Пос

А. В. ЛАНКОВ. АРТАЛӦМ

Коміӧн лӧԍӧԁісны Жижова М. ԁа Сіԁӧрова А.

С. С. С. Р.-са Јӧзјаслӧн шӧрса ԋіга леԇанін МӦСКУА, 1926 во 3000 Соԁтӧм. 13. Соԁталӧм лыԁа ԉіԋејка-ԍерԏі. Картоныԍ вӧчӧј лыԁа ԉіԋејка. 14. Соԁталӧм лыԁа кыщ-ԍерԏі. 15 + 20 = 35. Картоныԍ вӧчӧј ыҗыԁ лыԁа кыщ. Арталан табԉітса. 15. Меԁ-воԇԇа віԅса лыԁ-ԁінӧ соԁталӧј мӧԁ віԅса лыԁјас. 16. Мӧԁ віԅса лыԁјас-ԁінӧ соԁталӧј којмӧԁ віԅса лыԁјас. 17. Којмӧԁ віԅса лыԁјас-ԁінӧ соԁталӧј ԋоԉӧԁ віԅса лыԁјас. 18. Меԁ-воԇԇа віԅса лыԁ-ԁінӧ соԁталӧј ԋоԉӧԁ віԏса лыԁјас. 19. Ԋоԉӧԁ віԅса лыԁјас-ԁінӧ соԁталӧј лыԁјаԍ вітӧԁ віԅыԍ. 20. Воԇӧ арталӧј лыԁ соԁталӧмӧн мӧԁа-мӧԁ віԅыԍ. 21. Вӧчӧј картоныԍ ыҗыԁ арталан табԉітса. 22. Арталӧј шщӧткі-вылын. 1. Пасјалӧј луԁ-вылын веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса му-пласт саԁ-улӧ 30 сыв куԅта ԁа 20 сыв паԍта. Тӧԁӧј, мыј куԅта лоӧ забор саԁ-гӧгӧр. 2. Саԁҗын-куԅта ԋоԉнан бокас колӧ коԁјыны канава. Мыј куԅта лоӧ канава? 3. Гіжтӧј саԁлыԍ план кԉеткаа грапітӧм, кабала-вылын? Пасјӧј сы-вылӧ канава. Уҗ. 1. Тушајаснытӧ асԍыныԁ мурталӧј (метрӧн); пасјалӧј ԏетраԃјасаныԁ. 2. Рісујтӧј асланыԁ ԏетраԃјасӧ тӧварышјасыԁлыԍ туша җуҗта віԅӧн-віԅӧн. Меԁ-ыҗыԁ віԅнас пасјӧј меԁ-куԅ тушасӧ, сеԍԍа ӧтарӧ посԋӧԁӧј меԁ-ічӧтӧԇыс. 3. Тӧԁмалӧј асԍыныԁ ԍӧктанытӧ. Пасјалӧј ас ԏетраԃјасаныԁ. Рісујтӧј асԍыныԁ ԍӧктанытӧ ԍіԇ-жӧ, кыԇ рісујтліԁ туша җуҗтанытӧ. 4. Тӧԁмалӧј, ӧԏі аршінын кымын ԇоԋ саԋԏіметр. 5. Арталӧј, ӧԏі путын кымын ԇоԋ саԋԏіметр. Заԁачајас лӧԍӧԁан торјас 1. Ва веԁра кыскӧ 30 тув. 2. Кӧнтуԍ выј веԁра кыскӧ 28 тув. 3. Веԁра јӧв 31 тув. 4. Веԁраӧ тӧрӧ 50 стӧкан ва ԉібӧ мукӧԁ кіԅӧртор. 5. Стӧканӧ тӧрӧ 17 паԋаԍан паԋ. 6. Паԋаԍан паԋӧ тӧрӧ 4 шщај јуан паԋ. 7. Шщај јуан паԋӧ тӧрӧ 45 војт. 8. Ԏеԉеграп ԍурја 4 сыв-куԅта. 9. Ԏеԉеграп ԍурјајас-кост овлывлӧ 30 — 40 сыв-куԅта. 10. Кӧрттуј реԉс овлывлӧ 20, 21, 28 пут-куԅта. 11. Ӧԏі пут реԉс кыскӧ 30 тув. Заԁачајас. Гортса кывтӧм-пемӧсјас. 6. Шӧркоԃԃӧм креԍԏанскӧј мӧс во-гӧгӧрын лыԍтӧ (ԍетӧ) 60 веԁра јӧв, кӧза лыԍтӧ 25 веԁра. Уна-ӧ во-гӧгӧрнас ӧтлаын лыԍтаԍны мӧс кӧзакӧԁ? 7. Тӧлкӧн, бура верԁігӧн, старајтігӧн кӧза вермас јӧв соԁтыны 15 веԁраӧԇ. Уна-ӧ старајтӧмӧн кӧза кутас лыԍтыны во-гӧгӧрын? 8. Выԉ воӧԇ мӧслы колӧ заптыны 45 пуԁ турун, кӧзалы — 7 пуԁ. Уна-ӧ кыкнаныслы ковмас заптыны турун? Уна-ӧ ковмас заптыны кык мӧслы ԁа кӧзалы? Уна-ӧ ковмас заптыны 2 кӧзалы ԁа 1 мӧслы? 9. Ӧԉӧ-Мікул ԋӧбіс 2 ԁоԃ турун. Ӧԏі ԁоԃԃыс кыскӧ 25 пуԁ, мӧԁыс — 22 пуԁ. Тырмас-ӧ сылы ӧԏі мӧскӧс верԁны выԉ воӧԇ ԋӧбӧм туруныс? Уҗалӧм. 10. Іԉԉа-Ваԍ 15 пуԁ ԍу коԉіс кӧјԁыс-вылӧ, 12 пуԁ вот мынтыны, 48 пуԁ ԍојны, 23 пуԁ вузавны. Уна-ӧ чукӧртӧма ԍу Іԉԉа-Ваԍ? 11. Мікул-Ӧԉӧ арталӧ асԍыс ԋаԋсӧ пуԁовԋаӧн. Сіјӧ чукӧртіс ставсӧ 98 пуԁовԋа. Коԁыс унҗык чукӧртіс, Іԉԉа-Ваԍ аԉі Мікул Ӧԉӧ? 12. Јепӧ-Іван заптіс пемӧсјаслы верԁас 7 ԁоԃ іԁ іԇас, кык-сымԁа бобӧԋаԋ, 28 ԁоԃ турун. Уна-ӧ верԁас сіјӧ чукӧртіс? 13. Піԉа-Іван бобӧԋаԋ ез кӧԇлы; турун сіјӧ чукӧртіс 11 ԁоԃԃӧн унҗык Јепӧ-Іваныԍ. Іԁ іԇас сылӧн вӧлі сыкӧԁ ӧт-мынԁа. Уна-ӧ верԁас чукӧртіс Піԉа-Іван? 14. 2 ԁоԃ бобӧԋаԋ пӧтлун ԍеԏӧ 3 ԁоԃ віԇвыв турун-мынԁа. Арталӧј кымын ԁоԃ віԇвыв турун ковмас верԁны 14 ԁоԃ бобӧԋан- турун-пыԃԃі ԁа 36 ԁоԃ віԇвыв турун-пыԃԃі? 15. Ічӧт Міш арталӧмӧн лоі — мӧсјас луԁын јірԍӧны во- гӧгӧрӧн 23 вежон, картаын сулалӧны 6 вежонӧн унҗык. Кымын вежон воын? 16. Міјан му-јӧр-гӧгӧр коԉан тулыс зев уна лебалісны руԁіԋік бобувјас, најӧ уна коԉк лсԇісны јог-турун-вылӧ. Коԉкјасԍыс петісны ӧԅім ԍојыԍ гагјас. Мі школаԍаԋ ветлім мујас-вылӧ 2 лун, гагјасыԍ мујассӧ весавны. Воԇԇа луннас весалім гагјасыԍ 27 му, мӧԁ луннас 14 муӧн унҗык. Кымын му мі весалім гагјаԍыԍ? 17. Му-јӧр-пӧлӧн креԍԏанајас коԁјісны кыкнан бокԍаԋыс канавајас. Налы вӧлі колӧ мујас віԇны ԋаԋ ԍојыԍ гагјасыԍ. Мі мурталім канавајасыслыԍ куԅтанысӧ. Ӧтар-бокса канаваыс вӧлі коԁјӧма 34 сыв 2 арш. куԅа, мӧԁар-боксаыс — 15 сывјӧн ԁа 2 аршынӧн куԅҗык. Мыј куԅта коԁјӧмаӧԍ креԍԏана 2 канава? 18. Іԁ-улын 20 му, ԍу-улын 3 сымԁа, картупеԉ-улын 21 муӧн унҗык ԍуыԍ. Кымын му-вылӧ пуктӧмаӧԍ картупеԉ?

Јӧз-кост уҗ нуӧԁанін.

19. Кужјын воԍтӧмаӧԍ лыԃԃыԍан керка (изба-читальня). Пекԋічаӧ сеԏчӧ волісны 18 морт, субӧтаӧ — кык сымԁа, вӧскреԍеԋԋаӧ 48 морт. Кымын морт воліс сетчӧ кујім лунӧн? 20. Лыԃԃыԍан керкаын ем кԋігајас, гаԅетјас. Сетчӧ воӧны „Беԁнота“-гаԅет, ,,Југыԁ туј.“ „Беԁнота“ лыԃԃӧны 27 лыԃԃыԍыԍ; „Југыԁ туј“ — 35 мортӧн унҗык. Кымын морт лыԃԃӧ гаԅет? 21. Міјан ԍіктԍаԋ ԍеԉсӧветӧԇ 7 верст, волісполкомӧԇ — 15 верст. Ԍеԉсӧветԍаԋ волісполкомӧԇ 12 версԏ. Менам баԏӧ вӧлӧн муніс ԍеԉсӧветӧ; сеԍаԋ сіјӧс ыстӧмаӧԍ могӧн волісполкомӧ; волісполкомԍаԋ воіс гортӧ. Кымын верст сіјӧ муніс вӧлӧн? Тајӧ заԁачасӧ рісујтӧј асланыԁ ԏетраԃјасаныԁ. 22. Школаын ем бібԉіоԏека. Сетчӧ гіжԍісны лыԃԃыԍыԍјас — 50 мужік-морт, нывбаба — кык сымԁа. Кымын лыԃԃыԍыԍ гіжԍіс сетчӧ? Лӧԍӧԁӧ тащӧм-жӧ заԁача ас школаса бібԉіоԏека-јывԍыныԁ. 23. Меԁ-воԇԇа отԃеԉеԋԋеын велӧԁчӧ 26 чеԉаԃ; мӧԁ отԃеԉеԋԋеын — 8 мортӧн унҗык; 2 старшӧјын ӧтлаын — кык мынԁаӧн ещаҗык меԁ-воԇԇа ԁа мӧԁ отԃеԉеԋԋејасыԍ. Кымын чеԉаԃ велӧԁчӧ школаын? Тӧԁмалӧј, кымын чеԉаԃ велӧԁчӧ быԁ отԃеԉеԋԋеын; рісујтӧј сіјӧс віԅӧн-віԅӧн; лӧԍӧԁӧј заԁачајас.

Вот.

24. Коԉан во міјан ԍікт мынтіс вот ԍуӧн ԁа іԁјӧн. Петыр-Міш мынтіс 22 пуԁовԋа ԍу, сеԍԍа 15 пуԁовԋа іԁ. Арталӧј, уна-ӧ ковмас сылы ԍуӧн мынтыны став вотсӧ? Вот боԍтігӧн 5 пуԁовԋа іԁ-пыԃԃі боԍтӧны 4 пуԁовԋа ԍу. 25. Петыр-Міш воклыԍ, Петыр-Ваԍлыԍ, боԍтісны вот ԍуӧн; сылыԍ боԍтісны 6 пуԁовԋаӧн унҗык Мішыԍ. Петыр-Ваԍ ез мынты ԍуӧн. Сіјӧ тулыснас вӧлі ԋӧбӧма ԋаԋ зајом-кабалајас. Сіјӧн став вотсӧ мынтіс. Кымын пуԁовԋа боԍтісны вот сылыԍ? 26. Таво Петыр-Міш вок-вылӧ віԇӧԁӧмӧн ԋӧбіс ԋаԋ-зајом-кабалајас. Ԋӧбіс 2 кабала, 10 пуԁовԋаӧн кабала-вылӧ. 4 кабала — пуԁовԋаа, 1 кабала — 5 пуԁовԋаа. Кымын пуԁовԋа-вылӧ ԋӧбіс сіјӧ ԋаԋ зајом кабалајас? Баԏ-мамыԁлыԍ тӧԁмалӧј, уна-ӧ коԉан воӧ мынтӧмаӧԍ вот, уна-ӧ таво-кежлӧ ковмас мынтыны. Ставсӧ сеԍԍа гіжалӧј асланыԁ ԏетраԃјасаԁ. Лӧԍӧԁӧј сы-јылыԍ заԁача.

Боԍтны лыԁ-вылӧ ас ԍіктса олӧм.

27. Школаӧ ветлӧны чеԉаԃ 3 ԍіктыԍ. Ӧԏі ԍіктас 20 керка, мӧԁас — кујім сымԁа, којмӧԁас 16 керка. Кымын керка кујімнан ԍіктас? Тіјан школаӧ кымын ԍіктыԍ чеԉаԃ ветлӧны? Кымын керка быԁ ԍіктын? Лӧԍӧԁӧј заԁача сы-вылӧ. 28. Тӧԁмалӧј кущӧм нажетка-вылӧ, кымын морт ветлӧны тіјан ԍіктыԍ. Пасјалӧј асланыԁ ԏетраԃјасаныԁ. Рісујтӧј віԅӧн-віԅӧн. Лӧԍӧԁӧј заԁачајас. 29. Тӧԁмалӧј, сеԍԍа пасјалӧј ылын-ӧ тіјан школаԍаԋ боԉԋічаӧԇ, ԍеԉсӧветӧԇ, волісполкомӧԇ, ас-увса карӧԇ. Рісујтӧј асланыԁ ԏетраԃјасаԁ; лӧԍӧԁӧј заԁачајас. 30. Пасјалӧј, уна-ӧ тіјан ԍіктын мӧс, вӧв, ыж, кукаԋ, порԍ. Лӧԍӧԁӧј заԁачајас. 31. Асланыԁ ԍіктса јӧзнытӧ јуклӧј арлыԁ-ԍерԏі: кымын арӧсӧԇ: арӧсԍаԋ — кујімӧԇ; кујімԍаԋ — ԍіԅімӧԇ; ԍіԅімԍаԋ — ԁас кыкӧԇ; ԁас кыкԍаԋ — ԁас кӧкјамысӧԇ; ԁас кӧкјамысԍаԋ — кыԅ вітӧԇ; кыԅвітԍаԋ — комын вітӧԇ; 35 — 45; 45 — 50: 50 — 80; 80 — 100; ԍо арӧсыԍ ыҗыԁҗыкјас. Рісујтӧј ԏетраԃјасаныԁ віԅӧн-віԅӧн. Лӧԍӧԁӧј заԁачајас.

Ыҗта мурталӧм.

32. Тіјан школааныԁ коԁ класс ыҗыԁҗык? Коԁыс меԁ-ічӧт? 33. Тіјан классаныԁ җоҗ аԉі пӧтӧлӧк ыҗыԁҗык? Млаԁшӧј клаесаԁ аԉі стреԃԋӧјаԁ ыҗыԁҗык җоҗ? 34. Гіжӧј 2 ӧтыжта веԍкыԁԋоԉпеԉӧсајас. Гіжӧј 2 веԍкыԁԋоԉпеԉӧса ічӧта-ыҗыԁа. 35. Веԍкыԁԋоԉпеԉӧсаӧн тӧԁмӧԁігӧн поԅӧ ԍорԋітны најӧ бокјас-јылыԍ, пеԉӧсјас-јылыԍ, ыҗта-јылыԍ. Колӧ кужны ыҗта муртавны. 36. Черԏітӧј ԁӧска-вылӧ кв. аршін, кв. пут., кв метр. 37. Черԏітӧј җоҗӧ кв. сыв. 38. Черԏітӧј кыз кабала-вылӧ кык кв. ԃујм, 2 кв. вершӧк, сеԍԍа најӧс вунԁӧј. Ывлаын мурталӧј 2 кв. сыв, 2 кв. метр. 39. Тані кымын кв. саԋԏіметр? 40. Тані кымын кв. саԋԏіметр'? Тані кымын кв. саԋԏіметр? Тані кымын кв. саԋԏіметр? 41. Ывлавылын пасјалӧј 3, 4, 5, 8, 10, 12 кв. метр. 42. Ывлавылын пасјалӧј 6, 8, 10, 16, 20, 24 кв. метр. 43. Гіжталӧј кваԁрат 9 кв. ԃм. ыҗта-паԍта. Чінталан. [...] Ывлавылын вочӧж уҗ.

44. Мурталӧј ју меԁ-паԍкыԁ інті, сеԍԍа меԁ-векԋіԁ інтіыс. Тӧԁмалӧј мынтаӧн паԍкыԁҗык, коԁыс? 45. Тӧԁмалӧј ԍіннаныԁ мулыԍ куԅтасӧ, паԍтасӧ. Тӧԁмалӧј коԁыс мынтаӧн ыҗыԁҗык. 46. Воԍковӧн мурталӧј мулыԍ куԅта, паԍта, тӧԁмалӧј мынтаӧн коԁыс ыҗыԁҗык. 47. Мурталӧј гезјӧн мулыԍ куԅта, паԍта. Тӧԁмалӧј мынтаӧн коԁыс ыҗыԁҗык? 48. Јуӧ шыбытӧј чагтӧр, часі-ԍерԏі тӧԁмалӧј кымын метр сіјӧ кывтас ва візув-куԅта ӧԏі мінутын. 49. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ вермаԁ мунны мінутӧн шӧр-коԃ воԍласӧн. Куԅ-ӧ туј вермаԁ котӧртны 1 мінутын, тӧԁмалӧј котӧртӧмӧн аԉі воԍласӧн куԅҗык туј мунаԁ. Мынԁаӧн унҗык? 50. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ воԍлӧн мунас вӧв мінутын, уна-ӧ мунас гӧԋітӧмӧн 1 мінутын. Тӧԁмалӧј кор унҗык мунас, мынԁаӧн унҗык?. 51. Рісујтӧј віԅӧн-віԅӧн уна-ӧ мунас морт (воԍлӧн, котӧрӧн), вӧв (воԍлӧн, гӧԋечӧн), ва візув. 52. Рытывԍаԋ асывла-ԁорӧ сувтӧԁлӧј века. Сені пасјӧј 10 метр-куԅа кост, сіјӧ лоӧ керка-бан. Сеԍԍа векаалӧј кык мукӧԁ ԍԏен боксӧ, сен пасјӧј 15 метр-куԅаӧн. Сы-бӧрын тӧԁмалӧј 1 керка ԍԏен-боклыԍ куԅасӧ. 53. Мурталӧј веԍкыԁԋоԉпеԉӧса 80 сыв куԅта, 30 ԍыв паԍта. Сіјӧ лоӧ ԃеԍеԏіна. [Ԃеԍеԏінаӧн мурталӧны му. ]

Ԋіма лыԁ чінталӧм. [...]

31. Чінталӧј шщӧткі-вылын ԋіма лыԁајас метра-мераӧн ԁа ԍӧм лыԁ.

Соԁтан-чінтан. 9. Лӧԍӧԁӧј ыҗыԁ арталан табԉітса став класыслы гӧгрӧсӧн часі-моз 1 — 100-ӧԇ. Вӧчӧј інԁалан беԃ. Велӧԁчӧј артавны.

Чінталӧм-вылӧ заԁачајас.

Гортса пемӧсјас.

54. Рочын бур мӧс, јӧла рӧԁ — јарославка ԁа колмогорка. Јарославка бура тӧлка верԁӧмӧн, старајтӧмӧн вермас лыԍтыны 40 веԁраӧԇ тӧлыԍын. Шӧркоԃԃӧм лыԍтыԍ колмогорка — 12 веԁраӧн ещаҗык. Кымын веԁра лыԍтӧ колмогорка тӧлыԍын? [Јарославка.] 55. Кок-јывса ԍӧкта јарославка мӧслӧн 22 пуԁ, чіг јај 9 пуԁ. Кымын пуԁ кыскӧ ты, ԍӧлӧм, јур, кокыс? 56. Шӧркоԃԃӧм кокјыв ԍӧкта колмогорка мӧслӧн 4 пуԁјӧн унҗык. Јур, кок ԁа гырк пыщкӧсыс кыскӧ 14 п. Уна-ӧ кыскӧ јајыс? 57. Јарославка мӧслӧн јӧв сук. Тӧлыԍԍа лыԍтӧмыԍ поԅӧ чукӧртны 1 1/2 пуԁ выј. Колмогорка мӧс веԁра јӧлыԍ артмӧ 1 тув выј. Кымын тувјӧн унҗык выј артмас тӧлыԍын јарославка мӧс јӧлыԍ? 58. Картајас овлӧны җоҗаӧԍ і җоҗтӧмӧԍ. Җоҗа картаыԍ кујӧԁ быԁлун весалӧны. Җоҗтӧмыԍ — во-гӧгӧрын ӧтчыԁ, кыкыԍ. Җоҗтӧм картаӧ колӧ воԉӧс ӧԏі мӧслы 55 пуԁ, җоҗа картаӧ воԉӧс колӧ 22 пуԁјӧн ещаҗык. Уна-ӧ воԉӧс ковмас во-гӧгӧрын 1 мӧслы җоҗа картаын? 59. Шӧркоԃԃӧм мӧслы колӧ тӧвҗын-кежлӧ 85 пуԁ бур іԁ іԇас, бур турун ковмас 30 пуԁјӧн ещаҗык; уна-ӧ ковмас турун тӧвҗын-кежлӧ 1 мӧслы? 60. Ангԉіјскӧј порԍ рӧԁ зев гырыԍ. 8 арӧса порԍ кыскывлӧ 22 пуԁјӧԇ. Арӧса порԍ 12 пуԁјӧн ещаҗык. Уна-ӧ кыскас сещӧм арӧса порԍ туша? 61. Арӧса порԍ роч посԋі рӧԁыԍ кыскӧ 2 пуԁ. Пуԁ порԍ јај-вылӧ ԍетны 10 пуԁ ԋаԋ. Арталӧј, кущӧм порԍ рӧԁ барышнӧҗык віԇны. 62. Аграном віԇлӧма 2 во ангԉіјскӧј рӧԁыԍ порԍ. ІІервојја воас вајӧма 29 порԍ-пі, мӧԁ воас 11 порԍ-піјанӧн ещаҗык. Кымын порԍ-пі вајӧма кык воӧн? 63. Во-чӧж-кежлӧ порԍлы колӧ 15 пуԁ пыԅ, 80 пуԁ картупеԉ; 4 пуԁ картупеԉ сулалӧ сымынԁа-жӧ, мынԁа 1 пуԁ пыԅ. Арталӧј во-гӧгӧрса барыш порԍ туша-вылӧ. Арӧса порԍ-вылӧ ԍетӧны 100 пуԁ ԋаԋ.

Заԁачајас му-віԇ уҗалӧм-јылыԍ.

64. Воԇԇа воын міјан ԍіктсајас чукӧртісны ԃеԍеԏінаыԍ 45 пуԁјӧн ԍу. Ԍемӧ-Міш асԍыс мусӧ јона раԃејтіс, кујӧԁаліс, кӧԇіс бур којԁысӧн — сіјӧ чукӧртіс ԃеԍеԏінаыԍ 100 пуԁјӧн. Уна-ӧ нӧ унҗык чукӧртіс Ԍемӧ-Міш мукӧԁԍыс? 65. Меԁ му бурҗыка вајас ԋаԋ, колӧ быԁ пуԁовԋа кӧԇа-улӧ петкӧԁны 10 ԁоԃ кујӧԁ. Пеԁӧр-Павел кӧԇіс 8 пуԁовԋа іԁ. Став кӧԇа-улас сіјӧ петкӧԁіс 45 ԁоԃ кујӧԁ. Кымын ԁоԃ-колі јешщӧ петкӧԁны? 66. Омӧԉ віԇјас турунтӧмӧԍ, ԃеԍеԏінаыԍ сӧмын верман чукӧртны 48 пуԁ турун. Кірӧ-Ӧԋӧ аслас му-вылӧ кӧԇлӧма бобӧԋаԋ, 1/4 ԃеԍеԏіна-вылыԍ чукӧртӧма 75 пуԁ бобӧԋаԋ турун. Кымын пуԁјӧн ԍетӧма унҗык турун бобӧԋаԋа му омӧԉік віԇ-ԁорыԍ? 67. Кірӧ-Ӧԋӧ кӧԇӧма ԃеԍеԏін му-вылӧ 96 тув турун кӧјԁыс. Ԏімопејевка кӧԇлӧма 24 тув, мукӧԁ пӧлӧс кӧјԁыс сорлалӧмӧн 35 тув, а коԉасыс сылӧн вӧлӧма гӧрԁ бобӧԋаԋ кӧјԁыс. Уна-ӧ кӧԇлӧма бобӧԋаԋ? Тајӧ гіжӧԁ-ԍерԏі лӧԍӧԁӧј заԁачајас. Пуктас ԋімјас Колӧ во-кежлӧ ӧԏі морт-вылӧ сымынԁа пуԁ Граԁ му колӧ кваԁр. сыв. Кымын час колӧ уҗавны Капуста 4 6 12 Морков . . . . 2 5 10 Ԍвеклӧ 3 6 10 Ԍоркԋі г!- 2 5 Галан 2 2 5 Кушман 1 2 2 Лук 1 4 6 Ӧгурчі 3 8 15 Укрӧп Капуста ԁа ӧгурчі солавны. Шыблавны кӧјԁыс став јӧр паԍта. 1 15 — 21 п. 40 кв. сыв. бӧрӧзԁанас. 66 68. Боԍтӧј 40 кв. сыв-паԍта му-тор граԁјас-улӧ 1 мортлы. Вӧчалӧј граԁјас, пасјалӧј коԁ граԁ-вылӧ кущӧм пуктас пуктаԁ. Гіжтӧј план. 69. Граԁјас-вылӧ зев бур петкӧԁны пӧјім. Быԁ кваԁ. сыв-вылӧ поԅӧ пуктыны 5 тувјӧԇ. Школа јӧр-улын 20 кваԁ. сыв. Шкоԉԋікјас петкӧԁісны 2 веԁра 8 тувјӧн. Уна-ӧ ковԅас соԁтыны сетчӧ пӧјім? 70. Быԁ кв. сыв јӧр му-вылӧ колӧ пуктыны кык пуԁ-мынта кујӧԁ. Арын петкӧԁлісны 40 кв. сыв-паԍта јӧрӧ 2 кыԅ-пуԁја ԏеԉега кујӧԁ. Уна-ӧ ковмас соԁтыны сетчӧ кујӧԁ? 71. Лаԍеј-Ӧԋӧ пуктіс ԋоԉ 3 пуԁја мешӧк картупеԉ, керіс 96 пуԁ. Кымын пуԁјӧн унҗык керіс пуктӧмԍыс? 72. Лаԍеј-Ӧԋӧ граԁ му кујӧԁаліс арын, сылӧн суԍеԁыс кујӧԁаліс тулысын, керіс сыыжта-жӧ муыԍ сӧмын 55 пуԁ. Сылыԍ став вынсӧ муыслыԍ кыскіс картупеԉ корјыс. Кымын пуԁјӧн унҗык керіс картупеԉ Лаԍеј-Ӧԋӧ быԁ граԁјыԍ аслас суԍеԁыԍ? Јӧзкост уҗаланінјас.

73. Јепоӧ (копераԏівӧ) вајісны 10 пуԁја 17 тувја бӧчка ԍеԉгі. Куш бӧчкаыс кыскӧ 1 пуԁ 28 тув. Уна-ӧ бӧчкаын вӧлі ԍеԉгіыс. 74. Міјан јепоӧ вајісны 96 пуԁ ԏеԉега-шына кӧрт. 27 пуԁ 5 тув сеԍ нуісны совкозӧ. Уна-ӧ коԉі кӧрԏ? 75. Міјан ԍіктӧ лӧԍӧԁісны прокатнӧј пункт. Сеԍ ԁонтӧм ԁоныԍ ԍетӧны креԍԏаналы вӧԁітчыны быԁ пӧлӧс му уҗалан ыщкан, тӧлӧԁчан машінајас. Меԁ-јона креԍԏанајас вӧԃітчӧны тӧлӧԁчан машінаӧн. Лаԍеј-Ӧԋӧ аслас піыскӧԁ луншӧрӧԇ машінаӧн тӧлӧԁӧ 48 пуԁјӧԇ. Зырјӧн сӧмын вермас тӧлӧԁны 12 пуԁ. Мынтаӧн унҗык вермас тӧлӧԁны луншӧрӧԇ машінаӧн? 76. Прокатнӧј пунктын ем 28 ӧԏік вӧла плуг, 9 кык вӧла плуг. 29 плуг арԏеԉ&піас вӧлі прӧстӧј плугјас, мукӧԁыс бурҗык сорт плуг „Сакка“. Кымын плуг вӧлі „Сакка“ (пабрік) сорт-& 77. Міјан школаӧ ветлӧны 95 чеԉаԃ. 17 морт гіжԍіс піоԋерӧ, 32 морт комсомолӧ. Кымын гіжԍытӧм чеԉаԃ? 78. Міјан чеԉаԃјаслы воԍԍіс клуб (спорԏівнӧј). Сетчӧ гіжԍісны 48 шԉен; ԃеԏінајас гіжԍісны 8 мортӧн унҗык нывпосԋіыԍ. Кымын зонпосԋі гіжԍісны клубӧ, кымын нывпосԋі? 79. Ӧԏі тувсов лунӧ шкоԉԋікјас лӧԍӧԁісны пујас пуктан лун. Ставсӧ пуктісны 85 пу кыԇ ԁа ԉӧм. Ԉӧмсӧ пуктісны 15 пуӧн унҗык. Уна-ӧ пуктісны кыԇ-пу? 80. Лыԃԃӧј, уна-ӧ меԁ-бӧрја тӧлыԍнас боԍталӧмаӧԍ бібԉіоԏекаыԍ кԋіга. Тӧԁмалӧј кор унҗык боԍталӧмаӧԍ — меԁ-бӧрја тӧлыԍнас, аԉі воԇԇанас? Рісујтӧј віԅӧн-віԅӧн, вӧчӧј ԃіаграмма. 81. Тӧԁмалӧј, кымын шкоԉԋік віԍліс тајӧ тӧлыԍнас. Тӧԁмалӧј, тајӧ тӧлыԍнас аԉі воԇԇанас унҗык вӧлі віԍыԍ? Рісујтӧј... 82. Тӧԁмалӧј, кымын віԍыԍӧс вајісны воԇԇа тӧлыԍнас боԉԋічаӧ, кымын бурԁіс, кымын морт кулі. Вӧчӧј ԃіаграмма. Лыԁӧ боԍтӧм асму-вывса олӧм.

83. Лыԃԃӧј асланыԁ ԍіктыԍ: 1. Кымын (олыԍ) керка јур, 2. Кымын вӧвтӧм керка. 3. Кымын мӧстӧм керка. 4. Кымын мутӧм олыԍ. Вӧчӧј ԃіаграмма. 84. Јуаԍӧј асланыԁ ԍіктыԍ: 1. Кымын ԃеԍеԏін му-улын. 2. Кымын ԃеԍеԏін віԇ-улын. 3. Вӧчӧј ԃіаграмма. Лӧԍӧԁӧј заԁачајас. 85. Мурталӧј, тӧԁмалӧј уна-ӧ му граԁ-улын. Гіжтӧј план. 86. Тӧԁмалӧј уна-ӧ му став керка-улас, тіјан ԍікт-улын. Вӧчӧј заԁача. 87. Тӧԁмаԍӧј кущӧм тіјан ем учрежԃеԋԋӧјас ԍіктын, тӧԁмалӧј, јуалӧј мыј најӧ керӧны, мыјла најӧ колӧны міјанлы? 88. Јуаԍлӧј асланыԁ баԏ-мамыԁлыԍ, рӧԁвужыԁлыԍ, тӧԁсаыԁлыԍ, коԁі најӧ піыԍ гіжԍӧма пропсојузӧ, кущӧмӧ. Гіжӧј тајӧс. 89. Тӧԁмалӧј: кымын гіжԍӧма. Кымын абу гіжԍӧма. Рісујтӧј. Гіжӧј заԁачајас.

Ӧктӧм, јукӧм.

4-вылӧ ӧктан табԉітса. 1. Гіжӧј 2-вылӧ ӧктан табԉітса. 2. Арталӧј шщӧткі-вылын ԋоԉӧн. 3. 4 X 2 4X3 4X4 4X5 20 X 4 4X6 Кымын тані віԅ? Кымын јӧртӧԁ віԅас? Кымын став јӧртӧԁыс? Соԁтӧј улысԍаԋыс јешщӧ ӧԏік віԅ. Кымын лоӧ јӧртӧԁ? 4. 24 + 4 4 X7 Кымын колӧ поԁков 7 вӧвлы. 5. 28 + 4 4X8 Гіжтӧј веԍкыԁпеԉӧса 8 віԅыԍ, быԁ віԅ 4 кв. см. Кымын кв. саԋԏіметр лоӧ? 6. 32 + 4 4X9 Ӧшіԋын 4 ԍԏеклӧ-тор. Кымын ԍԏеклӧ 9 ӧшіԋын? Рісујтӧј. 7. Вӧчӧј ас ԏетраԃаныԁ 9 віԅа 4 пеԉӧса ыҗыԁ јӧртӧԁ, быԁ віԅӧ торјӧԁалӧј бара 9 посԋіԃік јӧртӧԁјас. Сы пыщкӧ гіжӧј 2-ӧн ӧктан табԉітса? 8. Вӧчӧј кыз кабалаыԍ став класыслы ыҗыԁ табԉітса. 9. Гіжӧј ӧктан табԉітса 2, 4-ӧн-моз. 10. 4 X 2 11.4X5 12. 4 X 5 4X5 4X3 4 X4 4 X7 4X8 4X9

4 пеԉӧ јукӧм.

1. Гіжӧј јукан табԉітса 2-вылӧ. 2. 10 X 4 3. 4О-ыԍ чінталӧј 4-ӧн. 4. 4 : 4, 8 : 4, 12 : 4, 16 : 4, 20 : 4. 5. 28-ыԍ чінталӧј 4-ӧн, кымыныԍ поԅӧ чінтыны? 28 : 4. 6. 32-ыԍ чінталӧј 4-ӧн. Кымыныԍ поԅӧ чінтыны? 32 : 4. 7. 36-ыԍ чінталӧј 4-ӧн. Кымыныԍ поԅӧ чінтыны? 36 : 4. 8. 4 X 5 ' 28 : А 20 : 4 4 X8 4 X 6 32 : 4 ' 24 : 4 4 X9 4 X 7 36 : 4 9. Јуклӧј 4 пеԉӧ ӧктан-табԉітса-ԍерԏі. 10. Гіжӧј 4-вылӧ јуклан табԉітса. 11. 15-ыԍ чінталӧј 4-ӧн. Кымыныԍ поԅӧ чінтыны? Кымын коԉӧ? 12. 17 : 4, 22 : 4, 25 : 4, 29 : 4, 31 : 4, 35 : 4.

Заԁачајас.

90. Кымын кӧԉӧса ковмас 6 ԏеԉегаӧ? 91. Кымын пуԁ лоӧ 8 ԋоԉ пуԁја мешӧкын? 92. Кымын поԁков ковмас 3 тројка вӧвлы? 93. Му-вылын сулаліс 35 ԍу чумаԉі (суслан). Ӧԏі лунӧн нуісны 7 ԍу ԏеԉега 4 чумаԉіӧн ԏеԉега-вылӧ. Кымын чумаԉі сулалан коԉі му-вылӧ? 94. 5 зонпосԋі ԁа 3 нывпосԋі мунісны вотчыны. Быԁӧнлы налы ԍурі 4 щакӧн. Кымын щак најӧ ставныс вајісны гортӧ? 95. Кӧрттуј вагонын 9 лабіч; быԁ лабічын пукалӧ 4 мортӧн. Вагонын 45 морт. Кымын морт вагонын сулалӧ? 96. Му-вылыԍ керісны 32 пуԁовԋа картупеԉ. Кіԍталісны ԋоԉ пуԁја мешӧкјасӧ. Кымын картупеԉ тыра мешӧк лоі? 97. Міјан ԍіктԍаԋ карӧԇ 24 верст. Кымын часӧн воан карӧԇ, кутан-кӧ мунны 4 верстӧн час? 98. Кыкнан туј бокӧ пукталӧмаӧԍ (саԃітӧмаӧԍ) пујас. Туј 36 метр куԅта. Пуԍаԋ пуӧԇ кост 4 метр. Кымын пу быԁмӧ тујјас бокын? 99. Рісујтӧј заԁачасӧ. 100. Кымын 4 ԉіста ԏетраԃ петас 28 ԉіст кабалаыԍ? 101. Школаын 32 чеԉаԃ. Быԁ 4 мортлы ԍетӧны 1 каранԁашӧн. Кымын каранԁаш коԉас ԃужінаыԍ велӧԁчыԍјаслы ԍеталӧм бӧрын? 102. Марја ԋӧбіс 2 арш. 4 вершӧк куԅа ԉента, јукіс 4 пеԉӧ. Куԅӧ лоі быԁ ԉента тор? 103. 4 посԋі ԍоркԋі кыскӧ 1 тув. Чуманӧ тӧрӧ 24 сещӧм ԍоркԋі. Кымын тув кыскӧ сіјӧ ԍоркԋіа чуманыс?

Вітӧн ӧктӧм.

1. 5X2 5X 3 5 X4 2. Шщӧткі-вылын пукталӧј вітӧн-вітӧн. 3. 20 ԁ- 5 4 вітурын лоӧ 20 ур, соԁтам вітур. Кымын 5X5 ур лоӧ? 3 ԁасур 3 ԁасурын кымын ур? 10 X 3 Ԁасурын кымын вітур? 3 ԁасурын кымын вітур? 5 X 6 5. 30 + 5 3 ԁасур-ԁінӧ-кӧ соԁтам вітур, кымын ур лоӧ? 5X7 6. 10 X 4 Кымын моԉ 4 шщӧткі сутуга-вылын? 5 X 8 5 моԉԉӧн кымыныԍ сеԍ поԅӧ боԍтны? Тані кымын віԅ? Кымын јӧртӧԁ віԅын? Кымын јӧртӧԁ ставыс? Віт-пеԉӧ јуклӧм.

1. 3:5 10:5 15:5 20:5. 2. 50-ыԍ чінталӧј вітӧн-вітӧн. 3. 25-ыԍ чінталӧј вітӧн-вітӧн. 25:5 4. 10 јукӧј віт-пеԉӧ. Кујімыԍ ԁас јукӧј віт-неԉӧ. 30:5 5. 20:5 15:5 35:5. 6. Ԋоԉыԍ ԁас јукӧј віт-пеԉӧ. 40:5. ' 7. 25:5 20:5 45:5 8. Јуклӧј віт-пеԉӧ ӧктӧм табԉітса-ԍерԏі: 9. 5X5 5X6 5X7 5X8 5x9. 25:5 30:5 35:5 40:5 45:5. 10. Гіжӧј віԅӧн 5 пеԉӧ јукан табԉітса. 11. 22-ыԍ чінталӧј вітӧн-вітӧн. Кымыныԍ поԅӧ чінтыны? Кымын нӧшта коԉӧ? 12. 18 : 5 22 : 5 24 : 5 29 : 5 38 : 5 47 : 5 41 : 5 49 : 5 54 : 5 Заԁачајас. 104. Гімнаԍԏіка-вылын чеԉаԃ сувтісны 5 мортӧн віԅӧ. Ставыс лоі 6 віԅ. Кымын морт вӧлі гімнаԍԏіка-вылын? 105. Віԇ-вылыԍ локтӧны 5 пыжӧн 45 морт. Быԁ пыжын пукалӧны ӧтмынԁаӧн. Кымын морт быԁ пыжын? 106. 5 капуста граԁјыԍ кералісны 5 мачӧн, коԉі нӧшта 12 мач. Кымын вӧлі ставыс капуста мач граԁ-вылын? 107. Школа јӧрӧ чеԉаԃ пуктісны 8 віԅ, 5 пуӧн быԁ віԅӧ. 28 пу коԍміс, ез кутчіԍ. Кымын пу вужјаԍіс? 108. Јепоӧ вајісны чукӧрјасӧн 25 стӧкан. Быԁ чукӧрын 5 стӧканӧн. Кымын чукӧр вајісны? 109. Меԉԋічаыԍ вајісны 9 віт пуԁја мешӧк, 1 мешӧк 2 пуԁја. Кымын пуԁ вајісны ставсӧ меԉԋічаыԍ? 110. 30 пуԁовԋа картупеԉ кіԍтісны 5 пуԁовԋаа јашщікјасӧ. Кымын јашщік ковміс картупеԉ-улӧ? 111. 100 шајтыԍ коԉі 5 шајта 7 кабала, 1 ԁас шајта. Кымын шајт віԇӧма лоі? 112. Ԍіԏеч помаын 62 метр; 22 метр вунԁісны ешкынјас вылӧ. Коԉан ԍіԏечыԍ шӧралісны шушунјас, быԁ шушун-вылӧ 5 метрӧн. Кымын шушун шӧралісны?

8 ӧктӧм.

1. Шщӧткі-вылын пукталӧј кӧкјамысӧн. Тані кымын јӧртӧԁ? Рісујтӧј тащӧм-жӧ јӧртӧԁјас, сӧмын 4 віԅа, 8 јӧртӧԁӧн быԁ віԅын. 24+8 8X4 Рісујтӧј 5 віԅ, 8 јӧртӧԁӧн віԅын 8X5 5X8 Рісујтӧј 8X6 Рісујтӧј 8x7 Рісујтӧј 8x8 Рісујтӧј 8X9

Кӧкјамысӧн јуклӧм.

1. Боԍталӧј 80-ыԍ кӧкјамысӧн-кӧкјамысӧн. 16:8 2. Боԍталӧј 24-ыԍ кӧкјамысӧн. Кымыныԍ поԅас боԍтны? 24:8 Чінталӧј 32-ыԍ кӧкјамысӧн. 4. Чінталӧј 40-ыԍ кӧкјамысӧн. Чінталӧј 48-ыԍ кӧкјамысӧн. Чінталӧј 56-ыԍ кӧкјамысӧн. Чінталӧј 64-ыԍ кӧкјамысӧн. Чінталӧј 72-ыԍ кӧкјамысӧн.

Заԁачајас.

113. Шашкі пӧвјын 8 віԅ; быԁ віԅын 8 јӧртӧԁ. Ворсны понԁігӧн 48 јӧртӧԁ тупкӧса. Кымын јӧртӧԁ коԉӧ тупкытӧм? 114. Лӧԍӧԁӧј 5 кірпіч віԅыԍ, быԁ віԅын 8 кірпічӧн, чукӧр. Лӧԍӧԁісны кык сещӧм чукӧр. Кымын кірпіч коԉӧ 100-ыԍ. 115. Кымын воԍмушка 1 тувјын; 3 тувјын: 5 тувјын; 4 тувјын; 7 тувјын; 9 тувјын.

116. Агасын (піԋаын) 39 бур піԋ, 17 піԋ щыкӧм. Піԋјас сувтӧԁалӧма віԅӧн-віԅӧн, быԁ віԅын 8 піԋӧн. Агасын кымын піԋ віԅ? 117. Кылӧԁны колӧ 100 кер. Најӧс пурјалісны 9 пурјӧ 8 керӧн. Кымын пу коԉі? 118. 8 морт уҗалісны 2 лун ԋур коԍтан уҗ-вылын. Первоја луннас коԁјісны канава 25 сыв, мӧԁлуннас — 15 сыв. Кымын сывјӧн воіс морт-вылӧ? 119. 5 час аԍывԍаԋ луншӧрбӧрын часӧԇ меԉԋіча ізіс 72 пуԁ ԍу. Кымын пуԁ сіјӧ ізіс часын?

3-ӧн ӧктӧм.

1. Ӧктӧј кујімӧн. [...] 6. Гіжӧј јӧртӧԁјасӧ 3-ӧн ӧктӧм табԉітса. 7. Гіжӧј 3-ӧн ӧктӧм табԉітса віԅӧн-віԅӧн. 8. Посԋӧԁлӧј аршінӧ: 5 сыв, 8 сыв, 4 сыв 1 аршін, 7 сыв. 2 ар. 9 сыв 1 аршін.

Јуклӧј 3 пеԉӧ.

1. Боԍталӧј 30-ыԍ кујімӧн. 2. 6:3, 9:3, 12:3, 15:3, 18:3. 3. Боԍталӧј 21-ыԍ кујімӧн. Кымыныԍ поԅӧ боԍтны кујімӧн: 15:3, 6:3, 21:3. 4. Боԍталӧј кујімӧн 24-ыԍ. Кымыныԍ поԅӧ боԍтны: 12:3, 24:3. 5. Боԍталӧј кујімӧн 27-ыԍ. Кымыныԍ поԅӧ боԍтны: 15:3, 12:4, 27:3. [...] 8. Јуклӧј 3 пеԉӧ ӧктӧм табԉітса-ԍерԏі. 9. Гіжӧј віԅӧн 3-вылӧ јуклан табԉітса. 10. Аршіныԍ гырԍӧԁӧј сывјӧ. 9 ар.; 15 ар.; 27 ар; 4 ар.; 11 ар.; 16 ар.; 20 ар.; 25 ар. [...] Квајтӧн ӧктӧм.

Рісујтӧј кваԁрат 36 јӧртӧԁӧн. [...] 8. Гіжӧј јӧртӧԁјасӧ 6-ӧн ӧктан табԉітса. 9. Вӧчӧј ӧктан табԉітса віԅӧн. 6-вылӧ јуклӧм. 1. 60-ыԍ чінталӧј 6-тӧн. [...] [...] 9. Јуклӧј 6-ӧн ӧктӧм табԉітса-ԍерԏі. 10. Гіжӧј віԅӧн 6-вылӧ јуклан табԉітса. 9-ӧн ӧктӧм. 1. Боԍталӧј 9-ӧн. [...] • 7. Гіжӧј јӧртӧԁјасӧ 9-ӧн ӧктан табԉітса. 8. Лӧԍӧԁӧј віԅӧн 9-ӧн ӧктан табԉітса. 9 пеԉӧ јуклӧм. 1. Шыблалӧ 9-ӧн 90-ыԍ. 2. 18 : 9 3. Чінталӧј 27-ыԍ ӧкмысӧн. Кымыныԍ поԅӧ чінтыны? [...] 7. Чінталӧј 63-ыԍ 9-ӧн. Кымыныԍ поԅӧ чінтыны? [...] 8. Јуклӧј 9-вылӧ ӧктан табԉітса-ԍерԏі. 9. Гіҗӧј віԅӧн 9-вылӧ јуклан табԉітса. [...] Заԁачајас. 120. Ваԍӧ-Прокӧлӧн 6 ԃеԍеԏіна му. Налог мынтӧ быԁ ԃеԍеԏінаыԍ 3 пуԁ. Таво сіјӧ чукӧртіс пуԁ ԋаԋ. Уна-ӧ коԉі ԋаԋ вот мынтӧм бӧрын? 121. Петыр-Ваԍлы колӧ мынтыны 8 ԃеԍеԏіныԍ налог, пуԁјӧн ԃеԍеԏінаыԍ. Сіјӧ тулысын ԋӧбіс 25 пуԁ-вылӧ ԋаԋ зајӧм (клебнӧј зајӧм). Уна-ӧ вот ковмас мынтыны ԋаԋӧн? 122. Петыр-Іванлы пуктісны налог 45 пуԁ 5 ԃеԍеԏіна муыԍ. Ӧтчыԁ сіјӧ карӧ нуіс 2 ԃеԍеԏіныԍ. Уна-ӧ колӧ јешщӧ мынтыны? 123. Міјан грезԁын кујім ӧтыжта му-јӧр. Быԁ му-јӧрыԍ быԁ 9 керка јурӧ воӧ 27 ԃеԍеԏіна му. Кымын ԃеԍеԏін воӧ быԁ керка јурӧ? 124. Быԁ ԃеԍеԏін му-вылӧ кӧԇԍӧ 9 пуԁовԋа ԍу. Кымын пуԁовԋа кӧԇԍас 3 ԃеԍеԏін-вылӧ? 125. Совкозын кӧԇӧмаӧԍ 72 пуԁ ԍу. Кымын ԃеԍеԏіна му совкозын? 126. Кӧԍта-Іван 6 ԃеԍеԏін віԇԇыԍ чукӧртіс 48 ԁоԃ турун: Піԉа-Ваԍкалӧн сещӧм-жӧ віԇ 4 ԃеԍеԏін. Уна-ӧ чукӧртіс турун Піԉа-Ваԍка? 127. Ӧԏі мӧслы вогӧгӧр-кежлӧ колӧ 9 ԁоԃ турун. Кӧԍта-Іванлӧн 4 мӧс. Сіјӧ заптіс 48 ԁоԃ турун. Кымын ԁоԃ коԉӧ сылӧн посԋі пемӧсјаслы? 128. 27 пуԁовԋа картупеԉ-улӧ лӧԍӧԁӧмаӧԍ 9 мешӧк. Кымын пуԁовԋа картупеԉ тӧрас ӧԏі мешӧкӧ? 129. Картупеԉ му-вылыԍ керісны 45 пуԁовԋа картупеԉ; лӧԁісны 8 мешӧкӧ кујім пуԁјӧн. Кымын мешӧк ковмас јешщӧ коԉас картупеԉ-улӧ? 130. Карԍаԋ міјан јепоӧ колӧ вајны 54 мешӧк шобԁі. Быԁ ԁоԃԃӧ тӧрӧ 6 мешӧкӧн. Кымын вӧла-ԁоԃ ковмас карӧ ыстыны шобԁіла? 131. Меԉԋічаын быԁ ізкі часӧн ізӧ 9 пуԁ. Кымын пуԁ ізас 8 часӧн? 132. Меԉԋічаын 4 ізкі. Кымын пуԁ ізасны часӧн? 133. Ԍемӧ-Іван нуіс меԉԋічаӧ 86 пуԁ ԍу. Кымын часӧн ізԍас Ԍемӧлӧн ԍу ӧԏі ізкіӧн?

134. Быԁ пуԁ ізӧмыԍ боԍтӧны 3 тув пыԅ, 1 тув мунӧ бус-вылӧ. Прокӧ вајіс меԉԋічаӧ 9 пуԁ ԍу. Кымын пуԁ пыԅ нуас гортас? 135. Ԍемјалы лун-кежлӧ колӧ 9 тув ԋаԋ. Кымын лун-кежлӧ тырмас 6 тувја 9 тупӧԍ ԋаԋ? 136. Мӧс быԁ лун лыԍтӧ 6 кріԋча јӧв. Кымын кріԋча лыԍтас вежонӧн? 137. Чеԏвертнӧј бутулкаӧ тӧрӧ 2 кріԋча јӧв. Кымын веԁра лыԍтас ӧԏі мӧс вежонӧн? 138. Ӧԏі мортлы воҗын-кежлӧ колӧ 9 пуԁ пыԅ. Уна-ӧ колӧ заптыны пыԅ 5 морта ԍемјалы во-кежлӧ? 139. Пуԁ порԍ јај-вылӧ карын ԍетӧны 9 пуԁ ԋаԋ. Прокӧ порԍ туша вузаліс 81 пуԁ ԋаԋыԍ. Кымын пуԁ кыскіс порԍ тушаыс?

7-ӧн ӧктӧм.

1. Ӧктӧј ԍіԅімӧн. Рісујтӧј кваԁрат 49 јӧртӧԁӧн. 10. Гіжӧј јӧртӧԁјасӧ 7-вылӧ ӧктан табԉітса. 11. Вӧчӧј ӧктӧм табԉітса віԅӧн. 12. Кымын пут 5 сывјын, 8 сыв.; 4 сыв.; 8 сыв.; 9 сыв. 13. Посԋӧԁлӧј путӧ: 3 сыв.; 2 сыв. 1 пут.; 3 сыв. 6 пут.: 4 сыв. 2 пут; 5 сыв. 5 пут.; 6 сыв. 3 пут.

7 пеԉӧ јуклӧм.

1. 70-ыԍ чінталӧј 7-ӧн. 2. 14:7. 3 Чінталӧі 7-ӧн 21-ыԍ. Кымыныԍ поԅӧ чінтыны? Заԁачајас. 140. Мі велӧԁчім 9 вежон ԁа 2 лун. Кымын лун мі велӧԁчім? 141. Тӧвԍа каԋікулӧԇ коԉі 56 лун. Быԁ вежонын ӧԏі шојтчӧг лун. Кымын велӧԁчан лун тӧвԍа каԋікулӧԇ? 142 Шӧркоԃԃӧма рӧԁтігӧн ԁоԃԃа вӧв мунӧ часӧн 7 верст. Кӧрттуј машіна мунӧ ԋоԉ ӧԁјӧ. Кымын верст мунӧ кӧрттуј машіна часӧн? 143. Школа јӧрын велӧԁчыԍјас мурталісны ӧміԇ ԁа сетӧр пуктыны јӧр-тор 56 пут куԅта, 49 пут паԍта. Јӧр куԅта кыкнан бокас ԁа ӧԏі паԍта бокас пукталісны ӧміԇ ԁа сетӧр пујас 1 сывјӧн кост. Кымын пу пуктісны? 144. Міјан ԍіктын уԉіча 7 сыв паԍта, куԅтаыс кӧкјамыс сымԁа. Мыј куԅта уԉіча? 145. Шкоԉԋік лыԃԃіс кԋігаыԍ 7 ԉістбок. Лыԃԃытӧм коԉі 6 сымԁа. Кымын ԉістбок кԋігаын? 146. Ваԍӧ ԋӧбіс 48 ԉіст кабала; 13 ԉіст ԍетіс ічӧт чојлы. Коԉан кабалаыԍ вуріс ӧткоԃ 7 ԏетраԃ. Кымын ԉіста ԏетраԃ сылӧн артміс? 147. Карын 1 уԉічаын 56 керка. Ԍіԅімӧԁ јукӧныс пу керка, мукӧԁыс каменнӧј. Кымын каменнӧј керка сіјӧ уԉічаын? Ӧктӧм, јукӧм ԁасјасӧн ԁа ԁасјас-вылӧ: [...] 9. Саԋԏіметрын 10 міԉіметр.

10 саԋԏіметр шуԍӧ ԃетсіметрӧн. Куԅта мурталан метріческӧј табԉітса. 10 міԉіметрын (мм) 1 саԋԏіметр (см); 10 саԋԏіметрын 1 ԃетсіметр (ԃтс); 10 ԃетсіметрын 1 метр (м); 10 метрын 1 ԃекаметр (ԃкм); 10 ԃекаметрын 1 гектаметр (гм): 10 гектаметрын 1 кілометр (км).

Ԋімалыԁјас посԋӧԁлыны ԁа гырԍӧԁны метріческӧј муртјасӧн.

148. Посԋӧԁлӧј ԃтсм: 5 м.; 3 м. 5 ԃтсм.; 8 м. 3 ԃтсм.; 7 м. 5 ԃтсм. Посԋӧԁлӧј см: 2 ԃтсм; 4 ԃтсм. 2 см; 6 ԃтсм. 2 см; 9 ԃтсм 4 см. Посԋӧԁлӧј мм: 3 см; 4 см. 8 мм; 5 см. 5 мм; 7 см. 2 мм; 8 см. 8 мм.

149. Гырԍӧԁӧј поԍԋі мурталанјассӧ. ‘ 20 м; 40 м; 75 м; 82 м; 64 м; 96 м; 100 м. 30 ԃтсм; 90 ԃтсм; 24 ԃтсм; 36 ԃтсм; 87 ԃтсм; 72 ԃтсм; 91 ԃтсм; 50 см; 80 см; 15 см; 45 см; 27 см; 38 см; 62 см; 84 см; 70 мм; 90 мм; 28 мм; 33 мм; 49 мм; 56 мм; 65 мм; 89 мм. 150. Мурталӧј (стӧч) кабала ԉіст куԅта, ԁа паԍта; ізтӧгтув куԅта: кос кызта, асԍыныԁ туша куԅта; кԋігалыԍ куԅта, кызта, паԍта. Посԋӧԁлӧј, гырԍӧԁлӧј лыԁјассӧ.

Ӧктӧм ԁа јукӧм кыкпаса лыԁјас кыкпаса лыԁјас-вылӧ [...] 14. 69-ыԍ чінталӧј 23-ӧн. Кымыныԍ поԅас чінтыны? [...] 15. 70-ыԍ чінталӧј 14-ӧн. Кымыныԍ поԅас чінтыны? [...] 16. 54-ыԍ чінталӧј 18-ӧн. Кымыныԍ поԅас чінтыны? [...] Выԉ мурталанјас. 1. Кабала мурталӧны ԃеԍтјасӧн. Ԃеԍтын 24 ԉіст. 20 ԃеԍт ловӧ 1 стопа. Кабала стопа кыскӧ 12 14 тувјӧԇ. 2. Тувјын 96 зӧлӧтԋік. Кабала ԉістҗын (№ 7) кыскӧ 1 зӧлӧтԋік-мынԁа. Тӧԁмалӧј ԍӧкта: ԍојан паԋтыр валыԍ, ԍојан паԋтыр сакар пыԅлыԍ, паԋтыр совлыԍ, каранԁашлыԍ, перӧлыԍ. Посԋі ізјас шӧрыԍ корԍалӧј гірајас-вылӧ 1, 2, 3, 5, 10 зӧлӧтԋік ԍӧкта; пукталӧј најјас-вылӧ пасјас. (Поԅас із торјассӧ вуравны ічӧԏік мешӧкјасӧ). 3. Апԏекаын ԉекарствојас веԍітӧны граммјасӧн; 1 зӧлӧтԋікын ічӧԏіка 4 граммыԍ унҗык. 50 ԍутуԍ кыскӧ грамм мынԁа; шщај јуан паԋ-тыр на кыԍкӧ 4 грамм-мынԁа. Посԋі ізјас-шӧрыԍ корԍалӧј 1, 2, 3, 5, 10, 25, 50 грамм ԍӧкта ізјас; вӧчӧј најјас-вылӧ пасјас. Веԍіталӧј граммјас-вылӧ ԋаԋ туԍјас, лыа, мукӧԁтор. Корԍалӧј посԋі суԉіја чукӧрыԍ меԁ 25, 50, 100, 200 грамм ԍӧкта тӧрас ва.

Заԁачајас.

151. Ӧԅім јона щыкӧԁӧны ӧԅім гагјас. Коԉан во најјас міјан грезԁыԍ ԇікӧԇ щыкӧԁісны кӧԇа 2 ԃеԍеԏіна-вылыԍ. Креԍԏанајас коԁјісны му бокјасас җуҗыԁ канавајас. Сы бӧрын гагјас мукӧԁ му-вылӧ ез вермыны вуҗны, сы-понԁа кӧԇа коԉі ԇоԋ. Щыкӧԁтӧм кӧԇа коԉі 15-пӧв унҗык щыкӧԁӧм му ԁорыԍ. Грезԁын кымын ԃеԍеԏіна-вылын вӧлі кӧԇа? 152. Гагјасыԍ мынтӧԁчыны поԅӧ кӧјԁыс весалӧмӧн. Кӧјԁыс весалӧны сорԏірујтан машінаӧн. Прокӧ кӧԇтӧԇ весаліс кӧјԁыс. Сылӧн быԁ пуԁовԋа кӧјԁысыԍ уԍі 12 тув јог турун кӧјԁыс. Кымын тув јог турун кӧјԁыс шыбытчіс 3 ԋоԉ пуԁовԋаа мешӧкыԍ? 153. Пуԁовԋа ԍу кыскӧ 1 пуԁ 5 тув. Кымын пуԁ кыскас 8 пуԁовԋа? 154. Выԉ мујас-вылӧ кӧԇісны бобӧԋаԋ. Сіјӧ кӧԇасӧ зев јона щыкӧԁісны гагјас; рочӧн најјасӧс шуӧны кԉебнӧј щелкун. Посԋі-ԁырјі вегыԉјас (ԉічінкајасыс) налӧн олӧныму пыщкын, ԍојӧны кӧԇалыԍ вуж-шӧрсӧ.

Чеԉаԃ гӧрігӧн боԍтчісны чукӧртны вегыԉјасӧс. Пеԏа чукӧртіс 36 вегыԉ, Варук — 10 вегыԉӧн ещаҗык Пеԏаыԍ, ічӧԏік Мікулај — ԋоԉыԍ ещаҗык Пеԏаыԍ. Кымын вегыԉ најӧ чукӧртісны? 155. Тулысын сещӧм вегыԉјасӧс поԅӧ муыԍ кыскавны быԁ пӧлӧс пӧрјӧгӧн. Картупеԉ торјас, морков, ԍвеклӧ торјас кӧрталӧны беԃ помӧ, ԍујӧны му-пыщкӧ. Сіјӧ беԃ&сӧ колӧ быԁ лун кыскывны муыԍ, чукӧртны сеԍ ԋіԇувјас. Ӧԏі асывын Пеԏа чукӧртіс 15 вегыԉ, рытнас — 5 сымԁа. Кымын вегыԉ сіјӧ чукӧртіс лунӧн? 156. Лунвылын ԍу кӧԇа ԁа тувсов шобԁі кӧԇа зев јона щыкӧԁӧ гаг, рочӧн сіјӧ шуԍӧ кԉебнӧј жук-куԅкаӧн. Сіјӧ ԍојӧ шептыԍ вотӧм туԍсӧ. Пеԏа, Ваԍа ԁа Мікулај боԍтісны бобув, гаг куталан тыв, мунісны мујас-вылӧ најӧс кутавны. Пеԏа кутіс 29 гаг, Ваԍа 18 гагјӧн унҗык Пеԏаыԍ, Мікулај куталіс ԋоԉпӧв ещаҗык најӧ кыкыԍ. Кымын гаг кутіс Мікулај? 157. Быԁ омӧԉ гагјасыԍ, бобувјасыԍ міјанӧс віԇӧны скворечјас. Најӧ гагјасӧн верԁӧны асԍыныс чеԉаԃјассӧ. Мікулај 2 сквореч бӧрԍа віԇӧԁӧма ԁа лыԃԃӧма, мыј најӧ ӧԏі часӧн чеԉаԃыслы вајалӧмаӧԍ 8 гаг. Міјан саԁын олӧны 11 гоз сквореч. Кымын гаг најӧ ставныс часӧн куталасны? Кымын гаг верԁас ӧԏі сквореч гоз аслас чеԉаԃыслы 12 часӧн? 158. Каԋлӧн бӧркокјасас 4 чуԋӧн, воԇас — 5-ӧн. Кымын чуԋ 5 каԋлӧн? 159. Пеԏа Іванкӧԁ вӧрын лыԃԃісны кӧклыԍ кӧкӧм. Пеԏалы кӧкіс 13-ыԍ, Іванлы 3 сымԁаыԍ. Кымыныԍ кӧкісыԍ& Іванлы кӧк? 2 ԍекунԁын кӧк вермӧ кӧкны ӧԏікыԍ; ԁырӧ кӧк кӧкіс Іванлы? 160. Кӧк коԉкјалӧ пыр јӧз позјӧ. Унҗыкыԍ сіјӧ вежонын коԉкјалӧ ӧԏікыԍ. Кымыныԍ сіјӧ коԉкјалас 35 лунӧн? 161. Шкоԉԋікјас мурталӧмаӧԍ воԍсаіныԍ лым-җуҗԁа. Сек-кежлӧ лым вӧлі уԍӧма 21 см. суԁта. Кык вежонӧн лым җуҗԁа соԁӧма 3 сымынԁа. Кымын см. җуҗԁа соԁӧма 2 вежонӧн лым? Уна-ӧ соԁӧ лым-җуҗԁа 1 лунӧн? 162. Пеԏа мурталіс 1 му-помыԍ, лым-суԁта, сені вӧлі 14 ԃујм. Коԉа мурталіс мӧԁ му-помыԍ, лоі 8 вершӧк суԁта. Коԁ му-помас җуҗыԁҗык лымјыс? 163. Бур ԍу кӧјԁыс чужӧ 3 лунӧн. Часјасӧн-кӧ лыԃԃыны, кымын часӧн чужас бур ԍу кӧјԁыс? Кымыныԍ часӧвӧј стрелка бергӧԁчас ԍу кӧјԁыс чужіг-кості? 164. Кымыныԍӧн мінутнӧј стрелка бергӧԁчӧ ӧԁјӧҗык часӧвӧј стрелкаыԍ? 165. Міјан урӧкјас овлывлӧны 4 час. Кымынӧԁ јукӧн бергӧԁчас часӧвӧј стрелка? 166. Кор часӧвӧј ԁа мінутнӧј стрелкајас вӧчасны веԍкыԁ пеԉӧс? Јоԍ, веԍкыԁ аԉі щӧщыԁ пеԉӧсјас лоӧны 2, 10, 4, 8, 9, 6 часын?

Заԁачајас маті-гӧгӧрса уҗалӧм-јылыԍ.

167. Міјан грезԁын олӧ кӧрта-кӧлуј вӧчыԍ. Сіјӧ кӧртыԍ ԁа жӧԍтыԍ вӧчалӧ веԁрајас, тазјас, мыԍԍанԁозјас. Коԉан вежонын вӧчіс школаӧ веԁрајас. Быԁ веԁра-вылӧ муні 8 тув жӧԍт. Став веԁрајас-вылӧ муніс 4 тувја 7 ԉіст ԁа 5 тувја 12 ԉіст. Кымын веԁра сіјӧ вӧчіс школаӧ? 168. Пыԁӧстӧм веԁра-вылӧ колӧ 1 аршін куԅа, 10 вершӧк паԍта жӧԍт ԉіст. Кымын пыԁӧстӧм веԁра петас 2 аршін куԅта, 1 аршін ԁа веԍт паԍтаа жӧԍт ԉістыԍ? 169. Грішлӧн баԏыс вӧчалӧ пу чачајас. Ӧԏі чача сіјӧ вӧчӧ 2 час. Кымын чача вӧчас вежонӧн,& кӧ уҗавны кутас быԁ лун 10 часӧн? 170. Чачајас вузавлӧ копераԏівӧ. Копераԏів быԁ чачаыԍ мынтӧ 8 тув пыԅ. Уна-ӧ пыԅ боԍтас вежонԍа уҗыԍ? 171. Міјан школакӧԁ паныԁ воԍтісны маԍԏерскӧј, сені вӧчалӧны пожӧм вужјыԍ, баԃ ԋӧрјыԍ кӧрӧбјас. Быԁ кӧрӧб-вылӧ мунӧ 60 ԋӧрја ԁа вужја чукӧр. Сещӧм чукӧрын баԃ ԋӧрјасыс 4 сымԁа, мынԁа сен пожӧм вужјас. Кымын баԃ ԋӧр мунӧ 1 кӧрӧб-вылӧ, кымын — пожӧм вуж? 172. Вежонӧн вӧчісны сен 36 кӧлуј віԇан ԁа тујӧ ветлан кӧрӧб. Кӧлуј віԇан кӧрӧбјассӧ вӧчісны 8 сымԁа, мыјԁа тујӧ ветлан. Кымын кӧрӧб вӧчісны тујӧ ветлан? Кымын — кӧлуј віԇан? 173. Сԉесар Макԍім вӧчіс 7 ԃужіна ӧԇӧс каԉіч. Којмӧԁ јукӧнсӧ сеԍ боԍтісны школаӧ. Кымын каԉіч сылӧн нӧшта коԉі? 174. Сԉесар лунӧн вермӧ вӧчны 8 посԋі томан. Гырыԍӧс кӧ — сӧмын 2. Сіјӧ 18 лун вӧчаліс посԋі томанјас ԁа 7 лун гырыԍјасӧс. Кымын томан ставсӧ сԉесар вӧчіс? 175. Тӧԁмалӧј ԍԏеклӧ ԉістлыԍ ыҗтасӧ. Мурталӧј асланыԁ школаса ӧшіԋ рама. Тӧԁмалӧј кымын ԍԏеклӧ ԉіст ковмас 6 сещӧм рамаӧ? 176. Тӧԁмалӧј веԁра-вӧчан кӧрт-ԉістлыԍ ыҗта. Кабалаыԍ ԁаԍ веԁра-ԍерԏі вӧчӧј веԁра-кыщлыԍ ԁа пыԁӧслыԍ мерка. Тӧԁмалӧј мерка-ԍерԏі, кымын веԁра петас 1 кӧрт-ԉістыԍ? 177. Тӧԁмалӧј класԍыныԁ пӧтӧлӧк паԍта. Арталӧј кымын кабала ԉіст ковмас сіјӧ пӧтӧлӧксӧ кԉеітны? 178. Гіжтӧј план ԃеԍеԏін мулыԍ, 80 сыв куԅтаа, 30 сыв паԍтаа. Јукӧј ӧтыжтаа 10 пеԉӧ. 179. Гіжтӧј граԁ план 2 аршін паԍта, 5 сыв куԅта. План-вылас пасјалӧј капуста рӧсаԁа пуктан туј; пасјалан костјассӧ коԉалӧј аршін паԍтаӧн. Кымын капуста рӧсаԁа поԅас пуктыны сіјӧ граԁ-вылӧ? 180. Гіжтӧј классныԁлыԍ план. Тӧԁмалӧј кымын кв. аршінӧн воас морт-вылӧ? Сіԇі-жӧ вӧчӧј метріческӧј мурталанӧн. 181. Тӧԁмалӧј 1 класс ԍԏенлыԍ суԁтасӧ ԁа паԍтасӧ. Гіжтӧј план. Тӧԁмалӧј, кымын шпаԉер-пома ковмас сіјӧ ԍԏенсӧ шпаԉерітны? Пома 12 аршін куԅта, 10 вершӧк паԍта. 182. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ ковмас замазка став ӧшіԋ школаыԍ сувтӧԁны? Быԁ 2 ӧшіԋ-вылӧ мунӧ 1/4 тув замазка. 183. Тӧԁмалӧј, кымын 15 аршін куԅта ԁа 4 вершӧк кызта кер ковмас 24 кер суԁта јукмӧс струб-вылӧ? Куԅта ԁа паԍта струблӧн 2 1/2 аршін.

Јӧзкост уҗнуӧԁанінјас.

184. Копераԏівӧ вајісны 96 пуԁ сов 6 пуԁја мешӧкјасын. Вајігӧн быԁ ԁоԃԃӧ пукталӧмаӧԍ вӧлі 4 мешӧкӧн. Кымын ԁоԃԃӧн совсӧ вајісны? 185. Сов-улыԍ мешӧк (тара) кыскӧ 14 тув. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ кыскӧ быԁ вӧв-ԁоԃԃын груз? 186. Копераԏівса щајнӧјын 1/4 тув щај заварітӧны 12 мортлы. Тӧԁмалӧј, кымын мортлы заварітӧны 1 зӧлӧтԋік щај? 187. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ кыскӧ 1 булкі, ԁонаӧ сіјӧ, тӧԁмалӧј ԁон тув јеҗыԁ ԋаԋлыԍ. Лыԃԃӧј коԁсӧ барышнӧҗык ԋӧбны? 188. Копераԏівӧ вајісны бӧчка караԍін. Сетчӧ тӧрӧ 8 1/2 пуԁ караԍін. Куш бӧчкаыс кыскӧ сылыԍ 4-ӧԁ јукӧнсӧ. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ кыскӧ караԍін бӧчканас? 189. Ӧԏі рытӧн лампаын сотчӧ тувҗын караԍін. Уна-ӧ ковмас караԍін ԋоԉ вежон-кежлӧ? 190. Міјан копераԏів пӧжалӧ јеҗыԁ ԋаԋ. Быԁ 10 тув пыԅыԍ артмӧ 14 тув ԋаԋ. Кымын тув ԋаԋ артмӧ пуԁ пыԅыԍ? 191. Пуԁ пыԅыԍ пӧжалӧны пуԁјӧн җынјӧн ԋаԋ. Кымын тув ԋаԋ поԅӧ пӧжавны 10 тув пыԅыԍ? 192. Копераԏівын куш 1 часӧн ԋӧбалісны сакар 18 морт. 6 морт ԋӧбіс 5 тувјӧн; мукӧԁјасыс ԋӧбісны 4 тувјӧн. Уна-ӧ вузалісны сакар 18 мортлы? 193. Міјан ԍемјалы быԁ лун кыкыԍ щај јуігӧн тув сакар тырмӧ 6 лун-кежлӧ. Кымын зӧлӧтԋік сакар колӧ быԁ щај јуіг-кежлӧ? 194. Тувјӧ лыбӧ 48 сакар тор. Кымын сакар тор колӧ быԁ щај јуіг-кежлӧ? 195. Копераԏівын уҗ нуӧԁӧ правԉеԋԋӧ. Сетчӧ бӧрјӧны јӧзӧс уполномоченнӧјјас общеј собраԋԋӧ-вылын. Меԁ-бӧрја чукӧртчӧмын чукӧрмыліс 15 нывбаба, мужікјас — 5 сымԁа. Кымын уполномоченнӧј чукӧрмыліс секі? 196. Корԍӧј гаԅет кабала ԉіст. Тӧԁмалӧј, кымын гіжан кабала ԉіст сеԍ петас? 197. Ветлӧј пошта-вылӧ, тӧԁмалӧј, ԁона-ӧ сулалӧ ыстыны прӧстӧј піԍмӧ. Мыј ԍӧкта вермас кыскыны прӧстӧј піԍмӧ. Веԍітӧј канверт кабалаӧн, сеԍԍа лӧԍӧԁӧј заԁачајас? 198. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ боԍтӧны ԏеԉеграмм кучкӧмыԍ. Лӧԍӧԁӧј ԏеԉеграмма, сеԍԍа арталӧј уна-ӧ ковмас мынтыны сіјӧс кучкӧмыԍ? 199. Тӧԁмалӧј пӧсылка ыстӧмыԍ кыԇ боԍтӧны. Лӧԍӧԁӧј заԁачајас быԁ-пӧлӧс пӧсылка ԍӧкта ыстӧм-јылыԍ. 200. Тӧԁмалӧј быԁ-пӧлӧс-пошта маркајаслыԍ ԁонјассӧ. Лӧԍӧԁӧј заԁачајас марка ԋӧбӧм-јылыԍ? 201. Копераԏівԍыныԁ тӧԁмалӧј быԁ тӧварлыԍ ԁонјассӧ. Лӧԍӧԁӧј заԁачајас ԋӧбаԍӧм-вылӧ. 202. Тӧԁмалӧј, ԁоныԍ-ӧ поԅӧ вузавны ԍу, іԁ, капуста, картупеԉ, нӧшта-на мукӧԁ креԍԏана гортса тӧварјас-вылӧ. 203. Гіжӧј щӧт вузалӧм торјас-вылӧ; ԉаскӧј гербӧвӧј маркајас щӧт-вылӧ, меԁ-воԇ тӧԁмалӧј мыјԁон-вылӧ ковмас ԋӧбны маркајас. Маркалыԍ ԁон щӧт-вылӧ нуӧј. Лӧԍӧԁӧј заԁачајас.

Школаса олан-јылыԍ.

204. Міјан школаын старшӧј класса шкоԉԋікјас леԇӧны журнал. Журналыс ԋоԉӧԁ јукӧн кабала ԉіст-ыжта. Меԁ-бӧрјаыԍ леԇісны 48 ԉістбока журнал. Уна-ӧ кабала ковмас 3 сещӧм журнал-вылӧ? 205. Міјан школаын меԁ-мічаа, меԁ-ӧԁјӧ гіжӧны Гріш ԁа Саш. Часӧн-җынјӧнӧн најӧ гіжӧны морт ԉістӧн. Мынта ковмас налы пӧра морт-ӧԏі журналӧн гіжны? 206. Сашлы перӧ тырмӧ 32 ԉістбок гіжны. Кымын перӧ ковмас сылы 2 журнал гіжны? 207. Журнал гіжӧны, лӧԍӧԁӧны арԏеԉӧн 42 морт. На-піын 8 рісујтчыԍ, гіжыԍ — 3 сымԁа, мукӧԁыс леԇӧны журнал. Кымын морт леԇӧ журнал? 208. Тӧԁмалӧј кабалалыԍ ԁа перӧјаслыԍ ԁонјассӧ. Арталӧј, уна-ӧ сувтас кујім журнал леԇӧм? 209. Старшӧј классјасын міјан ем комсомол јачејка (Коммун. Сојуз Молоԃежі). Коԉан воын сетчӧ гіжԍісны 13 морт, таво 3 сымԁа. Кымын морт ӧні јачејкаын? 210. Јачејка чукӧртлӧ быԁ тӧлыԍ 2 общӧј собраԋԋӧ; преԅіԃіумыс чукӧртчывлӧ быԁ вежонын кыкыԍ. Велӧԁчыны завоԃітӧмԍаԋ, тӧлын леԇавтӧԇ кымыныԍ јачејка чукӧртліс общӧј собраԋԋӧ, преԅіԃіумыс кымыныԍ чукӧртчыліс? 211. Кущӧм кружокјас уҗалӧны тіјан школаын? Тӧԁмалӧј, кымын морт быԁ кружокын, кымыныԍ быԁ кружок чукӧртчылӧ, мыј керӧны кружокјаԍын? Лӧԍӧԁӧј заԁачајас кружокјас-јылыԍ?

Јукӧн.

Рісујтӧј кыщлыԍ вітӧԁ-јукӧн; кык ԁасӧԁ јукӧн. Коԁыс ыҗыԁҗык: 1/10 аԉі 1/5? Рісујтӧј 2/5; 4/5; 3/10; 7/10 кыщлыԍ. Коԁыс ыҗыԁҗык: 1/2 аԉі 5/10? — 44 — 1 кв. сывјын 9 кв. аршін (3х3) 1 кв. сывјын 47 кв. пут (7х7). 212. Ԍԏен-вылӧ гіжтӧј кв. сыв. Јуклӧј сіјӧс кв. аршінјас- вылӧ? 213. Ԍԏен-вылӧ гіжтӧј кв. сыв. Јуклӧј кв. путјас-вылӧ. 214. Кԉејітӧј кабалаыԍ кв. сыв. Вунԁалӧј сіјӧс кв. аршінјаԍ-вылӧ. 215. Вӧчӧј веԍкыԁԋоԉпеԉӧса јӧртӧԁ (прамоугоԉԋік) 9 аршін куԅта, 1 аршін паԍта. 216. Вунԁӧј кв. сыв кык пеԉӧ — пеԉӧсԍаԋ воча пеԉӧсӧԇ. 217. Течісны сывјӧ 9 аршін куԅта пес. Мыј суԁта чіпасыс? 218. Боԍтӧј 4 1/2 аршін куԅта, мыј суԁта чіпас? 219. Кыԇ поԅӧ течны сывҗын пес? 220. Кыԇ поԅӧ течны ԋоԉӧԁ-јукӧн пес-чіпаслыԍ? 221. Течӧј школа-ԁінӧ пес-чіпас. 222. Кымын пес-ԁоԃ ков-мас чіпасӧ? 223. Мурталӧј мыј куԅта пес-плака. 224. Тӧԁмалӧј, ԁыр-ӧ тырмас сыв пес ӧԏі школа пачӧ, уна-ӧ ковмас тӧлыԍкежлӧ? 225. Тӧԁмалӧј песлыԍ ԁон. Пес-чіпас 3 арш. куԅта, 3 арш. суԁта. 226. Кԉејітӧј кабалаыԍ кв. метр, сеԍԍа јуклӧј сіјӧс кв. ԃетсіметрјас-вылӧ. [Кв. ԃетсіметр. Сен 100 кв. саԋԏіметр (10х10).]

Мӧԁ јукӧн. Лыԁ.

227. Веԍітӧј 1 тув аԋкыщ. Лыԃԃӧј тувјын кымын аԋкыщ. Гріш, Марја ԁа Оԃӧ лыԃԃӧны аԋкыщ, пукталӧны ӧтчукӧрӧ быԁ ԁас анкыщ. Віттор Іванкӧԁ лыԃԃӧны ԁасӧн-ԁасӧн, пукталӧны ԁозмукӧ ԍоӧԇ. Каԏа лыԃԃӧ ԍоӧн-ԍоӧн, пукталӧ быԁ бекарӧ ԁасыԍ ԍоӧн. Ԁасыԍ-кӧ боԍтан ԍоӧн лоӧ ԍурс. 228. Гіжӧј ԍурс -- 1.000 229. Шщӧткі-вылын пукталӧј ԁасӧн-ԁасӧн. Ԁасыԍ ԁасӧн-пыԃԃі поԅӧ пуктыны шщӧткі којмӧԁ сутугаса 1 моԉ. Сіјӧ лоӧ ԍо. 230. Шщӧткі-вылын лыԃԃӧј ԍоӧн-ԍоӧн. Ԁасыԍ ԍоӧн-пыԃԃі поԅӧ пуктыны ԋоԉӧԁ сутуга-вывса 1 моԉ. Сіјӧ лоӧ ԍурс. 231. Пуктӧј шщӧткі-вылын кыкыԍ ԍоӧн; лоӧ кыкԍо. Пукталӧј шщӧткі-вылӧ ԁа гіжалӧј: Кыкыԍ ԍо — кыкԍо — 200. Кујімыԍ ԍо — кујімԍо — 300. Ԋоԉыԍ ԍо — ԋоԉԍо — 400. Вітыԍ ԍо — вітԍо — 500. Квајтыԍ ԍо — квајтԍо — 600. Ԍіԅімыԍ ԍо — ԍіԅімԍо — 700. Кӧкјамысыс ԍо — кӧкјамысԍо 800. Окмысыԍ ԍо — ӧкмысԍо — 900. Ԁасыԍ ԍо — ԍурс — 1000. 232. Лыԃԃӧј: 120, 240, 350, 460, 520, 630, 780, 890, 970. 235, 483, 192, 596, 628, 739, 841, 963, 130. 233. Пукталӧј тајӧ лыԁјасԍӧ шщӧткі-вылӧ. 234. Гіжалӧј: ԋоԉԍо, ԍо кӧкјамысԁас, кујімԍо ԁас ӧԏі, вітԍо кыԅ кујім, квајтԍо ԁас віт, ӧкмысԍо кыԅ ӧкмыс, кӧкјамысԍо ветымын ԋоԉ, кујімԍо комын кујім. 235. Пукталӧј тајӧ лыԁјассӧ шщӧткі-вылӧ. 236. Кущӧм лыԁјас ем ԍо ӧкмысԁас ӧкмыс ԁа кыкԍо ӧԏі костын: 280 — 302; 390 — 401; 899 — 901; 699 — 701. 237. Гіжӧј: кујімӧс, 3 ԁас, 3 ԍо, 5, 5 ԁас, 5 ԍо, 8, 8 ԁас, 8 ԍо.

Выԉ мурталанјас.

1000 метр шуԍӧ кілометрӧн; кілометр ԋеуна ещаҗык верстыԍ — 469 сыв сен. 1000 грамм шуԍӧ кілограммӧн, мӧԁ-ногӧн, җеԋыԁҗыка, шуԍӧ кіло: Кілограмм кыскӧ кык тувјӧн җынјӧн-кымын. 238. Кымын грамм кыскӧ 1 суԉіја, куш ва. (Тӧԁмалӧј веԍітӧмӧн). Гіжалӧј. 239. Корԍӧј паԍкыԁ гоԉаа суԉіја, меԁ сетчӧ тӧрас 500 грамм ва, пасјалӧј сы-вылӧ ԍо грамм ва, 200, 300, 400, 500. 240. Корԍӧј паԍкыԁ гоԉаа суԉіја, меԁ сетчӧ тӧрас кілограмм ва; пасјалӧј сы-вылӧ — 100, 200, 300, 400, 500, 600, 700, 800, 900, 1000 грамм ва. 241. Тӧԁмалӧј кымын ԍу, іԁ, зӧр, шобԁі туԍ 1 грамм-вылӧ воас? 242. Бӧрјӧј ԍу-пыщкыԍ меԁгырыԍсӧ туԍјассӧ, тӧԁмалӧј кымын воас сещӧм гырыԍ ԍу туԍыс 1 грамм-вылӧ? 243. Бӧрјӧј ԍу-пыщкыԍ коԋӧр (посԋі) туӧјас, тӧԁмалӧј кымын воас сещӧм ԍу туԍыс 1 грамм-вылӧ? 244. Тӧԁмалӧј ԍӧкта: ізтӧг тувлыԍ, булавкалыԍ, шӧркоԃԃӧм јемлыԍ, перӧлыԍ, каранԁашлыԍ. 245. Мурталӧј асԍыныԁ тушаыԁлыԍ куԅтанытӧ саԋԏіметрӧн. Рісујтӧј сіјӧс віԅӧн-віԅӧн. 246. Тӧԁмалӧј асԍыныԁ ԍӧктанытӧ кілограммӧн ԁа граммӧн. Рісујтӧј бара-жӧ сіԇ. 247. Вӧчӧј табԉітса асланыԁ туша куԅтаԍыныԁ ԁа ԍӧктаԍыныԁ став класԍыԁ. 248. Лӧԍӧԁӧј ԃіаграмма став класса велӧԁчыԍ туша куԅтаԍыныԁ ԁа ԍӧктаԍыныԁ. 249. Тӧԁмалӧј веԍітӧм-ԍерԏі кымын грамм тувјын? 250. Тӧԁмалӧј стӧкан ва ԍӧкта. Сетчӧ гуԁралӧј щај јуан паԋ тыр сов; тӧԁмалӧј сы-бӧрын ԍӧктасӧ.

Ԋіма лыԁ пасјалӧм.

5 м. 25 см. поԅӧ гіжны 5, 25 м. 8 м. 5 см. „ „ 8, 05 м. 1. Гіжалӧј со-кыԇ: 15 м. 40 см. 25 м. 75 см. 90 м. 15 см. 75 м. 48 см. 16 м. 23 см. 7 м. 5 ем. 29 м. 8 см. 44 м. 1 см. 96 м. 10 см. — 25 см. 2. Гіжалӧј мӧԁ-ног: 26,50 11,25 15,44 90,40 81,02 24,02 37,75 50.40 29,04 0,45 3 кгр. 150 гр. пыԃԃі поԅӧ гіжны 3,150 кгр. 1 кгр. 85 гр. „ ,, „ 1,085 кгр. 3.Гіжалӧј со-кыԇ: 2 кгр. 315 гр. 10 кгр. 508 гр. 25 кгр. 240 гр. 7 кгр. 215 гр. 48 кгр. 75 гр. 50 кгр. 250 гр. 7 кгр. 4 гр. 1 кгр. 105 гр. 80 кгр. 750 гр. кгр. 450 гр. 4. Гіжалӧј мӧԁ-моз: 15,015 кгр. 35,195 кгр. 6,040 кгр. 10,005 кгр. 75,275 кгр. 2,500 кгр. 17,208 кгр. 62,014 кгр. 25,010 кгр. 0.096 кгр. Соԁталӧм. 1. 26,14 м. + 13,11 м. 15,05 м.+ 45,64 м. 11,75 м.+ 5,20 м. 50,40 м.+ 35,20 м. 96.12 м. + 3,27 м. 42,14 м.+ 0,05 м. 2. 10.34 м. +10,48 м. 5.25 м. + 7,38 м. 25,44 м. +15,37 м. 65,58 м.Ԉ 0,15 м. 0,46 м.ԁ- 25,08 м. 24,90 м.Ԉ 0,06 м. 3. 5,13 кгр.Ԉ 2,16 кгр. 0,20 кгр.+ 15,27 кгр 48,05 кгр.+ 12,22 кгр. 15,88 кгр.+ 0,25 кгр. 24,50 кгр.+ 24,35 кгр. 0,48 кгр.+ 0,05 кгр. Гіжавтӧг соԁталӧм. 1. 100 + 100 200 + 100 400 + 100 200+200 300 + 200 500+200 700 + 100 900+100 800+200 600 + 200 2. 300+300 600+300 400+300 700+300 500 + 300 400+400 600+400 200+300 100 + 300 300+400 3. 500+500 300+500 100 + 500 100 + 600 300 + 600 400+600 200+700 100+800 200+800 100+900 4. 200 + 400 400+500 300+700 100+700 200 + 600 100+200+300 200+ 200 + 500 300+ 100+400 500 + 200 + 300 100 + 5004 300 5. 250-г 150 650+250 450+450 250 + 350 680+120 260 + 240 790+210 570 + 330 410+ 290 130+370 6. 175 +125 250+225 450+325 675 + 225 525+ 75 425+575 825 + 250 465 + І00 525+ 300 400 +530 7. 800+ 60 50+400 240+200 100 + 480 280+110 650+220 350+640 220+440 240+250 360 + 830 8. 80+40 50+ 90 75 + 60 95+80 40+68 75 + 50 65 + 52 73 + 64 95 + 28 48+84 9. 400+50+І00 200+ 40Ј-300 150+200+ 50 260 + 300+ 40 450+200-Ы50 250+100+250 180+200+100 420+100+300 175+100+225 325+ 75 + 200 10. х — 100 = 200 х — 300 = 400 х — 450 = 250 х — 250= 150 х — 120 = 180 х — 400 = 550 х — 200 = 640 х_ 25 = 175 х — 225 = 275 х — 375 = 125 Гіжалӧмӧн соԁталӧм. [...] Соԁталӧј шщӧткі-вылын. [...] Уҗ.

251. Школа гӧгӧр колӧ вӧчны забор. Школа ԍтенјасԍаԋыс заборӧԇ кост 4 метр паԍта. Лӧԍӧԁӧј школалыԍ заборкӧԁ план. Тӧԁмалӧј став заборыслыԍ куԅтасӧ 252. Велӧԁчыԍјас став классӧн мӧԁӧԁчісны ыҗыԁ пыжӧн ва куԅа мӧԁлапӧлӧ. Пыжын вӧліны велӧԁчыԍјас сӧмын міјан классыԍ. Кымын пуԁ лептіс пыж? (Асланыԁ ԏетраԃјасӧ гіжалӧј асԍыныԁ ԍӧктанытӧ). 253. Мунӧј ԍеԉсӧветӧ, тӧԁмалӧј, уна-ӧ тіјан грезԁын му кӧԇа-улын, віԇјас-улын, пӧскӧԏіна-улын? Лӧԍӧԁӧј ԃіаграммајас. 254. Тӧԁмалӧј ԍеԉсӧветаныԁ кымын морт тіјан школаувса грезԁјасын. (Торјӧн нывбабајасӧс мужікјасыԍ). Лӧԍӧԁӧј ԃіаграмма. 255. Јуаԍӧмӧн тӧԁмалӧј кӧԇа быԁ керка јурыԍ ас грезԁԍыныԁ. (Торјӧн ԍу, іԁ, зӧр, шобԁі). Тӧԁмалӧј став кӧԇа грезԁԍыныԁ. (Торјӧн ԍу, іԁ, зӧр, шобԁі). 256. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ тіјан грезԁын быԁ ԍемја-вылӧ тӧлыԍын мунӧ пыԅ? Тӧԁмалӧј, уна-ӧ тӧлыԍын мунӧ пыԅ став грезԁын? Лӧԍӧԁӧј ԃіаграмма. 257. Лӧԍӧԁӧј во-гӧгӧрԍа рӧскоԁ асланыԁ ԍемјааныԁ. Лӧԍӧԁӧј ԃіаграмма. 253. Тӧԁмалӧј быԁ аԋлыԍ, уна-ӧ налӧн мӧсјасыс лыԍтӧны 1 лунын? Тӧԁмалӧј, уна-ӧ лыԍтӧны тіјан грезԁын став мӧсјасыс 1 лунын? Лӧԍӧԁӧј ԃіаграмма. 259. Гіжалӧј, уна-ӧ сотчӧ тіјан караԍін быԁ тӧлыԍын. Тӧԁмалӧј во-гӧгӧрԍа караԍін рӧскоԁ. Лӧԍӧԁӧј ԃіаграмма. 260. Гіжалӧј во-гӧгӧрԍа вотӧс тіјан ԍемјалыԍ. Лӧԍӧԁӧј ԃіаграмма.

Заԁачајас.

261. Піоԋер праԅԋік лунын чукӧртчісны 2 піоԋер чукӧр (ӧтраԁ). Ӧԏі чукӧрас вӧлі 8 шеренга, 10 мортӧн шеренгаын, мӧԁас — 5 шеренга 12 мортӧн. Кымын піоԋер вӧлі кыкнан чукӧрас? 262. Праԅԋікын најӧ вермаԍісны путболӧн ԁа котралӧмӧн. Путболӧн ворсісны 3 парԏіја, 24 мортӧн парԏіја-вылӧ, котралісны 36 морт. Кымын морт вермаԍісны кыкнан ворсӧмногнас? 263. Рытлаԋыс праԅԋік лунын јӧктісны ԁа мукӧԁ-ног ворсісны. Јӧктісны 33 гоз, ворсісны 45 мортӧн унҗык. Кымын морт ворсіс? 264. Чеԉаԃ јі куԅта іслалӧны коԋкіӧн, ԉампа-вылын котралӧны. Ԉампа-вылын котралыԍјасӧс мі лыԃԃім. 24 мортӧԇ, коԋкіӧн іслалыԍјасӧс — 65 мортӧн унҗык. Кымын чеԉаԃ іслалӧ? 265. Міјан ваԁор чој зев җуҗыԁ, крут. Јулӧн паԍта 96 метр. Ваԁор чој 47 метр куԅта. Чој-вывԍаԋ леԇӧны ԁаԃ; сіјӧ моԁлапӧлӧԇыс оз во 15 метр. Кымын метр ісковтӧ ԁаԃԃыс? Рісујтӧј тајӧ заԁачасӧ. 266. Чеԉаԃ мачаԍӧны 2 парԏіјаӧн. 1 парԏіјаыс 88-ыԍ кучкіс мачӧн, мӧԁыс — 2-ыԍ ещаҗык. Ԁырӧ најӧ мачаԍісны, быԁ кучкӧм костӧ-кӧ пӧра мунӧ 1 мінут? 267. Проԋа ԋӧҗјӧԋік мунігӧн мунӧ 48 метр мінутӧн; котӧрӧн — 2 сымынԁа. Уна-ӧ мунас 1 мінут котӧртӧмӧн ԁа 2 мінут воԍласӧн мунӧмӧн? 268. Ва кывтчӧс 1 мінутын пыж нуӧ 39 метр. Сынӧмӧн пыж мунӧ 1 мінутын 62 метр. Кымын метр куԅта кывтас пыж, кор Проԋа кывтас сынтӧг 2 мінут ԁа 1 мінут сынӧмӧн? Кӧԅајство. 269. 1 ԃеԍеԏіна ԍу му уҗалӧмыԍ рӧскоԁ. (Ԋаԋӧн мынтыԍны). Кущӧм уҗјас ковмас вӧчны. Уҗалан лунјас. Рӧскоԁ. Вӧла. Муж. Нывбаба Пуԁ Тув. Арын гӧрны 3 — — 3 30 Тулысын піԋовтны 1 — — 1 15 Кујӧԁ петкӧԁӧм 2 — 4 3 30 Кујӧԁ-вывті гӧрӧм 3 — 2 30 Коԍкӧм піԋовтны 1 — — 1 15 Гӧрны кӧԇӧм воԇвылын о — 4 15 Кӧԇны — 1/2 15 Кӧԇӧм-бӧрын ніԋовтны . . ј 1 — - 1 15 Вԏнԁыны ; — — 12 6 — Гумла-вылӧ коԉтајас нуны . 1 — 1 10 Вартны ԁа тӧлӧԁны .... — 12 12 15 — Кӧјԁыс ԁон — — — 9 — Арталӧј куш ԁокоԁ 1 ԃеԍеԏіна ԍу му-вылыԍ, вајас-кӧ сіјӧ ԋаԋ 5 сымынԁа, мыјԁа кӧԇлӧма; 6, 7, 8 сымынԁа. Кыԇ колӧ верԁны мӧскӧс. Лун-чӧжԍа кӧрым. Мӧсјас. ?????????????????????

Сулалан 30 — 11 — 11 16 12 — о 1 — п Важ-лыԍтан 21 1Г, 8 Ӧ 13 8 9 5 •) о 2 — 13 Кукаԋа Тувъя лыԁ 27 . • 27 9 9 18 8 9 10 2 о о 30 18 Во-чӧжԍа кӧрым (Подерживающий) кӧрым шӧркоԃԃӧм мӧслы тӧв-чӧж-кежлӧ Вына кӧрым шӧркоԃԃӧм ԉыԍтан мӧслы Став тӧвԍа кӧрым...........97 п. оЗ п. 271/2 28 п. 55 н. — Арталӧј, уна-ӧ ковмас тіјан мӧсјаслы кӧрым во-гӧгӧр-кежлӧ.

Чінталӧм. Гіжтӧг арталӧј.

7. 400 - 250 = 150

Тані 400 шуԍӧ, чінанӧн, 250 чінтыԍӧн, 150 шуԍӧ коԉасӧн. Гіжӧмӧн арталан уҗ. 7. Чінталӧј шщӧткі-вылын. Уҗ.

270. Пыж лептӧ 90 пуԁ. Арталӧј, уна-ӧ оз суԁчы 90-ӧԇ аԉі унҗык лоӧ груз, кор пукԍасны пыжӧ тіјан класԍыԍ велӧԁчыԍјас? 271. Тӧԁмалӧј, мыј мынԁа быԁміԁ коԉан воԍаԋ, уна-ӧ ԍӧкта соԁі? Гіжалӧј аслыныԁ ԏетраԃјасӧ. Лӧԍӧԁӧј ԃіаграмма. 272. Тӧԁмалӧј ва-тыра суԉіја аԉі јӧв-тыра ԍӧкыԁҗык. 273. Тӧԁмалӧј ԍу-тыра стӧкан аԉі іԁ-тыра ԍӧкыԁҗык. Заԁачајас.

274. Пабрікын уҗалыԍјаслы овны вӧчісны казарма 850 морт-вылӧ. Пабрік-ԁінса ԍіктын олӧны 567 мортӧн ещаҗык. Кымын морт сіјӧ ԍіктын? 275. Кіјев кар-ԁінын Ԃԋепр ју 973 метр паԍта; Твер кар-ԁінын Волга ју 184 метр паԍта. Јона-ӧ Ԃԋепр паԍкыԁҗык Кіјев кар-ԁінын Волгаыԍ Твер кар-ԁінын? Тӧԁмалӧј, тіјан ју аԉі Волга Твер кар-ԁінын паԍкыԁҗык? 276. Мӧскуаын ем 210 пут суԁта Сукарев башԋа. Тӧԁмалӧј, тіјан школаныԁ аԉі Сукарев башԋаыс җуҗыԁҗык? Тӧԁмалӧј, тіјан школаныԁ аԉі сыкӧԁ ортча сулалыԍ керкаыс җуҗыԁҗык. 277. Тӧвар новлӧԁлан вагонӧ сӧвтӧны 990 пуԁ тӧвар. Тӧвар-новлӧԁлан автомобіԉыԍ Міш лыԃԃіс 24 ноԉ пуԁја мешӧк. Унаӧн-ӧ унҗык сӧвтӧны вагонӧ? 278. Аероплан часӧн лебԅӧ 160 верст. Јӧз-новлӧԁлыԍ појезԁ 3 часӧн мунӧ 99 верст. Кымын верстӧн лебӧ аероплан ӧԁјӧҗык појезԁыԍ? 279. Јӧз-новлӧԁлан појезԁ мінутӧн мунӧ 275 сыв; тӧвар-новлӧԁлыԍ — 425 сывјӧн ещаҗык. Кымын сыв мунӧ тӧвар-новлӧԁлан појезԁ мінутӧн? 280. Бур вӧв 1 мінутын котӧртӧ 270 метр. Морт поԁӧн мунӧ 75 метр. Кымын метрӧн вӧв мунӧ унҗык мортыԍ? Тӧԁмалӧј, унаӧн-ӧ унҗык мунаԁ ті котӧрӧн воԍковјаыԍ. 281. Мӧскуаԍаԋ Піԏірӧԇ 609 верст. Сіјӧ карјас костын сулалӧ Твер кар. Мӧскуаԍаԋ Тверӧԇ 156 верст. Кымын верст Тверԍаԋ Піԏірӧԇ? 282. Кԋігаын 168 ԉістбок. Проԋа лыԃԃіс 2 глава, 49 ԉістбокӧн глава. Кымын ԉістбок коԉі сылы лыԃԃыны?

283. Воын 365 лун. Праԅԋікјас-вылӧ ԁа каԋікулјас-вылӧ воӧ 165 лун. Кымын лун ті велӧԁчаԁ? Лыԃԃӧј, кымын лун тіјан школаын ез велӧԁны? Лӧԍӧԁӧј ԃіаграмма. 284. Твер кар-ԁінын Волга-вылын јі сувтіс нојабрԍа, 2-ԁ лунӧ кывтіс апреԉԍа 2-ԁ лунӧ. Саратов кар-ԁінын јі сулаліс 127 лун. Кымын лунӧн унҗык јі сулаліс Твер кар-ԁінын? 285. Лыԃԃӧј, кымын лун тіјан ју-вылын сулаліс јі. Кымын лун ва вӧлі воԍса? 288. Шкоԉԋікјас школа-ԁінаныс сувтӧԁісны лым мурталан. Выԉ-во-лунӧԇ лым уԍі 78 саԋԏіметр суԁта. Тӧлыԍӧн-жынјӧн бӧрын віԁлісны бара, лым-суԁта вӧлі-ԋін 1 метр 45 саԋԏіметр. Кымын саԋԏіметр суԁта уԍӧма лым тӧлыԍӧн-җынјӧнӧн? 287. Волоԃа аслас ԏетраԃас гіжіс: ԍӧԁ ракајас міјаныԍ лебісны шоныԁ муӧ окԏабра 16-ӧԁ лунӧ; бӧр воісны марта 14. Кымын лун-кежлӧ леблісны најӧ шоныԁ муӧ? Кымын лун олісны міјанын? Кӧн ԁырҗык олісны, кымын лунӧн унҗык? 288. Волоԃа мурталіс школа-ԁінса топоԉлыԍ вуҗӧр суԁта ԁа школалыԍ вуҗӧр суԁта. Топоԉлӧн вуҗӧр җуҗыԁҗык школаыԍ 149 вершӧкӧн. Тӧԁмалӧј школалыԍ суԁтасӧ. Топоԉ 9 сыв ԁа 6 вершӧк суԁта. 289. Пабрік труба 85 путӧн җуҗыԁҗык казармаыԍ. Ԏелеграп ԍурја 9 путӧн ԉапкыԁҗык казармаыԍ. Тӧԁмалӧј, мыј суԁта ԏеԉеграп ԍурја; мыј суԁта казарма. Пабрік труба 20 сыв ԁа 2 пут суԁта. 290. Черепака олӧ 160 воӧн унҗык слӧныԍ: слӧн олӧ 85 воӧн унҗык мортыԍ. Тӧԁмалӧј кымын во олӧ черепака, слӧн. Мортлыԍ нем лыԃԃӧј 55-во. 291. 1 стона кабалаыԍ школаын вӧчісны кык 48 ԉіста кԋіга, кык 34 ԉіста ԏетраԃ. Кымын кабала ԉіст-на нӧшта коԉі? 292. Шкоԉԋікјас лыԃԃісны 1 сыв пескыԍ 323 пес-плака. Ломтісны 2 вежон 7 пес-плакаӧн лун-кежлӧ. Кымын пес-плака нӧшта коԉі?

Јӧзкост уҗаланін.

292. Завоԁјасын пабрікјасын уҗалыԍјас-ԁор сулавны бӧрјӧны пабрічнӧ-завоԁскӧј коміԏет (пабзавком). Пабзавком бӧрјӧны уҗалыԍјас, служашщӧјјас аспыщкыԍ собраԋԋӧ-вылын. Собраԋԋӧ вылын вӧлі 195 мужік ԃеԉегат, нывбаба ԃеԉегат — 98 мортӧн ещаҗык. Кымын ԃеԉегат бӧрјісны пабзавкомсӧ?

294. Пабрік завоԁјасын јӧз велӧԁӧм нуӧ куԉткоміԍԍіја. Куԉткоміԍԍіјасӧ бӧрјӧ пабзавком; куԉткоміԍԍіја воԍталӧ гырыԍ-јӧзӧс, чеԉаԃос велӧԁан школајас. Таво пабрік школаын велӧԁчӧны 840 чеԉаԃ; гырыԍ уҗалыԍ јӧз 456 мортӧн ещаҗык. Кымын гырыԍ морт велӧԁчӧ? 295. Пабрікын уҗалыԍԍіјаслы& куԉткоміԍԍіја воԍтіс клуб. Коԉан тӧлыԍын гіжԍісны 236 морт. На-піыԍ 148 мортӧн унҗык уҗалыԍјас, мукӧԁыс служашщӧјјас. Кымын уҗалыԍ клубса шлен? 296. Пабрікын ем ворсан керка (ԏеатр). Сетчӧ тӧрӧ 320 морт. Залӧ тӧрӧ 222 мортӧн унҗык бокіас вӧчӧм местајасыԍ. Кымын морт тӧрӧ бокі местајас? 297. Ԏеатрын петкӧԁлӧны жівӧј карԏінајас (кіԋематограп). Жівӧј карԏінајас петкӧԁлӧны унаыԍ чеԉаԃјаслы. Куԉткоміԍԍіја быԁ карԏіна-вылӧ коԉӧ 5 раԁ 14 местаӧн, 3 раԁ — 18 местаӧн велӧԁчытӧм чеԉаԃлы, мукӧԁ коԉан местајасас ԍетӧны-пукԍӧԁӧны велӧԁчыԍ чеԉаԃјасӧс. Кымын места ԍетӧны велӧԁчыԍ чеԉаԃјаслы? 298. Пабрік клубын коԉан тӧлыԍын лӧԍӧԁлісны кыан выставка. Кык лунӧн выставка-вылӧ волісны 165 чеԉаԃ. Меԁ-воԇ луннас волісны 7 чукӧр (группа) 13 мортӧн быԁ чукӧрын. Кымын чеԉаԃ волісны мӧԁ луннас? 299. Тӧлыԍ-сајын Мішлӧн баԏыс мынтіс 5 пуԁ пыԅыԍ 175 ур. Ӧні сымынԁа-жӧ пыԅ сулалӧ 205 ур. Тӧԁмалӧј, јона-ӧ ԁонԍатӧма пыԅ? 300. Ԋеважӧн міјан воԍтісны сберегаԏеԉнӧј касса. Мішлӧн баԏыс тӧлыԍԍа меԁ-воԇԇа луннас пуктіс сетчӧ 418 шајт. 3 вежо- нӧн сылӧн ԍӧм сені соԁі 502 шајтӧԇ. Кымын шајтӧн соԁі ԍӧм быԁ-лунӧн? 301. Воԇԇа воӧ міјан ԍіктын воԍԍіс сеԉско-кӧзајственнӧј тӧварішщество. Тӧварішщество боԍтчіс ԋурјас коԍтыны віԇјас-улӧ. Уҗавны завоԃітчісны арԍаԋ; арнас коԁјісны 32 метр куԅта кујім канава; тулыс-пом-кежлӧ коԁјісны 365 метр куԅта став канавајассӧ. Кымын метр куԅта тулысын коԁјісны канава? 302. Коԍтӧм ԋурӧ вајалӧны ԍој. Арын вајісны ԍој 8 морт 12 ԁоԃԃӧн морт-вылӧ; 7 морт 7 ԁоԃԃӧн. Тулысын вајісны 48 ԁоԃԃӧн ещаҗык. Кымын ԁоԃ ԍој вајісны ԋурӧ? 303. Коԍтӧм ԋур-вылӧ кӧԇӧны бобӧԋаԋ, ԏімопејевка. Ԃеԍеԏіна ва-улӧ пыралан віԇјас-вылыԍ чукӧртӧны 175 пуԁ турун. Ԃеԍеԏіна коԍтӧм ԋур віԇ-вылыԍ чукӧртӧны 340 пуԁјӧԇ. Мынԁаӧн унҗык чукӧрмӧ ԃеԍеԏіна коԍтӧн ԋурыԍ турун?

Ӧктӧм ԁа јукӧм.

[...] 36 х 4 = 144. Тані 36 шуԍӧ ӧктанӧн , 4 — ӧктыԍӧн , 144 — ӧктас.

Уҗ.

334. Кваԁратлӧн быԁ бок 45 метр куԅта. Тӧԁмалӧј кваԁратлыԍ став бок куԅтасӧ. Гіжталӧј. 305. Треугоԉԋіклӧн быԁ бок 75 метр куԅта. Тӧԁмалӧј треугоԉԋіклыԍ став бок куԅтасӧ. Гіжталӧј. 306. Кԋіга ԉістбокын 37 строчка. Кымын строчка 8 ԉістбокын? 307. Быԁ суԁтаын ыҗыԁ карса керкаын 35 ӧшіԋ. Кымын ӧшіԋ 4 суԁтаын? 308. 1 верстын 500 сыв. Кымын сыв 2 верстын? 309. 7 метрын кымын саԋԏіметр? 310. 8 аршінын кымын вершӧк? Кымын вершӧк 2 сывјын? 311. Ва веԁра кыскӧ 40 тув. Тӧԁмалӧј ԍӧкта 9 веԁраа бӧчкалыԍ? 312. 5 часын кымын мінут? Кымын зԁук 3 мінутын? 313. 9 ԃужінаын кымын перӧ? 314. Јӧзӧс новлӧԁлан појезԁ мунӧ часын 39 верст. Мӧскуаԍаԋ Тверӧԇ сіјӧ мунӧ 4 час. Кымын верст сіјӧ 2 кар костын мунӧ? 315. 2 стопа кабалаын кымын ԉіст? 316. Вагонын 48 уԅан места. Кымын уԅан места 9 сещӧм вагонын? 317. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ кыскӧ пуԁовԋа ԍу, іԁ, зӧр, шабԁі, шобԁі кӧјԁыс? 318. Тӧԁмалӧј јӧв веԁралыԍ ԍӧкта. 319. Волга ју-куԅта паракоԁ мунӧ часӧн 15 верст. Кымын верст мунас лунја 3 часԍаԋ војԍа 12 часӧԇ? [...] 320. Кваԁратлӧн став бокјасыс 120 метр куԅта. Тӧԁмалӧј быԁ боклыԍ куԅтајассӧ. Гіжталӧј. 321. Ӧткуԅта бокјаса треугоԉԋіклӧн став бокјасыс 150 метр куԅта. Тӧԁмалӧј быԁ боклыԍ куԅтајассӧ.

Гіжталӧј.

322. 120 ԏӧс течӧма раԁӧн-раԁӧн, 8 ԏӧсӧн быԁ раԁын. Кымын раԁӧ течісны ԏӧсјассӧ? 323. Паракоԁ 8 часӧн муніс 176 верст. Кымын верст мунӧ сіјӧ часӧн? 324. 8 ԃеԍеԏіна-вылыԍ чукӧрміс 418 пуԁ ԍу. Кымын пуԁ ԍу чукӧрміс быԁ ԃеԍеԏіныԍ? 325. Гріша мурталӧмӧн тӧԁмаліс ӧԏі сывјын 213 ԇоԋ саԋԏіметр. Ті тӧԁмалӧј, кымын ԇоԋ саԋԏіметр аршінын? 326. Кык тувјын 919 грамм. Кымын грамм 1 тувјын? 327. Клашалы Мікулкӧԁ ԍетісны 156 ԉіст кабала, Петырлы — мӧԁӧԁ јукӧнсӧ. Кымын ԉіст кабала ԍетісны став чеԉаԃлы? 328. Кымын кабала ԉіст стопаҗынјын, ԋоԉӧԁ-јукӧнын, кӧкјамысӧԁ-јукӧнын ? 329. Кык кілометрын 937 ԇоԋ сыв. Кымын сыв ӧԏі кілометрын? 330. Кымын лун-кежлӧ ԍемјалы тырмас 9 пуԁ ԋаԋ, быԁ лун-кӧ ԍојӧны 6 тувјӧн. 331. Лампаын сотчӧ 3 тувјӧн рыт-вылӧ караԍін. Кымын лун-кежлӧ тырмас 6 пуԁ 12 тув караԍін? 332. Кымын 2 кв. аршіна кӧрт ԉіст ковмас тупкыны 127 кв. аршіна керка-выв? Тӧԁмалӧј, уна-ӧ кыскас став керка вевт тупкан кӧрт ԉістыс, быԁ кӧрт ԉіст-кӧ кыскӧ 9 тув? 333. Школаын 5 класс. Быԁ классын 36 велӧԁчыԍӧн. Кымын ковмас кыкӧн-пукалан парта став велӧԁчыԍјаԍыслы? 334. 9 морт арԏеԉӧн боԍтчісны пуктыны 549 кв. сывја јӧр. Кымын кв. сыв воас быԁ морт-вылӧ? 335. Кӧрӧбкаын 144 перӧ. Сіјӧс јукісны шкоԉԋікјас-костын 6 перӧӧн морт-вылӧ. Кымын шкоԉԋік классын? 336. Петрӧ-Іванлыԍ быԁ ԃеԍеԏіна муыԍ боԍтӧны вот (налог) 3 пуԁ 5 тув. Сылӧн 7 ԃеԍеԏіна. Уна-ӧ мынтӧ сіјӧ вот? 337. Му-вылӧ кӧԇісны 1 пуԁ 5 тув ԍу. Уна-ӧ воіс ԋаԋ сіјӧ му-вылыԍ, урожај-кӧ воіс віт сымынԁа? 338. Пуԁовԋа ԍу кыскӧ 1 пуԁ 5 тув. Уна-ӧ кыскӧ чеԏверт ԍу? 339. Чеԉаԃ кышан-вылӧ колӧ 1 метр 60 саԋԏіметр ԁӧрӧм ԁӧра. Уна-ӧ ковмас ԋоԉ сещӧм кышанјас-вылӧ? 340. Трамвај 10 мінутӧн мунӧ 2 верст 100 сыв. Кымын верст мунас часӧн? 341. Прамӧја бура коԋкі-вылын іслалыԍ 1 зԁукын ісковтӧ-котӧртӧ 12 метр 80 саԋ., автомобіԉ — кујім сымынԁа. Кымын метр мунӧ автомобіԉ? 342. 8 аршін 12 вершӧк куԅта пӧв вунԁісны 1 ӧтыжта пеԉӧ. Тӧԁмалӧј куԅта быԁ јукӧнлыԍ. 343. Му-вылыԍ чукӧртісны 6 пуԁовԋа зӧр. Чукӧртісны 3 сымынԁа, мыјԁа кӧԇлісны. Уна-ӧ кӧԇлӧмаӧԍ му-вылӧ? 344. Ԇік ӧткоԃ 5 кԋіга-вылӧ мынтӧмаӧԍ 4 шајт 60 ур. Ԁона-ӧ 1 кԋіга? 345. 7 сыв куԅта гез вунԁӧј ӧтыжта пеԉӧ. 346. Пощӧс 22 метр куԅта, ӧтыжта 4 пош, куԅта. Тӧԁмалӧј быԁ пощлыԍ куԅтасӧ. 347. Мешӧк ԍу кыскӧ 6 пуԁ. Мешӧкӧ тӧрӧ 4 пуԁовԋа. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ кыскӧ пуԁовԋа ԍу? 348. 2 аршін куԅта ԁа аршін паԍта кӧрт-ԉіст вунԁісны 4 ӧтыжта пеԉӧ. Тӧԁмалӧј быԁ кӧрт-ԉіст јукӧнлыԍ куԅтасӧ ԁа паԍтасӧ? 349. Ԍемја ԍојӧ вежонӧн 1 пуԁ ԁа 2 тув ԋаԋ. Уна-ӧ најӧ ԍојӧны лунын? 350. Веԁра јӧлыԍ артмӧ 1 тув 46 зӧлӧтԋік выј. Уна-ӧ артмас выј 4 суԉіја јӧлыԍ? Гіжтӧг ӧктӧј, јукӧј ԁас-вылӧ ԁа ԍо-вылӧ. Ԁасӧԁ ԁа ԍоӧԁ јукӧнјас.

8. Гіжалӧј: Ԍіԅім ԁасӧԁ јукӧн, кујім ԁасӧԁ јукӧн, ԇоԋ ӧԏі ԁа кык ԁасӧԁ јукӧн, ԇоԋ квајт ԁа ԋоԉ ԁасӧԁ јукӧн, ԇоԋ ԁас віт ԁа кӧкјамыс ԁасӧԁ јукӧн.

Уҗ.

Кабалаыԍ вунԁӧј 0,1 метр. Кыԇ тајӧс шуанныԁ? Рісујтӧј ԏетраԃјасаныԁ 0,3 ԃетсіметр. Кыԇ сіјӧс шуанныԁ? 351. Течӧј кабала стопаӧ 0,5 саԋԏіметр кызта. 352. Кыԇ шуԍӧ 0,1 саԋԏіметр? 353. Кымын саԋԏіметр 0,1 метрын; [...] 354. Перемена вӧлі 0,2 час. Кымын мінут вӧлі переменаыс? 355. 0,5 пуԁјын кымын тув? 356. Мӧс ӧԏікыԍ лыԍтӧмӧн ԍетӧ 0,4 веԁра јӧв. Кымын суԉіја јӧв лыԍтӧм-вылӧ воас? 357. Кымын саԋԏіметр метрын? Кымынӧԁ јукӧн метрлӧн лоӧ саԋԏіметр? 358. 1 шајтын кымын ур? Ур кымынӧԁ јукӧн шајтлӧн? 10. 0,01 ԍоӧԁ јукӧн. 0,02 — кык ԍоӧԁ јукӧн. 11. Лыԃԃӧј: Гіжалӧј: Ԋоԉ ԍоӧԁ јукӧн, ԁас кујім ԍоӧԁ јукӧн, ԇоԋ ӧԏі ԁа кыԅ кӧкјамыс ԍоӧԁ јукӧн, ԇоԋ кӧкјамыс ԁа квајтымын ԋоԉ ԍоӧԁ јукӧн. 359. Кымын саԋԏіметр 0,07 метрын? ,, ,, 0,15 ,, 360. Кымын грамм 0,5 кілограммын; 0,8-ын, 0,2-ын? 361. 0,09 шајтын кымын ур; 0,16-ын; 3,25-ын; 8,56-ын. Мукӧԁ-ԁырјі ԍоӧԁ јукӧнсӧ шуӧны прӧчентӧн.

% — Прӧчент.

362. Корԍӧј 5% 1 метрыԍ. Кымын сені лоӧ саԋԏіметр? 10% — кілограммыԍ. Кымын сені лоӧ грамм. 25% — шајтыԍ. Кымын сені лоӧ ур? 363. Классын 55 велӧԁчыԍ. Талун 4 морт ез волы. Кымын прӧчент велӧԁчыԍ-пыщкыԍ ез волы? 364. Ԋеважӧн-на мешӧк пыԅ вӧлі 16 шајт. Ӧні гіжӧмаӧԍ гаԅетӧ быԏԏӧ-пӧ ԁонԍалӧма 10%-вылӧ. Тӧԁмалӧј, ԁона-ӧ ӧні мешӧк пыԅ. 365. Мішлӧн баԏ наҗӧвітӧма завоԁын 90 шајт; вот-вылӧ мынтіс 20% нажеткаԍыс. Уна-ӧ сылӧн коԉі ԍӧм вот мынтӧм бӧрын? 366. Му-тыра ԁозмукӧ пуктӧј 60 туԍӧн ԍу, іԁ, зӧр, шобԁі. Віԇӧԁӧј кыԇ кутасны чужны. Вӧчӧј табԉітса. №№ Ԋімыс. Ԍу Зӧр Іԁ Шобԁі Шабԁі Тајӧ табԉітса-ԍерԏі којԁыс чужӧм-јылыԍ лӧԍӧԁӧј ԃіаграмма. 367. Ԇік-жӧ таԇі вӧчӧј быԁ пӧлӧс граԁ-пуктас кӧјԁысјаскӧԁ (пуктавны поԅас 25 ԉібӧ 10 кӧјԁыс туԍӧн). 368. Гіжалӧј ԍоӧԁ јукӧнјасӧн ԁа %% [...] Гіжалӧј ԁасӧԁ јукӧнјасӧн: 0,40 70% 0,60 20% 0,20 60% 0,50 80% 0,30 0,10 30% 369. Тӧԁмалӧј ԁа лыԃԃӧј міԉԉіметрјасӧн 1% 40 саԋԏіт метрлыԍ; 30 см.; 80 см.; 50 см.: 60 см.; 10 см. Лӧԍӧԁӧј ԃіаграммајас. 370. Тӧԁмалӧј мурталӧмӧн кымын ԇоԋ прӧчент лоӧ 30 ԍаԋԏіметрыԍ 5 саԋԏіметр; 20 см. — 3 см.; 50 м. — 8 см.; 70 см. — 10 см.; 60 см. — 6 см.; 90 см. — 10 саԋԏ.

&Октӧм ԁа јукӧм тыр ԃеԍатка-вылӧ ԁа ԍо-вылӧ.

Гіжтӧг арталӧј.

371. Ԏеԉеграп ԍурјајас кост 30 сыв куԅта. Школаԍаԋ боԉԋічаӧԇ сулалӧ 21 ԍурја. Мыј куԅта туј боԉԋічаԍаԋ школаӧԇ? 372. 480 сыв паԍта му креԍԏана јукісны 20 сывја паԍта мујас-вылӧ. Кымын му артміс? 373. Кӧрттуј реԉс вӧчӧны 21 ԁа 20 пут куԅта. Реԉс пут куԅта кыскӧ 30 тув. Кымын тув кыскӧ быԁ реԉс? Кымын пуԁ? 374 Верст куԅта ԏеԉеграп сутуга кыскӧ 10 пуԁ 20 тув. Уна-ӧ кыскас 20 верст куԅта сутуга? 375. Кымын верст куԅта ԏеԉеграп сутуга поԅӧ течны тӧвар новлӧԁлан вагонӧ? Вагоныс лептӧ 945 пуԁ. 376. Верст мунны појезԁ паровозлы колӧ 17 веԁра ва. Кык стантсіја кост 40 верст. Кымын веԁра ва ковмас паровозлы мунны сіјӧ стантсіја кост? 377. Сывҗын коз-пу-пес кыскӧ 31 пуԁ. Вагонӧ течӧны 10 сыв. Тӧԁмалӧј, кымын пуԁ кыскӧ 10 сыв пес? 378. Кымын вӧв ковмас сіјӧ вагоныԍ пес кыскыны, кутасны-кӧ быԁ ԁоԃԃӧ течны 20 пуԁјӧн? 379. Бура кужӧмӧн велоԍіпеԁ-вылын поԅӧ мінутҗынјӧн мунны 270 метр. Кымын метр мунас ӧԏі сԁукӧн? 380. Јӧз новлӧԁлыԍ (пассажірскӧј) појезԁ вермӧ мунны 2 мынԁаӧн унҗык велоԍіпеԁ-ԁорыԍ. 1 пос-вывті појезԁ муніс 20 сԁукӧн. Тӧԁмалӧј мыј куԅта поскыс? 381. Ӧԏі му 80 ԃеԍеԏін; кымын пуԁ ковмас сетчӧ ԍу кӧјԁыс, кутасны-кӧ кӧԇны 9 пуԁјӧн ԃеԍеԏіна-вылӧ? 382. Котласӧ міјан копераԏівјаслы вајісны 900 пуԁја вагон пыԅ. Віԁлалігӧн 12% пыԅ лоі шыбытны — пӧԁӧма. Кымын пуԁ коԉі бур пыԅыс? 383. Міјан вӧлӧԍтын 400 вӧв; 8% віԍміс. Кымын вӧв коԉі ԇоԋвіԇа? 384. Менам баԏӧ ԋӧбліс ԋаԋ зајӧм 40 шајтӧн пуԁјыԍ. Ӧні ԋаԋ зајӧм ԁонԍалӧма 50%-вылӧ. Ԁона-ӧ ӧні ԋаԋ зајӧм& пуԁ-вылӧ? 385. Школаын 200 велӧԁчыԍ. 65% сеԍ зонпосԋі. Кымын нывпосԋі велӧԁчӧ сіјӧ школаын? 386. Јуӧ шыбітісны пес-плака, сіјӧс візылыс часӧн-җынјӧнӧн нуіс 960 метр куԅта. Тӧԁмалӧј, мінутӧн мыј куԅта нуас візыв? &Октӧм, јукӧм ԉубӧј лыԁ-вылӧ. Гіжӧмӧн арталӧм. [...] 25. Гіжӧј коԉастӧг јукԍан лыԁјас 40-вылӧ, 70-вылӧ, 30; 25; 55; 200; 300; 32: 45-вылӧ. [...] 387. Рісујтӧј кв. аршін. Јукӧј сіјӧс кв. вершӧкјас-вылӧ. Кыԇ сіјӧ вӧчанныԁ? Кымын кв. вершӧк лоас? 388. Рісујтӧј кваԁратнӧј пут. Јукӧј сіјӧс кв. ԃујм-вылӧ. Кымын кв. ԃујм артмас? 389. Рісујтӧј ԃеԍеԏіна: јукӧј ӧтгырԍа 4 пеԉӧ. Кымын кв. сыв ԃеԍеԏіна ԋоԉӧԁ јукӧнын? [...] 390. Кыԇі вӧчны первоја ԃеԍеԏінаыԍ мӧԁӧс? Вӧчӧј сіјӧс-вунԁӧмӧн. 391. Граԁ 30 сыв куԅта, кык сыв паԍта. Кымын сен кваԁ. аршін? Кымын кв. сыв? Гіҗтӧј граԁ план. 392. 45 сыв куԅта, 7 арш. паԍта му-вылӧ пуктӧмаӧԍ јаблӧк пујас. Быԁ 4 кв. сыв паԍтаӧ пуктӧны 1 јаблӧк пу. Кымын јаблӧк пу пуктісны став му паԍтаӧ? [...] 393. Ӧԏі му 21 метр куԅта, 22 метр паԍта, мӧԁ му 36 метр куԅта, 15 метр паԍта. Коԁ муыс ыҗыԁҗык? 394. Кымын ԉіст 18 ԃеԍт кабалаын? 395. 648 ԉіст кабала пукталӧј ԃеԍтӧн-ԃеԍтӧн. Кымын ԃеԍт лоӧ? 396. Кԋіга ԉістбокын 33 віԅ, быԁ віԅын 29 шыпас. Кымын шыпас тӧрӧ ԉістбокӧ? 397. Кымын зӧлӧтԋік 8 тувјын 42 зӧл.? 398. Кымын тув 21 пуԁ 18 тувјын? 399. Кымын мінут суткіҗынјын? 400. Карыԍ тӧлын копераԏівӧ вајісны 825 пуԁ &пуԅ. Кымын вӧв ковміс сіјӧс кыскыны, быԁ ԁоԃԃӧ-кӧ пуктаԍны 25 пуԁјӧн. 401. 4 пуԁ щај торјӧԁлісны воԍмушкајасӧ. Кымын воԍмушка лоі? 402. 12 ԃужіна шуԍӧ гроссӧн. Перӧ пуктӧны ԇоԋ гроссӧн кӧрӧбкаӧ. Кымын перӧ 5 кӧрӧбкаын? 403. 1 перӧ кӧрӧбка јукісны классын 36 велӧԁчыԍлы. Кымын перӧ воіс 1 велӧԁчыԍлы? 404. Ӧԏі кыԇ-пуԍаԋ мӧԁӧԇ 15 сыв. На костӧ течісны пес 2 аршін суԁта. Кымын сыв пес течԍіс сетчӧ? 405. Ԃеԍеԏіна муыԍ нуісны 22 ԁоԃ бобӧԋаԋ. Быԁ ԁоԃԃӧ течісны 15 пуԁјӧн. Уна-ӧ воіс бобӧԋаԋ? 406. Граԁ куԅта 16 сыв, ӧԏі віԅӧ пуктісны ӧгурчі 4 вершӧкӧн быԁ туԍ кост. Кымын ӧгурчі туԍ ковміс віԅӧ? 407. Пуԁовԋаӧ тӧрӧ 200 шӧркоԃԃӧм картупеԉ. Тырмас оз сіјӧ пуктыны 48 сыв куԅта граԁ віԅӧ, пуктӧны-кӧ 12 вершӧкӧн ӧтамӧԁ кост? 408. Јем вузавлӧны унҗыкыԍ бумажкаӧн. Быԁ бумажкаын овлывлӧ 2 ԃужіна. Кымын јем 15 бумажкаын. 409. Суԋіс трубічаын 265 аршін. Кымын суԋіс трубіча ковмас верст куԅаӧ? 410. Тув сакарын 52 тор. Кымын грамм кыскӧ ӧԏі сакар тор? 411. Ԉӧԍӧԁӧј роч мерајасӧ метріческӧј мерајас: 6 метр; 24 метр; 42 метр, 50 метр, 36 метр. 412. Лӧԍӧԁӧј метріческӧј мерајасӧ (лыԃԃӧј 22 вершӧкӧн метрын): 44 ар.; 66 ар.; 50 ар. 14 вер.; 34 ар. 6 вер.; 24 ар. 12 вер. 413. Суԉіја ва кыскӧ тувјӧн-җынјӧн. Кымын зӧлӧтԋік кыскӧ стӧкан-ва? Лыԃԃӧј кымын ԍојан паԋ ва тӧрас ӧԏі стӧканӧ. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ кыскас ԍојан паԋ ва? 414. 1 чігарка-вылӧ мунӧ 4 зӧлӧтԋік табак. Уна-ӧ ковмас табак курітчыны-кӧ кутан лунын 16 чаԍ быԁ 10 мінут кост?

Уна пӧлӧс заԁачајас.

415. Быԁ быԁман турун аслас быԁмігӧн боԍтӧ муыԍ ва. Ԍу боԍтӧ быԁ тув іԇасӧ, туԍӧ, кыԁјӧ 240 тув ва. Кымын пуԁ ва ковмас пуԁ ԍу кӧјԁыс артмыны? 1 пуԁ ԍу вартчӧ 20 коԉтаыԍ, шӧркоԃԃӧм коԉта кыскӧ 6 тув. 416. Тӧԁмалӧм ва лӧԍӧԁӧј веԁра лыԁӧ (веԁра ва кыскӧ 30 тув). 417. 5 ԁуша ԍемјалы 4 лун-кежлӧ колӧ сымԁа ва, мыјԁа мунӧ 1 тув ԍу кӧјԁыслы воны. Мыјԁа ва мунӧ ԍемјалы 1 лунын. 418. 100 тув веж турун бура коԍтӧм бӧрын кыскӧ сӧмын 20 тув. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ коԍтӧм бӧрын кыскас 20 пуԁја веж турун ԁоԃ? 419. Тӧԁмалӧј, уна-ӧ сен вӧлӧма ва? 420. 20 тув кос турун сотӧм бӧрын коԉӧ пӧјім тувјӧн-җынјӧн. Став мукӧԁ-торјыс сеԍ щынӧн кајӧ вылӧ (возԁукӧ). Уна-ӧ кыскас пӧјім 20 пуԁја веж-турун ԁоԃԃыԍ? 421. Ԉежанка пач во-гӧгӧрын сотӧ 6 сыв нес. Сыв песлӧн ԍӧкта 70 пуԁ. Быԁ пуԁ пескыс лоӧ тувҗын пӧјім. Уна-ӧ кураласны ԉежанкаыԍ пӧјім во-гӧгӧрын? 422. 3 тув пӧјім кујӧԁалӧ 1 кв. сыв граԁ јӧр. Кымын кв. сыв поԅас кујӧԁавны во-гӧгӧрԍа ԉежанкаса пӧјімӧн? 423. Јаблӧк пујас ԁа мукӧԁ прукта пујас-вылыԍ веж корјассӧ ԍојӧны ічӧԏік јеҗыԁ бобув-возјас. Быԁ сещӧм воз вајӧ коԉк комынӧԇ, сеԍ чужӧны выԉ бобувјас. На піын зев-ԋін кулас којмӧԁ јукӧныс. Быԁ ловја коԉан бобув ԍојӧ 25 корјӧԇ. Кымын веж кор ԍојасны 1 бобувлӧн чужтӧмјасыс? 424. Волоԃа тӧԁмаліс вуҗӧр-ԍерԏі ԏеԉеграпнӧј ԍурјалыԍ суԁта; 4 сыв суԁта вӧлӧм. Школа ӧшіԋувса кыԇ пу — 9 метр суԁта. Коԁыс җуҗыԁҗык? Мыј мынԁаӧн җуҗыԁҗык? 425. Базар-вылын 1 тув мӧс выј вузалӧны 50 урӧн. Копераԏівын вузалӧны 1 шајт 15 урӧн кілограмм. Кӧні ԁонтӧмҗыка вузаԍӧны? Унаӧн-ӧ ԁонтӧмҗыка? 426. 1 кв. пут паԍта коԍтӧм ԋур-вылыԍ лыԃԃісны 150 быԁман турун. На-піјын 16% јог турун. Кымын бур, колан турун быԁмӧ 1 кв. пут коԍтӧм ԋур-вылын? 427. 1 кв. метр граԁ јӧрса му-вылыԍ поԅӧ лыԃԃыны 950 быԁман турун. На-піјын 80% јог турунјас. Кымын јог турун поԅӧ аԁԇыны 1 кв. метр граԁ јӧрса му-вылыԍ? 428. Шкоԉԋікјас лыԁӧн, ԃіаграммајас-ԍерԏі, ԍеԋԏаб тӧлыԍын вӧлі 10 міча, гожја лун: мукӧԁ лунјасыс вӧліны ԉібӧ зера, ԉібӧ кымӧра. Кымын % % лоӧ ԍеԋԏабын міча, гожја лунјас? 429. Воԇԇа во тӧв кысԍіс 200 лун; таво — 192 лун. Кымын %% куԅҗык коԁ воас вӧлі тӧв? 430. Кос щак тувјӧ лыбӧ 80 щӧркоԃԃӧм кос јеҗыԁ гріб. Копераԏів ԋӧбӧ кос щак кілограммјасӧн. Кымын кос јеҗыԁ гріб лыбӧ 1 кілограммӧ? 431. Ԁӧрӧм-вылӧ колӧ 4 1/2 аршін ԁӧрӧм ԁӧра. Копераԏів вузаԍӧ метрӧн мурталӧмӧн. Кымын метр ковмас ԁӧрӧм-вылӧ ԁӧра? 432. Міјан ԍіктса выј вӧчан машіна 1 пуԁ шабԃі кӧјԁысыԍ вермӧ вӧчны 8 тув выј. Выј-вӧчан завоԁјасын выј артмӧ 60%-вылӧ унҗык. Кымын тув выј вошӧ 5 пуԁ шабԁі кӧјԁысыԍ ԍіктса выј вӧчан машінаӧн?

Заԁачајас уҗалӧм олӧм-јылыԍ.

433. Ваԍ-Гріш кӧԇӧ аслас му-вылӧ пемӧсјасӧс верԁан ԍоркԋі — турԋепс. 12 тув турԋепс мунӧ 3 тув бур, кос турунлы воча. Му-вылыԍ сіјӧ керіс 4 пуԁја ԁа җынја 20 мешӧк. Кымын пуԁ бур, кос турунлы воча мунас чукӧртӧм турԋенсыс? 434. Мӧԁ му-вылӧ сіјӧ кӧԇіс пемӧсјасӧс верԁан ԍвекла. Ԍвекла зев бура быԁміс. Ваԍ-Гріш арталӧмӧн ԍвекла тырмас ԇоԋ тӧлыԍ-кежлӧ, кутас-кӧ быԁ лун верԁны 28 тувјӧн. 8 тув ԍвекла мунӧ 4 тув іԁ іԇаԍ воча. Кымын пуԁ іԁ іԇас вештас воԇӧ чукӧртӧм ԍвекла? 435. Шӧркоԃԃӧм лыԍтан мӧс ԍојӧ луԁ-вылын 6 пуԁ 10 тув мынԁа веж турун лунын. Мынԁа турун ԍојас гожӧмбыԁӧн луԁ-вылӧ-кӧ леԇан мај 5-ӧԁ лунын, пыртан окԏабрын 10-ӧԁ ԉунӧ. 436. Карын віԇӧны уна кӧза. Тӧлын колӧ кӧзалы 3 тув бур турун ԁа тувјӧн-җынјӧн іԁ іԇас лун-кежлӧ. Тӧԁмалӧј, тырмас оз 36 пуԁ турун, 18 пуԁ іԁ іԇас кӧзалы, кутасны-кӧ верԁны тӧлын 220 лунӧԇ? 437. Кӧза зев раԃејтӧ корӧԍјас; сыыԍ соԁӧ сылӧн јӧв. Јӧв соԁны сылы колӧ 1 тувјӧԇ корӧԍ кор лун-кежлӧ. Тӧԁмалӧј тырмас оз тӧвбыԁ-кежлӧ сылы 2 тувја 100 корӧԍ? 438. Міјан креԍԏаналӧн кујім муыԍ ӧԏік пыр шојтчӧ коԍкӧм-улын. Лука-Ԍемӧ овмӧԁчіс пӧчінокын, вӧчіс уна му. Мујассӧ ԋекор ез кут коԉны коԍкӧм-улӧ. Сетчӧ сіјӧ пуктіс пыр ӧԁјӧ воан картупеԉ сорт. 1 кв. сыв паԍта-вылӧ пуктӧ 60 куст посԋі картупеԉ. Уна-ӧ сіјӧ чукӧртас 24 сыв куԅта ԁа 5 сыв паԍта му-вылыԍ картупеԉ, 60 кустыԍ-кӧ чукӧрмӧ пуԁовԋа картупеԉ? 439. Лука-Ԍемӧ мӧԁ-җын коԍкӧм му-вылӧ кӧԇӧ віка турун кӧјԁыс зӧр сорӧн, сеԍ арын чукӧртӧ бур турун. Быԁ 2 тув турун кӧјԁысыԍ быԁмӧ 2 пуԁ ԁа 10 тув віка турун. Уна-ӧ Лука-Ԍемӧ чукӧртас віка турун 1 пуԁ кӧјԁысыԍ? 440. Шӧркоԃԃӧма коԉкјалӧмӧн чіпан вајӧ вогӧгӧрын 73 коԉк. Кымын чіпан ковмас віԇны, быԁ лун-кӧ ԍојны 2 коԉкјӧн? 441. 1 чіпаныԍ гӧн лоӧ 125 грамм. Јурлӧслӧн ԍӧкта 5 тув. Кымын чіпанлыԍ ковмас гӧн ԋещкыны меԁ артмас 1 јурлӧс? 442. Прокӧ-Ԏіма прӧст пӧрајасын вӧчӧ куран ԁа вузалӧ копераԏівӧ. 12 кураныԍ сылы мынтӧны 30 тув пыԅ. Тӧвбыԁӧн сіјӧ нажӧвітіс 24 пуԁ пыԅ. Кымын куран вӧчіс Прокӧ-Ԏіма? 443. Сіјӧ ԁаԍ пуыԍ вӧчӧ часӧн 1 куран. Кымын лунӧн вӧчіс став курансӧ, лун-вылӧ-кӧ пуктам 8 час уҗалӧм? 444. 2 морт јукмӧс коԁјӧмаӧԍ 15 лунӧн. Кымын лунӧн коԁјасны сещӧм-жӧ јукмӧс 3 морт? 445. 6 морт вӧчісны москі керка бокыԍ 3 лун. Кымын лунӧн вӧчасны сы куԅа-жӧ москі 9 морт? 446. Пожар кусӧԁігӧн ԍіктын бырӧԁісны став васӧ јукмӧсыԍ 1 ч. 10 м. Кымын веԁра ва вӧлі јукмӧсын, васӧ-кӧ ԁугԁывтӧг лепталісны 3 морт. Ӧԏі веԁра суԇӧԁны быԁ мортлы вӧлі колӧ пӧра 30 зԁук. 447. 40 кујіім ԃујмӧвӧј кӧрттув кыскӧ 1 тув. Мыј куԅа сутуга ковмас 1 пуԁ кӧрттув вӧчны. 448. Кроԉік ԍетӧ 600 грамм пук 200 лунӧн. Кымын лунӧн чукӧртны верман 1 тув пук? 449. 1 кроԉік гоз воӧн вајасны 2 ԃеԍатка кроԉік піјан. 3 тӧлыԍԍа кроԉік веԍітан-кӧ кыскас 3 кіло. Кымын тув јај ԍетасны најӧ? 1. Ԉоԉӧ-бобӧ мунӧ...............6 метр часӧн. 2. Шыԉыԁінса ва-кывтчӧс .... 2 км. „ 3. Шӧркоԃ воԍласа морт .... 4 „ „ 4. Вӧв гӧԋечӧн...................7 „ „ 5. Паракоԁ ва-кывтчӧс мунігӧн . . 15 „ „ 6. Трамвај.......................6 метр зԁукӧн. 7. Велоԍіпеԁа морт...............8 ,, „ 8. Коԋкі-вылын морт.............13 ,, ,, 9. Ӧԁјӧ муныԍ појезԁ............17 „ 10. Каԉа.........................32 „ „ 11. Чікыш........................48 „ „ 12. Аероплан.....................55 „ „ Тајјас ԍерԏі лӧԍӧԁӧј заԁачајас ԁа ԃіаграммајас. Кос турун ԉібӧ іԇас (сі) Кӧԇа

1. Ԍу 9 45 180 2. Зӧр 15 40 100 3. Іԁ 10 50 100 4. Картупеԉ 90 720 — 5. Шобԁі 9 40 150 6. Шабԁі 5 20 20 7. Турԋепс 1/4 3000 — 8. Ԍвекла ’. . 1 2000 — 9. Бобӧԋаԋ 3/4 15 15 250 10. Ԏімопејевка 1/4 11. Віка зӧр-сора 12 — 200 Кујім перемена. №№ мујаслӧн Мыјјас кӧԇӧма Кымын ԃеԍеԏіна 1 Коԍкӧм 1 — 2 Су 1 45 3 Іԁ кӧԇа 1 40 Став кӧјԁысыс . 3 85 Квајт перемена №№ мујаслӧн Мыјјас кӧԇӧма Кымын ԃеԍеԏіна 1 Коԍтӧм віка-улын турун 1/2 125 2 Сіјӧ-жӧ му-вылын вікабӧрын — ӧԁјӧ-воԇ воан картупеԉ рӧԁ 250 3 Ԍу 1/2 35 4 Ԍвекла, пемӧсјасӧс верԁан 1/2 1000 5 Тувсов кӧԇа 1/2 25 6 Тувсов кӧԇа віка — турун . . . 1/2 125 7 Тувсов кӧԇа 1/2 25 Ставыс . . . Кӧјԁыс 3 85 Турун — 250 Ԍвекла — 1000 Картупеԉ *. . . — 250 Лӧԍӧԁӧј тајјас-вылӧ заԁачајас ԁа ԃіаграммајас 450. Мішалы віԍігӧн ԍетісны јуны ԉекарство, щӧктісны јуны 3 лун-кежлӧ 15 војтӧн. Суԉаын вӧлӧма ԉекарство 1 ԍојан паԋтыр. Быԁ ԍојан паԋӧ тӧрӧ 4 щај-јуан паԋ, а щај-јуан паԋӧ 45 војт ԉекарство. Колӧ тӧԁны, кымын лун-кежлӧ тырмас ԉекарствоыс? 451. Щајнӧј паԋ ԉекарство кыскӧ 3 грамм. Кымын војт ԉекарство 1 граммын? Щајнӧј паԋӧн ԁа мензуркаӧн тӧԁмалӧј кымын војт ва кыскӧ 1 грамм. 452. 1 стӧкан сакарнӧј песок кыскӧ 1 тув. 2 паԋ песокыԍ стӧкан щај лоӧ јумов. Кымын грамм песок вӧчӧ шщај стӧкан јумолӧн? 453. Стӧкан ва кыскӧ 250 грамм. Кышыԁ лым кокԋіԁҗык ваыԍ ԁасмынԁаӧн. Тӧԁмалӧј, мынԁа кыскас веԁраҗын лым (Веԁраын — 50 стӧкан). 461. Табԉітса заԁачајас вӧчны. Веԁра воча 50 стӧканкӧԁ. Стӧкан — 17 ԍојан паԋкӧԁ. Ԍојан паԋ — 1 щај јуан паԋкӧԁ. Щајнӧј паԋын — 45 војт. Стӧкан ва кыскӧ — 250 гр. Стӧкан выј — 230 гр. Стӧкан лым — 25 гр. Стӧкан сакар песок кыскӧ 410 гр. Стӧкан посԋі васлӧј сак. песок 470 гр. Стӧкан сов кыскӧ 640 гр. Стӧкан ԍој — 555 гр. Кірпіч — 10 1/2 тув. Ԉіст гіжан кабала 6 № кыскӧ 10 грамм.

1 сыв пес піԉітны сулалан вӧрыԍ — 1/2 уҗалан лун (2 морт.). Та-ԍерԏі вӧчалӧј заԁачајас ԁа ԃіаграммајас. 454. Тӧԁмӧԁ мувыв быԁмас-јылыԍ. (Заԁачајас вӧчны). Ԋімјас Уна-ӧ кыскӧ мера (чеԏвер.) Шӧрчужан % Шӧркоԃԃӧм быԁман пӧра Кымын туԍ кӧјԁыс кыскӧ 1 гр. тув. кілогр. Ԍу 45 18,42 90 340 лун. 45 — 50 Зӧр 30 12,28 92 110 — 120 45 — 50 Іԁ 38 15,56 92 115 — 125 35 — 40 Шабԁі 38 15,56 85 100-110 220 — 280 Аԋкыщ 50 20,47 90 95 — 100 5 — 6 455. Та-ԍерԏі вӧчалӧј ԃіаграммајас, заԁачајас. Вунԁыны 1 ԃеԍеԏіна чарлаӧн колӧ 80 морта час. Вунԁыны 1 ԃеԍеԏіна вунԁан машінаӧн — 3 час (колӧ 2 вӧв, 1 уҗалыԍ, 1 морт, 9 коԉтаалыԍ). Вартны вартанӧн — 15 коԉта часын 1 морт. Гӧрны плугӧн 1 ԃеԍеԏін — 3 уҗалан лун. Піԋовтны 1 ԃеԍеԏін — 1 уҗалан лун. Гӧрны тракторӧн 1 ԃеԍеԏін 1 уҗалан час. Кіӧн кӧԇны 1 ԃеԍеԏін — 2 1/2 — 3 уҗалан час. Косаӧн ыщкыны 1 ԃеԍеԏін — 30 уҗалан час. Ыщкыны машінаӧн 1 ԃеԍеԏін — 6 уҗалан час. Пуктыны 1 ԃеԍеԏін картупеԉ — 2 уҗалан лун (1 вӧв ԁа 4 морт уҗалыԍ). Картупеԉ керны 1 ԃеԍеԏін — 10 уҗалан лун (1 вӧв ԁа 4 уҗалыԍ). Шабԁі ԋещкыны 1 ԃеԍеԏін — 15 уҗалан лун.

456. Рочӧ лӧԍӧԁны метріческӧј муртајас табԉітса. Метр — 1,4 арш. = 39,4 ԃм. Кілометр — 468,7 сыв. = 0,94 вер. Ԃетсіметр — 4 ԃм. Саԋԏіметр = 0,39 ԃм. 0,22 вер. Кілограмм — 2 тув = 42,4 зӧл. Грамм — 0,23 зӧл. Вӧчӧј аԍныԁ табԉітса 1 — 20 метр. вӧчан аршінӧ. Вӧчӧј аԍныԁ табԉітса 1 — 20 кілогр. вӧчан тувјасӧ. 457. Метріческӧј муртјасӧ роч мера лӧԍӧԁан табԉітса. Верст — 1 км. 66 м. 80 см. Аршін = 71,1 см. Сыв — 2 м. 13 см. Вершӧк — 4,4 см. Пут = 34,8 см. Ԃујм — 2,5 см. Пуԁ = 16 кгр. 380 гр. Тув = 409,5 гр. Зӧлӧтԋік = 4,3 гр. Аԍныԁ вӧчӧј табԉітса: 1 — 100 верст; 1 — 100 сыв.; 1 — 10 ар; 1 — 10 п., 1 — 40 тув.