тӧвру енэжӧдзыс лэбзьыліс,
| |
| шондісӧ да тӧлысьсӧ пӧся окаліс.
| |
| Венечув платтьӧсӧ тӧлысьлы кыисны лэбачьяс,
| |
| юсь гозъя томъяслы пасьтӧдісны чунькытшъяс.
| |
| Ӧшкамӧшка алӧй лентаӧн кыкнаннысӧ сывъяліс,
| |
| рӧмпӧштансӧ, рӧмпӧштансӧ паськыд юыс козьналіс.
| |
| Кодзувъяс сьылісны, сьылісны, сьылісны долыда,
| |
| кымӧръяс йӧктісны, йӧктісны, йӧктісны кыпыда.
| |
| Вильыш тӧвру енэжӧдзыс лэбзьыліс,
| |
| шондісӧ да тӧлысьсӧ пӧся окаліс.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Абу ӧд ӧти,
| |
| а уна-уна ентас
| |
| миян костын,
| |
| миян пытшкын,
| |
| миян водзын.
| |
| Лыддьӧдлӧм-ӧ колӧ
| |
| тэа-меалы?
| |
| Кыв шутӧг ловъяс
| |
| чӧвтӧны пернапасъяс
| |
| найӧс кылігӧн...
| |
| Миян аддзысьланіныс — Енэж.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Орччӧнӧсь ӧд... Орччӧнӧсь!
| |
| Сӧмын воськов вӧч...
| |
| Сьӧлӧм дзебсьӧ морӧсӧ,
| |
| быттьӧ полысь кӧч.
| |
| Мыйла сійӧ тіралӧ?
| |
| Кылӧ водзвыв дой?
| |
| Гашкӧ, тэнад синъясысь
| |
| аддзӧ пемыд вой?..
| |
| Орччӧнӧсь дай ылынӧсь.
| |
| Тадзсӧ — медся бур.
| |
| Енкыв рама лыддигӧн,
| |
| Сайкала... Ог дур.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Чӧв, менам донаӧй, чӧв!..
| |
| Сьӧлӧмӧ исковтіс тӧв.
| |
| Кӧдзыдсьыс кам кынмис лов.
| |
| Лым пиад сійӧ оз ов...
| |
| Окота воськовтны бӧрӧ,
| |
| арыскӧд лэбыштны вӧрӧ,
| |
| кӧдзыдсӧ зарнинас дорны,
| |
| гожӧмлысь шоныдсӧ корны.
| |
| Ок, эськӧ, нюмъялысь тулыс
| |
| сьӧлӧмысь лымсӧ кӧ нуис,
| |
| козьналіс шонді кодь муслун,
| |
| мед сійӧ некор эз куслы.
| |
| Ми тэкӧд восьлалам водзӧ...
| |
| Олӧмас тадз сӧмын позьӧ.
| |
| Он нин тай бергӧдчы важас,
| |
| кӧн дзебсис шудыскӧд гажыс.
| |
| Чӧв, менам донаӧй, чӧв.
| |
| Сьӧлӧмӧ исковтіс тӧв.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Ме вӧрӧ эг вошлы... | |
| И тэ менӧ сэтысь эн петкӧд.
| |
| И ваӧ эг вӧйлы.
| |
| Сэсь кыскӧм эз вӧв.
| |
| Но овлӧ ӧд, овлӧ...
| |
| Кор сьӧлӧмӧй мыйлакӧ доймӧ,
| |
| а вежӧрӧй сэки — лёк бус.
| |
| Но ньӧжйӧник... небыда... катӧдлан
| |
| енэжлань мудзыштӧм лолӧс...
| |
| Сэк сьӧлӧмлы — шоныд, | |
| дай нюмӧй оз кус...
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Гӧгыльтчӧ... гӧгыльтчӧ... сьӧлӧмӧй тэлань,
| |
| вежӧрысь повтӧг.
| |
| Шоныдас туплясьӧ... Шогсьӧ и нюмъялӧ.
| |
| Сёрнитӧ ловкӧд.
| |
| Енэжлань лэбзьылӧ синваӧн мыссьыштны.
| |
| Кевмысьӧ лӧня.
| |
| Му вылас пуксяс да дугдывтӧг гӧгыльтчӧ
| |
| сьӧлӧмӧй тэлань...
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Кытчӧ воши долыд нюмыд?..
| |
| Мыйла сійӧ лои курыд?..
| |
| Али дойді тэнсьыд сьӧлӧм?..
| |
| Али висьӧ тэнад лолыд?..
| |
| Вайлы пельтӧ. Мыйкӧ шуа!
| |
| Талун сьӧлӧм — шоныд руа.
| |
| Талун сійӧ тіпкӧ повтӧг.
| |
| Ачым ӧтув аслам ловкӧд.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Эн дивит тэ менӧ... И кора: эн ёр!
| |
| Эг кывзысь ме тэнсьыд и муні.
| |
| Ӧд олӧмыс паськыд.
| |
| Со коли нин — нэм!..
| |
| Но абу на сёр.
| |
| Эн пӧдлав тай сьӧлӧмтӧ ассьыд.
| |
| И сыысь, мый орччӧн пыр лолалін тэ,
| |
| Эн эновт, эн кольччы, а вӧтчин,
| |
| меддона аймортӧс, медзарниӧс ме
| |
| окышта сёысь дай ӧтчыд.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Ме олӧм визувсӧ ог потш.
| |
| И тэнсьыд туйтӧ ог жӧ тупкы...
| |
| Мед мирыс ловзяс! Мед оз вош!
| |
| А сьӧлӧмыд мед
| |
| нимкодь ӧдӧн
| |
| нэм чӧж тіпкӧ...
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Абу нин ме мувывса...
| |
| Абу нин ме — тані...
| |
| Енэж восьтіс эрдъяссӧ...
| |
| Енкӧд сёрни пані.
| |
| Югыд шудыс сывъяліс,
| |
| шонтіс менсьым сьӧлӧм.
| |
| Керка пытшкӧс, ывлаыс —
| |
| ставыс вичко, вӧлӧм.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Ӧшинь сайын кӧдзыд зэр
| |
| войнас нора сьыліс мем
| |
| шог да гажтӧм сьыланкыв:
| |
| «Восьтыв ӧшинь, муса ныв!
| |
| Мый кӧть ме и кӧдзыд зэр,
| |
| менам сьӧлӧм вывті нэр.
| |
| Тайӧс некод оз и тӧд.
| |
| Ӧти — полӧ, видӧ — мӧд».
| |
| Восьті ӧшинь пырысь-пыр:
| |
| «Дона зэрӧй, шонтысь, пыр.
| |
| Ӧти здук — и ломта пач».
| |
| Ӧшинь сайын — туч ни тач...
| |
| ШУДА ВОЙ
| |
| Мыйла ме тэнӧ синъясӧн ывласьыс корся?..
| |
| Мыйла нӧ тэ йылысь мӧвпала ме лун и вой?..
| |
| Шогпырысь юася. Ас кежысь воча кыв корся.
| |
| Шоныда казьтыла миянлысь буръюгыд вой.
| |
| Сьӧлӧмӧй тэ ордӧ кольччис... Но мый татчӧ шуан?
| |
| Вир-яйті ӧнӧдз на визлалӧ шаньмӧдан вын.
| |
| Синъясӧс куня... И кыла: тэ ки вылад нуан...
| |
| Сывъясыд топыдӧсь. Регыдӧн он на и мын.
| |
| Вӧлі, мый вӧлі... Сійӧ и колӧ мем, вӧлӧм.
| |
| Шудаӧн муні ме тэ дорысь. Эскы тэ мем.
| |
| Тӧждысин ме вӧсна. Бурмӧдін менсьым тэ сьӧлӧм.
| |
| Зэв пӧся радейтін. Тайӧс ог вунӧд ме нэм.
| |
| Чайта, мый тэнӧ ме неуна радейта ӧні.
| |
| Сӧмын тай яндыся. Кортӧгыд ачым ог лок.
| |
| Мусаӧй менам, кыті тэ восьлалан? Кӧні?
| |
| Тайӧс ог тӧд ме. И быттьӧкӧ неуна шог.
| |
| Гожӧмыс пышйӧ со... Миянлань видзӧдӧ арыс.
| |
| Пемдісны войяс. Шондіыс синъяс оз ёр.
| |
| Сӧмын тай кыла ме: чукӧрмӧ сьӧлӧмын жарыс.
| |
| Эска, мый радейтны некор оз овлывлы сёр...
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Кӧнкӧ енэж эрдъяс улын
| |
| сьӧлӧм лэбалӧ — вир чут.
| |
| Полӧ пуксьыны му вылӧ,
| |
| медым лэчкӧ тэ эн кут.
| |
| Сьӧлӧм каттян. Сійӧ ньӧжйӧ
| |
| воштӧ ассьыс эбӧс-вын.
| |
| Зарни клетка меным вӧзъян.
| |
| Тӧда: сэтысь он нин мын.
| |
| Бурсиӧмсьыд — муӧдз копыр,
| |
| менам дона, муса ёрт...
| |
| Мед ме абу вывті озыр.
| |
| ...Менам зарни — енэж от.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Муслунысь йиткырсӧ
| |
| регыдӧн гӧрддзалім тэкӧд.
| |
| Гӧрддзалім кокниа.
| |
| Разьнысӧ, вӧлӧмкӧ, сьӧкыд.
| |
| Нетшкысям... Майшасям...
| |
| Некыдзи ог вермӧй разьны.
| |
| И Енэжса Батьным
| |
| отсавны миянлы дась нин.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Аслыд вомӧн асьтӧ кутін.
| |
| Но и мый?!
| |
| Менам муслун тэысь пышйис.
| |
| Он тай кый.
| |
| Поті сьӧлӧм менам шӧри.
| |
| Со ӧд... Шог!
| |
| Гашкӧ, таысь мыжа ачым?!
| |
| Ог тӧд. Ог...
| |
| Ме ас пайысь Енлысь кора
| |
| Тэныд шуд.
| |
| Сӧмын сійӧс, дона мортӧй,
| |
| Ловнад кут.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Кори! Кевми! Янӧді!
| |
| Окалі киястӧ. Бӧрді...
| |
| Весьшӧрӧ. Кутны эг вермы.
| |
| Дай колі-ӧ?
| |
| Мунін. Янсӧдчим.
| |
| Торйӧдісны.
| |
| Муслунӧй менам идӧгӧ пӧри.
| |
| Ен водзын копыртӧ юрсӧ,
| |
| сьӧлӧмсянь шуд тэныд корӧ.
| |
| МУСЛУН
| |
| Шондіыс мудзис да дзебсьыштіс кымӧръяс сайӧ...
| |
| Сералігтырйи кымӧрыс сявкнитіс лым.
| |
| Апыштіс сійӧс ичӧтик ворсӧдчысь ёль,
| |
| сывйыштіс-сывдіс, веркӧсас чирсӧ эз коль.
| |
| Шондіыс шойччис да мыччысис кымӧръяс сайсьыс...
| |
| Югӧрнас ёльысь гумовтіс лым сора ва.
| |
| Ыркмуні сьӧлӧмыс: мый нӧ пӧ татшӧмыс тайӧ?!
| |
| Кӧдзыд и, гудыр и, казяліс, лоӧма ваыс.
| |
| Шондіыс окыштіс ёльыслысь нэриник ловсӧ...
| |
| Ӧдйӧ и сыліс ва пытшкӧ дзебсьыштӧм лым.
| |
| Унмовсьлӧм ёльыс ньӧжйӧник синъяссӧ восьтіс,
| |
| шонділысь югӧръяс ас пытшкас лым пыдди босьтіс.
| |
| ЛАЧА
| |
| Сукмисны кымӧръяс — саймовтчис шонді.
| |
| Жугыльмис муыс. Вӧр-ваыс повзис.
| |
| Лун и вой кевми, лун и вой бӧрді.
| |
| Кымӧръяс сылісны... Шондіыс ловзис.
| |
| Кулан ва пыдди ловъя ва юӧ,
| |
| сьӧлӧмыс радлӧ, пуӧмӧн пуӧ.
| |
| Му вылын югыд. Вӧр-ваыс сьылӧ.
| |
| Шонділысь воськовъяс бура нин кыла.
| |
| Ичӧтик мортлы дзик нинӧмысь повны.
| |
| Лов шысӧ зэлӧдтӧг позьӧ нин овны.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| О, Енмӧй, менам Батьӧй!
| |
| Тэнад киысь
| |
| ме босьта Муслун, Эскӧм, Лача.
| |
| Аттьӧ сыысь.
| |
| И юка ставсӧ, кыдзи кужа,
| |
| матыс йӧзлы,
| |
| мед эськӧ некодӧс эз падмӧд
| |
| олӧм грӧзыс.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Некымын во сайын
| |
| чужис кӧсйӧм: гижны Енлы.
| |
| Ме гижи... Быттьӧ эг сӧмын Енлы.
| |
| Меным шуисны: «Тэнад гижӧдъясын
| |
| Вывті уна Енмыс».
| |
| Сэки ме гӧгӧрвои:
| |
| кӧсйӧмӧй збыльмӧма.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Ме ог кӧсйы нора сьывны,
| |
| коса дзуртны ме ог куж...
| |
| Мыйла эськӧ мукӧддырйи
| |
| овлӧ, быттьӧ коми кывйыс
| |
| менам сьӧлӧм вылын пуж?
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Сьӧлӧм доймӧ!
| |
| Горзӧ, чирзӧ!
| |
| Мисьтӧма.
| |
| Сӧмын сылысь сьыланкывсӧ
| |
| он веж.
| |
| Сійӧ — дойлӧн.
| |
| А дойыд абу муслун.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| А Му вылын ми быдӧн — гӧсьт.
| |
| И Муыс сетӧ сёян-юан.
| |
| Кӧть кӧсъян тэ, кӧть он — а босьт,
| |
| ӧд кулӧм бӧрад кытчӧ мунан?
| |
| Лӧз енэж шӧпкӧ: «Татчӧ лок,
| |
| ӧд тані сӧстӧм, югыд, шоныд.
| |
| И сюрас татысь чой да вок
| |
| дай бурмас сэки тэнад лолыд».
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Зарнивома муса ен...
| |
| Миян костын лоис вен:
| |
| ӧта-мӧдлысь сьӧлӧм дойдім.
| |
| Сыӧдз олім — быттьӧ мойдын.
| |
| Зарнивома муса ен...
| |
| Шогӧ вӧйны оз сет Ен.
| |
| Енэжланьыс тассӧ босьтіс,
| |
| сылань туйсӧ ловлы восьтіс.
| |
| Зарнивома муса ен...
| |
| Мый ме ӧні шуа тэн?
| |
| Быри гажӧй. Гажӧй быри.
| |
| Со и петкӧдчывны пыри.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Вежӧрнад сьӧлӧмтӧ личкан,
| |
| чегъялан бордъяссӧ сылысь.
| |
| Лӧглун тэ ме вылӧ кутан:
| |
| «Мыжа и таысь... и сыысь...»
| |
| Ева пӧ, нывбаба, мыжа
| |
| сыысь, мый му вылын олам.
| |
| Енмыс пӧ вылын, а «гыжъя»
| |
| Миянкӧд орччӧн. Со-й полам.
| |
| Коньӧрӧй, мусаӧй менам!
| |
| Мыжсӧ вай шӧриӧн юкам.
| |
| Енмыслысь прӧщасӧ корам,
| |
| Сы дінӧ веськӧдчам кыкӧн.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Тэ сэтшӧм ёна меным колан...
| |
| Со — лэбзя тэланьӧ! И — пола.
| |
| А он кӧ сибӧд?..
| |
| Он кӧ нюм сет?..
| |
| Мый вӧчны кута?!
| |
| Сэк, гашкӧ, уся буса муас,
| |
| И нормӧм сьӧлӧм здукӧн кулас...
| |
| Дай лэбзяс енэжланьыс лолӧй.
| |
| Ӧд тадзсӧ мукӧддырйи — овлӧ!
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Кань моз вода
| |
| шоныд морӧс бердад.
| |
| Сьӧлӧм дойысь — здук! —
| |
| И мына ме.
| |
| Небыд китӧ,
| |
| поліг менӧ дойдны,
| |
| пельпом вылӧ
| |
| ньӧжйӧ лэдзан тэ.
| |
| Аттӧ, Енмӧй! Кытысь уси шудыс?
| |
| Тэнад сьӧлӧм, быттьӧ райса видз...
| |
| Сэні быдмӧ уна мича дзоридз.
| |
| Медым эськӧ помтӧг вӧлі сідз...
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Свято-Вознесенскӧй соборса
| |
| купол улын сулалігӧн
| |
| Менам сьӧлӧм кай моз сьылӧ.
| |
| И вирӧй, быттьӧ — визув ёль.
| |
| Став шогыс, дойыс пытшкысь сылӧ...
| |
| Ни ӧти джаггӧрӧд оз коль.
| |
| Ме тайӧ здуксӧ сьӧрысь босьта
| |
| и кута видзны вой и лун.
| |
| Ак, мелі чӧвлун, синва косьтысь,
| |
| он вун тэ, Енпиӧй, он вун!
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Эн нин сэтшӧма норась,
| |
| Быттьӧ сёй пиӧ вӧйин...
| |
| Волы повтӧг дай корась,
| |
| гашкӧ, нюммуна вӧлись.
| |
| Кадыс юсь кодь со еджыд:
| |
| олӧм енэж моз югдӧ.
| |
| Норыс, шогыс — зэв гежӧд.
| |
| Лолӧй висьӧмысь дугдӧ.
| |
| Тэнад сьӧлӧмыд — ытва!..
| |
| Пола... яндыся... лэба...
| |
| Асъя, лунся и рытъя...
| |
| Войся нюмӧс ме дзеба.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Лэдзи-ӧ ме тэнӧ али ачыд пышйин?
| |
| Воча кывсӧ корся, оз тайӧ сійӧ сюр.
| |
| Мелі кывъяс чӧжа, гижа тэныд кывбур,
| |
| песа ассьым сьӧлӧм, помтӧг жугла юр.
| |
| Сӧмын воча кывйыс ӧнӧдз на эз сюр.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Ме эг аддзыв тэнӧ уна лун.
| |
| Уна лун эг кывлы гӧлӧс шытӧ.
| |
| Войнас узя.
| |
| Ме эг вошты ассьым ун.
| |
| Мый нӧ вошті?
| |
| Гашкӧ, вошті тэнсьыд
| |
| нимкодь рутӧ.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Ми волім тӧдмасьны тэ ордӧ, Лена чой.
| |
| Кор лыддин кывбуръястӧ шаня, нормим ми.
| |
| Тэ восьтін, сьӧлӧмад пӧ уна шог да дой,
| |
| мый сійӧ кӧдзыд: йӧрмӧма сэн йи.
| |
| А ӧшинь сайын, быттьӧ шыра-каня,
| |
| сэк панласисны усиг зэр да лым...
| |
| Ак, мыйла шогсян?! Дойыс кытысь?!
| |
| И мыйла сьӧлӧм абу пым?!
| |
| Збыль, сьӧкыд вежны сьӧлӧм рутӧ...
| |
| Мед эськӧ олӧм, быттьӧ мелі мам,
| |
| пыр мыччӧ кисӧ, ловтӧ вылын кутӧ,
| |
| мед водзӧ бурмӧ тэнад гижан сям.
| |
| | |
| <>
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Абу ме сэтшӧм,
| |
| кутшӧмӧн чайтан!
| |
| Гашкӧ, он дивит?!
| |
| А бурджык — эн вид!
| |
| Абу ме идӧг...
| |
| Абу и шань...
| |
| Чир абу авъя!
| |
| Ме — ас руа ань. | |
| «Морт ногӧн» ог ов.
| |
| И таысь эн дӧзмы тэ,
| |
| ӧд ме кодь жӧ ачыд —
| |
| инасьтӧм лов...
| |
Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.