Пос: различия между версиями

Материал из Wiki FU-Lab
Перейти к навигации Перейти к поиску
Нет описания правки
(Полностью удалено содержимое страницы)
Строка 1: Строка 1:
ӦԈӦК-ӦԊԀРЕЈ
ВІЈАМ ВІНА-ГАГЈӦС
(Віна јуӧмкӧԁ вермаԍны отсӧгтор)
КОМІ ԊІГА ЛЕԆАНІН
Сыктывԁінкар — 1929 во
Віјам віна-гагјӧс!


„Роч-мулӧн гажыс — јуӧм“ — шулӧма јона важӧн-ԋін (1ООО во-сајын) ӧԏі роч-муса кԋаԅ& Збыԉ-ӧԁ таԇі і вӧлі ревоԉутсіјаӧԇыԁ, сарјас ԁа кԋаԅјас влаԍт-улаԁ. Став олӧмыс вӧлі тыр јуӧмӧн, став гажыс вічкоын ԁа кабакын: чужас морт, — ԋімкоԃаԍыԍ баԏ лӧԍӧԁӧ віна-јуӧм; праԅԋікјас-ԁырјі — „ԋекыԇ оз поԅ вінатӧг"! Мортӧс суӧма курыԁ шог — вунӧԁчӧ бара жӧ віна-берԁын; мортлы ԍурӧма нажӧтка, сылы ԋімкоԃ, ԁолыԁ, — кыԇ-нӧ поԅас јуышттӧг! Таԇі став олӧмас міјан пырӧма јуӧм. Віна-јуӧм пырӧма ԍыланкывјасӧ, віԍтјасӧ, мојԁкывјасӧ, быԁлаын горӧԁчӧ ас-јывԍыс мортлы, меԁ сіјӧ јуас. Таԇ вӧлі јона важыԍаԋ. Ревоԉутсіја-бӧрын первојја-војасӧ ԋеуна бырыштліс, ӧні бӧр зев јона паԍкалі ԁа паԁмӧԁӧ сотсіаԉізм-течан уҗ. Віна гаг грӧԅітӧ міјанӧс вермыны, торкны сотсіаԉізм-течан уҗтӧ Колӧ віна-гагјӧс віны. Сӧвет-госуԁарствоын абу местаыс јуӧмлы; міјан гажыԁ абу-ԋін, важ-моз, вічкоын ԁа кабакын — ӧні сытӧг емунабур гаж. Колӧ чорыԁа сувтны віналы паныԁ ԁа вермыны, бырӧԁны сіјӧс. Тајӧ ԋігаыслӧн мог — отсыштны вінакӧԁ вермаԍыԍјаслы.
Віна ԋекущӧм пӧԉза оз ԍет.
Мыјла-нӧ-еԍкӧ сещӧма паԍкалі віна-јуӧмыс? Віна-помыԍ віԍталӧны быԁԍама пӧԉза: віна-пӧ шонтӧ, бурԁӧԁӧ віԍӧміасыԍ, ԍетӧ ԍојны чӧстӧм, гажӧԁӧ олӧм, с. в., — со-мыјјас віԍталӧны бурјассӧ віна-јуӧмлыԍ, та-понԁа сіјӧ тащӧмасӧ-і паԍкалӧма. Сӧмын таԇ шуыԍјасыс ылалӧмаӧԍ аԍныс ԁај щӧщ ылӧԁлӧны јӧзӧс. Збыԉыԍсӧ віна-помыԍ ԋекущӧм бур абу, віна оз бурԁӧԁ віԍӧмјасыԍ, оз шонты, сӧмын јонҗыка кіԍтӧ мортлыԍ ԇоԋвіԇалунсӧ. Быԁӧн, кӧнкӧ, каԅавлісны, кущӧм кокԋіа кынмалӧ коԁ-морт ывлаын кӧԇыԁ-ԁырјі, каԅавлісны кӧнкӧ і сіјӧс, кущӧм кокԋіа поԅӧ горш віԍмӧԁны кӧԇыԁ віна-јуӧмӧн. Та-ԍерԏі поԅӧ гӧгӧрвоны, мыј віна-јуӧм мортӧс оз шонты, віна бырӧԁӧ мортлыԍ саԃсӧ ԁа сы-понԁа мортыс оз кыв кынмалӧмсӧ, оз кыв віԍӧмјассӧ.
Часто кывлан тащӧм кывјас: „ме-ӧԁ ог уна ју, сӧмын ԍојӧм-воԇын румка-мӧԁӧн, меԁ бурҗыка чӧстас ԍојны“. Таыԍ јона аԍтӧ ылӧԁлӧмыԁ ԋінӧм-ԋін абу: ԁокторјас шуӧны, он-кӧ-пӧ вермы ԏерпітны јутӧг, бурҗык лоӧ во-піын кымыныԍкӧ саԃтӧг-уԍмӧн јуны, быԁлун румка-мӧԁӧн јуӧм-ԁорыԍ — секі мортлӧн пыщкӧсыс (ԍӧлӧм, ты-мус, кынӧм ԁа мукӧԁ) омӧԉҗыка порԏітчӧ; быԁлун ԋеунаӧн јуігӧн морт ԋӧҗјӧԋікӧн жугӧԁӧ, паԁмӧԁӧ гырк-пыщкӧсса уҗ ԁа ԇоԋвіԇалунсӧ.
Сіԇкӧ, јуӧмыԍ ԋекущӧм пӧԉза абу омӧԉыс вывті уна. Јуӧм-понԁа ԇоԋвіԇалун
жугалӧм-јылыԍ ем уна бур ԋігајас ԁокторјаслӧн, ем комі кывјӧн гіжӧм „Віна-јуӧм-јылыԍ"-ԋіга, гіжӧма врач I. С. Кокаԋін. Та-понԁа ме ог кут та-јылыԍ гіжны, окоԏітыԍјас вермасны лыԃԃыны врачјаслыԍ ԋігајас. Ме ԍорԋітны понԁа мукӧԁ-торјас-јылыԍ. Віԇӧԁлам віна-помыԍ ԉокјассӧ мукӧԁ-бокԍаԋ.
Віна-јуӧм ԁа ԍемја-пыщса олӧм.
Јуыԍ мужіклӧн бабаыс ԁа чеԉаԃыс меԁԍа јона тӧԁӧны віна јуӧм-помыԍ ԉокјассӧ, ас-вывтіныс сіјӧ мунӧ-ԁа.
Ӧԏі-тор ме ог гӧгӧрво: мыјла ԍіктјасын нывбабајасыс аԍныс вӧчӧны самӧкур? Вӧчасны, јукталасны асԍыныс мужікјассӧ, баԏнысӧ, рӧԃԋаӧс, ԉібӧ мусукӧс, а најӧ аԍнысӧ-жӧ коԋӧрјасӧс нӧјтасны. Креԍԏанкајас самӧкур-вӧчӧмыԍ мыжԁӧны мужікјасӧс, шуӧны поліг нӧјтӧмыԍ, ԉокалӧмыԍ.
Ме-ногыԍ, колӧ нывбабајаслы еновтны сіјӧ полӧмсӧ. Наԁор-ӧԁ ӧні законыс. Колӧ јӧзӧԁны, јанӧԁны самӧкур вӧчыԍјасӧс, јанӧԁны ԁа мыжԁыны самӧкур-вӧчтӧм-понԁа ԉокалыԍјасӧс ԁа нӧјтыԍјасӧс. Ӧтув-кӧ нывбабајас боԍтԍасны самӧкур бырӧԁны, — најӧ ӧԁјӧ вермасны сіјӧс. Уна быԁԍама-пӧлӧс ԉоксӧ ԃа омӧԉсӧ вајӧны самӧкур ԁа віна ԍемја-пыщкӧсӧ. Менам олӧмын віналӧн омӧԉыс јона ас-вывті мунліс, ԁа верма јӧзӧԁны сіјӧс, меԁ отсавны мукӧԁ ԍемјаыԍ бырӧԁны тащӧм-торјассӧ. Олӧмыс міјан ԍемјаын вӧлі зев ԍӧкыԁ: баԏ
вӧлі зев јона јуӧ, коԁ-јурӧн воас ԁа ԍемјасӧ-нӧјтӧ. Ме ачым сек ічӧт-на вӧлі, ог помԋіт, а ԍіктсајас віԍталӧны: нӧјтас-пӧ бабасӧ ԁа шујӧс-моз чужјас лабіч-улӧ. Вӧлі менам вок, 11 арӧсӧн ыҗыԁ меыԍ. Баԏлӧн којмӧԁ баба кулӧм-бӧрас ԍемјаын нывбаба ԋекоԁ ез коԉ, выԉ баба баԏлы оз ԍетны (вічко законјас-ԍерԏі поԅӧ вӧлі гӧтраԍны сӧмын кујімыԍ); воклы 18 арӧс ез-на вӧв ԁа кымынкӧ тӧлыԍ ковміс овны слугаӧн. Мыјӧн 18 арӧс воклы тыріс, баԏ сіјӧс гӧтраліс, оз-еԍкӧ окоԏіт вӧлі вокыс-ԁа. Гӧтыр кулӧм-бӧрас баԏ кутіс омӧԉа паԉавлыны: век јуӧ, век коԁ. Јутӧг баԏ вӧлі шаԋ, ԋебыԃік ԍӧлӧма морт, јуӧмӧн — ԋекытчӧ шогмытӧм, ԅвер. Кӧԏ-еԍкӧ воктӧ баԏӧ ачыс мырԁӧн, піԋалӧмӧн ԁа грӧԅітӧмӧн гӧтраліс, ачыс корԍіс веԍіг ԋевестасӧ воклы, а моԋсӧ мыјлакӧ баԏӧ оз вӧлі раԃејт, пыр ԉокӧԁӧ мужікыслы. Коԁнаԁ локтас ԁа щӧктӧ вокӧс нӧјтны бабасӧ; сіјӧ баԏӧыԍ поло ԁа нӧјтӧ, мукӧԁ-ԁырјіыс нӧјтас саԃтӧг-уԍтӧԇыс. Унаыԍ лолі таԇ: локтас баԏӧ војын, коԁ, понԁас ыжԁавны вок-гозја-вылын: увԍыныс кыскалас воԉпаԍсӧ, војшӧра-војын тӧлын паԍтӧгныс вӧтлас ывлаӧ (ачыс шуалӧ: „јен Аԁамӧс ԁа Јеваӧс вӧтліс ас-ԁінԍыс рајыԍ, ме сіԇ-жӧ вӧтла тіјанӧс ас,&-ԁіныԍ“), сеԍԍа щӧктас аслас кок-вылӧ јурбітӧмӧн прӧшща корны. Ԋе ӧтчыԁ коԁ-јурӧн нӧјтӧмӧн баԏӧ воштывліс вокӧс воԉпаԍӧԇ, мукӧԃ-ԁырјі нӧјтігас чегјаԍас ԍу-чумаԉі мајӧг. Коркӧ ӧтчыԁ вок ез вӧв гортын, баԏ локтіс зев коԁ. Уԍкӧԁчіс җоҗӧ ԁа кратајтчӧ (ыжԁалӧ), шуӧ: воԉ-
паԍӧԇ мунны ог вермы, вајӧ катӧԃӧј (воԉпаԍ вӧлі вылыс-суԁтаын). Гортын вӧлім сӧмын моԋ ԁа ме — ічӧԏік ԃеԏіна, моԋ і шуӧ: „ајка, мі тенӧ катӧԁны огӧ вермӧ, вај ме теԁ отсала ԁа кај ас-кокнаԁ". Еща і кевмыԍіс моԋӧј, сӧмын баԏ оз вӧрԅы, век ӧтарӧ щӧктӧ міјанӧс катӧԁны воԉпаԍ-вылӧԇ.
Ԁыр зев таԇ ыжԁаліс, сеԍԍа ԁруг швыруԉԉу-четчыштіс, ԁа уԍкӧԁчіс моԋ-ԁінӧ. Сіјӧ вӧлі пач-вом-ԁорын, кыскӧма пачыԍ пӧԍ ва ԁа јум-гырԋічјас тырталӧ (сур-вӧчны кӧсјӧ). Кваԏітіс баԏӧ моԋ-орԁыԍ пӧԍва кӧш ԁа кутіс міјанӧс моԋкӧԁ пӧԍваӧн којавны.
Бара міјанлы моԋкӧԁ лоі тӧлын паԍтӧг пышјыны гортыԍ ԁа јӧзын уԅны војсӧ (вӧлі тајӧ рытын). Тащӧм олӧмыԁ, ԃерт, ԋекоԁлы оз кажітчы. Воклы зев вӧлі забеԁнӧ: уҗалас-уҗалас, шојтчӧг оз тӧԁлы, а став нажӧткасӧ баԏ јуӧ, сеԍԍа сіјӧ-жӧ тащӧма ԍмекајтчӧ, понјӧс-ԁорыԍ омӧԉа віԇӧ.
Веԉ унаыԍ вок забеԁнӧысла понԁыліс җагӧԁчыны ԁа быщкыны аԍсӧ пуртӧн, а ме сен ічӧԏік ԃеԏіна бӧрԁа ԁа мезԁыԍа...
Ічӧԏікԍаԋ менам лоԍӧма зев віԍлӧсӧн.
Ыҗыԁа быԁмӧм-бӧрын веԍкавлі бурԁӧԁчыны бур ԁокторјас-орԁӧ (војасӧн ветлӧԁлі боԉԋічаыԍ-боԉԋічаӧ), сен најӧ шуӧны: віԍӧм тенаԁ баԏ јуӧм-понԁа, коԁ-јурӧн вӧчӧма менӧ баԏ, ԃа сіјӧн ӧні лоӧ нем-чӧж зывгыны, пӧжны ԍӧкыԁ-віԍӧмјас. Та-јылыԍ ԋекор оз поԅ вунӧԁны јуыԍ баԏ-мамлы: јуыԍ ај-мамлӧн чеԉаԃ — јорӧм јӧз, немныс најӧ мучітчасны баԏ-мам мыж-понԁа.
Ԉечітчігаԁ аԁԇывлі, мыјӧԇ воӧ јуыԍ-мортыԁ ачыс. Јуас-јуас морт, ԁа ԇік-ԋінӧмӧԇ воас — јӧјмас, каԍԏітчыны сылы понԁас, омӧԉјас мытчаԍӧны (тајӧ віԍӧм шуԍӧ „белая горячкаӧн"). Ічӧтыԍаԋ ме аԁԇі омӧԉсӧ віналыԍ, аԁԇі кущӧм шогјас вајӧ віна ԍемја-пыщкын. Сы-вӧсна ачым ԋӧԏі ог вермы јуны. Коԃ морт-вылӧ лӧг пето і жаԉ сіјӧ, коԋӧр: тајӧ важ олас-ногыс воштӧ вӧлі морттӧ тащӧмӧԇ, а ревоԉутсіја-бӧрын егӧ-на уԃітӧј мі весавны став ԋајтсӧ, орјӧԁлыны став ԉок-вужсӧ важ-олас-ноглыԍ выԉ-олӧмыԍ. Ԉок боԍтас важ-вылӧ, ԉок боԍтас віна-гаг-вылӧ, кыпӧԁӧ тајӧ ԉокыс тышкаԍны віна-гагкӧԁ. Меԁ-еԍкӧн унҗыкӧс боԍтӧ тащӧм ԉокыс, кущӧм ӧԁјӧ-еԍкӧн сек вермам мі вінаӧс!
Тајӧ ставсӧ ме гіжі ас-олӧмыԍ, ставыс збыԉ. Ԁа-ӧԁ ставным тајӧ пыр аԃԇам олӧмыԍ, сӧмын вывті щӧкыԁа аԁԇывлӧмла пырӧма прівычкаӧ, ԋекоԁӧс оз чујмӧԁ ԁа огӧ тышкаԍӧј тајӧ страмкӧԁ. Воԇӧ таԇі оз поԅ! Міјанлы колӧны ԇоԋвіԇа јӧз, мі огӧ вермӧј віԇӧԁны бурӧн баԏјаслыԍ коԁ-јура ыжԁалӧм, ԍмекајтчӧм ԍемја-воԇын; мі огӧ вермӧј віԇӧԁны, меԁ став нажӧтка ԁа овмӧс мунісны віна-вылӧ, а ԍемја щыгјӧн віԋгіртіс. Вај боԍтԍамӧј тајӧс бырӧԁны, сувтам паныԁ віна-гаглы ԁа віјам сіјӧс.
Віна-јуӧм ԁа праԅԋікјас.
Меԁԍа јона віна-јуӧм ԁа сы-бӧрԍа вӧтлыԍыԍјас тыш ԁа коԍ овлывлӧны праԅԋік-лунјасӧ. Сур-вінатӧм праԅԋікыԁ-пӧ сіјӧ-ԋепраԅԋік, — шуӧ-
ны комі креԍԏана. Кӧԏ кущӧм гӧԉ-мортыԁ, кӧԏ аслас ԍојныс оз суԇԍы, уҗԁыԍӧмӧн, а сур-віна лӧԍӧԁны колӧ. Быԁ ԍіктын 5-6 сур-вінаа праԅԋікыԁ во-гӧгӧрнаԁ овлӧ, быԁ праԅԋік-ԁырјі шајт 10-ыԁ сур-віна-вылаԁ еща-пыԃԃі мунас — со-кущӧм "нажӧтка" вајӧны праԅԋікјас креԍԏаналы. Јуасны-јуасны, сеԍԍа петасны ывла-вылӧ, ԁа понԁас ӧтарӧ лыбны маԏ-ԁа-кваԏ, віԇӧԁан-ԁа зорјасӧн вӧрӧшітчӧны — ԉібӧ тыш ԁа коԍ, чегјаԍӧны зорјас; кымынкӧ мортлыԍ јурсӧ поткӧԁӧмаԍ, сојјас чегјалӧмаԍ, бура уна пурта ԁојјас (ранајас) вӧчӧмаԍ, унаыԍ овлывлӧ — мортӧс віјӧмаԍ, — со-мыј вајӧ праԅԋік-ԁырԍа коԁа „гаж“. А тащӧм праԅԋік-ԁырԍа коԍјастӧ ԍіктаԁ збыԉыԍ гаж-пыԃԃі і пуктӧны: гӧгӧр чукӧртчӧмаԍ саԃ јӧз (меԁԍа-ԋін нывјас) ԁа віԇӧԁӧны, бӧрыннас ошјыԍӧны: „со кущӧм гажа вӧлі міјан праԅԋік, сымԁаӧн тышкаԍісны, сіјӧјасӧс нӧјтісны“-еща і віԍталасны бокӧвеј јӧзлы, ԁа-ӧԁ кущӧм ԋімкоԃ-пырыԍ, быԏԏӧ бур коԅін ԍетӧмаӧԍ налы! ԁа, бур „гаж“: віԍӧм ԇоԋвіԇа јӧзлы тыш-понԁа, суԁ ԁа раԁ, ԁа ԏурма, — со-мыјԁа „гаж“! Кор-бара бырас тащӧм страма „гажыԁ"?! Војԁӧр-кӧ ԍіктын ԋекущӧм мукӧԁ-нога гаж ез вӧв, ԁа быԏ вӧлі тащӧм „гажтӧ“ віԇӧԁны-а, ӧні-мајбыр ԍурас-ԋін прамеј саԃа гажјас: фізкуԉтура, ворсӧмјас, хорӧн ԍылӧм-ворсӧм, ԍпектакјас, ловја гаԅетјас, раԃіо, кіно, — ставсӧ тајӧ лӧԍӧԁны праԅԋік-ԁыр-кежлӧ быԁлаын поԅӧ; ԍымԁа ԍӧм, мыјԁа сур віна-вылӧ мунӧ праԅԋікјас-ԁырјі, — тајӧ-торјас лӧԍӧԁӧм-вылӧ оз мун. Тајӧ-
торјас лӧԍӧԁӧм лоас збыԉыԍ гаж, прамеј саԃа гаж: тыштӧг-коԍтӧг, мортӧс ԁојԁтӧг-вітӧг, суԁтӧг ԁа ԉоктӧг. Тащӧм гажјас лӧԍӧԁны колӧ зіԉҗыка боԍтԍыны лыԃԃыԍан-керкајаслы, ԃеревԋаса комсомԍԉечјаслы ԁа став вежӧра јӧзлы. Праԅԋік-ԁырԍа віна-јуӧмлы ԁа куԉігаԋітӧмлы колӧ-ԋін пуктыны пом, ԁыр-ԋін вывті тајӧ страмыԁ оліс міјан олӧмын.
Колӧ ԁугӧԁчыны асԍыным морт-ԋімнымӧс, гражԁаԋін-ԋімнымӧс таԉавны праԅԋік-ԁырԍа ԋајтын ԁа восын, колӧ ԁугӧԁчыны вір-кіԍтан ԁа ԁој-вӧчан тор ԁон-вылӧ ԋӧбӧмыԍ,-вінаыԍ ԁа самӧкурыԍ. Ӧткымынлаын таыԍ ԁугԁӧмаӧԍ-ԋін, щӧщ еновтӧмаԍ важ праԅԋікјасӧс — быԁԍама Мікӧлајас, Јогорејјас, Опонаԍејјас ԁа мукӧԁ-сещӧм поп-ԃаклыԍ ԅеп-тыртан лунјас. Та-вылӧ віԇан ԍӧмсӧ-кӧ пуктам школајас, лыԃԃыԍан-керкајас-вылӧ, кіно ԁа раԃіо, ԋіга ԁа гаԅетјас лӧԍӧԁӧм-вылӧ, ԁа асԍыным овмӧснымӧс бурҗыка, сӧстӧмҗыка лӧԍӧԁӧм-вылӧ, — сек олӧм міјан ԇік вежԍас, јона прамеј (морт-нога) лоас.
Колӧ помавны коԁ-јурӧн тој-піын, ԋајтын зуԉԉалӧм,-віԍӧмјас кӧвтӧм. Ещаҗык-кӧ наԃеја јен-вылӧ ԁа поп-вылӧ пуктам, ещаҗык на-вылӧ ԍӧм віԇам, регыԁҗык вермам мортјас-нога, ԁолыԁ олӧм лӧԍӧԁны. Артавлам-кӧ (а тајӧ колӧ вӧчны јенкӧԁ ԁа јуӧмкӧԁ вермаԍыԍјаслы), унаӧ мунӧ во-гӧгӧрӧн поп-ԃак ԅептӧ ԁа сур-віна вылӧ праԅԋічајтігӧн,-сек тыԁалас, мыјԁта бур олӧмын та-вылӧ артмас (Ԉет вӧлӧԍтын арталӧмаӧԍ ԁа 1927-ԁ во-
ын ӧԏі праԅԋік-ԁырјі јуӧмаԍ 200 веԁра віна), а мыјԁта буртор еԍкӧ сіјӧ ԁон-вылӧ поԅӧ вӧлі вӧчны).
Комі војтыр, вајӧ боԍтԍыламӧ тајӧјасӧс вермыны!
Віна-јуӧм вајо уна ԉок обшщественнеј уҗлы.
Віна-јуӧм вајӧ ԋе куш сӧмын ԍінва ԁа шог ԍемјалы, ԋе куш сӧмын тышкаԍӧм ԁа куԉігаԋітӧм, — віна-јуӧм нӧшта торкӧ мортӧс обшщественнеј уҗыԍ.
Мыјԁта гырыԍ совет-уҗнуӧԁыԍјас, комуԋістјас воісны ԋінӧмӧ јуӧм-понԁа; мыјԁта ԉок-нога ԍӧм таргајтӧмјас(растратајас) овлывлӧ јуӧм-понԁа; мыјԁта уҗалан лун вошлӧ завоԁ-пабрікјасын робочејјаслӧн јуӧм-понԁа; кымын креԍԏаԋін корыԍӧԇ воіс віна-помыԍ; мыјԁта ԍіктса комуԋістјас ԁа комсомоԉечјас віна-піын ԁа вос-піын воштісны асԍыныс комуԋіст-ԋімсӧ, гражԁаԋін-ԋімсӧ?! Ԉыԁпасјас та-јылыԍ чукӧрттӧмӧԍ, ԁа і он вермы чукӧртны сещӧм уна омӧԉыс віна-јуӧмлӧн тајӧ бокԍаԋ...
Комуԋістјас ԁа комсомоԉечјас -- выԉ-нога-олӧм лӧԍӧԁыԍјас. Віна ԁа сы-бӧрԍа вӧтчан ԉокторјас (коԍаԍӧм, ԍемјаӧс ӧбӧԃітӧм, с. в.) коԉӧмаԍ міјанлы важ олӧмԍаԋ. Важ вужјассӧ мі ԋещкам, орјӧԁлам. Зев зіԉа ԁа чорыԁа колӧ ԋещкыны, орјӧԁлыны јуан-ноглыԍ вужјассӧ. Комуԋістјаслы ԁа комсомоԉечјаслы ас-олӧмнас колӧ јӧзсӧ
велӧԁны бурлаԋ, выԉ-нога олан-ԍам петкӧԁлыны. Ачыԁ-кӧ јуан, ԃерт, он-ԋін вермы јӧзӧс ԁугӧԁны, јуӧм-еновтӧмлаԋ ызјӧԁны. Та-куԅа комуԋістјаслы ԁа комсомоԉечјаслы колӧ меԁ-војԁӧр еновтчыны јуӧмыԍ. Комуԋістјаслӧн тырміс ԍам ԁа ебӧс важлыԍ гырыԍ вужјассӧ (сарӧс ԁа буржујјасӧс шыблавны, вермыны ԁорјыны ревоԉутсіјаӧс ставмувывса озырјас војскаыԍ), тырміс ԍам ԁа вын-ебӧс ԁасӧԏі во-чӧж сотсіаԉізм-течан уҗ-нуӧԁны. Ӧні меԁԍа-јона паԁмӧԁӧ міјанлыԍ сотсіаԉізм-течан уҗ ас-олӧмын (бытын) важ-оласног, вужја-ԍӧма, кутчіԍӧма, меԁ-јонасӧ віна-јуӧм. Віна-јуӧм торкӧ міјанлыԍ сотсіаԉізм-течан уҗ. Оз-кӧ міјан тырмы ԍам ԁа ебӧс вермыны віна гагјӧс, — мі аԍным, ас-кіӧн торкам уҗлыԍ воԇӧ мунӧмсӧ, вермам ԇікӧԇ паԁмӧԁны воԇӧ сотсіаԉізм-течан нуӧԁан уҗ, вермам бӧр вены важӧ. Сіјӧн-ӧԁ важ-нога олӧмӧ кыскыԍјас (шуам кӧԏ, ԍіктса кулакјас) вінаӧн і торкӧны міјанлыԍ уҗ: коԁӧԇ јуктӧԁӧмӧн озырјас інԁавлӧны-ылӧԁлӧны гӧԉ мортӧс віны озырјаслы паныԁ-муныԍӧс, гӧԉјас-ԁор уҗалыԍ комуԋістӧс; кор кущӧмкӧ јуыԍ комуԋіст, ԉібӧ беспарԏіјнеј сӧветса-уҗалыԍ јуԍӧма — век інԁӧны: „кущӧм ԁолыԁа ԁа гажаа міјан ԍылі-вылын олӧны комуԋістјасыԁ“. Віна-отсӧгӧн озырмӧԁчӧны озырҗыкјас ԍіктјасын: коԁ-јурӧн ԍетӧм-вылӧ ԁонтӧм-ԁонӧн уҗӧԁӧны, сура-самӧкура „помечјасӧн“ соԁтӧны выԉ віԇму, с. в. Шуны-кӧ, кӧԏ кущӧм-бокԍаԋ боԍт, век тыԁалӧ ӧԏі: віна чінтӧ міјанлыԍ вын, отсалӧ паныԁ муныԍјаслы гӧԉԅӧԁны, омӧԉт-
ны сӧвет-влаԍтӧс, бырӧԁӧ јур-вежӧр ԁа ебӧс сотсіаԉізм-течыԍјаслыԍ.
Коԁ-јура јӧзӧн сотсіаԉізмтӧ он вӧч! Меԁ оз ло міјан-пӧвсын ԋӧԏі јуыԍ комуԋіст, комсомолеч, профсојузса шԉен, сӧвет- влаԍт јонмӧԁӧм-понԁа тӧжԁыԍыԍ робочеј ԁа креԍԏаԋін. Ас-олан-ногнаным велӧԁам јӧзӧс јутӧг овны, саԃӧн гажӧԁчыны, став вын пуктыны сотсіаԉізм-течан уҗӧ ԁа сіјӧ уҗас велӧԁчӧмӧ. Віна, самӧкур ԁа сур — міјанӧс паԁмӧԁыԍјас, врагјас; ԋіга, гаԅет, кіно ԁа раԃіо міјан отсаԍыԍјас. Еновтчам асԍыным вын бырӧԁӧмыԍ, врагјаслы отсалӧмыԍ, кутчіԍам міјанлы отсаԍыԍјас-берԁӧ!
Віна-јуӧм ԁа мыжјас.
Меԁԍа уна мыжјас овлӧны віна-јуӧм-помыԍ: куԉігаԋітӧм, тышкаԍӧм, мортвіјӧм, нывјасӧс мырԁӧналӧм; унҗык растратајасыс овлӧны та-понԁа-жӧ. 1928-ԁ воԍа мај-тӧлыԍԍа „Комі му“-журналын ем стаԏԏа Богословскеј-јортлӧн: „Преступность в Коми области в 1927 г.“. Тајӧ стаԏԏасӧ гіжӧма Нарсуԁјас ԁа Обсуԁ-пыр мунӧм суԁ-ԃелӧјас-ԍерԏі, а суԁаԁ-ӧԁ воӧ сӧмын гырыԍҗык мыжјас, мукӧԁыс суԁӧԇыԁ оз волы: сіԇ кусӧ, ԉібӧ помаԍӧ ісполкомын ԁа міԉітсіјаын.
Суԁӧԇыԃ волӧма со-мыјԁа ԃелӧјас:
1. 1927-ԁ воын воԇԇа 6 тӧлыԍас вӧлӧма 2879 ԃелӧ, мӧԁас — 2954 ԃелӧ, во-гӧгӧрӧн — 5832 ԃелӧ, сіԇкӧ мӧԁ воҗынас суԁӧԇ-воана ԃелӧјас соԁӧма:
тајӧ каԁас нӧшта вӧлі Окԏабрса Ревоԉутсіјалы 10 во тырӧм-куԅа амԋіԍԏіја, уна мыжјас прӧԍԏітчіс суԁӧ волытӧг, ԋе-кӧ сіјӧ еԍкӧ нӧшта-на јона соԁіс мыжјас-лыԁыс.
2. Мӧԁа-мӧԁ-костын омӧԉа олӧм-понԁа (тышкаԍӧм, морт-віјӧм ԁа с. в.) ԃелӧјас вӧлӧма 2296 — 39,4% став ԃелӧыслӧн. Таԍ: морт-віјӧм-јылыԍ — 64, нывјасӧс мырԁӧналӧмыԍ — 50; гырыԍ ԃојјас (ранајас) вӧчӧмыԍ — 20 ԃелӧ, мукӧԁыс посԋіҗыкӧԍ (кокԋіԃік ранајас, с. в.).
3. Куԉіганство-јылыԍ вӧлӧма 1066 ԃелӧ — 18,3% став ԃелӧјас-піԍыс.
Тащӧм-пӧлӧс ԃелӧјас пӧшԏі ставыс овлӧ јуӧм-понԁа, сіԇкӧ 74,9% суԁӧԇ-воан ԃелӧјас јуӧм-понԁа. Мыјԁа суԁӧԇыс ез волы — шуны он вермы, — ме-ногыԍ којмӧԁ јукӧныԍ-кынԇі суԁӧԇыԁ оз волыв.
Та-ԍерԏі Богословскіј јорт шуӧ: куԉіганство, нӧјтӧм, коԍаԍӧм — меԁԍа паԍкалӧм мыжјас Комі облаԍтын.
Мыжԁӧма ԁа шуӧма суԁӧн пукӧԁны:
1) куԉігаԋітӧмыԍ — 512 мортӧс — 30% став мыжԁӧмыслыԍ;
2) мӧԁа-мӧԁ-костын омӧԉа олӧмла мыжԁӧма 470 мортӧс — 27% став мыжԁӧмыслыԍ.
Растратајасыԍ мыжԁӧма 2,5% став мыжԁӧмлыԍ, — сіԇкӧ веԉ паԍкыԁа-на паԍкалӧмаԍ растратајас.
4. Нывбабајасӧс мыжԁӧма 233 мортӧс — 13,4% став мыжԁӧмыслӧн; 69,5% самӧкур вӧчӧм-понԁа мыжԁӧмјасыԍ уԍӧ нывбабајас-вылӧ.
Воыԍ-воӧ мыжјас соԁӧны:
1) 1926-ԁ воын куԉіганство-понԁа мыжԁӧмјас вӧлӧмаԍ 48,1% став мыжԁӧмјасыԍ, тајӧ прочентыс вылынҗык став Респубԉіка-паԍта шӧркоԃ прӧчентыԍ 17%-ӧн. Мыжԁӧма вӧлі сек Комі облаԍт-паԍтаыԁ 152 мортӧс 1927-ԁ воын мыжԁӧма — 512 мортӧс, соԁӧма 237%... (ӧԁјӧ соԁӧ тані прӧчентыԁ, ԋебоԍ школајас ԁа лыԃԃыԍан-керкајас та-ӧԁјатӧ оз соԁны! Он-кӧ ԁугӧԁ тајӧ соԁӧмсӧ, — олӧмыԁ ԇікӧԇ паԁмас, колӧ чегны тајӧ прӧчентсӧ чінӧмлаԋ ԁа бырӧмлаԋ). Ԁа-ӧԁ унҗык ԃелӧыс куԉіганство-понԁаыԁ суԁӧԇыс ез-на волыв.
2) 1925-ԁ воын вӧлі мыжԁӧма ставсӧ 1017 м., 1926-ԁ воын — 1291 мортӧс, 1927-ԁ воын — 1745 мортӧс. Тајӧ, ԃерт, оз петкӧԁлы куԉтура соԁӧм, сӧмын горзӧ куԉтура паԍкӧԁан уҗ бурмӧԁӧм-понԁа. Вывті-ԋін ӧԁјӧ паԍкалӧны мыжԁӧмјас куԉіганство-понԁа ԁа нывјасӧс мырԁӧналӧм-понԁа. Тајӧ мыжјас, ԃерт, јуӧм-помыԍ. Нывјастӧ мырԁӧналӧмыԁ унҗыкыԍсӧ овлывлӧ коԁ-јурӧн ԁа арԏеԉӧн; попԁыԍыс& унҗыкыԍсӧ куԉігаԋітӧмыԍ пукавлӧм морт.
Со-мыјјас шуалӧ Богословскіј-јорт суԁ ԃелӧјас-ԍерԏі. Тајӧ інԁӧԁјас петкӧԁлӧны, кущӧм уна омӧԉтор вајӧ віна комі јӧзлы, мыјԁта војтыр ԏерпітӧ увечје ԁа ԍмерт віна-понԁа, мыјԁта јӧз пӧжԍӧ ԏурмајасын та-понԁа-жӧ. Ԁа ӧԁ, со, воыԍ-воӧ-на тајо страмыԁ паԍкалӧ! Колӧ боԍтԍыны чорыԁҗыка бырӧԁны тајӧс: јонҗыка мыжԁыны тащӧм мыж-вочыԍјасӧс ԁа пукӧԁны костті леԇтӧг; јон-
җыка нуӧԁны куԉтурнеј уҗ ԁа лӧԍӧԁны саԃа-гажјас. Огӧ-кӧ мі вермӧј тајӧ омӧԉ-торсӧ сіјӧ міјанӧс вермас ԁа ԇікӧԇ паԁмӧԁас комі ԍіктлыԍ выԉ олӧмлаԋ мунӧмсӧ.
Том јӧз! Унҗыкыԍ-ӧԁ ті тајӧ мыж-вӧчыԍјасыс. А-ӧԁ ті-жӧ выԉ олӧм лӧԍӧԁыԍјас. Сіԇкӧ, вајӧ-жӧ еновтчӧј тајӧ ԉок-уҗԍыс, кутчіԍӧј выԉ олӧм вӧчны.
Мыјла сӧвет-влаԍт воԍталіс кабакјас.
Тајӧ гіжӧԁсӧ лыԃԃыԍјаслӧн јурас вермас воны мӧвп: „тащӧм-кӧ уна омӧԉторјыс віна-помыԍ, мыј морланӧ-еԍкӧ сӧвет-влаԍтыс кабакјассӧ бӧр воԍталіс?“. Та-вылӧ колӧ шуны со мыј:
первој војасас ревоԉутсіја-бӧрын, кор ԋаԋјас вӧлі оз суԇԍы ԍојныным, секі сур-вінаыԁ оз ков вӧлі, јуӧм бырлі. Кор овмӧс понԁіс кыптыны, ԋаԋ лоі унҗык, сек креԍԏана бара попԁісны вӧчавны сур ԁа самӧкур, самӧкур-вӧчӧмыс вывті, јона паԍкаліс. Праԅԋікјас-воԇвылын мунан ԍікт-куԅа, ԁа быԁлаыԍ петӧ вӧсԋіԃік щынтор, — пырыԍ-пыр-жӧ гӧгӧрвоан: „тан уҗалӧ самӧкур-завоԁ". Уна ԍурс пуԁовԋа ԋаԋ таргајтасны креԍԏана самӧкур-вылӧ, ԍівушнеј выјыс самӧкурлӧн јона чінтіс нем креԍԏаналыԍ ԁа рыжмӧԁіс налыԍ чеԉаԃсӧ.
Сӧвет-влаԍт јона ԁа ԁыр вермаԍіс самӧкуркӧԁ "коԍӧн“ — законјасӧн, суԁӧн мыжԁӧмӧн. Сӧмын уна
ԍо воӧн вужјаԍӧм-тортӧ јур вежӧр соԁтытӧг, куԉтура уҗӧн јӧзлыԍ олан-ног вежтӧг, — ԋінӧм керны ез поԅ: јӧз ез гӧгӧрво аслыс бурлун вӧчӧмсӧ, — гуԍӧн, ԇебасӧн самӧкур-„завоԁјас“ соԁіны, самӧкур век ӧтарӧ паԍкаліс, понԁіс пӧԁтыны ԍіктӧс ԁа ԇікӧԇ торкны ԇоԋвіԇалун креԍԏаналыԍ.
Кор морт-воԇын сувтас кык ԉоктор, мортыԁ бӧрјас кокԋіҗыкԍӧ. Сіԇ-жӧ лоі вӧчны сӧвет-влаԍтлы: самӧкур-помԍыԁ омӧԉыс ԇоԋвіԇалунлы нӧшта-на унҗык роч-віна-ԁорыԍ, сеԍԍа вывті уна ԉок-ногӧн віԇӧны ԋаԋ самӧкур-вылӧ, а ԋаԋыс міјан ӧні-на ԍӧкыԁа суԇԍӧ ԍојныс. Самӧкурӧс вермӧм-могыԍ сӧвет-влаԍт бӧр восталіс кабакјас, леԇіс роч-віна.
Тајӧ вӧчӧма регыԁ-кежлӧ, сӧмын меԁ ԁугӧԁны самӧкур вӧчӧм, ӧлӧԁны ԁа ԇікӧԇ ԁугӧԁны јӧзӧс јуӧмыԍ куԉтура уҗӧн, јур-вежӧр соԁтӧмӧн, југԁӧԁӧмӧн.
Роч-вінатӧ унҗыксӧ вӧчӧны картупеԉыԍ, омӧԉыс сылӧн ещаҗык самӧкурыԍ (абу ԍівушнеј выј, коԁі уна самӧкураԁ ԁа меԁ јона вӧчӧ омӧԉсӧ ԇоԋвіԇалунлы).
Сӧвет-влаԍтлӧн ԍетӧма права меставывса влаԍтјаслы јӧз окоԏітӧм-шуӧм-ԍерԏі тупкавны кабакјас. Сіԇкӧ, кабакыԁ міјан ас-помын: колӧ-кӧ — ем; ԁугӧԁчам јуӧмыԍ ԁа самӧкур вӧчӧмыԍ, шуам кабактӧ тупкыны — сіјӧс пырыԍтӧм-пыр тупкасны. 1928-ԁ во-помлаԋас комсомол куԉтура-похоԁ-нуӧԁігӧн таԇтӧ зев уналаын тупкалісны кабакјассӧ. Сӧвет-правіԏеԉство ӧні пуктӧ став ебӧссӧ ін-
ԁустріаԉізатсіја-нуӧԁӧм-понԁа, выԉ пабрік-завоԁјас вӧчалӧм-понԁа. Сӧмын сур-віна вӧчан промышԉенноԍԏ оз паԍкав, понԁас век ӧтарӧ топавны ԃа коԉӧ сӧмын боԉԋічајаслы ԁа лабораторіјајасын уҗавны колан ԍпірт вӧчмӧн. Колӧ јонҗыка зіԉны віна-јуӧмкӧԁ вермаԍӧм-понԁа, меԁ регыԁҗык бырасны кабакјас ԁа сур-віна-вӧчан промышԉенноԍԏ.
Коԁ-јура јӧзӧн сотсіаԉізм он вӧч. Бырӧԁам віна-јуӧм!
Ԋекымын-кывјӧн мӧԁпӧв каԅтыштам, мыј-јылыԍ мі ԍорԋітім тајӧ-ԋігаас ӧнӧԇ:
1. Озырјаслы, сарјаслы віна вӧлі вајӧ озырлун, чінтӧ уҗалыԍ-јӧзлыԍ вын озырјаскӧԁ тышкаԍны. Ԍурс-војасӧн віна-јуӧм зев чорыԁа нырӧма міјан олӧмӧ: быԁ гаж, быԁ шог коԉԉавԍіс вінаӧн, вінатӧг ԋінӧм ез вӧчԍыв. Міјан сӧвет-муын віна-јуӧм оз ков: сіјӧ торкӧ, паԁмӧԁӧ выԉ олӧм — сотсіаԉізм-нога олӧм-лӧԍӧԁӧм.
2. Віна јуӧны "ԉекарство-пыԃԃі“. Сӧмын ԋекущӧм віԍӧм оз бурԁ віна-јуӧмӧн. Віна кіԍтӧ ԇоԋвіԇалунтӧ; віна-јуӧм-понԁа жебмӧ морт, віԍмӧ быԁԍама віԍӧмјасӧн.
3. Меԁԍа уна омӧԉ, шог ԁа ԍінва вајӧ віна-јуӧм ԍемја-пыщсалы. Коԁ-јурӧн нӧјтӧны бабаӧс, ԍемјаӧс; став нажетка ԁа паԍкӧм ԍемјалӧн мунӧ віна-вылӧ, а ԍемјаас паԍтӧмӧԍ, щыгӧԍ. Віна-јуыԍлӧн чеԉаԃыс лоӧны вывті віԍлӧсӧԍ, мучітчӧ-
ны ԁа јорӧны на-понԁа тӧжԁыԍтӧм јуыԍ баԏ-мамӧс.
4. Полӧм-понԁа нывбабајас вӧчӧны мужікјаслы ԉібӧ мусукјаслы самӧкур. Самӧкур-вылӧ ԉок-ногӧн торја-ԋін уна таргајтӧны ԋаԋ. Самӧкур торја-ԋін уна (аслас ԍівушнеј выј понԁа) кіԍтӧ ԇоԋвіԇалунсӧ јуыԍјаслыԍ, сіԇкӧ омӧԉыс тан торја-ԋін уна. Роч віна вузалӧм лӧԍӧԁӧма самӧкурӧс вермӧм могыԍ. Колӧ ԁугӧԁчыны самӧкур вӧчӧмыԍ ԁа јуӧмыԍ, сеԍԍа шуны тупкыны кабакјас.
5. Вічко праԅԋікјас — сур-вінаа праԅԋікјас. Быԁ праԅԋік-ԁырјі ковтӧг, ԋекущӧм пӧԉзатӧг віԇԍӧ зев уна ԍӧм поп-ԃак-вылӧ ԁа сур віна-вылӧ. Тајӧ ԍӧм-вылӧ поԅӧ прамејҗыка лӧԍӧԁны асԍыным овмӧс, суԇӧԁны ԋігајас ԁа гаԅетјас, кіно ԁа раԃіо, фізкуԉтура-ворсанторјас. Та ногӧн поԅас пӧԉзаӧн, гажаа коԉԉавны праԅԋікјас јутӧг, тыш-піԋтӧг, морт-вітӧг.
6. Віна-јуӧм вајӧ уна омӧԉ јӧз-кост уҗлы: јуӧм-понԁа унҗыкыԍсӧ овлӧны ԍӧм-таргајтӧм, лотајтӧмјас; јуӧм-понԁа морт оз кут вермыны нуӧԁны јӧз-кост уҗ; јуӧм-понԁа комуԋістјас ԁа комсомоԉечјас таԉалӧны асԍыныс комуԋіст-ԋімсӧ ԁа гражԁаԋін-ԋімсӧ вос-піын, ԋајтын; сӧветын уҗалыԍјас јуӧм-понԁа јанӧԁӧны, омӧԉтӧны сӧвет-влаԍтӧс ԁа комуԋіст парԏіјаӧс паныԁ муныԍјас. Јуӧм омӧԉтӧ, торкӧ пабрік-завоԁјасын ԁа віԇму-берԁын уҗ јӧзлыԍ, гӧԉмӧԁӧ міјанӧс.
7. Віна-јуӧм-понԁа лоалӧны быԁԍама мыжјас (куԉіганство, нӧјтӧм-тышкаԍӧм, морт-віјӧм, нывјаԍӧс мырԁӧналӧм, с. в.), таԍаԋ суԁ ԁа ԏурма.
8. Віна-јуӧм — важ олӧмлӧн, пемыԁ-олӧмлӧн коԉӧс, сіјӧ оз тӧр выԉ олӧмӧ, торкӧ сотсіаԉізм-течан уҗ. Ԁугԁам віна-јуӧмыԍ, еновтам коԁ-јура „гаж", кутчіԍам саԃа-гажӧ. Віјам віна-гагјӧс!
Кыԇ тајӧс вӧчны? Ԃерт, олӧмыс, вінакӧԁ вермаԍан уҗыс ачыс петкӧԁлас, кыԇ бурҗык вежны јӧзлыԍ мӧвпјассӧ віна јылыԍ, кыԇі кокԋіҗык ԁугӧԁны јуӧмыԍ. Ӧткымын тујјас сӧмын інԁам мі.
Меԁ-војԁӧр, ԃерт, комуԋістјаслы ԁа комсомоԉечјаслы ԁа профсојузса шԉенјаслы ковмас еновтчыны јуӧмԍыԁ, меԁ на-вылӧ віԇӧԁӧмӧн щӧщ креԍԏанаыс велаласны јутӧг олӧм лӧԍӧԁны. Мі-кӧ олӧм вежыԍјас, јурнуӧԁыԍјаԍ, ого лоӧј воԇынӧԍ, ԃерт, ԋінӧм-і ԁумајтны віна-јуӧмӧс вермыны куш законјасӧн, суԁӧн вежны олас-ног јӧзлыԍ он вермы, сіԇкӧ колӧ јуӧмкӧԁ вермаԍӧмтӧ лӧԍӧԁны олас-ног вежӧмӧн, куԉтура паԍкӧԁӧмӧн (ԃерт мі огӧ ԁугӧԁчӧј мыжԁӧмыԍ ԁа суԃітӧмыԍ, нӧшта јонҗыка-на понԁам суԃітны, сӧмын мӧԁар-боксӧ — куԉтурала-ԁор-боксӧ, оласног-вежан-боксӧ — јонҗыка воԇԇаыԍ кутам вежны).
Став јутӧм јӧзлы меԁ-војԁӧр нывбабајаслы ԁа комсомоԉечјаслы колӧ ӧтувтчыны віна јуӧмкӧԁ вермаԍан обшществоӧ (общество борьбы с алкоголизмом), быԁлаӧ лӧԍӧԁавны тајӧ общшестволыԍ јачејкајас, ԁа јонҗыка зіԉны віна-јуӧмкӧԁ вермаԍан уҗ јонмӧԁӧм-понԁа. Унҗык јуыԍыс-ӧԁ оз тӧԁ віна-помыԍ лоан омӧԉсӧ аслас ԇоԋвіԇалунлы ԁа чеԉаԃ-ԇоԋвіԅалуныслы. Ԁумајтӧны віна-јуӧм-по-
мыԍ пӧԉза лоіг (сіјӧн веԍіг посԋі чеԉаԃӧс јуктӧԁӧны).
Та-понԁа велӧԁчӧм јӧзлы, меԃԍа јона ԁокторјаслы ԁа пеԉшӧрјаслы, колӧ частӧҗык вӧчавлыны ԁоклаԁјас ԁа ԉектсіјајас ԇоԋвіԇалунлы віна-јуӧм-помыԍ омӧԉ-торјас лоӧм-јылыԍ. Колӧ петкӧԁлыны та-јылыԍ карԏінајас, волшебнеј пӧнарӧн ԃіапоԅіԏівјас, кіно-карԏінаіас, меԁ-еԍкӧ јӧз ԍіннаныс аԁԇывлісны став омӧԉсӧ віналыԍ. Лыԃԃыԍан-керкајаслы, бібԉіоԏекајаслы, гырыԍјаслы ԁа посԋіјаслы, школајаслы колӧ частӧҗык віна-јуӧм-јылыԍ ԍорԋіјас, гораа лыԃԃыԍӧмјас нуӧԁавны, віна-помыԍ лоан омӧԉ-торјас-јылыԍ; сеԍԍа колӧ јонҗыка разӧԁны та-јылыԍ ԋігајас (врач Кокаԋінлыԍ "Віна-јуӧм-јылыԍ“-ԋігасӧ меԁ-еԍкӧ быԁ морт лыԃԃас ԃа мӧвпыштлас сені гіжӧм-јылыԍ. Колӧ, меԁ сіјӧ ԋігаыс быԁлаын тырмымӧн вӧлі). Колӧ щӧщ чукӧртавны, унаӧ віна-сур јуӧны праԅԋікјас-ԁырјі ԁа во-гӧгӧрӧн ас-ԍіктын; колӧ јӧзӧԁавны тајӧ лыԁпасјас ԁоклаԁјасын, гаԅетјасын, вӧчавны таыԍ ԃіаграммајас, плакатјас. Тајӧ уҗнас чуксавны јӧзӧс еновтчыны вінаа-сура вічко праԅԋікјасыԍ, велӧԁны гажаа коԉԉавны јутӧм выԉ праԅԋікјас.
Колӧ ԁугӧԁчыны вевԏԏӧмыԍ коԁ-јурӧн вӧчӧм суԃітана ԁа суԃіттӧм мыж-вӧчӧмјас: ԍемјаӧс ӧбӧԃітӧм, налыԍ ӧстаткі ԋаԋ-кусӧксӧ віна-вылӧ јуӧм, віԍлӧс чеԉаԃӧс јывԁӧм, с. в. Најӧјасӧс колӧ јӧзӧԁны, јанӧԁны ас-ԍіктын ԍорԋіӧн, ԍԏенӧ-ӧшӧԃан гаԅет-пыр, с. в. Быԁ гырыԍҗык мыж воштыны су-
ԁӧԇ, јанӧԁны сещӧм јӧзӧс, меԁ мукӧԁ ез вӧчны сіԇ-жӧ.
Коԁ-јура тышјастӧ пуктӧны гаж-пыԃԃі, сещӧм-на, ас-кужтӧмла, гӧԉ міјан ԍіктјасыԁ прамеј, бур саԃа-гажӧн. Колӧ паԍкӧԁны прамејҗыка саԃа гаж, куԉтура уҗ. Шуам кӧԏ, со, фізкуԉтура ԁа мукӧԁ кыпыԁа ворсӧмјас. Тајӧн том јӧзлы поԅӧ бура лыԍӧмтӧ песны, јонмӧԁны (вынԍӧԁны) аԍтӧ.
То, Ԏеԋԏуковса лыԃԃыԍан-керка (кар-берԁын) бура пуктӧма тајӧ уҗтӧ ԁа том јӧзыԁ ԇікӧԇ еновтчӧма јуӧмԍыԁ ԁа тышкаԍӧмԍыԁ, важ јуыԍ ԁа куԉігаԋітыԍ том јӧз зіԉа кутчіԍӧмаӧс &фізкултура-берԁӧ ԁа сеԍԍа став лыԃԃыԍан-керка уҗ-берԁӧ (та-јылыԍ віԇӧԁ 1928-ԁ воԍа № 4-5 „Комі Просвещенец"-журнал).
Мыјла-нӧ мукӧԁлаын оз поԅ вӧчны таԇі-жӧ? Быԁлаын поԅӧ, ԋекущӧм торја, гырыԍ рӧскоԁ та-вылӧ вӧчны оз ковмы То, Проԋԁор вӧлӧԍтын (Јемԁін уезԁ) лыԃԃыԍан-керка кыскӧма том јӧзӧс ԍпектакјас-сувтӧԁан ԁа чукӧрӧн-ԍылан уҗӧ, таԍаԋ том јӧзыԁ боԍтԍісны зіԉа куԉтурнеј уҗ-берԁӧ ԁа еновтчісны віна-јуӧмыԍ ԁа куԉігаԋітӧмыԍ. Сені креԍԏана јона ԋӧбӧны аԍныс ԋігајас ԁа гаԅетјас, бура сувтӧԁӧмаԍ віԇму-берԁ уҗјас. Ԃерт, Проԋԁорлӧн олӧмыԁ јона прамеј мукӧԁлаын-ԁорыԍ сіјӧ-жӧ комі муын. Мыјла-нӧ таԇсӧ оз поԅ вӧчны мукӧԁлаын? Зіԉа-кӧ боԍтчан — быԁлаын поԅас. А кінӧ ԁа раԃіо? Кіноыԁ быԁлаті новлӧԁлас, быԃԍама-олӧмсӧ петкӧԁлас ԍін-воԇаԁ ас-
ԍіктԍыԁ ԋекытчӧ ветлытӧг. Кінотӧ віԇӧԁігӧн, ԃерт, кӧԏ нӧшта јона јуыԍлӧн вінаыԁ вунлӧ. Мыјла-нӧ оз поԅ віна-вылӧ-пыԃԃі ԍӧмсӧ віԇны кіно-віԇӧԁӧм-вылӧ? Раԃіоӧн ас-пеԉнаԁ кывлан ылы-муыԍ олӧм-вылӧм, лӧԍыԁ ԍылӧм-ворсӧмјас, уҗавны велӧԁас щӧщ раԃіо. Раԃіо кывзігаԁ, ԃерт, вунлас ԇікӧԇ вінаыԁ. Мыјла-нӧ еԍкӧ оз поԅ быԁ лыԃԃыԍан-керкаӧ лӧԍӧԁны гӧраа-ԍорԋітан раԃіо, мыјла оз поԅ быԁ креԍԏанскеј керкаӧ лӧԍӧԁны ԃеԏекторнеј раԃіопріјомԋік (кӧԁі сувтас сӧмын 10 шајт)?
Зіԉа уҗалӧмӧн ставсӧ тајӧс поԅас вӧчны. Огӧ-кӧ кӧсјӧј ставӧн пӧԁны віна пӧвсын, вајӧ-жӧ боԍтчыламӧј уҗ-берԁӧ, панламӧј ыҗыԁ коԍ суркӧԁ, самӧкуркӧԁ, роч вінакӧԁ ԁа мукӧԁ-пӧлӧс алкогоԉа-јуанторјаскӧԁ. Вермім-кӧ мі вӧчны ревоԉутсіја ԁа кыпӧԁны ԇікӧԇ кіԍԍӧм овмӧс, вермамӧј-жӧ олӧм-ԍам вежны, куԉтура паԍкӧԁны, вінаӧс бырӧԁны!
Ӧтувтчӧмӧн віјам віна-гагјӧс!
Мыј колӧ лыԃԃыны та-јылыԍ?
1. Врач I. С. Кокаԋін. „Віна-јуӧм-јылыԍ". Комі ԋіга леԇан-ін. Сыктывԁінкар, 1927 во, ԁоныс 15 ур. Тајӧ ԁонтӧм, зев бур ԋіга. Кокԋіԃік, гӧгӧрвоана комі кывјӧн, зев уна прімерјасӧн ԁа лыԁпасјасӧн Кокаԋін-јорт (врач, ачыс комі креԍԏаԋін-пі — бура тӧԁӧ комі ԍіктса олӧм) петкӧԁлӧ омӧԉсӧ віна-помыԍ ԇоԋвіԇалунлы ԁа (ԋеуна) обш-
щественнеј уҗлы. Быԁ вінакӧԁ вермаԍыԍлы (ԁоклаԁ вӧчігӧн. беԍеԁа-нуӧԁігӧн. с. в.), быԁ віна-јуыԍлы (меԁ војԁӧр тӧԁас став омӧԉсӧ віналыԍ ԁа вӧԉіԍт јуас — оз-кӧ страк ԁа зывӧк боԍт) колӧ лыԃԃыны тајӧ ԋігасӧ. Колӧ, меԁ јонҗыка разӧԁасны тајӧ ԋігасӧ комі креԍԏана-пӧвсын вінакӧԁ вермаԍыԍјас.
2. Н. Богословский. „Преступность в Коми области в 1927 году“. „Комі му“-ԋіма журналын 1928-ԁ воԍа 5-ԁ (51-ԁ) №-ын.
3. А. Берлянд. „Алкоголизм и борьба с ним“.
Изд-во Наркомздрава, 1928 г. ԁоныс I шајт 75 ур.
4. „Против пьянства“. Пособие деревенским политпросветработникам. Приложение к журналу "Изба-читальня" № 2 за 1926 г.

Версия от 17:48, 20 ноября 2016

Источник — http://wiki.fu-lab.ru/index.php?title=Пос&oldid=46866