Пос

Ԁоктор А. А. Кустаԉов. Скӧтԍаԋ мортлы вуҗыԍ-віԍӧмјас. Роч-вылыԍ коміӧн лӧԍӧԁіс В. П. Булышов. Ԍыктывԁін кар. Комі ԋіга леԇан-ін. 1927 в. 2500. Скӧтԍаԋ мортлы вуҗыԍ-віԍӧмјас.

Віԍӧмјас емӧԍ уна-пӧлӧс. Віԍлӧны мортјас, віԍлӧны щӧщ скӧт (пемӧсјас), вӧрын олыԍ ԅвер-пӧткајас. Віԍлӧны веԍіг быԁ-пӧлӧс гагјас. Поԅӧ шуны: віԍмыны вермас быԁ ловја-лов. Віԍӧм быԁӧнлӧн ас-пӧлӧс. Емӧԍ віԍӧмјас — віԍӧԁӧны сӧмын мортјасӧс, сеԍԍа ԋекущӧм ловја-ловлы оз вуҗны. Боԍтам кӧԏ біја-кіԍталан-тіф (сыпной тпф). Тајӧ віԍӧмнас морт-кынԇі ԋекущӧм ловја-лов оз віԍлы. Ԍіԇ-жӧ, ԉок-віԍӧмӧн. (ԍифилис) мортыԍ ԁа гырыԍ-ԍікас ӧбԉеԅанаыԍ-кынԇі ԋекущӧм ловја-лов оз віԍлыв. Емӧԍ вісӧмјас — віԍӧԁӧны сӧмын скӧтӧс, мортлы оз вуҗны. Боԍтам кӧԏ јур-ԁој — сіјӧ овлывлӧ сӧмын вӧвјаслӧн. Сесԍа овлӧ ԍура-гырыԍ-скӧтлӧн (мӧсјаслӧн) вывті вуҗыԍ-паԍкалыԍ ты-віԍӧм (повальное воспаление легких рогатого скота). Емӧԍ і сещӧм віԍӧмјас: овлӧны мортјаслӧн ԁај скӧтјаслӧн. Тащӧм віԍӧмјасыс вуҗӧны скӧтԍаԋ мортлы. Тајӧ ԋігаас скӧтԍаԋ мортлы вуҗан-віԍӧмјас-јывԍыс і лоӧ віԍтавлӧма. Меԁ-војԁӧр колӧ тӧԁны со мыј: віԍӧмјас овлӧны кык-пӧлӧс — вуҗан-віԍӧмјас ԁа вуҗтӧм-віԍӧмјас. Вуҗӧ мортԍаԋ мортлы ԁа скӧтԍаԋ мортлы сӧмын вуҗан-віԍӧмјас (заразные болезни). Вуҗан-віԍӧмјас, он-кӧ накӧԁ боԍтчы чорыԁа - воԇсаԍны, зев ӧԁјӧ паԍкалӧны. Скӧтлӧн вуҗан-віԍӧм віԍмӧԁӧ уна скӧтӧс. Мортлӧн вуҗан-віԍӧм — уна јӧзӧс. Кыԍ-мыј лоӧны вуҗан-віԍӧмјасыс? Тајӧ тӧԁмалӧм-вылын важыԍаԋ-ԋін уҗалісны уна ԁокторјас, скӧт-ԉекарјас ԁа јона-велӧԁчӧм-јӧз. Најӧ тӧԁмалісны — вуҗан віԍӧмјастӧ-пӧ вӧчӧны зев посԋі, ԍінмӧн аԁԇытӧм гагјас. Віԍӧм-вӧчыԍ гагјасыс вывті посԋіӧԍ. Ԍінлы тыԁалӧны сӧмын јона-ыҗԁӧԁыԍ ԍԏеклӧјас-пыр віԇӧԁӧмӧн. Сещӧм ԍԏеклӧјас ыҗԁӧԁӧны зев јона: мукӧԁыс ыҗԁӧԁӧны віԇӧԁанторсӧ ԍурс-мынԁа. Кымынкӧ тащӧм ԍԏеклӧ трубка-піӧ ӧтлаалӧмӧн вӧчӧмаӧԍ віԇӧԁан — мікроскопӧн шуԍӧ. Сещӧм віԇӧԁан-пырыс-кӧ понԁам віԇӧԁны віԍыԍ-мортлыԍ боԍтӧм вір-војт-вылӧ, аԁԇам вір-пыщԍыс віԍӧԁан-гагјас. Јона-велӧԁчӧм-јӧз сещӧм вісӧԁан-гагјаслы ԍетісны ԋім — мікроб. Јона тӧԁмалӧм-бӧрын велӧԁчӧм-јӧз аԁԇӧмаӧԍ быԁ вуҗан-віԍӧмлыԍ аслыс-пӧлӧс гагјас-мікробјас. Ӧԏі-пӧлӧс мікроб віԍмӧԁӧ ԍібырса јазваӧн, мӧԁ-пӧлӧс мікроб — коԉераӧн, којмӧԁ-пӧлӧс мікроб — сап-віԍӧмӧн, ԁа сіԇі воԇӧ. Сеԍԍа велӧԁчӧм-јӧз віԍталӧны, мікробјасыс-пӧ ставыс ловјаӧԍ: чужӧны, олӧны, вӧрӧны, ԍојӧны, лолалӧны, рӧԁмӧны ԁа кулӧны Вӧлӧмакӧ, олӧны быԁ ловја-лов-моз-жӧ. Меԁ огӧ віԍмӧ вуҗан-віԍӧмјасӧн, колӧ віԁчіԍны вуҗан-віԍӧм мікробјас веԍкалӧмыԍ. Кыԇкӧ-кӧ-ԋін веԍкалісны вір-піаԁ ԁа јај-піаԁ, — колӧ кыԇ-мыј верман ԉечітчыны, віны пыщԍыԁ віԍӧԁыԍ-мікробјассӧ. Скӧтԍаԋ мортлы вуҗан-віԍӧмјасыс емӧԍ уна-пӧлӧс. На-піыԍ мі тӧԁмалам сӧмын сещӧм віԍӧмјас, кущӧмјас меԁ-щӧкыԁа овлывлӧ. Шочҗыка овлывлан віԍӧмјас-јылыԍ тані огӧ понԁӧј ԍорԋітны. Сӧмын огӧ вунӧԁӧј: тан віԍталӧм віԍӧмјас-кынԇі, емӧԍ-на уна мукӧԁ-пӧлӧс віԍӧмјас. Ԍібырса-јазва *).

Тајӧ — вуҗан-віԍӧм. Мортлы вӧчӧ зев ыҗыԁ ԉок. Тащӧм віԍӧмӧн віԍыԍ-скӧтԍаԋ-кӧ віԍӧԁан-мікробјасыс веԍкаласны ԇоԋвіԇа-скӧтлы ԉібӧ мортлы — најӧ віԍмасны сіјӧ-жӧ віԍӧмнас. Ԍібырса-јазваӧн скӧт-піыԍ віԍлӧны вӧвјас, мӧсјас, ӧшјас, кӧзајас, каԋјас, понјас, кӧрјас ԁа вербԉуԁјас. Овлывлӧ ԍібырса-јазва ставму-паԍталаын. Сӧмын мукӧԁлаас тајӧ віԍӧмыс овлывлӧ јонҗыка ԁа щӧкыԁҗыка. Меԁ-јона тајӧ віԍӧмыԁ паԍкалӧма ԍібырын; сені меԁ-јона таыԍ кулӧ скӧтыԁ. Сы-вӧсна і ԋімсӧ віԍӧмыслы ԍетӧмаӧԍ — ԍібырса-јазва. Роч муын тајӧ віԍӧмӧн јона-жӧ віԍлывлӧ скӧтыԁ. Новгороԁ-губерԋаын ӧԏі ԋоԉ-воӧн ԍібырса-јазваыԍ кулӧма 60.000 ԁуш вӧв ԁа мос. Мікробјасыс ԍібырса-јазвалӧн вермӧны овны ловја-скӧт јај-пыщкӧсын-кынԇі і му-пыщкын. Віԍӧмыс паԍкавлӧ коставлӧмӧн: пӧраыԍ-пӧраӧ, кымынкӧ во-мыԍԏі чорыԁа ԁа јона паԍкавлас, сеԍԍа бара чінлас-лӧԋлас; бӧр бырлӧ ԁа, бара лоас-ԁа. Меԁ-јона ԍібырса-јазва овлывлӧ гожӧмын, шоныԁ-ԁырјі, кор скӧт луԁын јірԍӧ. Овлывлӧ мукӧԁ-ԁырјі сіԅі: скӧт ветлӧԁлас во-мӧԁ віԇјас-вывті ԇоԋвіԇаӧн, сеԍԍа во ԋоԉ-мыԍԏі, віт-мыԍԏі став ветлӧԁлыԍ скӧтыс чукӧрнас ӧтпырјӧ віԍмӧ ԍібырса-јазваӧн.

• ) Іԅваын міјан шуӧны коԉераӧн.

Му-пыщкын ԍібырса-јазвалӧн мікробјасыс меԁ-јона овлӧны васӧԁ віԇјас-вылын ԁа ԋурјасын; овлӧны васӧԁ мујасын ԁа быԁман турун-пыщкын. Гожӧмнаԁ јірԍігаԁ скӧтыԁ ԍојӧ сещӧм турунсӧ ԁај віԍмӧ ԍібырса-јазванаԁ. Ԍіԇ-жӧ скӧт віԍмӧ тајӧ віԍӧмӧн, мікробјасыс-кӧ веԍкалӧ ортсы ԁојјасӧ, гыжнајасӧ. Сіԇ-кӧ, ԍібырса-јазва шеԁӧ скӧтлы муԍаԋ, быԁман турун-пыр — луԁын јірԍігӧн-ветлігӧн. Ԍеԍԍа тајӧ віԍӧмтӧ паԍкӧԁӧны быԁԍама скӧтӧс-куртчалыԍ лебалан-гагјас: лӧԇјас, гутјас, гебјас, номјас. Најӧ куртчасны віԍыԍ-скӧтӧс, сеԍԍа лебԅӧны ԇоԋвіԇа-скӧт-вылӧ ԁа куртчӧмнас коԉӧны најӧ јај-вір-пыщкас віԍӧԁыԍ мікробјассӧ. Ічӧԏік лебалыԍ-гагјас вермӧны ԍібырса-јазваӧн віԍмӧԁны уна скӧтӧс ԁа јӧзӧс. Лебалыԍ, куртчаԍыԍ гагјасыс овлӧны гожӧмын. Сы-вӧсна віԍӧмыс гожӧмын-жӧ паԍкалӧ. Ԍеԍԍа бара-жӧ ԇоԋвіԇа-скӧттӧ віԇӧны ӧтлаын віԍыԍ-скӧткӧԁ, — ԃерт-буракӧ, вуҗас віԍӧмыԁ. Мукӧԁ-ԁырјі ԍібырса-јазваӧн скӧт віԍлӧ тӧлын гіԁјасын ԁа картајасын віԇігӧн. Скӧтлы мікрӧбјасыс секі веԍкалӧны турунԍыс ԁа іԇасԍыс. Сіԇ-жӧ віԍӧм вермӧ паԍкавны скӧт-кучікјасԍаԋ, гӧнјасԍаԋ, вурунԍаԋ, ԍурԍаԋ ԁа мукӧԁторԍаԋ. Ԍібырса-јазва скӧтјаслӧн овлӧ ортсыса ԁа пыщкӧсса. Ортсыса — мікробјасыс-кӧ веԍкалӧны ортсыса ԁојјасӧ, гыжнајасӧ. Пыщкӧс — мікробјасыс-кӧ веԍкалӧны ԍојан-пыр. Быԁ-пӧлӧс скӧтлӧн (мӧсјас-вӧвјас ԁа мукӧԁ) тајӧ віԍӧм овлӧ аслыс-ногӧн. Вӧвјаслӧн ортсыса ԍібырса-јазва-ԁырјі овлӧ кучік-улас јӧнгыԉ (пыкӧс). Сіјӧ јӧнгыԉ зев ӧԁјӧ быԁмӧ. Јӧнгыԉыс кі-улын зев пӧԍ ԁа зев ԁојмыԍ. Вӧв ԁугԁӧ ԍојӧмыԍ. Ԍӧлӧмыс кутас ԏіпкыны вывті терыба. Сещӧм вӧв кулӧ лун 3-4-мыԍт. Мукӧԁ-ԁырјі вӧвлӧн віԍӧм ԋужалӧ-кысԍӧ вежонӧԇ. Ԍещӧм вӧвсӧ-кӧ еновтчытӧг пыр понԁан бурԁӧԁны — лун ԁас-мыԍԏі бурԁас ԇікӧԇ. Пыщԍаԋ віԍӧм вӧвјаслӧн мунӧ нӧшта-на чорыԁҗыка. Унаыԍ вӧв кувлӧ ԇік ԋемтӧԁтӧг, ӧԏі зԁукӧн — ԍојіг-костіыс вомас туруныс коԉӧ ԋылышттӧм. Мукӧԁ вӧвлӧн віԍӧмыс кысԍӧ лун кык. Сещӧмсӧ бурԁӧԁны он-жӧ ԋекыԇ вермы. Кулӧм воԇвылас вӧвлӧн кучікыс лоӧ кӧԇыԁ. Гӧныс ставыс тырӧ ԉемаԍан (липким) пӧԍӧн. Асмогаԍан-інӧԁыс мытчыԍӧ вір. Ԍура-гырыԍ скӧт ԍібырса-јазваӧн віԍӧ вӧвјас-моз-жӧ. Мӧсјаслӧн меԁ-војԁӧр чінӧ јӧв. Ыжјасӧс тајӧ віԍӧм віԍӧԁӧ нӧшта-на чорыԁҗыка. Віԍмӧмԍаԋ најӧ кулӧны час-мӧԁ-мыԍԏі. Віԍыԍ ыж сувтас бӧр-кокјас-вылас, ԋеԁыр бергалас сеԍԍа уԍӧ. Вомӧԁыс мытчіԍас вір-сора быг, рӧмыԇтӧмыс бырӧ, гірчкӧ піԋјаснас, асмогаԍанінӧԁыс сіԇі-жӧ мытчіԍӧ вір. Порԍјас ԍібырса-јазваӧн віԍмӧм-бӧрын меԁ-војԁӧр лоӧны зев лӧԋӧԍ, быԏԏӧкӧ уԅны кӧсјӧны. Горш-берԁас лоӧны јӧнгыԉјас. Кучікыс јӧнгыԉјас-вылас гӧрԁӧԁӧ, мукӧԁ јӧнгыԉ-вылас лӧзӧԁӧ. Сеԍԍа порԍ понԁас гырԁӧн мыԏітны. Кулӧ 1 — 2 лун-мыԍт. Ԍібырса-јазваӧн кулӧм скӧтлӧн јајыс зев ӧԁјӧ понԁӧ щыкны, сіԍмыны. Јајыс лоӧ ԋебыԁ, вірӧԍ. Лопјыс * зев јона ыҗыԁмӧма — ԇоԋвіԇа-скӧтлӧн-ԍерԏі 6 — 8-мынԁа ыҗыԁ. Бурԁӧԁны колӧ со кыԇі: јӧнгыԉјассӧ вунԁӧны, сесԍа вунԁӧм-інјассӧ ставсӧ сотӧны ԁонӧԁӧм-кӧртӧн. Бӧрвылас сіјӧ сотӧм-ԁојјассӧ бурԁӧԁӧны уна-пӧлӧс ԉекарствојасӧн. Ԍібырса-јазваӧн кулыԍ скӧтлыоԍ шојјассӧ колӧ гуавны јона-бура віԁчіԍӧмӧн. Коԁјыны гу колӧ 3 аршін-куԅа ԁа аршынӧн-җынјӧн-паԍта (ічӧт скӧтлы ічӧтҗыка). Җуҗтанас — 3 аршын-суԁта-кымын. Гу колӧ коԁјыны кытчӧкӧ бокӧ і меԁ абу матын оланінԍаԋ ԁа кыті оз ветлӧԁлы скӧт, кытчӧ ԋемтор оз кӧԇны, оз вӧԃітны пуктасјас ԁа кытыԍ оз перјыны ԍој ԋі лыа. Гу коԁјӧм-бӧрын вӧԉіԍті вајны шојсӧ. Кучіксӧ колӧ уналаті пуртӧн вунԁавны-роԅӧԁавны — меԁым кучікыс-вылӧ ԋекоԁлӧн вежыс оз пет ԁа меԁ ԋекоԁ оз перјы кучікыс-вӧсна бӧр гуԍыс. Поԅӧ вӧчны і сіԇі: гу-пыщкас лӧԁны пес ԁа кіԍкавны сіјӧс караԍінӧн ԉібӧ ԋерпӧн; сы-вылӧ сеԍԍа пуктыны шојсӧ ԁа пессӧ ӧзтыны. Біыс сіԇнаԁ віјас став мікробјассӧ. Таԇнаԁ ԇебӧмӧн віԍӧмыс сеԍԍа оз вермы вуҗны ԋекоԁлы, оз понԁы паԍкавны. Ԍібырса-јазваӧн кулӧм скӧтлыԍ шојјас оз поԅ коԉны гуавтӧг. Гуавтӧгыԁ шојтӧ вермасны кыс-

• ) Селезенка.

кавны понјас ԁа паԍкӧԁны віԍӧмсӧ воԇӧ. Картаыԍ ԁа гіԁјасыԍ, кӧні овліс віԍыԍ скӧт, гӧгӧр быԁтор колӧ мыԍкавны пӧԍ-кунваӧн. Бӧрвылас кіԍкавны суԉӧмаваӧн. Ԍіԇі-жӧ колӧ вӧчны став вӧԃітчан ԁа ԁонаҗык кӧлујјасыскӧԁ. Ԁонтӧмҗык кӧлујјассӧ ԁа ԍојан-пыԁӧсјассӧ колӧ ставсӧ сотны. Оз ков вунӧԁны сотны ԉібӧ мыԍкавны ԋекущӧм вӧԃітчан-кӧлуј. Кӧрта-кӧлуј колӧ ԁонӧԁлыны. Кучіка-кӧлуј колӧ кіԍкавны пуан-кунваӧн сеԍԍа ԍујны кык вежон-кежлӧ ԃӧгӧԃ-піӧ. Віԍыԍ-скӧткӧԁ вӧԃітчыԍјас ԉібӧ віԍан-скӧт кучіка-кӧлујјасӧн, гӧнјасӧн, вурунӧн, ԍурјасӧн вӧԃітчыԍјас ԉібӧ віԍыԍ-скӧтлыԍ јај ԁа јӧв ԍојыԍјас вермасны аԍныс віԍмыны ԍібырса-јазваӧн. Јӧз-піыԍ меԁ-щӧкыԁа віԍмывлӧны тајӧ віԍӧмӧн кучік-вӧчыԍјас, песыԍјас, начкыԍјас, јај-вузалыԍјас, мӧс ԁа вӧв-гӧгӧр вӧԃітчыԍјас. Ԋекущӧма оз поԅ леԇны вузавны јај ԋі кучік ԍібырса-јазваӧн віԍыԍ скӧтлыԍ. Сылыԍ оз поԅ ԍојны јајсӧ ԋі јӧвсӧ, кучікԍыс оз поԅ вӧчны ԋекущӧм кӧлуј. Ԍібырса-јазва вермӧ вуҗны мортлы уна-ногӧн. Щӧкыԁҗыка мікробјасыс веԍкавлӧны ортсыса-ԁојјасӧ, гыжнајасӧ. Ԁојјас міјан, меԁԍа-ԋін кіјасын, овлӧ уна. Мікроблы оз ков ыҗыԁ ԁој. Вермӧ веԍкавны веԍіг ԍінмӧн-аԁԇытӧм ԁојӧԁ. Мікроб веԍкалан-інас мортлӧн меԁ-војԁӧр лоӧ ічӧԏік вабоԉ. Ԋеԁыр-мыԍԏі вабоԉ-гӧгӧрыс лоӧны нӧшта уна вабоԉјас. Сеԍԍа вабоԉјасыс ӧтлааԍӧны, потӧны — лоӧ гӧгрӧс ԁој, јазва. Ԍещӧм ԁојыс унаыԍ овлӧ чужӧм-вылын ԁа гоԉа-вылын. Кучікјас, гӧнјас, кујас ԁа јај-тушајас новлӧԁлыԍјаслӧн сещӧм ԁојыс овлывлӧ пеԉпом-вылас. Мікробыс вермӧ мортлы веԍкавны кынӧм-пыщкас ԍојан-јуанкӧԁ (јајкӧԁ, јовкӧԁ&). Ԍеԍԍа вермӧ веԍкавны сынӧԁ-пыр тыјасас лолалігӧн. Сы-вӧсна тыјасын ԍібырса-јазваыԁ овлывлӧ сещӧм јӧзлӧн, коԁі вӧԃітчӧ гӧнӧн, вурунӧн, щӧԏӧн ԁа кіԍԍӧм-кӧлујјасӧн. Ортсыса-ԍібырса-јазватӧ мортлыԍ, абу-кӧ-на еновтчӧма, поԅӧ бурԁӧԁны ԇікӧԇ. Еновтӧм-віԍӧм бурԁӧԁны ԋекыԇ-ԋін оз поԅ. Ԋекыԇ он вермы бурԁӧԁны гырк-пыщкӧсԍаԋ ԉі ты-пыщкӧсԍаԋ віԍмӧмјасӧс. Секі зев ӧԁјӧ, лун-мӧԁ-мыԍԏі, морт кулӧ. Ӧні мі тӧԁам: ԍібырса-јазва — вуҗан-віԍӧм. Тӧԁам: віԍӧм вермӧ вуҗны мортлы уна-ногӧн. Сіԇ-жӧ тӧԁам: мортлы сіјӧ віԍӧм зев ԉок — унҗыкыԍсӧ віјӧ. Сы-вӧсна быԁ мортлы, чајтӧ-кӧ аԍсӧ віԍмӧмӧн ԍібырса јазваӧн ԁа ем-кӧ маті-гӧгӧрын сещӧм віԍӧмӧн віԍыԍ скӧт, — колӧ-ԋін мунны пырыԍ-пыр ԁоктор-ԁінӧ. Мунан-кӧ пырыԍ пыр каԅалӧм-бӧрын — верман віԇны асԍыԁ олӧмтӧ, бурԁан ԇікӧԇ.

Еновтчан-нӧ — кулан.

Мыј колӧ вӧчны, сіјӧ віԍӧмӧн-кӧ віԍмас міјан скӧт? Ԃерт міјанлы окота віԍыԍ-скӧттӧ бурԁӧԁны. Быԁӧнлы-ӧԁ жаԉ уҗалыԍ-скӧтыԁ ԁа јӧлӧн верԁыԍыԁ. Бурԁӧԁны ԍібырса-јазва ԍӧкыԁ — вывті ӧԁјӧ топӧԁӧ-ԁа. Он-на уԃіт бура бергӧԁчыны, віԇӧԁан-ԁа вӧлыԁ кулӧма-ԋін. Мукӧԁ-ԁырјі віԍӧм куԅа кысԍӧ — лун кујм-ԋоԉ. Ԍекі віԍыԍ-скӧтӧс поԅӧ бурԁӧԁны. Ԍӧмын скӧт-ԉекартӧг кутчіԍны бурԁӧԁны оз шогмы. Ас-бурԁӧԁӧмнаԁ ԋемтор тӧԁтӧгыԁ унҗык вермас лоны омӧԉыс. Меԁ-војԁӧр колӧ мӧвпыштны, меԁ еԍкӧ віԍӧмыс воԇӧ оз разав, меԁ оз віԍмы мукӧԁ ԇонвіԇа-скӧт. Сы-вӧсна ԇоԋвіԇа-скӧтӧс колӧ торјӧԁны віԍыԍ-скӧт-ԁіныԍ. Сеԍԍа каԅалӧм-бӧрын пырыԍ-пыр колӧ корны скӧт-ԉекарӧс. Сіјӧ віԍталас-інԁас мыј колӧ керны-вӧчны. Сеԍԍа ачыс вӧчас мыј колӧ, меԁ віԍӧмыс оз паԍкав воԇӧ. (Дезинфекция). Мыј вӧчӧны ԍіктјасын, ԃеревԋајасын ԍібырса-јазваӧн скӧт віԍігӧн? Креԍԏана пемыԁлун-вӧснаыс шуӧны: кыԇі-пӧ віԍӧм вермас вуҗны мӧԁлы — абу-ӧԁ-пӧ сіјӧ кока. Кулӧ-кӧ сібырса-јазваӧн вӧв ԉі мӧс — міјан пемыԁ-јӧзыԁ кучіксӧ куԉасны, јајсӧ шыбытасны кущӧм-кӧ ԍонӧ (рӧвӧ) гуавтӧг. Ԍонԍыԁ шыбытӧм јај-тушатӧ понԁасны кыскавны понјас ԁа ракајас. Ԃерт сеԍԍа віԍӧмыԁ бара паԍкалӧ ԁа разалӧ воԇӧ. Ԍіԇі ԋемтӧԁтӧг олӧм уҗалӧм-вӧснаыԁ кулӧ міјан Роԍԍіјаын быԁ-во 100.000 гырыԍа-посԋіа скӧт. Со мыј-ыжԁа „налогыс" міјан пемыԁлуныԁлӧн!! Со кущӧм омӧԉтор тајӧ вајӧ креԍԏаналы!! Мортјаслы колӧ јона тӧжԁыԍны аслас ԇоԋвіԇалун-вӧснаныс. Колӧ аԍтӧ пыр быԁлаын віԇны сӧстӧма. Меԁԍа-ԋін колӧ віԇны сӧстӧма ас-гӧгӧр ԁа скӧт-гӧгӧр, кӧнкӧ матын-кӧ ем ԍібырса-јазваӧн віԍыԍ скӧт. Колӧ јона віԇӧԁны ԁа ԁӧԅӧрітны аслаԁ кі-гӧгӧр: абу-ӧ сені ԁојјас, гыжнајас. Ԁоја-кіјасӧн оз поԅ інмӧԁчыны ԋӧԏі віԍыԍ скӧт-берԁӧ ԋі кулӧм скӧт-ԁінӧ. Ԍібырса-јазваӧн віԍыԍ скӧт-берԁӧ волӧм-бӧрын пыр колӧ кіјастӧ бура мыԍкавны мајтӧгӧн. Оз поԅ ԍојны јај ԋі јӧв сещӧм віԍӧмӧн віԍыԍ скӧтлыԍ. Ӧні мі аԁԇам — ԍібырса-јазвакӧԁ вермаԍны ԍӧкыԁ. Колӧ јона унатор тӧԁны, гӧгӧрвоны ԁа јона тӧжԁыԍны унатор-јылыԍ. Міјан шуԁлун-вылӧ ӧні јона-велӧԁчӧм-јӧз вермісны лӧԍӧԁны зев бур выԉтор, ԍібырса-јазвакӧԁ кокніа& воԇсаԍантор. Сіјӧ выԉторјыс — піԍԏіалӧм. Мі ставным тӧԁам, кыԇі важыԍаԋ-ԋін міјанӧс піԍԏіавлісны піԍԏі-віԍӧмӧн віԍмӧмыԍ. Сіԇі-жӧ вӧлӧм поԅӧ піԍԏіавны скӧтӧс ԍібырса-јазваӧн віԍмӧмыԍ. Піԍԏіалӧм-скӧтлы сеԍԍа віԍӧмыс оз вуҗ. Быԁӧнлы колӧ віԇны асԍыс скӧтсӧ ԇоԋвіԇаӧн. Піԍԏіавны ԍібырса-јазваыԍ, окоԏітан-кӧ, колӧ віԍтавны скӧт-ԉекарлы. Сіјӧ кущӧмкӧ лунӧ локтас те-орԁӧ колан-кӧлујјаснас ԁа піԍԏіалас став скӧттӧ, коԁӧс щӧктан. Ӧні мі тӧԁам; ԍібырса-јазва вуҗан-віԍӧм. Тӧԁам: мыј-вӧсна лоӧ, кыԇі паԍкалӧ-разалӧ воԇӧ. Коԁлӧнкӧ-кӧ ԍіктын віԍмас тајӧ віԍӧмӧн скӧт — колӧ сы-јылыԍ пыр-жӧ віԍтавны скӧт-ԉекарлы. Ԉекарыԁ тӧԁмалас ԁа щӧктас мыј колӧ вӧчны, меԁ віԍӧм оз паԍкав воԇӧ. Оз ков соԍԍыны ԁа ԇеблавны скӧтлыԍ сещӧм віԍӧмсӧ. Тајӧ віԍӧмӧн віԍыԍ скӧтӧс ԇеблалыԍјас ԁа сещӧм скӧтлыԍ јај ԁа јӧв вузалыԍјас вӧчӧны зев ыҗыԁ мыж. Ԍібырса-јазва ԁугԁӧԁны верман сӧмын ставӧн ӧтув вермаԍӧмӧн. Ӧтка морт сыкӧԁ, ԋемтор оз вермы вӧчны.

Сап-віԍӧм.

Ԍкӧт-піыԍ сап-віԍӧмӧн віԍлӧны вӧвјас, оԍолјас, кӧзајас; сапӧн віолӧны і каԋјас, понјас, крысајас ԁа мукӧԁјас. Унҗыкыԍсӧ віԍлывлӧны тајӧ вісӧмнас ӧԏі-гыжја скӧт. На-піыԍ щӧкыԁҗыка віԍлӧны вӧвјас. Ԍура-гырыԍ-скӧт — мӧсјас ԁа коԁјас-ԁа — тајӧ віԍӧмӧн оз віԍлыны. Роч-муын сапӧн скӧт меԁ-јона віԍлывлӧ лунвыв ԁа асыв-лунвыв губерԋајасын. Сап — ԍібырса-јазва моз-жӧ — вуҗан-віԍӧм. Ԍапӧн скӧт віԍмӧ аслыс-пӧлӧс мікробјасыԍ-жӧ. Скӧт-пыщкӧ веԍкалӧм-бӧрын мікробјасыс вӧчӧны віԍӧм. Мортыԁ сап-віԍӧмӧн віԍлӧ шоча — јона шоча ԍібырса-јазва-ԁорыԍ. Ԍӧмын морттӧ сапыԁ віԍӧԁӧ јона чорыԁа. Мортыԁ зев-ԋін шоча бурԁлывлӧ тајӧ віԍӧмыԍ. Ԍібырса-јазва-моз-жӧ сап-віԍӧм овлӧ пыщкӧсса ԁа ортсыса. Сап вермас віԍӧԁны кујім-ногӧн: ӧԏі-ногӧн віԍлывлӧ тыјас, мӧԁ-ногӧн — ныр-пыщкӧс, којмӧԁ-ногӧн віԍӧ вылыс-кучік. Тыјасса-сапӧн віԍігӧн скӧт віԍӧ зев ԁыр, јона омӧԉтчӧ. Вӧвјаслӧн ебӧс чінӧ, овлывлӧ кос-кызӧм. Кызігас вомԍыс петӧ вір-сора быг. Мукӧԁ-ԁырјі пыктывлӧ кокјасыс ԁа мошԋаыс. Ныр-пыщкӧс-сапӧн віԍігӧн нырроԅјасыс гӧрԁӧԁӧ. Ӧԏі ныр-роԅԍыс петӧ зырым. Регыԁ зырымыс лоӧ віж-ор-сора. Ор-піас овлывлӧ вір. Орыс петігмозыс нырроԅ-берԁас коԍмӧ. Сы-вӧсна сені лоӧны лӧмјас ԁа ічӧԏік ԁојјас. Выліс-кучікса-сапӧн віԍігӧн кучікас лоӧны ічӧԏік аԋкыщ-ыҗԁа ԉібӧ гырыԍҗык гӧрӧԁјас. Сіјӧ гӧрӧԁјасыс сеԍԍа воԍԍӧны ԁа пӧрӧны ԁојјасӧ. Унҗыкыԍсӧ сапӧн віԍігӧн скӧтыԁ вывті јона омӧԉтчӧмыс-вӧсна кулӧ. Ыҗыԁ наԃеја бурԁӧм-вылӧ оз поԅ пуктыны зев шоча бурԁлӧны-ԁа. Сап-віԍӧм скӧтԍаԋ вермӧ вуҗны мортлы. Мортлыԍ тајӧ віԍӧм бурԁӧԁны он вермы ԋекыԇ. Ԍапӧн морт кулӧ лун-мӧԁ-мыԍԏі. Ԍы вӧсна сапӧн-віԍыԍ-скӧтӧс закон щӧктӧ начкавны ԁа гуавны. Гуавны колӧ ԍібырса-јазваӧн кулӧм скӧтӧс-моз-жӧ. Сап мортлы вуҗӧ сапӧн-віԍыԍ-скӧткӧԁ вӧԃітчігӧн. Сеԍԍа вуҗӧ сап-мікробјасӧԍ-кӧлујӧн вӧԃітчігӧн ԁа віԍыԍ-скӧтлыԍ јајсӧ ԍојігӧн, Сапӧн віԍігӧн меԁ-војԁӧр мортӧс понԁас кынтыны. Сеԍԍа біјалас. Понԁасны віԍны-јукавны кіјас, кокјас, меԁԍа-ԋін суставјасас. Туша-вылын лоӧны гӧрԁ-чутјас. Чутјасыԍ лоӧны гӧрӧԁјас. Гӧрӧԁјас вабоԉԉаԍӧны, потӧны ԁа пӧрӧны ԁојјсӧ&. Нырԍыс зырым кутас візывтны віԍыԍ вӧвјаслӧн-моз-жӧ. Сеԍԍа регыԁ-мыԍԏі мортӧс понԁас јона кызӧԁны. Лолавны лоӧ ԍӧкыԁ. Лун-мӧԁ-мыԍԏі сеԍԍа мортыԁ і кулӧ. Сап-ԁырјі јӧзлы колӧ јона вермаԍны віԍӧмкӧԁ, меԁ оз разав віԍӧмыс мукӧԁ ԇоԋвіԇа-скӧтлы ԁа оз віԍмыны јӧзыс. Скӧтлӧн-кӧ петӧ нырԍыс міԍтӧм ор-сора зырым& сіјӧс колӧ ԋін петкӧԁлыны скӧт-ԉекарлы. Сапӧн віԍыԍ вӧвјасӧс колӧ пыр-жӧ віјавны ԁа гуавны. Став ԇоԋвіԇа-скӧтӧс колӧ торјӧԁны віԍыԍ-ԁіныԍ. Скӧт-лекар сеԍԍа 6 вежон-чӧж віԁлывлас ԇоԋвіԇа-скӧтӧс, меԁ оз ло віԍӧмыс ԇоԋвіԇаыслӧн. Сапӧн-кӧ скӧт віԍміс — картајассӧ, гіԁјассӧ налыԍ колӧ јона весавны. Кыԇі весавны ԁа мыјӧн — інԁас скӧт-ԉекар. Сіјӧ-жӧ ԍетас мікроб-віјан ԉекарствојас. Кіјасын-кӧ ԁа мукӧԁлаын-кӧ емӧԍ ԁојјас, гыжнајас — сещӧм јӧзлы оз ков вӧԃітчыны сапӧн віԍыԍ скӧткӧԁ ԁа најӧ кӧлујјасыскӧԁ. Віԍыԍ-скӧт олан інас мортлы уԅлыны оз поԅ. Сапӧн віԍыԍ скӧтӧс бурԁӧԁны зев ԍӧкыԁ. Мортлы віԍӧмыс вермӧ вуҗны зев кокԋіа. Сы-вӧсна колӧ бура тӧԁмавны: оз-ӧ віԍ міјан віԇан-скӧт сап-віԍӧмӧн. Вылыс-кучікса сап скӧтлыԍ тӧԁмавны абу ԍӧкыԁ. Тыјасса-сап ԉібӧ ныр-пыщкӧсса-сап тӧԁмавны јона ԍӧкыԁ. Міјанлы бур-вылӧ јона-велӧԁчӧм-јӧз ӧні вермӧмаӧԍ вӧчны сап тӧԁмалан ԉекарство. Сіјӧ шуԍӧ — маԉԉеін. Сіјӧ оз бурԁӧԁ сап-віԍӧм — сӧмын отсалӧ тӧԁмавны сапӧн-віԍыԍ скӧтӧс. Бурԁӧԁан ԉекарствојас, піԍтіјас сап-віԍӧмыԍ век-на абу. Ԍапӧн віԍыԍ скӧтӧс колӧ ӧԁјӧҗык віны ԁа гуавны. Шојсӧ сылыԍ колӧ гуавны ԍібырса-јазваӧн кулыԍ скӧтӧс-моз-жӧ.

Јӧјталан-віԍӧм (ԁур-віԍӧм).

Јӧјталан-віԍӧм — вуҗан-віԍӧм. Мӧԁ-ногӧн сіјӧ віԍӧмсӧ шуӧны ваыԍ-полан-віԍӧмӧн. Мікробјассӧ сылыԍ јона-велӧԁчӧм-јӧз ӧнӧԇ-на абу вермӧмаӧԍ тӧԁмавны ԁа аԁԇыны ԍінмӧн. Тӧԁӧны сӧмын, кӧні олӧ віԍмӧԁанторјыс — заразаыс. Віԍӧм-вӧчан заразаыс јӧјталан-віԍӧмӧн-віԍыԍ скӧтлӧн ем јурвемас, ԋервјас-піын ԁа вем-пыщса ԁуԉ-вӧчан ԋерӧԁјасын. Віԍӧм вуҗӧ мортлы, куртчас-кӧ ԉібӧ пурас-кӧ сіјӧс јӧјталан-віԍӧмӧн віԍыԍ скӧт ԁа сеԍԍа ԁуԉԉыс-кӧ куртчігмозыс веԍкалас ԁојјасас. Ӧні јӧјталан-віԍӧм овлывлӧ быԁлаын му-паԍталаас. Овлывлӧ і міјан, Комі муын. Јӧјталан-віԍӧмӧн віԍлывлӧны унаӧн: понјас, каԋјас, ԍура-гырыԍ-скӧт, ыжјас, вӧвјас, порԍјас, кӧзајас, ручјас, кӧјінјас, оԍолјас ԁа крысајас. Јӧјталан-віԍӧмӧн морт унҗыкыԍсӧ віԍмывлӧ віԍыԍ-пон пурӧм-вӧсна. Сы-вӧсна тані мі ԍорԋітыштам, кыԇі віԍӧны јӧјталан-віԍӧмӧн понјас. Јӧјталан віԍӧмӧн віԍмӧм понлӧн віԍӧмыс мыјкӧ-ԁыра ԋекыԇ оз тӧԁчы. Віԍӧм-тӧԁчытӧм-пӧраыс кыԍԍӧ тӧлыԍ-мынԁа-кымын, мукӧԁыслӧн - во-җын-кымын. Пон, віԇӧԁны-кӧ, ԇоԋвіԇа, а віԍӧмыс вермӧ-ԋін вуҗны ԁа разавны мукӧԁлы. Віԍӧм-тӧԁчытӧм-пӧра помаԍӧм-бӧрын віԍыԍ-понјас лоӧны мукӧԁыс зев ԉеԍтӧԍ, мукӧԁыс кывзытӧмӧԍ, полыԍӧԍ ԁа жугыԉӧԍ. Ԍеԍԍа оз ӧшјыны інас, пыр вӧрӧны ԁа зев ӧԁјӧ муԇӧны. Оз ԍојны, куртчалӧны пујас, іԇас, кујӧԁ ԁа мукӧԁтор. Ԍіԇі кысԍӧ лун 2 — 3. Сеԍԍа сы-бӧрԏі пон јӧјмӧ. Ԍінјас гырԁмӧны. Пон лоас зев ԉок, понԁас ԉокыԍ котравны кытчӧ-ԍурӧ ԁа быԁ паныԁаԍыԍӧс пурны-куртчавны. Увтчӧм-пыԃԃі секі понԁас ԉокыԍ-омԉавны. Јӧјталігӧн пон оз вермы ԍојны ԋі јуны; веԍіг вајуны оз вермы кӧԏ еԍкӧ сылӧн секі і јона горшыс коԍмӧ-ԁа. Ԋылыштігас сылӧн лоӧ јона војтӧв-кыскӧм (судороги), сы-вӧсна оз і вермы. Сы-вӧсна-жӧ віԍӧмсӧ мӧԁ-ногӧн і шуӧны ваыԍ-полан віԍӧмӧн. Лун 5 — 6-мыԍԏі сещӧма јӧјталӧм-бӧрын пон оз понԁы вермыны веԍіг вӧрԅӧԁчыны. Јурсаԃыс сылӧн вошӧ ԇікӧԇ ԁа сеԍԍа сіјӧ сы-бӧрԏі ӧԁјӧ і кулӧ. Ԍещӧм віԍыԍ-понјыԁ-кӧ ԉібӧ мукӧԁ віԍыԍ-скӧт куртчас мортӧс, секі налӧн віԍӧмыс сылы вуҗӧ. ԃерт быԁ куртчӧмыԍ мортыԁ оз-жӧ віԍмыв. Куртчас-кӧ паԍкӧм-пыр — секі віԍӧмыслӧн вуҗан-заразаыс коԉӧ паԍкӧмас. Пурӧм-ԁојјасас секі ԁуԉԉыс веԍкалӧ зев еща ԁа сы-вӧсна сеԍԍа оз і ло віԍӧмыс. Мортлӧн пон-пурӧм-бӧрын сіԇі-жӧ віԍӧмыс оз тӧԁчы лун 40 — 60. Та-бӧрын мортлӧн лоӧ јур-віԍӧм. Оз понԁы вермыны уԅны, сеԍԍа ԉок-нога тӧжԁыԍӧ. Пон-пурӧм-іныс пыктӧ гӧрԁӧԁӧ ԁа понԁӧ ԁојмыны. Ԋылавны лоӧ зев ԍӧкыԁ. Воԇӧ — ԋӧԏі-ԋін оз понԁы вермыны ԋылавны. Лолалӧм лоӧ ԍӧкыԁ. Кіјас-кокјас вӧрӧԁны оз понԁы вермыны. Ԁуԉ понԁас јона петны. Костјасӧн сіԇі-жӧ ԉокыԍ пеԍԍӧ-јӧјталӧ: четчыштӧ воԉпаԍыԍ, горзӧ ԁа жугӧԁалӧ мыј-ԍурӧ кіпоԁ-улас. Ебӧс сылӧн понԁӧ ӧԁјӧ чінны, ԍӧлӧм понԁӧ уҗавны омӧԉа, сеԍԍа сувтӧ ԇікӧԇ — морт кулӧ. Сещӧм јӧјталӧмыс мортлӧн кысԍӧ лун 2 — 3. Віԍмӧм мортыԁ-кӧ оз понԁы бурԁӧԁчыны — сещӧмыс быԁӧн кулӧ. Кыԇі-жӧ воԇсаԍны јӧјталан-віԍӧмкӧԁ ԁа поԅӧ аԉі оз сещӧм віԍӧмӧн віԍмӧм-мортӧс бурԁӧԁны? Меԁ оз вуҗ міјанлы јӧјталан-віԍӧм, колӧ віԁчісны віԍыс-пон пурӧмыԍ ԉібӧ мукӧԁ куртчаԍыԍјас-пурӧмыԍ. Сы-вӧсна јӧјталан-віԍӧмӧн віԍыс-скӧтӧс колӧ пырыԍ пыр-жӧ начкавны. Бурԁӧԁны најӧс он-жӧ-ԋін вермы ԋекыԇ-а. Меԁ оз вермыны куртчаԍны, быԁ понлы колӧ кӧртавны вомас ԁом. Јӧјталан-віԍӧм лоӧм-бӧрын став понсӧ колӧ ԁомавны ԁа тӧлыԍ кык ԋе-леԇлыны. Коԁ понлӧн абу кӧԅајіныс — сещӧмјассӧ колӧ кутавны ԁа начкавны, меԁ сещӧмыс оз ло ԋоԏік. Таԇі сӧмын верман мынны јӧјталан-віԍӧмыԍ. Англіјаын таԇі вӧчӧмнаԁ оз овлы ӧні јӧјталан-віԍӧмыԁ. Ԍетчӧ веԍіг оз леԇны вајны бокыԍ ԋекущӧм пон — бур кӧԏ омӧԉ. Мыј колӧ вӧчны мортлы, куртчалас-кӧ сіјӧс јӧјталан-віԍӧмӧн віԍыԍ скӧт? Бурԁӧԁантор — сӧмын піԍԏіалӧм. (Прививка). Піԍԏіавны колӧ еновтчытӧг. Еновтчан-кӧ ԁа он вӧч — віԍман ԁа кулан. Мыј лоӧ сіјӧ піԍԏіаԍӧмыс? Каԅалӧмаӧԍ: піԍԏіалӧмӧн 200 морт-піыԍ кулӧ сӧмын ӧԏі морт, — 199 мортыс бурԁӧ ԇікӧԇ; піԍԏіавтӧг — кулӧ ставыс. Со кущӧм бурлуныс піԍԏіалӧмыԁлӧн. Коԁӧс куртчіс јӧјталан-віԍӧмӧн-віԍыԍ скӧт, сылы колӧ быԁ уҗ еновтны ԁа мунны пырыԍ-пыр матысса ԁоктор-ԁінӧ. Ԍіјӧ сеԍԍа інԁас — кытчӧ колӧ мунны воԇӧ ԁа мыј вӧчны. Јӧјталан-віԍӧмыԍ піԍԏіаԍан боԉԋічајасыс шуԍӧны Паԍтеровскеј стантсіјаӧн. Ԍещӧм Паԍтеровскеј стантсіјаыс ем унҗык гырыԍ-карјасас — міјан-лаԁорын ем Перымын. Паԍтер — Франтсіјаса јона-велӧԁчӧм-морт. Ԍіјӧ меԁ војԁӧр каԅалӧма піԍԏіалӧмлыԍ бурлунсӧ ԁа сеԍԍа меԁ-војԁӧр понԁӧма піԍԏіавлыны јӧјталан-віԍӧмӧн віԍыԍ јӧзӧс. Ԍіјӧ ас-тујԁӧм-інԁӧмнас вӧчіс јӧзлы зев ыҗыԁ бур. Јӧз оз вунӧԁ сылыԍ сещӧм бур вӧчӧмсӧ. Ԍы-вӧсна сещӧм боԉԋічајасыс і шусӧны Паԍтеровскеј стантсіјаӧн. Сещӧм боԉԋічаас быщкӧмӧн ԍујӧны јај-пыщкӧ віԍмӧм мортлы јаԁсӧ јӧјталан-віԍӧмлыԍ. Сіјӧ јаԁыс абу јон. Сы-вӧсна морт оз кув. Сіјӧ јаԁԍыс морт-пыщкӧсын артмӧ мӧԁ-пӧлӧс јаԁ — јӧјталан-віԍӧм-јаԁыскӧԁ воԇсаԍыԍ јаԁ. Унаыԍ-быщкӧмӧн тајӧ воԇсаԍан-јаԁыс чукӧрмӧ уна ԁа сеԍԍа ԇікӧԇ вермӧ віԍӧм-јаԁсӧ. Сы-вӧсна морт сеԍԍа бурԁӧ ԇікӧԇ сещӧм віԍӧмыԍ. Таԇі бурԁӧԁӧны вежон кујім. Меԁ јӧјталан-віԍӧмӧн віԍыԍ морт вермас аԁјӧҗык& воштыԍны Паԍтеровскеј боԉԋічаӧ — быԁлаын мунан-біԉет ԍетӧны меԁ-војԁӧр, віԁчіԍтӧг. Колӧ сӧмын петкӧԁлыны еԍкӧԁанпас (удостоверение) віԍӧм-јывԍыԁ. Унҗыкыԍсӧ ԋекущӧм ԁон оз боԍтны нуӧмԍыс. Кор-на воан-ԁа, кор-на понԁасны бурԁӧԁны, кор-на артмас морт-пыщкын воԇсаԍан-јаԁыс — коԉӧ лун 40. Каԁыс оз-на коԉ, бурԁны поԅӧ-на. Таԇнаԁ мортыԁ оз кув јӧјталан-віԍӧм-вӧсна ԁај оз разӧԁ віԍӧмсӧ мукӧԁлы.

Јашщур-віԍӧм.

Тајӧ віԍӧм — вуҗан-віԍӧм-жӧ. Щӧкыԁҗыка тајӧ віԍӧмӧн віԍлӧны ԍура-гырыԍ-скӧт, порԍјас, ыжјас ԁа кӧзајас. Шочҗыка овлӧ — вӧвјаслӧн, понјаслӧн, каԋјаслӧн ԁа вербԉуԁјаслӧн. Јашщурӧн скӧт кулӧ еща. Ԍурс віԍыԍ-скӧт-піыԍ кулӧ сӧмын ԋоԉ ԁуш. Омӧԉсӧ віԍӧмыс вӧчӧ зев уна. Јашщур-віԍӧм паԍкалӧ зев ӧԁјӧ, ӧԁјӧ віԍмӧԁӧ уна скӧтӧс. Скӧт сеԍԍа тајӧ віԍӧм-вӧсна јо- на омӧԉтчӧ. Лыыс ԁа кучікыс сӧмын коԉӧ — сещӧмӧԇ омӧԉтчасны. Ԃерт сещӧм омӧԉтчӧм-скӧтԍыԁ абу ыҗыԁ пӧԉзаыс. Мӧсјас јӧв ԍетны понԁасны зев еща. Јӧлыс, сеԍԍа лоӧ чӧскыԁтӧм, міԍтӧм ԁа ԉувјалыԍ. Роч-муын јашщур-віԍӧмыԁ мукӧԁ-војасӧ јона паԍкавлӧ. Віԍыԍ-скӧтԍаԋ ԇоԋвіԇа-скӧтлы јашщур-віԍӧм вуҗӧ уна-ногӧн. Скӧт вермӧ віԍмӧԁны мӧԁа-мӧԁсӧ ӧтлаын картајасын ԁа гіԁјасын олігӧн. Сіԇі-жӧ вермӧны віԍмӧԁны ӧтлаын јірԍігӧн гожӧмын. Сеԍԍа јашщур-віԍӧм разалӧ вӧла-јӧзлӧн шојтчан-уԅлан-керкајасын. Јај-вузалыԍјас ԁа мукӧԁ-пӧлӧс јӧз сіԇі-жӧ вермӧны разӧԁны тајӧ віԍӧм. Ічӧт-кукаԋјас јашщур-віԍӧмӧн віԍмӧны мам-јӧвԍаԋыс ԋоԋаԍігас. Најӧс віԍӧм топӧԁӧ јона. Быԁ ԋоԋпом-кукаԋӧс тајӧ віԍӧм віӧ. Јашщур віԍӧмӧн віԍмӧм-бӧрын скӧтӧс меԁ-војԁӧр біјалӧ. Ԍојны сіјӧ понԁӧ омӧԉа, рӧміԇтӧм бырӧ, вомԍыс петӧ ԃуԉ. Ԁуԉԉыс — сук-везјалыԍ. Лун 2 — 3-мыԍԏі кыв-вылас, піԋанјасас, вомкӧщјасас ԁа парјасас кучікыс гӧрԁӧԁӧ ԁа лоӧны вабоԉјас. Вабоԉ-пыщкас — југыԁ ва. Ԍеԍԍа, лун-мӧԁ-мыԍԏі ваыс лоӧ гуԁыр. Вабоԉјасыс ыҗԁӧны — матыгӧгӧрса ічӧт вабоԉјасыс ӧтлааԍӧны ԁа лоӧ ӧԏі ыҗыԁ вабоԉ. Сещӧм вабоԉыс сеԍԍа потӧ — сені лоӧ ічӧԏік ԁој. Сещӧм ԁојјас артмӧны мукӧԁ-ԁырјі ныр-пыщкын. Вабоԉјас овлӧны кокјасас щӧщ. Ԁојјас-артмӧм-бӧрын скӧт понԁӧ чотны. Вабоԉјас ԁа ԁојјас мӧслӧн овлӧ вӧраас ԁа јанԇім-роԅ-берԁас. Лыԍтыны ԃерт, сещӧм вӧраа мӧскӧс оз поԅ. Јӧлыс віԍӧмыс-вӧсна лоӧ міԍтӧм ԁа оз шогмы ԍојны. Заразаыс јашщур-віԍӧмлӧн ем ԁојјасса ԉокас (орас). Сещӧм ԉокыс-кӧ веԍкалас мортлы кущӧм-кӧ-ногӧн — морт віԍмас јашщур віԍӧмӧн. Меԁ-унаыԍ јашщур-віԍӧмӧн віԍлывлӧны чеԉаԃ, віԍыԍ-мӧслыԍ путӧм-јӧв ԍојӧм-вӧсна. Віԍмӧм-бӧрын мортӧс меԁ-војԁӧр біјалӧ. Сеԍԍа понԁас восӧԁны. Регыԁ-мыԍԏі парјас-вылын лоӧны вабоԉјас ԁа ԁојјас. Вабоԉјас ԁа ԁојјас овлывлӧ щӧщ піԋанјасын ԁа вом-пыщкӧсын. Ԍеԍԍа вабоԉјас ԁа ԁојјас овлӧны пеԉјасын, чужӧм-вылын. Гыж-берԁын чуԋјасын овлӧ сӧмын віԍыԍ-мӧсјасӧс лыԍтыԍјаслӧн. Зараза кутчіԍӧм-бӧрын віԍӧм тӧԁчытӧг мунӧ лун 8 — 10. Ставнас віԍӧмыс кыԍԍӧ вежон 2 — 3. Кыԇі воԇсаԍны јашщур-віԍӧмкӧԁ ԁа кыԇі сыыԍ віԁчіԍны? Јашщурӧн віԍыԍ скӧтӧс колӧ торјӧԁны ԇоԋвіԇа скӧт-ԁіныԍ. Сеԍԍа віԍыԍ скӧтӧс оз ков леԇны вӧԉа-вылӧ јірԍыны гожӧмын — меԁ віԍӧмыс налӧн оз вуҗ мукӧԁыслы. Јашщурӧн віԍыԍ скӧтӧс бурԁӧԁігӧн јона колӧ тӧжԁыԍны, меԁ віԍыԍ скӧтлы вӧлі чӧв-олӧм ԁа сӧстӧма-віԇӧм. Верԁны колӧ ыщкӧм-веж-турунӧн ԉібӧ зев бур ԋебыԁ-кос турунӧн. Јуктавны колӧ пыԅа-ваӧн. Віԍыԍ скӧтлӧн олан-ін меԁ вӧлі кос ԁа јона воԉсалӧма іԇасӧн. Вом-пыщкӧссӧ ԁа вомгӧгӧрсӧ колӧ мыԍкавны креоԉін-сора-ваӧн ԁа шома-із-сора-ваӧн. Гыж-гӧгӧрсӧ скӧтлыԍ колӧ мавтны ԃӧгӧԃӧн. Мӧслыԍ вӧрасӧ колӧ мыԍкавны борнеј кіслотаӧн. Јашщурӧн віԍыԍ скӧтӧс оз поԅ вузавны, ԋі нуны кытчӧкӧ мӧԁлаӧ. Јӧв, рыԍ ԁа выј віԍыԍ скӧтлыԍ ԍојны оз поԅ. Картајас скӧт-бурԁӧм-бӧрын колӧ бура весавны. Ԍԏенјассӧ ԁа җоҗ-пӧтӧлӧксӧ колӧ мыԍкавны іԅвескаа-ваӧн. Віԍан-скӧт-берԁын нокԍыс-јӧзлы колӧ унаыԍ ԁа бура мыԍкавны кіјассӧ мајтӧгӧн. Ԍеԍԍа налы колӧ віԇны аԍсӧ гӧгӧр сӧстӧма — меԁ наԍаԋ віԍӧм оз вермы вуҗны-разавны мукӧԁ скӧтлы ԉібӧ јӧзлы. Јашщурӧн віԍмӧм јӧзлы колӧ мунны боԉԋічаӧ петкӧԁчывны ԁокторлы. Сені меԁ-ӧԁјӧ бурԁӧԁасны ԁа інԁасны мыј колӧ керны ԁа вӧчны.

Туберкуԉоз-віԍӧм.

Туберкуԉоз-віԍӧм мӧԁ-ногӧн шуӧны чакотка-віԍӧмӧн. Тајӧ віԍӧм јона паԍкалӧма јӧз-костын. Сіԇі-жӧ тајӧ віԍӧмӧн віԍлӧны уна-пӧлӧс скӧт. Меԁ-јона туберкуԉоз-віԍӧмӧн віԍлӧны ԍура-гырыԍ-скӧт. Мукӧԁ скӧт-піыԍ тајӧ віԍӧмӧн віԍлӧны порԍјас, вӧвјас, ыжјас, кӧзајас, кроԉікјас, ӧбԉеԅанајас ԁа мукӧԁјас. Сеԍԍа туберкуԉоз-віԍӧмӧн віԍлӧны лебачјас пӧткајас. Најӧ-піыԍ щӧкыԁҗыка віԍлӧны чіпанјас. Туберкуԉозӧн віԍмӧԁӧ аслыс-пӧлӧс мікроб. Ԍкӧт-пыщкӧсӧ веԍкалӧм-бӧрын мікроб-берԁас лоӧны гӧрӧԁјас. Сіјӧ гӧрӧԁјасыс -& проса-шыԁӧс-ыжԁа ԁа гырыԍҗык. Быԁ гӧрӧԁ-пыщкын ем туберкуԉозлӧн мікроб. Быԁмыштӧм-бӧрас гӧрӧԁыс сеԍԍа понԁас сіԍмыны. Ԍура-гырыԍ-скӧтлӧн сещӧм гӧрӧԁјасыс ԇік моԉԉа-жемчуг-коԃ. Сы-вӧсна туберкуԉозсӧ скӧтлыԍ шуӧны жемчуга-віԍӧмӧн. Туберкуԉоз ԍура-гырыԍ-скӧтԍаԋ вуҗӧ мортлы. Вуҗны вермӧ — віԍыԍ-скӧтлыԍ-кӧ јај ԉібӧ јӧв ԍојас мортыс. Скӧтԍаԋ вуҗӧм туберкуԉозӧн віԍлывлӧны начкыԍыԍјас ԁа начкыԍан-інјасын уҗалыԍјас. Налӧн сіјӧ віԍӧм овлӧ щӧкыԁҗыка кіјасас. Унҗыкыԍсӧ туберкуԉозӧн віԍлӧ карса скӧт — векҗык картајасын віԇӧны-ԁа, луԁӧ шоча леԇлывлӧны-ԁа. Мортјас-костын овлӧ сіԇі-жӧ. Коԁі олӧ пемыԁ, ԇескыԁ, ва-руа оланінын ԁа коԁі еща петавлӧ, еща олӧ ывлавылын — сещӧмыс регыԁҗык віԍмӧ туберкуԉозӧн. Поԅӧ шуны, туберкуԉоз-віԍӧм — гӧԉ-јӧзлӧн віԍӧм. Ԇескыԁ, пемыԁ, ԋајт, міԍтӧм оланінјасын олӧм-вӧсна ԁа омӧԉа ԍојӧм-јувӧм-вӧсна віԍмӧны тајӧ віԍӧмӧн. Ԁыр-кӧ-ԋін ԁа јона коԁі віԍӧ туберкуԉознаԁ — сещӧм скӧттӧ закон щӧктӧ віјавны. Јӧв туберкуԉозӧн віԍыԍ мӧсјаслыԍ ԍојны путӧг оз поԅ. Јӧв колӧ пуԅӧԁлыны. Меԁԍа-ԋін колӧ віԁчіԍны пуԅӧԁтӧгыԁ ԍојӧмыԍ ԋӧбӧм јӧв карјасын — сен ӧԁ јӧвтӧ вузавлӧны быԁԍама мӧскыслыԍ, сені меԁ-ӧԁјӧ вермӧ лоны туберкуԉозлӧн заразаыс (мікроб- јасыс). Віԍыԍ скӧтлыԍ јај ԍојны поԅӧ, сӧмын колӧ шыбытны віԍан-інсӧ. Віԍӧмыс-кӧ паԍкалӧма быԁлаӧ туша-паԍталаас — сещӧм јај ԍојны оз поԅ. Карса скӧт-піыԍ туберкуԉоз щӧкыԁҗыка овлӧ уна-скӧт віԇан-інјасын, мӧс фермајасын. Секі віԍмӧны унҗыкыԍсӧ меԁ-бур јӧла-мӧсјасыс. Ԃеревԋаса скӧт-піын туберкуԉоз овлӧ шочҗыка. Тӧԁмавны, туберкуԉозӧн-ӧ віԍӧ скӧт — вермас сӧмын скӧт-ԉекар. Сіјӧ тӧԁмалас ԁа віԍталас, мыј колӧ вӧчны сещӧм вјԍӧмӧн віԍыԍ-скӧткӧԁ.

Акԏіномікоз.

Акԏіномікоз — вуҗан-віԍӧм-жӧ. Тајӧ віԍӧмсӧ оз мікроб вӧч, а вӧчӧ аслыс-пӧлӧс щак. Віԍӧм-вӧчыԍ щакыс зев посԋі, ԍінмӧн аԁԇыны сіјӧс он вермы. Аԁԇыны поԅӧ сӧмын мікроскоп-пыр віԇӧԁӧмӧн. Тајӧ, віԍӧм овлӧ мортлӧн ԁа скӧтјаслӧн. Скӧт-піыԍ тајӧ віԍӧмӧн віԍлӧны ԍура-гырыԍ-скӧт, порԍјас, вӧвјас, понјас, каԋјас ԁа кӧрјас. Щӧкыԁ-җыка віԍлӧны ӧшјас, мӧсјас ԁа јӧз. Скӧтԍаԋ мортлы акԏіномікоз вуҗӧ зев шоча. Віԍӧм-вӧчан-щакыс ем быԁман-шепјасын: ԍуын, іԁјын, зӧрјын ԁа мукӧԁ турунјасын. Сещӧм шепјасԍаԋыс вуҗӧ віԍӧмыс мортлы — сы-вӧсна јӧзыԁ щӧкыԁа і віԍлӧны тајӧ віԍӧмӧн. Кіјасын-кӧ, вомын-кӧ, ԉібӧ мукӧԁлаын емӧԍ ԁојјас, гыжнајас ԁа сетчӧ веԍкалас віԍӧм-вӧчан-щакыс — секі морт вермас віԍмыны акԏіномікозӧн. Віԍмӧм мортлӧн кӧн-ԍурӧ лоӧны јӧнгыԉјас: черлыјасас, кыв-вылас, ԋылалан-інас, ԍојан-горш-пыщкас, кынӧмас ԁа ԍувјас-пыщкас. Віԍӧм кысԍӧ уна во. Тајӧ віԍӧм мортӧс вывті-топӧԁӧмӧн оз віԍӧԁ. Мукӧԁ-ԁырјі сӧмын јӧнгыԉјас-вӧсна овлӧ ԍӧкыԁ ԋылавны ԉібӧ лолавны. Секі јӧнгыԉјассӧ колӧ боԉԋічаын бурԁӧԁны (вунԁыны). Кыԇі віԁчіԍны акԏіномікозыԍ? Оз ков ԍојны ветліг-мунігӧн мујас-вылыԍ ԋекущӧм шеп. Сіјӧ ԍојӧмӧн он пӧт, віԍӧм кӧлыштны зев кокԋі. Віԍӧԁан-щакыԁ зев посԋі — он вермы торјӧԁны, кущӧм шеп щака ԁа кущӧм шеп щактӧм. Акԏіномікозӧн віԍыԍ скӧтлыԍ јајсӧ ԍојны поԅӧ. Сӧмын колӧ јӧнгыԉјаса віԍан-інсӧ быԁлаыԍ шыблавны.

Ковјас.

Ӧнӧԇ мі ԍорԋітім скӧтԍаԋ мортлы вуҗан-віԍӧмјас-јылыԍ. Сіԇі-жӧ скӧтԍаԋ мортлы вермӧны вуҗны уна-пӧлӧс ковјас. Ковјас ставыс параԅітјас; коміӧн-кӧ шуны — ԁаԍӧс-ԍојыԍјас. Тој, пыщ, луԁік — параԅітјас-жӧ. Најӧ ԍојӧны ԁаԍӧс — міјанлыԍ вір. Ковјас-јылыԍ быԁӧн ԋеуна тӧԁӧны. Быԁ ков олӧ міјан-пыщкӧсын, ԍојӧ міјанлыԍ ԍојан — сы-вӧсна сіјӧ параԅіт ԁаԍӧс-ԍојыԍ. Тој, луԁік ԁа пыщ олӧны ортсын. Мі најӧс шуам ортсы-параԅітјасӧн. Ковјас олӧны мі-пыщкын. Најӧ пыщса-параԅітјас. Пыщса-параԅітјас міјан емӧԍ уна. Ԍіԇі-жӧ ем уна-пӧлӧс ковјас. Ковјас-піыԍ мі ӧні ԍорԋітам сӧмын скӧтԍаԋ мортлы вуҗыԍјас-јылыԍ ԁа кущӧмјас меԁ щӧкыԁа овлӧны. Ковјас мортлӧн овлӧ кык-пӧлӧс: вӧсԋіјас ԁа кыз-гӧгрӧсјас. Куԅ-вӧсԋі-ковјас шуԍӧны ԉентаа-ковјасӧн (ԉента-коԃӧԍ-ԁа). Кыз-җеныԁ&-гӧгрӧс ковјас овлӧ уна-пӧлӧс: ем корјас-коԃӧԍ ԁа куԅмӧс-чаг-коԃӧԍ. Кор-коԃ ков овлӧ мусын. Сіјӧ шуԍӧ кык-вома мус-ковјӧн. Сещӧм ков овлӧ ыжјаслӧн, мӧсјаслӧн ԁа порԍјаслӧн мускас. Ԍіԇі-жӧ овлӧ і мортјаслӧн. Тащӧм віԍӧмыс скӧтлӧн шусӧ — мус-сіԍман-віԍӧмӧн. Мусын скӧтлӧн кор-коԃ ковјыс овлӧ вын-уна. Секі ԋін скӧтлӧн віԍӧмыс шуԍӧ віж-віԍӧмӧн (желтуха). Унаыԍ віԍыԍ-скӧт сы-вӧсна кувлӧ. Мукӧԁ-ԁырјі кык-вома ковјасыс петлӧны мусԍыс ԍувјас-пыщкӧ — сеԍаԋ асмогаԍігӧн сеԍԍа ортсӧ. Сы-бӧрԏі віԍыԍ скӧт бурԁӧ. Скӧт-мус-пыщкын олігас ков вајӧ-торјӧԁлӧ гӧгрӧс-кӧјԁыс (яички). Ков-кӧјԁысыс асмогаԍігас скӧтлӧн петӧ ортсӧ. Најӧ веԍкалӧны му-вылӧ ԁа турунјас-вылӧ. Мус сіԍман-віԍӧмӧн морт віԍлывлӧ шома-турунјас (шомкор) ԁа пуктасјас вежӧн ԍојӧм-вӧсна, веԍкалӧма-кӧ на-вылӧ скӧтԍаԋ ков-кӧјԁысыс. Каԋјаслӧн ԁа понјаслӧн мусас овлӧ аслыс пӧлӧс ков — шуԍӧ кык-вома каԋ-ковјӧн. Сіјӧ ічӧтҗык кык вома мус-ковјыԍ. Кык-вома каԋ ков овлӧ щӧщ мортлӧн. Віԍмӧԁӧ сещӧм ков кокԋіԁҗыка. Тащӧм ковјасыс мортлӧн овлӧ шоча. Щӧкыԁҗыка овлӧны ԁа јонҗыка віԍмӧԁӧны мортӧс ԉентаа-ковјас. Ԉентаа-ковлӧн ем ічӧԏік, кутчіԍанторјаса, јур. Сещӧм јурнас сіјӧ вермӧ топыԁа ԉаскыԍны ԍув-берԁӧ. Ԉентаа-ковјас овлӧ уна-пӧлӧс. Ӧԏі-пӧлӧс олӧны ӧшјас-пыщкын, мӧԁ-пӧлӧс — порԍ-пыщкын, којмӧԁ-пӧлӧс — чері-пыщкын, сіԇі воԇӧ. Сеԍԍа најӧ овлӧны морт-пыщкын. Ӧні мі тӧԁмалам, кущӧмӧԍҗык овлӧны ԉентаа-ковјас ԁа мыјӧн најӧ торјалӧны мӧԁа-мӧԁԍыс. Мі тӧԁам-ԋін: ԉентаа-ковлӧн ем јур. Сені ем кутчіԍанторјас топыԁа ԉаскыԍны ԍув-берԁӧ. Ков кутчіԍӧ ԍув-берԁӧ, меԁым коԉтчыны ԁа овны сені. Ӧшԍаԋ мортлы вуҗан ԉентаа ков шуԍӧ ӧш-ковјӧн, порԍԍаԋ — порԍ-ковјӧн, черіԍаԋ — ԍір-ковјӧн. Меԁ-јона, туша-ыҗԁаыԍ-кынԇі, торјалӧны најӧ мӧԁа-мӧԁоыс јурјаснас — јурјасыс абу ӧткоԃ. Ԉентаа-ковјас олӧны мортлӧн ԍув-пыщкын. Вом ковјаслӧн абу. Јур налӧн лӧԍӧԁӧма сӧмын ԍув-берԁӧ кутчіԍӧм-вылӧ. Міјан ԍувјасын ԍојан-торјас ковлы оз ков вомӧн ԍојны. Ԍојансӧ најӧ веԍкыԁа кыскӧны ас-пыщкас кучік-пырыс. Поԅӧ шуны, најӧ купајтчӧны ԍојан-пыщкас ԁа ԍојаныс на-піјӧ ачыс јіҗӧ. Ԃерт најӧс щыглун оз боԍт. Мортлӧн ков овлӧ аршын 10 — 12-куԅта. Мукӧԁлӧн овлӧ сыыԍ-на куԅ. Міјанлы колӧ тӧԁмав- ны, кыԇі ковјыс вуҗӧ скотԍаԋ& мортлы ԁа кыԇі колӧ вуҗӧмԍыс віԁчіԍны. Јурԍаԋыс ԁа мӧԁар-помӧԇыс ковыԁлӧн тушаыс — быԏԏӧ-кӧ јітлӧма мӧԁа-мӧԁ-берԁас посԋіԃік ԉентајас (членики). Быԁ сещӧм ічӧт-ԉентаас, быԁмӧм-бӧрын, артмӧ ков-кӧјԁыс (яички). Мортлӧн кор-ԍурӧ асмогаԍігас сещӧм ічӧт-ԉентајасыс мыјкӧ-мынԁа петӧ ортсӧ — сіјӧ помлаԁорԍыс орӧм торјас. Ԍеԍԍа, ков-кӧјԁысыс ԍојіг-јувіг-мозыс веԍкалӧ скӧтлы ԉібӧ черілы. Меԁ војԁӧр скӧтлы вом-пырыс најӧ веԍкалӧны кынӧмас, сеԍԍа ԍувјас. Ков-кӧјԁыс зев посԋі. Ԍінмӧн најӧс он вермы аԁԇыны. Посԋі-вӧснаыс ков-кӧјԁысыс скӧтлӧн ԍув-пырыс кокԋіа разалӧ быԁлаӧ јај-пыщкас. Јај-пыщкын ков-кӧјԁысјас ԋӧжјӧԋікӧн сеԍԍа понԁасны быԁмыны. Быԁмасны аԋкыщ-ыҗԁаӧԇ — лоӧны ков „пыщ-піјан" (зародыши финны). Уна-кӧ сещӧмыс јајас — јајыԁ быԏԏӧ-кӧ тырӧма југыԁ-вабоԉјасӧн. Сещӧм јајсӧ јај-вузалыԍјас ошкӧны — вабоԉјасыс-пӧ, шуӧны госторјас. Сӧмын абу сіјӧ сіԇі. Віԍталім-ԋін, мыјыԍ артмӧны сещӧм југыԁ вабоԉјасыԁ. Сещӧм јајтӧ-кӧ ԍојас мортыԁ шеԁӧ-ԋін сылы ковыԁ унҗыкыԍсӧ. Мортыԁлӧн сещӧм јај ԍојӧм-вӧсна і овлӧ ковыԁ. Ков „пыщ-піјаныԁ“ јајнаԁ веԍкалӧны міјан кынӧмӧ, сеԍаԋ-ԋін сеԍԍа — ԍув-пыщкӧ. Ԍув-пыщкӧсын ков „пыщ-пілӧн" вылі-кучікыс торјалӧ — прӧстмӧ ков-јурыс. Јурнас сеԍԍа сіјӧ кутчіԍӧ ԍув-берԁас. Ԍувјасын мортлӧн ԍојан уна. Ков сені зев ӧԁјӧ быԁмӧ. Коркӧ мортԍаԋ ков-ԉентајасыс кӧјԁыснас бара веԍкалӧ скӧтлы — скӧтԍаԋ бара мортлы. Ԍіԇі ковыԁ пыр і бергалӧ: мортԍаԋ-скӧтлы, скӧтԍаԋ-мортлы. Ков-быԁмӧм-бӧрын мортлӧн торкԍӧ кынӧм-пыщкӧс. Ԁугԁывтӧг понԁас кынӧм ԍумавны. Сеԍԍа овлӧ мыԏітӧм. Торкԍӧ мортлӧн олан-ногыс. Морт ԍојӧ еԍкӧ јона ԁа омӧԉтчӧ. Лоӧ віртӧм — кеԉыԁ. Таԇнаԁ морт век омӧԉтчӧ ԁа омӧԉтчӧ — кувтӧԇ унаыԍ овлӧ. Морт-пыщкӧсыԍ ковјӧс кыԇкӧ-мыјкӧ колӧ вӧтлыны. Ков-вӧтлан ԉекарство ем уна-пӧлӧс — ков-ԍерԏі. Кущӧм ԉекарство колӧ ԍетны — сы-јылыԍ тӧԁӧны ԁокторјас ԁа пеԉшӧрјас. Најӧ ԍетасны ԉекарство ԁа віԍталасны — кыԇі сіјӧс колӧ јуны ԁа мыј колӧ вӧчны јувӧм-бӧрын. Ков-вуҗӧмыԍ віԁчіԍӧм-куԅа оз ков ԍојны омӧԉа пуԍӧм ԁа омӧԉа жарітчӧм јај. Кіјас ԍојӧм-воԇвылын колӧ бура мыԍкавны мајтӧгӧн. Карјасын - начкыԍанінјасын быԁ јај-туша віԁлалӧны. Кова-јај бырӧԁӧны — оз леԇны вузавны. Јај-ԋӧбігӧн колӧ бура віԇӧԁны, меԁ абу сені ков-југыԁ-вабоԉјасыс.

Пон-ков (Екінококк).

Пон-ков олӧ ԍув-пыщкын понлӧн. Сіјӧ ԉента-коԃ-жӧ, сӧмын абу ыҗыԁ. Јур-ԁінӧ ӧтлаалӧма сӧмын ԋоԉ ічӧԏік ԉентатор. Понлӧн асмогаԍігас ков-кӧјԁысыс петӧ ортсӧ ԁа веԍкалӧ ԍојан-турун- вылӧ. Скӧт сещӧм турун ԍојӧм-бӧрын віԍмӧ пон-ковјӧн. Налӧн лоӧ екінококк-віԍӧм. Віԍлӧны сещӧм віԍӧмӧн ыжјас, ԍура-гырыԍ-скӧт, порԍјас, каԋјас ԁа мукӧԁјас. Пон-ков вермӧ вуҗны мортлы. Пон-ков-кӧјԁыс скӧтлы ԉібӧ мортлы веԍкалӧм-бӧрын понԁас быԁмыны ԁа артмыны сыыԍ ков-„пыщ-пі“. Ков-„пыщ-пі“ олӧ вабоԉ-пыщкын. Мортлы веԍкалӧм-бӧрын ков-„пыщ-пі“-вабоԉԉыс зев ӧԁјӧ быԁмӧ ԁа овлӧ мукӧԁ-ԁырјі кага-јур-ыжԁа. Вабоԉјасыс овлӧны мортлӧн мус-пыщкын, вӧркјасын, ԍӧлӧмын ԁа мукӧԁлаын. Ԍещӧм ков-„пыщ-піа“-вабоԉԉыс шуԍӧ екінококкӧн. Сы-восна віԍӧмсӧ шуӧны екінококк-віԍӧмӧн. Ков вуҗӧ мортлы понкӧԁ вӧԃітчігӧн. Понјас асмогаԍіганыс унаыԍ ԉакԍылӧны. Ков-кӧјԁысыс налы веԍкалӧ гӧн-вылас. Віԍыԍ понјӧс малалігӧн ков-кӧјԁысыс мортлы веԍкалӧ кіјас-вылас. Кіјасԍаԋ сеԍԍа веԍкалӧ кынӧм-пыщкӧ ԁа сувјӧ. Ԍувјасԍаԋ веԍкалӧ мусӧ ԁа мукӧԁлаӧ. Екінококк-віԍӧм мортлы зев ԍӧкыԁ. Морт сіјӧ віԍӧмыԍ зев-ԋін шоча бурԁлывлӧ. Бурԁӧԁны вермӧны сӧмын боԉԋічаын оператсіја-вӧчӧмӧн. Пон-ков-вуҗӧмыԍ ԁа сещӧм віԍӧмӧн віԍмӧмыԍ морт вермӧ віԁчіԍны сӧмын аԍсӧ бура-сӧстӧма віԇӧмӧн. Оз ков ԋекор ԍібӧԁны ԉеԍԏітчыны ас ԁінӧ понјасӧс. Чеԉаԃӧс понкӧԁ ворсӧмыԍ колӧ ӧлӧԁны. Пон-ԁінӧ інмӧԁчӧм-бӧрын пыр-жӧ колӧ кіјас мыԍкавны мајтӧгӧн. Быԁ ԍојӧм-воԇвылын кіјас сіԇі-жӧ колӧ бура мыԍкавны.

Тріхіна.

Ковјас-піыԍ меԁ-щӧкыԁа овлӧ тріхіна-ков. Сіјӧ скӧтлы вӧчӧ меԁ-ыҗыԁ ԉок. Мукӧԁ ковјасыԍ сіјӧ торјалӧ тушанас& абу плавкӧс, а гӧгрӧс сіјӧ. Тріхіна-ков рӧԁмӧ зев ӧԁјӧ. Ӧԏі тріхінаыԍ сіԅім& вежонӧн лоӧ ԁас-ԍурс тріхіна. Тріхіна-ков зев посԋі. Сіԇі ԍінмӧн аԁԇыны сіјӧс он вермы. Аԁԇан сӧмын ыжԁӧԁан-ԍԏеклӧјас-пыр віԇӧԁӧмӧн. Тріхіна-ков мортлы ԍув-пыщкӧ веԍкалӧм-бӧрын понԁӧ зев ӧԁјӧ рӧԁмыны. Регыԁӧн ӧԏі тріхіна-ковԍаԋ лоӧ зев уна том-тріхінајас. Том-тріхінајас ԍув-пыр роԅӧԁчӧмӧн разӧԁчӧны быԁлаӧ. Кор најӧ разӧԁчӧны — мортӧс біјалӧ, сеԍԍа лоӧ кынӧм-віԍӧм. Том-тріхіна-ковјас овмӧԁчӧны јај-пыщкын. Сені најӧ быԁмыштӧны ԁа гартыштчӧны кыщӧ-моз. Сеԍԍа сіјӧ сені вевԏԏыԍӧ кучікӧн мешӧкӧн-моз. Јај-пыщкӧсыс тріхіна-ков овмӧԁчӧм-бӧрын понԁас чорыԁа јукавны. Сені лоӧ воспаԉеԋԋӧ-віԍӧм (воспаление мышц). Сеԍԍа морт лоӧ віртӧм ԁа ебӧстӧм. Вывті уна тріхіна-ковјасыс-вӧсна унаыԍ морт кувлӧ. Мортјаслӧн-моз-жӧ-тріхіна-ковјас овлӧны скӧтјаслӧн. Тріхіна-ков овлӧ порԍјаслӧн, кӧчјаслӧн, крысајаслӧн, ыжјаслӧн ԁа мукӧԁјаслӧн. Налӧн тріхіна-ковјас сіԇі-жӧ овмӧԁчӧны јај-пыщкӧсын. Мортӧс-моз-жӧ віԍӧԁӧны. Порԍјас ԍојӧны крысајасӧс. Порԍјај ԍојӧ морт. Сіԇі тріхіна-ков вуҗӧ мӧԁа-мӧԁԍаԋ. Карјасын, начкыԍан-інјасын, быԁ јај-туша віԁлалӧны скӧт-ԉекарјас. Ем-кӧ јај-тушаын тріхіна-ков — вузавны оз леԇны, јајсӧ бырӧԁӧны. Сіԇі-жӧ колӧ віԁлавны быԁ јај-туша ԍіктјасын ԁа ԃеревԋајасын. Сіԇі вӧчӧмӧн сӧмын морт вермас віԁчіԍны тріхіна ковјыԍ. Ӧні мі тӧԁмалім уна-пӧлӧс віԍӧмјас. Најӧ вуҗӧны скӧтԍаԋ мортлы ԁа мортԍаԋ скӧтлы. Унҗык віԍӧмыс лоӧ мікроб-вӧсна. Мікробјасыс ӧԏі-пӧлӧс віԍӧмлӧн мортлӧн кӧԏ скӧтлӧн ӧткоԃӧԍ. Најӧ вермӧны овны морт-пыщкын ԁај скӧт-пыщкын-вӧчӧны ӧԏі-пӧлӧс віԍӧм. Сещӧм віԍӧмјасыс: Ԍібырса-јазва, сап ԁа мукӧԁ віԍӧмјас. Акԏіномікоз сіԇі-жӧ лоӧ мортлӧн вуҗӧм вӧсна. Віԍӧмсӧ вӧчӧ аслыс-пӧлӧс щак. Щакыԁ мікроб-коԃ-жӧ ловја-олыԍ. Сеԍԍа мі тӧԁмалім, кыԇі вуҗӧны мортлы уна-пӧлӧс ковјас. Вӧв, мӧс, ыж, порԍ, пон, каԋ — ставыс најӧ міјанлы коланторјас. Міјанлы лоӧ најӧс верԁны-јуктавны ԁа тӧжԁыԍны быԁ-ногӧн. Ԍіԇі-жӧ колӧ міјанлы тӧжԁыԍны, меԁ најӧ вӧліны ԇоԋвіԇаӧԍ. Віԍан-скӧт міанӧс оз вермы кокԋӧԁны. Віԍыԍ-вӧлӧн он гӧр, он кыскаԍ. Віԍыԍ-мӧс оз ԍет јов&. Сіԇі і воԇӧ. Сеԍԍа оз ков вунӧԁны — віԍыԍ-скӧтԍаԋ морт вермӧ воштыны асԍыс ԇоԋвіԇалунсӧ. Віԍыԍ- скӧтлӧн віԍӧмыс вермӧ вуҗӧмӧн разавны мукӧԁ ԇоԋвіԇа-скӧтлы ԉібӧ мортлы. Скӧт-ковјас сіԇі-жӧ вермӧны вуҗны јӧзлы. Ковјас-вӧсна сеԍԍа мортлӧн овлӧ ԍӧкыԁ-віԍӧмјас. Креԍԏаԋін, ԃерт, оз вермы тӧԁны кущӧм віԍӧмӧн віԍӧ скӧт. Быԁ морт, тајӧ ԋігасӧ лыԃԃӧм-бӧрын, меԁ ԁумыштлас: оз-ӧ віԍ кущӧмкӧ віԍӧмӧн сылӧн віԇан-скӧт? Оз-ӧ вермы налӧн віԍӧмыс вуҗны аслыс ԁа мукӧԁлы? Олӧм вӧсна ԁа ԇоԋвіԇалун-вӧсна міјанлы лоӧ тӧжԁыԍны меԁ-војԁӧр аслыным. Ӧткоԃа колӧ віԁчіԍны вуҗан-віԍӧмыԍ: мортԍаԋ-кӧԏ, скӧтԍаԋ-кӧԏ-вуҗӧ, асԍыс ԇоԋвіԇалун морт вермӧ віԇны сӧмын велӧԁчӧмӧн ԁа тӧԁӧмӧн. Тӧԁмавны поԅӧ сӧмын ԋігаыԍ лыԃԃӧмӧн ԁа тӧԁыԍ-јӧзлыԍ віԍталӧм кывзӧмӧн Скӧт-ԇоԋвіԇалун-вӧсна тӧжԁыԍыԍјас — скӧт-ԉекарјас. Најӧ вермӧны тӧԁмавны: віԍӧ аԉі оз міјан скӧт. Најӧ-жӧ сеԍԍа віԍталасны, кыԇі віԁчіԍны вуҗан-віԍӧмјасыԍ. Сы вӧсна колӧ, меԁ скӧт-ԉекар вӧлі матын јӧзлы. Вуҗан-віԍӧмјаскӧԁ вермаԍігӧн колӧ, меԁ вӧлі унҗык скӧт-ԉекарјас. Быԁ мортлы колӧ віԇны ас-гӧгӧр ԁа скӧт-гӧгӧр сӧстӧма. Віԍӧмкӧԁ вермаԍігӧн колӧ ставлы кутчіԍны ӧтув сещӧм уҗ-берԁӧ. Быԁӧнлы колӧ пыԃԃі-пуктыны вуҗан-віԍӧмыԍ віԁчіԍан тујԁӧм-інԁӧм. Ыҗыԁ мыж вӧчыԍӧн поԅӧ шуны коԁкӧ-кӧ скӧтлыԍ віԍӧм ԇеблалӧ ԁа віԍыԍ-скӧтлыԍ јај ԁа јӧв выј вузавлӧ.