Пос

Ԁоктор П. I. РОԌԌІНСКІЈ. Нывбаба віԍӧмјас-јылыԍ. Роч-вылыԍ коміӧн лӧԍӧԁіс В. П. Булышев. Сыктывԁін-кар. 1926 во. г. . Нывбаба-віԍӧмјас-јылыԍ ԍорԋіјас. Тајӧ ԋігаыс гіжӧма уҗалыԍ-нывбабалы ԁа креԍԏанкалы. Ԁоктор інԁӧ, кущӧм нывбаба-віԍӧмјас овлӧныҗык креԍԏанкајас-пӧвсын, кыԇі најӧ лоӧны ԁа кыԇі віԁчыԍны наыԍ. Ԋігаыԍ ті он аԁԇӧ тујԁӧԁ бурԁӧԁчыны, справа корԍны. Ԋіга-ԍерԏі бурԁӧԁчыны оз поԅ. Тӧлыԍԍа.

Ӧтчыԁ гожӧмын, страԁа-ԁырјі, кор пӧшԏі став гырыԍ јӧзыс ԍіктыԍ муналісны віԇјас-вылӧ, котӧрӧн локтіс ме-орԁӧ Павел-Анна. Ыҗыԁлун-ԁырјі сылы тырӧма ԁасԋоԉ арӧс. Бӧрԁӧ, віԍтавны јанԁыԍӧ. — Мыј-нӧ лоін, Анна? — јуала ме сылыԍ. — Ԁоктор, менам вір понԁіс мунны. Ме пола, егӧ ме мыјкӧ ло, егӧ ԁојмы. Гортыԍ ставныс мунісны віԇвылӧ, ԇік ӧтнам коԉі. Асыввоԇнас-ԋін, еԍкӧ, каԅалі вірсӧ-ԁа, повԅӧмӧјла ԋекоԁлы ег лыԍт віԍтавны. Ме віԁлалі сіјӧс ԁај шуі: — Ен пов, міԍа, Анна, ԋемтор омӧԉыс тенаԁ абу. Тенаԁ арлыԁӧ сіԇі і овлывлӧ. Мамыԁ-ӧмӧј ԋӧтчыԁ ез віԍтавлы теныԁ, мыј нывјаслӧн ар 14-ԍаԋ-кымын быԁ тӧлыԍын мунӧ вір. — Коркӧ, еԍкӧ, нывјас-костыԍ кывлі тащӧм-коԃ ԍорԋі ԁа ег ԉучкі гӧгӧрво. Ӧні со сеԍԍа і повԅі. — Сіԇ-кӧ, Анна, кывзы, ме теныԁ віԍтала мыј текӧԁ ӧні лоӧма. Ӧнӧԇ те пыр-на вӧлін кага. Ӧніԍаԋ — те тыр морт-ԋін. Кага чіныԁ тенаԁ уԍі. Мӧгырыԁ-јајыԁ& тенаԁ кутас ӧні лӧԍӧԁчыны лоны теныԁ мамӧн. Кыԇі-тај суспу быԁмӧ војԁӧр уна-во, сеԍԍа, коркӧ, уна-во-бӧрԏіыс понԁӧ вајны коԉ, сіԇі-жӧ і нывбабаыԁ: быԁмӧм-јонмӧм-мыԍԏіыс воӧ сылы каԁ вајны кага. Сіјӧ каԁыс завоԃітчӧ тані, кӧԇыԁ-інаԁ, арӧс ԁасвітԍаԋ, ԁасквајтԍаԋ. Нывлӧн сек-кежлӧ лыјасыс јонмӧны, бекјасыс лоӧны паԍкыԁҗыкӧԍ мужік-бекјас-ԁорыԍ. Кагаыԁ чужігас петӧ вожаланінӧԁ. Сы-вӧсна паԍкыԁ-бекја нывбабалы кагавајны кокԋіԁҗык векԋі-бекја-ԁорыԍ. Сеԍԍа нывјаслӧн тыр-мортӧԇ воӧм-мыԍԏі, ыҗԁӧны, быԁмӧны ԋоԋјасыс. Најӧ воԇвыв-ԋін лӧԍӧԁчӧны вӧчны јӧв верԁны кагаӧс. Ӧԁ нывбаба јӧлыԁ — меԁ-бур ԍојантор кагаыԁлы. Нывбаба јӧвтӧг посԋі чеԉаԃ унаӧн кулӧны. Гырк пыщкӧсыс нывбабаыԁлӧн аслыс-ԍама-жӧ. Сетӧні ем шԋап-мунӧм-груша-моԁаа, ічӧԏік, кыз-бокјаса мешӧктор, шуԍӧ маткаӧн. Сіјӧ векԋіԁлаԁор помнас — шуԍӧ матка-гоԉаӧн — пырӧ јанԇім пыщкӧсӧ (во влагаԉіще). Ԍӧктытӧм нывбабајаслӧн маткаыс быԁ-тӧлыԍын ӧтчыԁ весаԍԍӧ, мӧԁ-ногӧн-кӧ шуны — лӧԍӧԁчӧ овмӧԁны ас-пыщкас кагаӧс. Ԍтав нывјаслӧн, Анна, тенаԁ-арлыԁајаслӧн быԁ тӧлыԍын ӧтчыԁ мунӧ вір, шуӧны — тӧлыԍԍа-пӧ, ԉібӧ тӧлыԍԍаӧн-вӧԃітчӧм (менструатсіја). Маткаӧ сіјо-каԁӧ чукӧрмӧ зев уна вір, матка-пыщкӧс поԉтчӧ, мыјкӧ-мынԁа вір (чашкаҗын-мынԁа став вір-мунан-лунјасас) петӧ вожаланінӧԁ ортсӧ. Вір мунӧ лун кујім-ԋоԉ, сеԍԍа сы-бӧрԏі бӧр ԁугԁӧ, вежон ԋоԉ, тӧлыԍ-кежӧ-кымын. Сы-бӧрын бара выԉыԍ мытчыԍӧ. Шоныԁ-лун-выв-мујасын-олыԍ-нывјаслӧн ԁа јеврејкајаслӧн тӧлыԍԍа воӧ воԇҗык, ар 11-12-ԍаԋ.

1 ԍер. Нывбабалӧн кагавајаніныс: вожаланіныс гырк-пыщкӧсыс-ԁа.

Ԇоԋвіԇа нывбабалӧн тӧлыԍԍа-мунігӧн ԋекыті оз ԁојмы, оз віԍ. Нывлӧн-кӧ воӧ тӧлыԍԍа, сіјӧ, сіԇкӧ, вермӧ-ԋін ԍӧктыны. Нӧбаԍігӧн ԁа воԇԇа-тӧлыԍјаснас кага-ԋоԋӧԁігӧн кымынкӧ тӧлыԍ (јонлун-ԍерԏі) тӧлыԍԍа-вӧԃітчӧм оз овлы. Ветымын арӧсајаслӧн тӧлыԍԍа завоԃітӧ-ԋін чінны, сеԍԍа і ԇікӧԇ бырӧ. Пӧрыԍјаслӧн сіјӧ ԋекор оз овлы. Налӧн маткаыс јӧжгыԉтчӧма, чукыртчӧма, чінӧма јона. Сы-вӧсна кагавајны најӧ оз-ԋін вермыны. Со і тенаԁ, Анна, ӧнісаԋ быԁ тӧлыԍын понԁас мун-ны вір, кытчӧԇ верӧссајӧ он мун ԁа кытчӧԇ он ԍӧкты. Мыј кывлін меԍаԋ, мун ԁа віԍтав аслаԁ пӧԁругајасыԁлы, мукӧԁ посԋі нывјаслы. Сеԍԍа ен вунӧԁ, быԁ вір-мунігӧн быԁлун мыԍкы вожаланінтӧ шоныԁ пуԅӧԁлӧм ваӧн. Секі кіыԁ меԁ

2-ԁ ԍер. Шӧріалӧм матка. Ԋӧвјӧн петкӧԁлӧма, кыԇі ај-кӧјԁыс јанԇім-пыщԍаԋ веԍкалӧ маткаӧ.

вӧлі сӧстӧм: војԁӧр сіјӧс мајтӧгӧн мыԍкы. Коԁ-ԍурӧ нывбабајас вір-мунігӧн помаԍтӧԇыс ԁӧрӧмсӧ оз вежны, оз-пӧ поԅ, шуӧны. Сіјӧ абу лӧԍыԁ. Кымын сӧстӧма аԍтӧ віԇан, сымын бур. Тӧлыԍԍа-помаԍӧм-бӧрын колӧ мыԍԍыны пывԍанын. Тӧлыԍԍа-ԁырјі јона колӧ віԁчыԍны кынмӧмыԍ, оз ков секі песлаԍны-пожјаԍны, коԇыԁ-інын уҗавны. Анна бура кывзіс віԍталӧмсӧ, тӧкаліс&, котӧртіс гортас Тӧлыԍԍа (менструатсіја) овлӧ быԁ ԇоԋвіԇа нывбабалӧн. Воӧ сіјӧ міјанын, кӧԇыԁ-інын, ар 14-15 ԍаԋ. Вір мунӧ быԁ ԋоԉ вежон ԉібӧ тӧлыԍ-мыԍԏі ӧтчыԁ. ԇоԋвіԇајаслӧн мунӧ лун кујім-ԋоԉ, ԋекыті віԍтӧг. 50 арӧс-бӧрын тӧлыԍԍа бырӧ.

Нӧбаԍӧм.

Ԍтепа-Таԏӧлы таво-тулыс тырӧма ԁаскӧкјамыс арӧс. Ыҗыԁлун-ԁырјі сіјӧс ԍетӧмаӧԍ верӧссајӧ, Петыр-Ваԍ-сајӧ. Таԏӧ вӧлі ныв міча, акаԋ-коԃ: зев шаԋ, авја-ԁа. Сы-јылыԍ ԍіктас ԋекоԁ ԋекущӧм-омӧԉтор ез шулы. Ваԍӧыс — зев-жӧ прамеј морт: јон, зіԉ, тыр-бур-вір-јаја. Ӧтчыԁ, кыԇкӧ, Тројітса-бӧрын, ме-орԁӧ локтіс том ічмоԋыԁ, Ваԍӧ-гӧтырыԁ, ԁа шуӧ: „менӧ, ԁоктор, мыјкӧ пыр вукӧԁӧ, восӧԁӧ. Тӧлыԍԍа бырі“. Ме віԁлалі Таԏԏанаӧс ԁај шуа: „те, Таԏԏана, ԍӧкыԁ, нӧбаԍан. Ԋекущӧм віԍӧм тенаԁ абу, гӧгӧр ставыс ԉучкі. Восӧԁӧмыԁ, пӧра воас-ԁа, ачыс ԁугԁас. Ӧні тенаԁ, Таԏԏана, кынӧмыԁ понԁас ыҗԁыны. Ен вунӧԁ, кор меԁ-воԇԇаыԍ кагаыԁ вӧрԅӧԁчас кынӧмаԁ. Ԍекі лоӧ җын-кынӧм, мӧԁ-ногӧн-кӧ віԍтавны — кага-вӧрԅӧԁчӧмԍаԋыԁ кагатӧ лоас вӧԃітны кынӧмаԁ ԋоԉ тӧлыԍ ԁа җын. Ме чајта, тенӧ пӧрыԍ бабајас јона повԅӧԁлӧны кагавајӧмӧн? Ԍӧкыԁӧн сіјос шуӧны?“ — Повԅӧԁлӧны, еԍкӧ-ԁа, — ԍералӧмӧн шуіс Таԏԏана: — сӧмын ог пов-а. Зев-ԋін меным колӧ кагаыс. — Таԏԏана, те со сеԍԍа регыԁ лоан мамӧн, а ме чајта, он-на і тӧԁ ачыԁ, кыԇі кагаыс артмӧ ԁа кыԇі олӧ сіјӧ мам-кынӧмас ӧкмыс тӧлыԍ. — Ог, шуӧ, тӧԁ, ог гӧгӧрво. Зев, еԍкӧ, колӧ сы-јылыԍ тӧԁӧмыс-ԁа. Школаын велӧԁчігӧн нӧбаԍӧм-јывԍыԁ ԋемтор-жӧ ез віԍтавлыны. — Кывзы, інӧ, Таԏԏана, ме теныԁ сы-јылыԍ віԍталышта ԋеуна. Тӧлыԍԍа тенаԁ воӧма ԁасвітӧԁ арӧс-вылын. Сеԍаԋ, інӧ, тенаԁ гырк-пыщкӧсыԁ понԁӧма лӧԍӧԁчыны вајны кага. Ԁаскӧкјамыс арӧсӧԇ ныв быԁмӧ ԁа јонмӧ сполнеј мортӧԇ. Бекјасыс сылӧн лоӧны паԍкыԁӧԍ, ԋоԋјас ыҗыԁӧԍ, матка лӧԍӧԁчӧма ԍібӧԁны ас-пыщкас мужікԍаԋ кӧјԁыс. Мужіктӧг нывбаба ԍӧктыны оз вермы. Олӧмыс міјан сіԇі лӧԍӧԁӧма: мушщінаӧс кыскӧ нывбаба-ԁінӧ, нывбабаӧс — мушщіна-ԁінӧ. Тӧԁмаԍасны, мӧԁа-мӧԁыслы ԍӧлӧм-вылас воасны, — гозјӧԁчасны, ӧтлаын овмӧԁчасны. Ӧтлааԍӧмыс налӧн со кыԇі лоӧ: мушщіна нывлы јанԇім-пыщкас (во влагаԉішще) ԍујӧ асԍыс јанԇімсӧ (мужској половој чԉен). Нывјаслӧн јанԇім-пыщкас пыраніныс тупкӧма зев вӧсԋіԃік кучікӧн, шуԍӧ ԁевственнаја пԉева. Сіјӧ кучікыс зев посԋіԃік, јем-тӧріг-ыжԁа уна роԅӧԍ. Сеті нывјаслӧн петӧ тӧлыԍԍа вірыс. Меԁ-воԇԇаыԍ мужік-јанԇім ԍујӧны вынјаыԍ. Јӧткыштӧмӧн пыріг-мозыс сіјӧ коԍалӧ нывлыԍ јанԇім-пыщкӧ пыран-іныԍ тупкӧс кучіксӧ, ԁојԁӧ нылӧс. Нывлӧн мытчыԍӧ неуна вір. ԁојмӧм ԁа вір мытчыԍӧм овлӧ сӧмын меԁ-воԇԇаыԍ олігӧн, сеԍԍа озҗык. Мужік-јанԇім-пыр нывбаба-јанԇімӧ кіԍԍӧ кӧјԁыс. Сіјӧ тыртӧ матка-вом, гоԉасӧ сылыԍ, сеԍԍа завоԃітӧ пырны матка-пыщкас. Матка-пыщкӧ веԍкалӧм кӧјԁысјас кӧјԁыс-петан-тујјасӧԁ (матка бокјасас) мунӧны кӧјԁыс артманінјасӧ (јаічԋікјасӧ). Кӧјԁыс артманін нывбабалӧн кык. Сені вӧчԍӧны зев посԋіԃік чужан коԉкјас (зароԁышевыје јаічкі). Чіпанлыԍ-кӧ мі понԁам віԁлавны пыщкӧссӧ, аԁԇам: шујга вӧрк-берԁас сылӧн ем коԉквіж рӧма пелыԍ-роз-коԃ зев уна ԍарјас, зев посԋіԃікјас і гырыԍҗыкјас. Сіјӧ — чіпанлӧн шујга кӧјԁыс артманіныс. Ԍарјасыс — уна-каԁса чужан-коԉкјас, выԉҗыкјас ԁа важҗыкјас, сӧмын абу-на петук-кӧјԁысаӧԍ-а. Кор на-піыԍ кущӧмкӧ коԉк тырмымӧн-ԋін быԁмас, воас, кыԇі поԅӧ шуны, кышыс сылӧн — вӧсԋіԃік кучік — потӧ. Сеԍԍа веԍкалӧ сетчӧ петук кӧјԁыс ԁај ловԅӧԁӧ коԉктӧ. Петук-кӧјԁыса коԉк-віж сы-бӧрԏі веԍкалӧ маткаӧ. Маткаӧ муніг-мозыс туј-вывԍыс боԍтӧ сіјӧ јеҗыԁ-тор (белок) ԁа кыш. Артмӧ коԉк, коԁӧс чіпан і вајӧ. Чіпанпі петӧ сӧмын петук-кӧјԁысӧн кӧјԁысаԍӧм коԉкјыԍ. Мортлӧн, мӧслӧн, вӧвлӧн, порԍлӧн ԁа мукӧԁ кывтӧм пемӧсјаслӧн кага артмӧ іԋ чужан-коԉкјас ај кӧјԁыскӧԁ ӧтлааԍӧмыԍ. Ӧтлааԍӧны најӧ ԉібӧ кӧјԁыс петан тујын, коԁі маткаԍаԋ кӧјԁыс артманінӧ мунӧ, ԉібӧ маткаас, кытчӧ кӧјԁыс артманінԍаԋ воӧны воӧм-коԉкјас. Нывбабалӧн, кыԇі ме шуі-ԋін воԇын, кӧјԁыс артман-іныс кык. Најӧ кујлӧны ӧтар-мӧԁар бокјасас маткаԍаԋ. Кӧјԁыс артманінјас ыҗԁанас ԁа моԁанас топалӧм гуԉу коԉк-коԃӧԍ. Тыр-бурӧԇ быԁмӧмԍаԋ ԁа пӧрыԍмытӧԇ кӧјԁыс артманінјасын вӧчԍӧны зев-уна зев посԋіԃік, пӧшԏі ԍінмӧн-аԁԇытӧм, чужан коԉкјас. Наыԍ ај-кӧјԁыскӧԁ ӧтлааԍӧм-бӧрын, быԁмӧ кага. Кага быԁмӧ маткаын. Сӧвмӧ-быԁмӧ сені ӧкмыс тӧлыԍ, пӧткӧԁчӧ мам вірнас. Ӧкмыс тӧлыԍ-мыԍԏі кага чужӧ, петӧ вӧԉа-вылӧ. Сіԇ-кӧ, ӧкмыс тӧлыԍ-чӧж мам быԁтӧ кагаӧс ас кынӧмас, аслас вірӧн. Сы-вӧсна ԇоԋвіԇа,-јон-нывбабајас кокԋіҗыка і нӧбаԍӧны віԍлӧс, еща-віра нывбабајас-ԁорыԍ. Нӧбаԍӧмыԁ зев-ԋін омӧԉ уҗ чакоткаӧн віԍыԍјаслы, вермас регыԁӧн вӧтлыны најӧс гуӧ. Сы-вӧсна слаб-тыа нывбабајаслы кага-лӧԍӧԁтӧԇ-војԁӧр колӧ бурҗыка ԍорԋітны ԁокторјаскӧԁ. Маткаын ԍӧктыны-завоԃітӧмԍаԋ артмӧ јешщӧ аслыс-ԍама тор: кучік-берԁас лоӧ јај, шуԍӧ ԋајтӧн (ԃетскоје место, посԉеԁ). Сіјӧ отсалӧ кагаӧс верԁны. Ԋајтԍаԋ кагалы ӧԏіклаын локтӧ кык сӧн (гӧг — пуповіна). Ӧԏі сӧнӧԁыс мамԍаԋыс локтӧ кагалы гӧрԁ,-міча-вір. Мӧԁ сӧнӧԁыс кагаԍаԋ мамыслы мунӧ міԍтӧм,-ԍӧԁ вір. Ԋоԉ тӧлыԍ ԁа җын-мыԍԏі кага мам-кынӧмын понԁас вӧрны. Кынӧмын олігӧн кага оз лолав: лолавны сылы ԇік ԋемторла. Мі-ӧԁ лолалам меԁым вірным весаԍас сӧстӧм сынӧԁӧн, а кагалы сіјӧ оз ков: мамԍаԋыс сылы локтӧ сӧстӧм вір. Сы-пыԃԃі мамыс лолалӧ. Ԋајт колантор сӧмын кытчӧԇ кага кынӧмын. Мыјӧн кага чужӧ, матка вӧтлӧ ас-пыщԍыс сіјӧ ԋајтсӧ, щӧщ і гӧгсӧ. Міјан шуӧны: ԋајтыс-пӧ чужі-жӧ. Понјас асԍыныс сещӧм-чужӧм-ԋајтсӧ аԍныс і ԍојӧны. Нӧбаԍтӧм нывбабалӧн маткаыс шӧркоԃԃем груша ыҗԁа, а нӧбаԍыԍлӧн ыҗыԁ. Нӧбаԍіг-чӧжыс, реԅінка-моз, ыҗԁӧ ԁа паԍкалӧ сіјӧ. Бӧрја тӧлыԍнас орԁлыӧԇ (морӧс паԋӧԇ) воӧ. Кага чужӧм-бӧрын сіјӧ бӧр ӧԁјӧ чінӧ, меԁԍа-ԋін рӧԃіԉԋічаыс кутас-кӧ верԁны кагасӧ ас-јӧвнас. Матка бӧр воӧ ас-турасас, кущӧм вӧлі војԁӧр. Чужлывлӧ нывбабалӧн ӧтпырјӧ кык кага, кујім, ԋоԉ, сӧмын зев шоча-а. Уна кага ӧтпырјӧ чужӧ секі, кор ӧтпырјӧ-жӧ быԁмӧны-воӧны, торјалӧны кӧјԁыс артманіныԍ уна чужан-коԉк. А сіјӧ зев шоча овлӧ: кӧјԁыс артманінын пырҗык торјавлӧны ӧтка-ӧтка коԉкјас. Кага-чужан-каԁ тӧԁмалӧны воԇвыв, со кыԇі: колӧ тӧԁны кущӧм лунӧ помаԍіс меԁ-бӧрја тӧлыԍԍа, соԁтыны сетчӧ ԍіԅім лун, сеԍԍа шыбытны сетыԍ кујім тӧлыԍ. Ԉібӧ мӧԁ-ногӧн: ԍіԅім лун соԁтӧм-бӧрас јешщӧ ӧкмыс тӧлыԍ соԁтыны. Сіԇ, меԁ-бӧрја тӧлыԍԍа (вір-мунӧмыԁ)-кӧ помаԍіс мај тӧлыԍԍа 24-ӧԁ лунӧ, кага-чужӧмтӧ ковмас віԁчыԍны март-тӧлыԍԍа первој лунӧ. Ӧкмысӧԁ тӧлыԍӧ нӧбаԍігӧн, кор-ԋін матыԍмӧ кага вајан каԁ, маткаын кага бергӧԁчӧ јурнас увлаԋ. Пырҗык чужігас сіԇі сіјӧ овлӧ. Кык вежон воԇвыв кагавајтӧԇ, ныв-баба каԅалӧ кагаыслыԍ летчыштӧм. Секі сылӧн кынӧмыс орԁлыулас (морӧспаԋулас) ԋеуна ԉічалыштӧ. Морӧспаԋ-улыс коԉӧ прӧстҗык. Кага чужігӧн нывбабалӧн кынӧмыс зев јона ԁојмӧ, быԏԏӧ вунԁышталӧны сіјӧс (скваткі). Ԍещӧма ԁојмӧ, — горзытӧԇ. Сіјӧ сы-вӧсна, мыј маткаыс секі топалӧ, чабралӧмӧн-моз пычкӧ, вӧтлӧ ас-пыщԍыс кагаӧс. Меԁ-воԇԇаыԍ кага вајӧны суткіӧн. Мӧԁыԍ — регыԁҗык: час кӧкјамыс, квајт; мукӧԁыс јешщӧ регыԁ. Чабраԍӧм-моз матка топалӧмла кага-гӧгӧрса гаԃ потӧ, кага гӧвкјалӧ ваын, ва петӧ ортсӧ. Колӧ кыјӧԁны, кор став ваыс петас. Кынӧм орјӧԁлӧм щӧкыԁмӧ, частӧҗык ԁа частӧҗык лоӧ. Сеԍԍа коркӧ јанԇімӧԁ мытчыԍӧ кагалӧн јурыс, — кага чужӧ. Мукӧԁ-ԁырјі кагаыԁ бекјаснас мытчыԍӧ, оз јурнас. Сӧмын, ԃерт, сіԅітӧ шоча-жӧ овлывлӧ-а. Секі рӧԃіԉԋічаыԁлы ԍӧкыԁҗык вајныԁ: кагаыԁлӧн-ӧԁ јурыс меԁ-ыҗыԁ тушаас, меԁ ԍӧкыԁ сылы петны. Ԋе јурнаԁ чужӧмыс јешщӧ мӧԁ-ног абу бур: кі-кокыс сылӧн вермасны крукаԍны. Кагаыԁ чужны оз вермы, — пӧԁӧ. А јурыԁ-кӧ петас, тушаыԁ сеԍԍа кокԋіԁҗыка-ԋін петӧ, — ачыс шԉувас. Кага пыԉсԋітӧ рӧԃіԉԋічалы коквож-костӧ, но мамԍыс ԇікӧԇ оз-на торјав: ԍув-коԃ куԅ-гӧгјӧн ӧтлааԍӧма сіјӧ мам-пыщса ԋајткӧԁ. Кык-кымын вершӧк сајӧԁ кага кынӧмԍаԋ гӧгсӧ кыклаті зев зелыԁа колӧ кӧртавны ԁа кык кӧрталӧм костӧԁыс вунԁыны ножічӧн. Кӧрталӧны ԉібӧ кыз суԋісӧн, ԉібӧ ԏеԍомкаӧн. Кӧртӧԁсӧ војԁӧр колӧ пуԅӧԁлыны пуан ва-пыщкын, ножічсӧ мыԍкыны бенԅінӧн ԉібӧ ԍпіртӧн. Кагавајӧм-бӧрын час-мыԍԏі чужӧ і ԋајтыс: маткаыԁ і сіјӧс вӧтлӧ. Ԍув-коԃ гӧгјӧԁыԁ ԋајттӧ оз ков кыскыны, меԁ оз орлаԍ, оз коԉ ԋајтыԍ веԍіг ӧԏі чір маткаӧ. Коԉас-кӧ, — нывбабајастӧ зев јона ԁа ԍӧкыԁа віԍӧԁӧ. Кыԇі колӧ нывбабајасыԁлы овны нӧбаԍігӧн? Верӧссајӧ мунӧм-бӧрын нывбабалы веԍіг вомԁорас оз ков боԍтны ԋі гӧрԁ, ԋі јеҗыԁ віна. Меԁԍа-ԋін віԁчыԍны јуӧмыԍ нӧбаԍны завоԃітігӧн. Віна-јуӧмыԍ кага лоӧ зев омӧԉ, җеб. Мӧԁ, којмӧԁ ԁа ԋоԉӧԁ тӧлыԍјасас нӧбаԍігас нывбабајасӧс јона вукӧԁӧ, восӧԁӧ. Секі, еԍкӧ, налы ԋӧԏі оз ков ԍојны јај. Меԁ-бур ԍојантор налы јӧла-ԍојан. Јуны-

3-ԁ ԍер. Шӧрі вунԁӧм матка којмӧԁ тӧлыԍ нӧбаԍігӧн. Пыщкас кујім тӧлыԍԍа кага.

кӧԇыԁ јӧв ԁа ԉімона щај. Колӧ налы ԍојны уна ԁа бура; курыԁ ԁа шома ԍојанјасыԍ віԁчыԍны, щӧщ і кослунја ԍојаныԍ, меԁԍа-ԋін бӧрја-помнас нӧбаԍігӧн. Бӧрја тӧлыԍјаснас оз ков уҗавны ԍӧкыԁ уҗ: вунԁыны, песлаԍны-пожјаԍ- ны, пес-ва пыртлыны ԁа мукӧԁ-пӧлӧс ԍӧкыԁ уҗјас керны. Усӧбыч колӧ віԁчыԍны уԍӧмјасыԍ, ԁојмӧмјасыԍ. Нӧбаԍігӧн колӧ ԁугԁывны мужіккӧԁ овны. Сыыԍ нӧбаԍыԍјасӧс јонҗыка восӧԁӧ, сеԍԍа-ӧԁ і ԋајтчыны вермас кага-петан тујыс. А ԋајтыԁ-ӧԁ рӧԃіԉԋічаыԁлы зев омӧԉ: вермас сіјӧс боԍтны рӧԃіԉнеј горачка. Тајӧ каԁнас ԋӧбаԍыԍыԁлы отсаԍӧ ачыс олӧмыс: оз ков сылы мужік, ԁај прӧст. Нӧбаԍыԍыԁлы колӧ тӧжԁыԍны віԇны аԍсӧ сӧстӧма: ем-кӧ пывԍан, быԁ вежонын-ԋін ӧтчыԁтӧ колӧ мыԍԍыны, сӧмын меԁ пывԍаныԁ ез вӧв жар. Нӧбаԍыԍјаслы җын кынӧмԍаԋ оз ков купајтчыны кӧ&ыԁ ваын, — кынмасны. Мужіклы колӧ тӧжԁыԍны, меԁым &екі нӧбаԍыԍлы овны вӧлі лӧԍыԁ: ԋекоԁ ез ԁӧзмӧԁ, ез &кӧрмӧԁ сіјӧс. Јуӧм, піԋаԍӧм, укӧрајтчӧм, вежӧктӧм (ревноԍԏ), мыј-вӧсна-кӧ јона тӧжԁыԍӧм, — абу бур ԋі мамлы ԋі кагалы. Тӧԁӧмыԍ-ԋін, кучкаԍӧмыԍ колӧ віԁчыԍны мужіклы. Нӧбаԍыԍ-гӧтыртӧ-кӧ мужікыс кынӧмас кучкас, зев ыҗыԁ мыжа лоӧ сіјӧ гӧтыр ԁај кага-воԇас. Ԁојмӧмјасыԁ, зургӧмјасыԁ зев омӧԉ нӧбаԍыԍыԁлы, меԁԍа-ԋін віԍӧ-кӧ сіјӧ кущӧмкӧ нывбаба-віԍӧмӧн. Сы-вӧсна нӧбаԍыԍјаслы колӧ віԁчыԍны ԉок-тујоԁ ԏеԉегаӧн ветлӧмыԍ, меԁ оз таркӧԁ сіјӧс. Ԃерт, мукӧԁыслы сіјӧ ԋемтор, а мукӧԁыслӧн сы-вӧсна кагаыс воԇ чужӧ, ԋемпӧратӧм пӧраӧ. Кага вајігӧн ва јуны оз ков, јешщӧ јонҗыка понԁас орјӧԁлыны кынӧмтӧ. Ем-кӧ коԁлӧнкӧ ԃеревԋаын гырк-пыщкӧс пожјалан кружка (кԉіԍԏірнаја кружка), колӧ сіјӧн ԍувтӧ воԇвыв пожјавны. Зелыԁа тырӧм ԍувјасыԁ мешајтчӧны-жӧ кагавајігаԁ. Кагавајӧм воԇвылын нывбабалы колӧ мыԍкыны аԍсӧ ԁебыԁ пуԅӧԁлӧм ваӧн, мајтӧгӧн. Мыԍԍыны поԅӧ гортын, поԅӧ і пывԍанын. Кагавајны, ԃерт, меԁ-бур боԉԋічаын. Сені быԁ-ногӧн бура ԁӧԅерітасны рӧԃіԉԋічатӧ. Гортаԁ-кӧ лӧԍӧԁчан кагатӧ вајны, ен гіԁын ԁа картаын тојт, кыԇі ԍіктјасын вајӧны мукӧԁ нывбабаыс, а лӧԍӧԁчы керкааԁ, ԁа кӧні меԁ југыԁ ԁа меԁ кыпыԁ. Сек-кежлӧ керкатӧ колӧ мічаҗыка мыԍкавны, лӧԍӧԁны крӧваԏ-вылӧ воԉпаԍ сӧстӧм прӧстыԋԋаӧн. Прӧстыԋԋаулас, ем-кӧ, колӧ ԍујны кԉејонка. Кор кага вајігаԁ вывті-ԋін јона понԁас орјӧԁлыны кынӧмтӧ, — ԏерпіт, ен леԇ велӧԁчытӧм бабітчыԍјаслы пырны ас-піаԁ мыԍкытӧм,-ԋајт-кіјасӧн. Тӧԁ, ԇоԋвіԇа нывбабајаслӧн кагавајӧмыԁ, гӧгӧр-кӧ ԉучкі, ачыс меԁ-бура помаԍас. Бокӧвеј бабітчыԍјасыԁ ԋекущӧм отсӧг ԋі кокԋӧԁ оз вермыны ԍетны, сӧмын зев ыҗыԁ пакӧԍт вӧчасны теныԁ, немыԁ кутан мучітчыны. Со ме теныԁ, Таԏԏана, і віԍталі нӧбаԍӧм ԁа кагавајӧм-јывԍыԁ. Мӧԁыԍ-на коркӧ пырав, јешщӧ ԍорԋітыштам та-јылыԍ. — Зев-ыҗыԁ аԏԏӧ теныԁ, ԁоктор, віԍталӧмԍыԁ. Ставсӧ гӧгӧрвоі. Пырала-на коркӧ, меԁым јонҗыка-на та-јылыԍ тӧԁны. -- Пырав, пырав.

Нывбаба ԍӧктӧ (нӧбаԍӧ) нывбаба-чужан-коԉкјӧ ај-кӧјԁыс веԍкалӧмыԍ. Ај-кӧјԁыс веԍкалӧ нывбаба маткаӧ мужіккӧԁ олігӧн (половоје сношеԋје). Нывбаба-чужан-коԉкјас артмӧны ԁа быԁмӧны кык кӧјԁыс артманінын (јаічԋікын). Кӧјԁыс артманінјас кујлӧны матка ӧтар-мӧԁар бокјасас, ӧтлааԍӧны сыкӧԁ кӧјԁыс-петан-тујјасӧн (фалопјевы трубы). Ај-кӧјԁыса чужан коԉк (оплоԁотворенноје јаічко) овмӧԁчӧ маткаӧ. Војԁӧр сыыԍ лоӧ кага-ԇоріԇ (человеческіј зароԁыш), сеԍԍа пӧрӧ сіјӧ прамеј кагаӧ ԁа ӧкмыс тӧлыԍ бӧрын і чужӧ.

КАГАВАЈӦМ-БӦРЫН КЫԆІ ОВНЫ.

Нӧбаԍігӧн ԁа кагавајігӧн нывбабалӧн гырк-пыщкӧсса торјасыс јона вежԍылӧны (маткаыс ыҗԁыло морӧспаԋ-улӧԇыс). Кагавајӧм-бӧрын најӧ бӧр местаас воӧны, лоӧны ԇоԋвіԇалӧн-коԃӧԍ, сӧмын тӧлыԍ, тӧлыԍӧн-җынјӧн-мыԍԏі. Сіԇ-кӧ, кагавајӧм-мыԍԏі тӧлыԍӧн-җынјӧн-кымын колӧ овны јона віԁчыԍӧмӧн, меԁым ԇоԋвіԇалуныԁ оз торкԍы. Збыԉсӧ, олӧмас, сещӧм віԁчысӧмыԁ шоча овлӧ, меԁԍа-ԋін креԍԏанкајас ԁа уҗалыԍјас-костын. Нужԁа-куԅа-ӧ, асланыс пемыԁлунысла-ӧ чеԉаԃаԍӧм-мыԍԏі уна нывбаба мӧԁ-којмӧԁ луннас-жӧ мунӧны ԍӧкыԁ уҗ-вылӧ. Олӧны ԋајта, ԁурка. Сіԇнаԁ олігӧн јонмӧм-пыԃԃі ԁа бурмӧм-пыԃԃі најӧ сӧмын омӧԉтчӧны. Вермасны ԇікӧԇ ебӧстӧммыны: ԋекытчӧ, ԋе- кущӧм уҗ-вылӧ тујтӧмӧԍ лоӧны. Оз ков кывзыны велӧԁчытӧм-пемыԁ војтырлыԍ вашкԁӧӧм: чеԉаԃаԍӧм-бӧрын-пӧ віԁчыԍӧмԍыԁ ԋемтор-ԋін, секі ԋекущӧм віԍӧм ԋі ԁојмӧм оз вермы лоны. Абу сіԇі. Чеԉаԃаԍӧм-бӧрын-кӧ он кут віԁчыԍны ԍӧкыԁа уҗалӧмыԍ, ԋајтыԍ ԁа ԁуркыԍ, секі те он во, а ворсԍан. Лун-мӧԁ, гашкӧ, вежон кык уҗалан, а бӧрынас сы пыԃԃі во, ԉібӧ ԁырҗык, віԍан, — став уҗсӧ лоӧ еновтны. Мыј лоӧ маткакӧԁ кага чужӧм-мыԍԏі? Мыјӧн маткаыԍ кага петас, матка зев ӧԁјӧ тураснас чінӧ. Нӧбаԍігӧн, кыԇі шуӧма воԇын, матка волӧ орԁлыулӧԇ (морӧспаԋулӧԇ). Кага-чужӧм-мыԍԏі пырыԍтӧм-пыр летчӧ сіјӧ гӧгјӧԇ. Сеԍԍа пыр, ӧтарӧ чінӧ ԁа вежон кык-мыԍԏі лоӧ ԇоԋвіԇалӧн-коԃ, кынӧм-віԁлалігӧн оз кут ԍурны кі улӧ. Чініг-моз-щӧщ матка весаԍԍӧ і ԋајтыԍ. Воԇԇа кык-кујім луннас кага чужӧм-бӧрын матка-пыщкӧс паԍкыԁ-ыҗыԁ ԁој-коԃ, петӧ сеԍ гырԁ. Којмӧԁ-ԋоԉӧԁ лунԍаԋ оз-ԋін міча вір мун, а сӧмын вір-сора-тор. Вежон-мыԍԏі вірыс ԇікӧԇ бырӧ, мунӧ ԉувјалан руԁоват-јеҗыԁ-тор. Кујім вежон-мыԍԏі ԇоԋвіԇа нывбабалӧн матка весаԍԍӧм помаԍӧ. Чеԉаԃаԍӧм-бӧрын-кӧ куԅа кутас мунны вір, сіјӧ, інӧ, маткаыԁ оз ԉучкі чін, мыјкӧ сыкӧԁ лоӧма, — ӧԁјӧҗык колӧ петкӧԁчывны ԁокторлы. Овлӧ, вір-мунӧмыс ԁруг соԁӧ, маткаас-кӧ кага местаыс (ԋајтыс) ԉібӧ гаԃ-тор коԉыштасны. Сіјӧ зев-жӧ омӧԉ. Сеԍԍа чеԉаԃаԍыԍ-кӧ оз кут ԋоԋӧԁны кагасӧ, маткаыс сы-вӧсна чінӧ зев ԋӧжјӧ. Сіԇ-кӧ, меԁым регыԁҗыка бурԁны рӧԃіԉԋічалы, колӧ ԋоԋӧԁчыны. Рӧԃіԉԋічалы колӧ шојтчӧг ԁа пеԉка віԇӧм. Кагавајігӧн нывбаба зев јона омӧԉтчӧ, ебӧсыԍ уԍӧ. Сы-вӧсна колӧ ԍетны сылы шојтчӧг. Колӧ сылы віт лун кујлыны воԉпаԍын, четчывны сӧмын кагасӧ ԋоԋӧԁыштны ԁа асмогаԍны. Ԋекущӧм уҗ секі оз ков уҗавны. Вежон-мыԍԏі сӧмын вермас сіјӧ вӧчны кокԋіԃік торјас, горт-гӧгӧрын. Рӧԃіԉԋічаӧс-кӧ і вежон-мыԍԏі понԁас кынтыны, воԉпаԍыԍ оз-на ков четчыны. Колӧ корны ԁокторӧс. Кынтігӧн-кӧ он кут віԁчыԍны, матка ԁај мукӧԁлаті гырк-пыщкӧсыс вермасны чорыԁа віԍмыны. Віԇ-му-вылын уҗалӧмыԍ ԁа мукӧԁ ԍӧкыԁ уҗјасыԍ колӧ віԁчыԍны тӧлыԍӧн-җынјӧн-кымын. Чеԉаԃаԍӧм-бӧрын-кӧ воԇ завоԃітан ԍӧкыԁа уҗавны, маткаыԁ ԁа јанԇім-пыщкӧсыԁ вермасны торкԍыны: боквыв ԉібӧ мышвыв мунны, ӧшӧԁчыны ԉібӧ. Нывбабаӧс пыр понԁас віԍӧԁны: кынӧмулыс ԁа коскыс жугӧԁны. Ԋоԋӧԁчыԍ нывбабалы колӧ бур ԍојан-јуан: јӧв, јај. Чеԉаԃаԍӧм-бӧрын-кӧ рӧԃіԉԋічаӧс кујім лун оз асмогӧԁ, колӧ сетны сылы паԋ-кык касторка. Рӧԃіԉԋічалыԍ вожаланінсӧ, јанԇім-гӧгӧрсӧ быԁлун колӧ мыԍкыны шоныԁ ваӧн. Сӧмын мыԍкытӧԇыԁ војԁӧр колӧ јона мыԍкыны асԍыԁ кітӧ, мајтӧгӧн. Рӧԃіԉԋіча зев кокԋіа вермас віԍмыны ԋајт ԁӧрӧмԍыс, воԉпаԍыԍ, рузумјасыԍ, оланінсӧ ԁурка віԇӧмыԍ. Сы-вӧсна частӧҗык колӧ вежлавны сылыԍ ԁӧрӧмсӧ, прӧстуԋԋасӧ. Оланінсӧ віԇны пеԉка: меԁым сіјӧ пыр вӧлі југыԁ, шоныԁ. Оз ков леԇны сені курітчыны. Ԁоктор щӧктытӧг ԋекушӧм пыщкӧс-пожјалӧм (спрынсоваԋԋе) оз ков вӧчны. Оз ков леԇны пырны јанԇім-пыщкӧ ԁа маткаӧ кіӧн ԋі інструменԏјасӧн ԃеревԋаса бабітчыԍјаслы: вермасны најӧ ԁојԁавны, ԉібӧ кущӧмкӧ вуҗан-віԍӧм пыртны сетчӧ. Рӧԃіԉԋічаӧс рӧԃіԉнеј горачка боԍтас. Матка віԍӧмыԍ уна нывбаба кулӧны, ԉібӧ немыс-кежлӧ ԋемортӧ пӧрӧны. Ԋоԋӧԁчыԍ нывбабалы ԋоԋјассӧ зев-жӧ сӧстӧма колӧ віԇны; быԁлун мыԍкыны шоныԁ ваӧн. Ԋоԋ јывјассӧ колӧ ԋіртны вата-вылӧ кіԍтыштӧм сук щајӧн. Ԋоԋјастӧ мыԍкыԋы-завоԃіттӧԇ војԁӧр колӧ кітӧ бурҗыка мыԍкыны мајтӧгӧн.

Јеԁ-ԉак*).

Івӧ-Матренлы 20 арӧс. Сіјӧ ныв-на, мунтӧм. Новлӧԁлӧ карӧ вузавны јӧв. Сені сіјӧ аԁԇыԍӧма ас-ԍіктса ӧԏі том морткӧԁ ԁа кор-ԍурӧ і олыштӧма сыкӧԁ. Том мортыс вӧлӧм важӧн-ԋін олӧ карас, креԍԏанԍкеј& уҗыԍ еновтчӧма. Коркӧ рытын локтіс ме-орԁӧ Матреныԁ. Кынӧмулӧј-пӧ менам, ԁоктор, зев-јона віԍӧ, јеԁ-ԉак мунӧ; куԇаԍігӧн быԏԏӧ сотыштӧ јајӧс. — Кыԇі-нӧ, міԍа, сіјӧ сещӧмыс текӧԁ лоі? — јуала ме сылыԍ.

• Беԉі.

Матрена віԍталіс меным, вежон-сајын-пӧ уԅлі-олі ӧԏі том морткӧԁ. Сы-бӧрын сеԍԍа лун кујім-мыԍԏі і віԍмі: гӧгӧр ԁојмӧ. Віԁлалі ме Матренаӧс. Збыԉыԍ, сылӧн вожаланіныс гӧгӧр пыктӧма, ӧԁӧма — ԁон. Куԇаԍан-роԅԍыс петӧ віж ор. Јанԇім-пыщкас орӧԍ јеԁ-ԉак. Віԍан те, Матрена, перелој-ԋіма віԍӧмӧн, — шуа ме сылы. Тенаԁ карса-муса-ԁругыԁ вӧлӧм віԍӧ тріппер-віԍӧмӧн. Ӧтлааԁ-олігӧн сіјӧ вуҗӧма теныԁ. Тріппер — сіјӧ зев вуҗыԍ віԍӧм. Ӧні тенаԁ самеј зев јона ӧԁӧма јанԇім-пыщкӧсыԁ, кытчӧ ԍујԍӧ мужік јанԇім, ӧԁӧма матка гоԉа (матка-пом, коԁі пырӧ јанԇім пыщкссӧ)&, ӧԁӧма щӧщ куԇ-петан-туј,- сы-вӧсна і сотӧ быԏԏӧ куԇаԍігаԁ. Верман-кӧ, вежон-кежлӧ воԁлы боԉԋічаӧ, он-кӧ, — гортаԁ колӧ бурԁӧԁчыны. Мусуктӧ еновт, ԇікӧԇ. Ԇікӧԇ-бурԁтӧԇ ԋекущӧм мушщінакӧԁ ӧні оз поԅ теныԁ овны, — віԍмӧԁан, ԁај аԍтӧ немыԁ-кежлӧ ԇікӧԇ щыкӧԁны верман. Оз поԅ ӧні теныԁ сур ԋі віна јуны, ԁа сола ԋі шома ԍојан ԍојны. Ԍој јӧла-ԍојан ԁа унҗык јӧв ју. Порошкі ԍета теныԁ, — сіјӧс щӧщ понԁан јуны. Вожаланінтӧ быԁлун кыкыԍ мыԍкы. Мыԍкӧм-бӧрас кіјастӧ јона мајтӧгӧн мыԍкав. Сеԍԍа сіјӧ кіјасӧн ԍінјастӧ ен тіԉ, — віԍмӧԁан, орӧԍԍыны кутасны. Мајтӧгтӧ ԁа кічышкӧԁтӧ асԍыԁ віԇ торјӧн, меԁ мукӧԁ оз мыԍԍыны ԁа чышкыԍны сіјӧн. Ӧԏі мајтӧгӧн ԁа куԅчышјанӧн-кӧ ставныԁ кутаԁ вӧԃітчыны, тенаԁ віԍӧмыԁ зев кокԋіа вермас вуҗны мукӧԁлы. Ԍеті ме Матреналы порӧшкі јуны, ԁа суԉаын ԉекарство — мыԍкавны вожаланінсӧ. Кык вежон-мыԍԏі Матрена бара локтіс ме-орԁӧ. Бурԁыштӧма. Ԋекыті-пӧ-ԋін оз віԍ, оз ԁојмы. Куԇаԍігӧн-пӧ оз сот-ԋі. Ӧԁӧмыс ԁа пыктӧмыс вожаланінԍыс бырӧма. Сӧмын јеԁ-ԉак петӧ-на јанԇім-пыщкӧсԍыс. Ме щӧкті Матреналы быԁ лун волывлыны боԉԋічаӧ пыщкӧссӧ пожјавны (спрынсујтчыны). Тӧлыԍ-мыԍԏі сылӧн јеԁ-ԉак сӧԇтӧмыԍ ԁугԁіс, ԇікӧԇ бырі. Јуԋ тӧлыԍын сіјӧ-жӧ вонас Матрена вајӧма пі. Кагаыслӧн пыр-жӧ чужӧм-бӧрас понԁӧмаӧԍ ԍінјасыс орԍавны. Вӧлӧмкӧ, Матренаыԁлӧн маткаас кытчӧкӧ віԍӧмыс коԉыштлӧма-на, сеԍԍа кагачужігаԁ і кӧлаԍӧма сіјӧ кага ԍін- мас. Лоіс кагаыслы ԍінмас капԉа војтӧԁны ԁа Матреналыԍ гырк-пыщкӧссӧ јешщӧ бурҗыка пожјавны. Тајӧ віԍталӧм-ԍерԏі мі аԁԇамӧ, мыј тріппер-віԍӧм зев кӧкԋі & тӧԁмавны. Лун кујім-мыԍԏі мушщінакӧԁ олӧм (половоје сношеԋје)-бӧрын куԇ петан тујӧԁ понԁас орјӧԁлыны, куԇаԍігӧн сотны, ԁојмыны: понԁас петны орӧԍ јеԁ-ԉак: јанԇім-пыщкӧс ӧԁӧԁӧ, пыктӧ. Віԍман-кӧ тріпперӧн, ен јанԁыԍ, ен ԇеблав віԍӧмтӧ, а пыр-жӧ мун ԁоктор-ԁінӧ. Абу-кӧ сіјӧ, мун пеԉшӧр-ԁінӧ, ԉібӧ бабка-ԁінӧ. Мужіккӧԁ овны вісігӧн веԍіг оз поԅ. Ен ју секі сур, ԋі віна, ен ԍој шома ԁа сола ԍојанјас. Јона віԍӧԁігас — орјӧԁлігас кујлы воԉпаԍын. Ӧԁјӧнҗыка завоԃіт бурԁӧԁчыны, регыԁҗыка ԁа кокԋіԁҗыка бурԁан. Еновтчан-кӧ, верман аԍтӧ нем-кежлӧ щыкӧԁны. Ен ԋірт ԍінјастӧ кіјаснаԁ. Ԍӧстӧмҗыка аԍтӧ віԇ: унаыԍҗык мыԍкав аԍтӧ ԁа пывԍы. Мејешщӧ соԁтыштны кӧсја татчӧ; тріпперӧн віԍӧны і чеԉаԃ. Налы віԍӧмыс вуҗӧ гырыԍԍаԋ. Нывпосԋілыԍ тріппер-віԍӧм бырӧԁны зев ԍӧкыԁ, ԃеԏінајаслыԍ кокԋіԁҗык. Чеԉаԃлы віԍӧм вермас вуҗны со кыԇі: шуам, мамыслӧн уна-во-ԋін мунӧ ԍојан (јеԁкіј)-јеԁ-ԉак, а сіјӧ сыыԍ оз бурԁӧԁчы. Сещӧм нывбаба-кӧ аскӧԁыс ӧтлаын уԅтӧԁлӧ чеԉаԃсӧ, — најӧ віԍмӧны. Посԋі нывјаслӧн — ар 7-8-салӧн — мӧԁас мунны јеԁ-ԉак.

Тріпперӧн віԍӧм-вӧсна кагавајтӧм-јылыԍ.

Ԍава-Марјалы 23 арӧс. Верӧссајӧ сіјӧс ԋекоԁ оз боԍт. Аскоԃԃем том-војтыр ставныс кеԇовтӧны, міԍтӧм-ԍорԋіјас ԍорԋітӧны Марја-јылыԍ. Коркӧ Марја ме-орԁӧ локтіс. Чышјансӧ леԇӧма ԍінмӧԇыс, јанԁыԍӧ віԇӧԁлыны... — Мыј-нӧ, Марја? — јуала ме сылыԍ. Вӧлӧмакӧ, сылӧн во-чӧж-ԋін јанԇімԍыс јеԁ-ԉак мунӧ, орјӧԁлӧ — віԍӧ кынӧмулыс, тӧлыԍԍаыс торкԍалӧ — мунӧ кыԇ-ԍурӧ, оз каԁын. Вӧлӧмакӧ, Марјалы во-сајын-ԋін кӧлаԍӧма вуҗан віԍӧм — тріппер. Јанԇімысла сіјӧ ԋекӧн абу бурԁӧԁчӧма. Ві- ԍӧмыс паԍкалӧма, вуҗӧма маткаас ԁај кыкнан кӧјԁыс-артманінас. — Шыбыт, шуа ме Марјалы, — зонјаскӧԁ уԅлӧм-олӧмтӧ. Сы-вӧсна те аԍтӧ зев-ԋін јона щыкӧԁӧмыԁ ԁај мукӧԁӧс щӧщ щыкӧԁалан. Талунԍаԋ быԁлун волывлы боԉԋічаӧ спрынсујтчыны.

4-ԁ сер. Тріпперӧн-віԍыԍлӧн матка (кущӧма сіјӧ вежԍӧма), Кӧјԁыс-артманінјас ԁа кӧјԁыс-петан-тујјас ӧтлаӧ-бурԁӧмаӧԍ, ӧтлааԍӧмаӧԍ.

Марја волывліс боԉԋічаӧ ԇоԋ кујім тӧлыԍ. Сіјӧс сені спрынсујтісны пӧԍ ваӧн, гырԁԇа ԏерпітмӧн меԁ сіјӧ вӧлі. Сы-бӧрын сеԍԍа Марја ԇікӧԇ бурԁіс. Сіјӧ муніс верӧссајӧ, ԁӧвеч Ԍемӧ-Іван-сајӧ. Марјалӧн чеԉаԃ ез ло, мужікыс, еԍкӧ, том-на вӧлі-ԁа. Тріппернас віԍігӧн маткаыс сылӧн ԁа кӧјԁыс петан тујјасыс бурԁӧмаӧԍ, тупкыԍӧмаӧԍ ԇікӧԇ. Ај-кӧјԁысыслы ԋекыті лоӧма веԍкавны чужан-еԋ-коԉк-вылӧ ԁа ловԅӧԁны сіјӧс. Сіԇкӧ, ԍемјаын-кӧ чеԉаԃ абу, меԁԍасӧ сы-вӧсна, мыј баԏыс ԉібӧ мамыс віԍӧмаӧԍ ԉібӧ віԍӧны тріпперӧн. Тріппер-вӧсна шојмӧм.

Со кыԇі вӧлі Каԉӧ-Марјакӧԁ. Верӧссајӧ мунӧм-бӧрас мыјкӧ-ԁыра віԍӧма сіјӧ: мунӧма јеԁ-ԉак. Віԍӧмыс, ԁојмӧмыс абу вывті јона топӧԁлӧма сіјӧс ԁа боԉԋічаӧ, ԁоктор-ԁінӧ, абу і волӧма, абу петкӧԁчылӧма. Сеԍԍа, коркӧ, ԋеԁыр-мыԍԏі бырӧма сылӧн тӧлыԍԍа вірыс, — Марја ԍӧктӧма. Тӧлыԍ кујім-мыԍԏі Марјалӧн бара кынӧмулыс понԁӧма зев јона орјӧԁлыны-ԁојмыны, јанԇімԍыс мытчыԍӧма вір. Марја шојмӧма (шој-кага вајӧма). Сы-бӧрын сеԍԍа Марја ԁыр зев-јона-мучітчӧма вір-мунӧмӧн. Ӧні сылы 30 арӧс. Шој-кага-бӧрын мӧԁ кага абу вӧлӧма, ԁа, ме чајта, оз і ло воԇӧ. Коркӧ ме-орԁӧ пыріс Марјалӧн мужікыс. Понԁім ԍорԋітны. Ԍорԋітігаԁ сіјӧ меным віԍталіс: „Гӧтраԍӧм-воԇвылын-пӧ летчылі карӧ могјасӧн. Сені віна јуыштім, сеԍԍа коԁјурнаԁ веԍкавԍӧма кущӧмкӧ нывбаба-ԁінӧ ԁај уԅԍӧма сыкӧԁ, гозја-моз. Сы-бӧрԏі лун кујім-мыԍԏі каԅалі віԍӧм; куԇаԍігӧн зев-јона сотны понԁіс, јанԇім-роԅыԍ пыр петны віж-ор. Ԁокторлы петкӧԁчыны јанԁыԍі. Сіԇі, бурԁӧԁчытӧг і гӧтраԍі сеԍԍа. Гӧтраԍӧм-бӧрын віԍӧмӧј вуҗӧма гӧтырлы. Ӧні щӧщ сіјӧ віԍӧ, лоас оз-нӧ-пӧ міјан чеԉаԃ? — јуалӧ сіјӧ менԍым. — Оз, ме шуа сылы. — Тенаԁ гӧтырыԁлы вуҗӧма теԍаԋ тріппер-віԍӧм ԁа віԍмӧԁӧма сылыԍ маткасӧ ԁа кӧјԁыс артманінјассӧ. Матка віԍӧмла кагаыԁлы воԇ лоӧма петны сетыԍ, быԁмытӧԇыс, — шојмыны, кыԇі міјан шуӧны. Ај кӧјԁыс-ветлан-тујјас маткаԍаԋ кӧјԁыс-артманінјасӧ віԍӧмыс-вӧсна-жӧ тупкыԍӧмаӧԍ. Ај-кӧјԁысјасыс оз вермыны веԍкавны еԋ-чужан-коԉк-вылӧ, оз вермыны ловԅӧԁны најӧс, — сы-вӧсна і кага оз вермы лоны. Тупкыԍӧм кӧјԁыс-ветлан-тујјас бӧр воԍтыны ԋекущӧм ԉекартсвоӧн& он вермы, сӧмын поԅӧ оператсіјаӧн, ԁај сіјӧ сы-бӧрын кагаыԁ шоча овлӧ. Тріпперӧн віԍӧм-понԁа нӧбаԍыԍ нывбаба мукӧԁ-ԁырјіыс шојмӧ (маткаыс воԇ вӧтлӧ кагасӧ). Шојмылӧм-бӧрын віԍыԍ нывбаба сеԍԍа ԋекор-ԋін оз ԍӧктыв, ԋекор оз вај кагатӧ. Јешщӧ кагавајтӧм-јылыԍ.

Макар-Ԍемӧ гозја кујім во-ԋін гӧтыраӧԍ, а чеԉаԃ век-на абу. Ԍемӧыс ачыс зев јон мужік. Пӧрјавтӧг сіјӧ веԍкыԁа шуӧ, ԋекущӧм пеж віԍӧмјасӧн-пӧ ег віԍлы, гӧтраԍтӧԇ ԋекущӧм нывбабајаскӧԁ ег овлы. Матрена — сылӧн гӧтырыс — бур баԏ-мамлӧн-жӧ ныв. Сіјӧ сіԇ-жӧ ԋекущӧм віԍӧмјасӧн абу віԍлӧма, сӧмын зев ічӧт тушаа. Ӧні-на ԇік чеԉаԃ-коԃ, абу-і мунӧм нывбаба-коԃ. Коркӧ ме понԁі јуаԍны Матреналыԍ, кыԇі сылӧн овлывлӧ ԁа мунӧ тӧлыԍԍа вір. Матрена шуӧ: тӧлыԍԍа-пӧ менам овлӧ пыр каԁын, сӧмын секі зев јона віԍа, кынӧмулӧс орјӧԁлӧ-топӧԁалӧ. Ме віԁлалі Матренаӧс. Матка гоԉаыс сылӧн зев куԅ ԁа векԋі, маткаыс зев ічӧт. Сы-вӧсна, тыԁалӧ, ај кӧјԁысыс і абу вермылӧма веԍкавны маткаас ԁа ловԅӧԁны еԋ чужан коԉкјас. Матреналы аслыс кагаыс зев јона колӧ. Ме сылы щӧкті оператсіја вӧчны: матка гоԉасӧ паԍкӧԁыштны. Сещӧм оператсіјаыԍ повны ԋемтор, зев кокԋіа вӧчасны. Оператсіја-бӧрын овлывлӧ — нывбаба ԍӧктас. Матрена леԇіс оператсіја вӧчны. Сіјӧ вӧлі сӧмын 15 мінут. Ӧператсіја-бӧрын Матрена кујліс боԉԋічаын ӧԏі вежон. Кык тӧлыԍ-мыԍԏі Матрена нӧбаԍӧ-ԋін вӧлі. Овлывлӧ, нывбабалӧн кага чужтӧм-бӧрын ԉібӧ јанԇім-гӧгӧрыс віԍӧм-бӧрын маткаыс мышвыв мунӧ, ԉібӧ коԁарлаԋӧкӧ ԋоровтчыштӧ. Сы-вӧсна сіјӧ кагавајӧмԍыԁ ԁугԁӧ-жӧ. Матка лӧԍӧԁны важ-ногыс — ԇоԋвіԇа-ԁырјі кыԇі кујлӧ, — поԅӧ сӧмын оператсіјаӧн. Сіԇкӧ, нывбабалы-кӧ колӧ кага, а сіјӧ мыј-вӧсна-кӧ оз вај, оз вермы ԍӧктыны, колӧ петкӧԁчывны ԁокторлы. Овлывлӧ, ԃерт, кагавајтӧмыԁ абу нывбаба-вӧсна. Мужікыԁ-кӧ віԍлӧма тріпперӧн ԉібӧ ԉок-віԍӧмӧн (ԍіфіԉісӧн), ај-кӧјԁысыс сылӧн тујтӧмӧԍ-ԋін, оз вермыны ловԅӧԁны еԋ-чужан-коԉк. Мукӧԁ нывбабаыс оз вермы ԍӧктыны оз вуҗӧм-віԍӧмјасӧн віԍӧмла, а матка гоԉаыс-кӧ зев куԅ ԁа зев векԋі роԅа. Секі ај-кӧјԁысыс оз вермы веԍкавны маткаас, оз ӧтлааԍ еԋ-коԉккӧԁ. Ічӧԏік оператсіја — матка-гоԉа паԍкӧԁыштӧм — мезԁӧ нывбабаӧс кагавајтӧмыԍ. Јешщӧ мыј вермас лоны тріппер-вӧсна.

Макар-Петыр-Оԉга верӧс-сајын сӧмын-на воӧн-җынјӧн. Мужікыскӧԁ најӧ ӧԏі ԍіктыԍӧԍ. Оԉга нӧбаԍӧ. Воӧма кагавајан-каԁыс ԁа јона повԅӧма. Корісны менӧ. Понԁі ме јуаԍны налыԍ олӧм-јывԍыс. Верӧссајас мунӧм-бӧрын регыԁ-жӧ понԁӧма мунны сылӧн јеԁ-ԉак. Сыыԍ сіјӧ бурԁӧԁчӧма спрынтсујтчӧмӧн. Мужікыс гӧтраԍтӧԇыс віԍлӧма вуҗан-віԍӧмӧн — тріпперӧн. Јанԇім-роԅӧԁыс сылӧн мунӧма міԍтӧм віж-ԉак. Ӧні сіјӧ ԇікӧԇ-ԋін бурԁӧма. Ме віԁлалі Оԉгаӧс. Кагаыс маткаас кујлӧ ԉучкі: јурнас увлаԋ. Ԍӧлӧмыс сылӧн тіпкӧ бура. Топӧԁлӧмӧн орјӧԁлӧм-ԁојмӧмыс завоԃітчӧма ԋеважӧн-на. Гаԃԃыс, кӧні маткаын олӧ кагаыс, потӧма-ԋін. Ваыс петӧма. Војнас Оԉгалӧн чужі ӧкмыс пунта ԁа җынја кага. Кагавајӧм кысԍіс ԁаскӧкјамыс час. Кагасӧ мыԍкӧм-бӧрын, — Оԉгалӧн јеԁ-ԉакыԁ мунлӧма-ԁа, — ԍінмас пыр-жӧ војтӧԁі ԉекарство, меԁ ԍінјасыс оз орӧԍԍыны. Тріпперӧн-віԍыԍ-мамлӧн-ӧԁ чеԉаԃ-ԍінмыԁ орӧԍԍӧ. Кагачужӧмлы лоі-ԋін кујім час, а ԋајтыс ез-на чуж. Ме ԋебыԃіка понԁі зыравны рӧԃіԉԋічалыԍ кынӧмсӧ. Маткаыс, еԍкӧ, сы-бӧрын і понԁіс чабраԍны, ԁа ԋајтыс пыр-жӧ оз чуж. Лоі бурҗыка мыԍкавны кіјасӧс мајтӧга пӧԍ-ваӧн ԁа ԍпіртӧн ԁај ԍујны кіӧс маткаас. Вӧлӧмакӧ, ӧԏіклаын ԋајтыс ԇікӧԇ ԉаскыԍӧма матка-бокас, быԏԏӧ быԁмӧма сыԍаԋ ԁа ԋекыԇ вӧлӧм оз вермы торјавны ачыс, јӧз отсӧгтӧг. Нӧбаԍігӧн-кӧ маткаыԁ віԍас, унҗыкыԍсӧ ԋајтыԁ ачыс оз-ԋін вермы торјавны маткаԍыԁ, коммас& торјӧԁны сіјӧс кіӧн. Сӧмын велӧԁчытӧм-јӧзлы, бабітчыԍ пӧчӧјаслы оз ков леԇны ԋајттӧ кыскыны, — немыԁ-кежлӧ ԋемортӧ воштасны. Колӧ корны ԁокторӧс ԉібӧ велӧԁчӧм бабкаӧс — акушеркаӧс. Ԇоԋвіԇа нывбабајаслӧн ԋајтыс чужӧ ачыс. Ме Оԉгалыԍ торјӧԁі ԋајтсӧ ԋебыԃіка вӧрӧԁӧмӧн, ԁојԁавтӧг. Вежон-мыԍԏі Оԉга ԇікӧԇ бурԁіс. Тріпперӧн віԍӧм-бӧрын нывбабајаслӧн кага местаыс — ԋајтыс мукӧԁ-ԁырјі ԇікӧԇ ӧтлааԍӧ маткакӧԁ, чужны јӧз отсӧгтӧг оз вермы. Бура торјӧԁны сіјӧс вермасны сӧмын ԁоктор ԉібӧ бабка-акушерка. Велӧԁчытӧм бабітчыԍјасӧс ԋајттӧ кыскыны ԋекущӧма оз ков ԍібӧԁны. Најӧ асланыс кужтӧмӧн ԁа ԋајтӧԍ кіјаснас рӧԃіԉԋічатӧ сӧмын щыкӧԁасны. Віртӧм-вӧсна тӧлыԍԍа бырлӧ.

Санԁрӧ-Насталы ԁасԍіԅім арӧс. Сіјӧ баԏтӧм-мамтӧм, олӧ пӧрыԍ бабыскӧԁ. Олӧны зев гӧԉа: вӧв ԋі мӧс абу. Рӧштво-ԁырјі Наста віԍӧма кіԍталан біа-віԍӧмӧн (сыпној ԏіф). Щыгјалӧмысла ԁа віԍӧмысла тӧлыԍԍа-вір-мунӧмыс ԁугԁӧма. Біа-віԍӧмнас віԍӧмԍаԋыс абу-на волӧма сіјӧ. Велӧԁчылӧма Наста зев бура — меԁ-бура мукӧԁ јортјас-ԁорԍыс. Гіжӧ ӧԁјӧ ԁа мічаа, арталӧ ԍуԍа. Ӧні-на Наста пӧрыԍ пӧчыслы лыԃԃӧ ԋігајас, віԍтавлӧ сылы, мыј сетчӧ гіжӧма. Ме щӧкті сылы јуавны вӧлӧԍтса коопераԏівыԍ уҗ, ем-кӧ места, пырны сетчӧ служітны, міԍа, жалӧваԋԋе-вылаԁ бурҗыка ԍојны-јуны понԁан. Щӧкті јонҗыка ԍојны јај, јӧв ԁа коԉк. Ԍеті јуны ԉекарство, меԁым вірыс бӧр соԁас. Ыҗыԁлун-ԁырјі пыріс ме-орԁӧ Наста ԁа сещӧм міча, јон, гӧрԁ-банбокјаса, — ӧԁва і тӧԁі ме сіјӧс. — Зев ыҗыԁ аԏԏӧ, шуӧ, теныԁ, ԁоктор! Ме ӧні ԇікӧԇ-ԋін бурԁі. Коԉан-волігаԁ-ӧԁ, шуӧ, кос щак-коԃ вӧлі, лыӧј ԁа кучікӧј сӧмын. Ӧні ме служіта. Тенаԁ кыв-куԅа пырі копераԏівӧ, сетчӧ самеј колӧ-вӧлӧм мортыс. Уҗӧј бура мунӧ, оз віԁны, оз куԉітны менӧ. Завеԁујушщеј-сајас верӧссајӧ мӧԁа, регыԁ сваԃба, — віԍталӧ меным Наста. Ӧні Наста зев бура олӧ, верӧс-сајын-ԋін. Пӧрыԍ бабсӧ ас-ԁінаныс боԍтӧмаӧԍ. Кеԉыԁ, вір-пастӧм нывбабајаслӧн, усобыч чорыԁа-віԍӧԁӧм-бӧрын, бырлӧ тӧлыԍԍа-вір-мунӧм. Колӧ секі јонҗыка ԍојны јај, јӧв-ԁа, ԉекарство јуны. Віԁчыԍны кослунја-ԍојаныԍ.

Рӧԃіԉнеј горачка.

Мӧԁ ԁај ԍіԅімӧԁ ԍорԋіын ме віԍтавлі-ԋін, міԍа, оз ков леԇны віԁлавны кіјасӧн рӧԃіԉԋічалыԍ јанԇім-пыщкӧссӧ ԋі маткасӧ велӧԁчытӧм ԍіктса бабітчыԍјаслы. Најӧ-ӧԁ зев раԃејтӧны „кіавны“ кагатӧ чужігас. Сы-вӧсна овлӧны уна-пӧлӧс віԍӧмјас. Ӧтчыԁ Мірон ԁарја понԁӧма кагавајны. Сіјӧ олӧ ԍіктын, ԁасвіт верст-сајын боԉԋічаԍаԋ. Ԁокторла ԋі бабка-акушеркала абу ыстӧмаӧԍ, чајтӧмаӧԍ — ԉучкі ԁа кокԋіа вајас. Кор вывті јона понԁӧма орјӧԁлыны кынӧмсӧ, Ԁарја абу вермӧма ԏерпітны ԁа понԁӧма јона горзыны. Воӧмаӧԍ ԃеревԋаса бабітчыԍјас. „Отсалам-пӧ мі теныԁ, Ԁарјуш-ка, отсалам, ен горзы“. Мӧԁа-мӧԁ-бӧрын најӧ ставныс мыԍкытӧм ԋајт кіјаснас (ӧԏі кујӧԁ сӧвтанінԍаԋ локтӧма, мӧԁ — порԍлы помеј гуԁраланінԍаԋ) пыралӧмаӧԍ Ԁарјалы јанԇім-пыщкас ԁа маткаас. Ԁумԍыныс кокԋӧԁӧмаӧԍ Ԁарјалы, меԁ, еԍкӧ, сылӧн регыԁҗык кагаыс чужӧ. Повоԁнеја певјалӧмаӧԍ Ԁарјаӧс. Сеԍԍа меԁ оз горзы, ԍујӧмаӧԍ сылы вомас чышјан ԁа кокӧԁыс кыскалӧмаӧԍ җоҗ-куԅа. Суткіӧн-җынјӧн таԇі мучі-тӧмаӧԍ рӧԃіԉԋічатӧ, суткіӧн-җынјӧн-бӧрын вӧԉіԍԏі чужӧма кага. Мӧԁ-лунас рытлаԋыс кагавајӧм-бӧрас Ԁарјаӧс понԁӧма кынтыны, сеԍԍа біалӧма. Кынӧмулыс сещӧма понԁӧма ԁојмыны, — веԍіг кіӧн інмӧԁчыны вӧлӧм оз леԇ. Пакас віж јӧнгыԉјас лоӧмаӧԍ. Ԁарја абу кутӧма вермыны вӧрԅӧԁчыны веԍіг воԉпаԍ-вылас. Вежон-мыԍԏі сӧмын таԇі мучітчӧм-бӧрын Ԁарја-ԁінӧ корӧмаӧԍ ԁокторӧс. Ԁарјалӧн вӧлӧма кага-чужтӧм-бӧрԍа біа-віԍӧм (рӧԃіԉнеј горачка). Лоӧма сіјӧ маткаӧ ԋајт веԍкалӧмыԍ, бабітчыԍјасыԁ мыԍкытӧм кіјаснас сетчӧ пыралӧмаӧԍ-ԁа. Маткаыс віԍмӧма. Кыјӧԁӧј-жӧ, кущӧм јона мыԍԍӧ ԁоктор нӧбаԍыԍ-нывбабаӧс віԁлалӧм воԇвылын. Сіјӧ секі оз ас-вӧснаыс мыԍԍы меԁ аслас кіыс оз віԍмы, а ԋајт-кінас полӧ пыртны маткаӧ кущӧмкӧ ԋајт-чір ԉібӧ пеж. Ԇоԋвіԇа-нывбабалӧн маткаыс зев кокԋіа ԍібӧԁӧ віԍӧмјастӧ, а нӧбаԍыԍыԁлӧн јешщӧ-ԋін кокԋіа. Сіјӧ зев регыԁӧн віԍмӧ, быԁԍама ԋајтыԍ, пежыԍ-ԁа. Ԁарја віԍіс ԇоԋ тӧлыԍ, кујліс воԉпаԍын. Кынӧм-вылас лоі віԇны мешӧкын јі ԁа быԁлун спрынсујтны пӧԍваӧн. Меԁ ебӧсыс ез быр, быԁ кык час-мыԍԏі біа-ԁырјіыс јукталім паԋтыр бур гӧрԁ вінаӧн. Тӧлыԍ-мыԍԏі вӧԉіԍԏі Ԁарја понԁіс ветлыштавны. Сеԍԍа коркӧ і ԇікӧԇ бурԁіс. Ԁарјалӧн Пекла-ајанылыс (золовкаыс) сіԇі-жӧ вӧлӧм ԍӧкыԁа вајӧ кага. Сы-ԁінӧ сіԇі-жӧ корӧмаӧԍ „отсаԍыԍјасӧс — тӧԁыԍ бабітчыԍјасӧс". Најӧ сіԇі-жӧ мыԍкытӧм ԋајт кі- јаснас луаԍӧмаӧԍ Пекла јанԇім-пыщкас ԁа маткаас — кіалӧмаӧԍ кагасӧ. Кага чужӧм-бӧрын Пеклалӧн лоӧма рӧԃіԉнеј горачка. Сіјӧс понԁӧма кынтыны, біалӧма зев јона. Біысла-веԍіг ԁуԉԉыс бырӧма, вомԁорсӧ кӧтӧԁыштны вӧлӧм ԋемторјӧн. Кывјыс јеҗԁӧма. Кынӧмыс зев јона кутӧма ԁојмыны-віԍны, веԍіг інмӧԁчыны вӧлӧм оз леԇ. Пекла зев ӧԁјӧ омӧԉтчӧма, ԍінгуранјасыс вӧјӧмаӧԍ, чужӧмыс топалӧма, віжӧԁӧма. Вожаланінӧԁыс понԁӧма мунны зев ԉок-ԁука јеԁ-ԉак. Сеԍԍа кынӧмыс ԁунԁӧма, Пеклаӧс понԁӧма горԁԇӧԁлыны. Сіԇі Пекла олӧма-мучітчӧма віт лун ԁај кулӧма. Со кущӧм ԉок-помӧԇ поԅӧ воштыны рӧԃіԉԋічаӧс кагавајігӧн быԁԍама бабітчыԍ отсаԍӧмјаснаԁ. Кагавајігаԁ ԋекущӧма ԋекоԁлы оз ков леԇны віԁлавны кіӧн рӧԃіԉԋічалыԍ јанԇім-пыщкӧссӧ ԁа маткасӧ ԁокторјас ԁа бабка-акушеркајас-кынԇі. Мыԍԍытӧм ԋајт кіӧн віԁлалӧмыԍ вермас лоны рӧԃіԉнеј горачка. Сіјӧ віԍӧмыс завоԃітчӧ јона кынтӧмӧн ԁа біалӧмӧн. Рӧԃіԉԋічалӧн јурыс ԁа јајыс ӧгыр-коԃ пӧԍӧԍ лоӧны, а ачыс тірԅӧ-кынмӧ. Ԁоктор ԉібӧ бабка-акушерка локтӧԇ віԍыԍлы колӧ кујлыны воԉпаԍын мыш-вылас, ԋӧԏі песԍытӧг, шыблаԍтӧг. Ԁојмӧм ԉібӧ бі-ӧԁ (жар) лӧԋӧԁны — колӧ кынӧм-вылас віԇны мешӧкын јі. ,Меԁым віԍыԍыԁлӧн ебӧсыс ԇікӧԇ оз быр, колӧ јуктавны сіјӧс щајӧн ԁа паԋӧн ԍетыштавны гӧрԁ віна (поԅӧ вічко віна). Рӧԃіԉнеј горачка-помыԍ рӧԃіԉԋічајас јона кулалӧны. Сы-вӧсна быԁ нӧбаԍыԍ нывбабалы колӧ унҗыкыԍ петкӧԁчывны ԁокторлы ԉібӧ бабка-акушеркалы, овны најӧ інԁалӧм, велӧԁӧм-ԍерԏі. Кагавајігӧн велӧԁчытӧм ԃеревԋаса бабітчыԍјасӧс ԋекущӧма матӧ оз ков ԍібӧԁны.

Вір-мунӧмјас.

Ме-орԁӧ локтіс Каԉӧ-Ӧкԍіԋ. Сылы кыԅ кык арӧс. Уҗалӧ карын. Гортас волывлӧ шоча. Тајӧ волӧмӧ локтӧма ме-орԁӧ ԍорԋітыштны аслас ԇоԋвіԇалун-јывԍыс. Сылӧн зев частӧ зев уна вір вӧлӧм мунӧ. Быԁ вір-мунігӧн кынӧмулыс јона орјӧԁлӧ — ԁојмӧ. Карас олігӧн кущӧмкӧ баба кыкыԍ-ԋін вӧчлӧма сылы аборт (перјылӧма рушкусӧ). Быԁ аборт-бӧрын мунӧма уна вір. Бӧрја аборт вӧчӧмыслы пӧ ԋоԉ тӧлыԍ-ԋін ԁа вір-мунӧмыс ыҗыԁа абу-на ԁугԁылӧма. Ӧкԍіԋԋа оз-ԋін і тӧԁ, кор сылӧн тӧлыԍԍа-вір мунӧ, кор сіԇі. Ме віԁлалі Ӧкԍіԋԋаӧс. Сылӧн вӧлӧм кага вӧтлӧм-бӧраԁ віԍмӧма матка-пыщкӧсыс. Унаыԍ кужтӧг-аборттӧ-вӧчігӧн маткаас коԉышталӧ јај-торјас, — оз мічаа весаԍԍы сеті, ԉібӧ вӧчӧны абортсӧ ԋајт струментјасӧн. Сы-вӧсна аборт-вӧчӧм-бӧрын нывбабајаслӧн мунӧ куԅа уна-вір. Меԁым ԁугӧԁны вір-мунӧм Ӧкԍіԋԋалыԍ, лоі боԉԋічаын весавны сылыԍ маткасӧ. Збыԉыԍ, сеԍ ԍуралісны јај-торјас кага местаыԍ. Сы-вӧсна і вӧлӧм віԍӧ сылӧн маткаыс ԁа вірыԁ мунӧ. Кујім-тӧлыԍ-мыԍԏі бара аԁԇыԍлі Ӧкԍіԋԋакӧԁ. Бурмӧма, јонмӧма, мічаммӧма. Тӧлыԍԍа-пӧ пыр каԁын ԁа ԉучкі мунӧ. Віԍӧмјас, ԁојмӧмјас бырӧмаӧԍ. Унаыԍ нывјас нылалігас на јешщӧ ԍӧктасны. Сеԍԍа, меԁым мезԁыԍны кагавајӧмыԍ, щӧктасны кущӧмкӧ бабаӧс кагасӧ вӧтлыны, вӧчны аборт. Аборт вӧчӧмыԁ зев омӧԉ-тор: бырӧԁӧ мортлыԍ ԇоԋвіԇалунсӧ немыс кежлӧ, ԉібӧ віӧ сіјӧс. Аборт-бӧрын пӧшԏі ԁугԁывтӧг мунӧ вір, кыԇі вӧлӧма Ӧкԍіԋԋалӧн, омӧԉтчӧԁӧ нывбабаӧс.

Кага-вӧтлігӧн вермас ԁојмыны матка.

Ԍтепан-Ӧԋӧ-Ԁарјаӧс вајісны боԉԋічаӧ војнас. Ме сіјӧс тӧԁлі зев міча, јон нылӧн. Ӧні — ӧԁва ловја. Чужӧмыс гумага-коԃ кеԉыԁ, ԍін-гуранјасыс вӧјӧмаӧԍ, ԍінјасыс быԏԏӧ ыҗԁӧмаӧԍ — паԍкалӧмаӧԍ. Чужӧмыс кӧԇыԁ-пӧԍ-боԉԉӧԍ. Ԍорԋітны оз-ԋін прамеја вермы, кінас інԁӧ кынӧм-вылас. Боԉԋічаас-вајыԍ ԏӧткаыс віԍталӧ, кујім лун-пӧ-ԋін віԍӧ. Кыԇі ԁа мыјыԍ віԍмӧма Ԁарја, ԋемтор ег вермы тӧԁмавны старукаԍаԋ. Ӧтчыԁ сіјӧ ӧԏі-ног віԍталас, мӧԁыԍ — мӧԁ-ног. Віԁлалі ме Ԁарјаӧс. Кынӧмыс сылӧн зев јона ԁунԁӧма, ԁојмӧ, оз леԇ інмӧԁчыны. Оз сурттӧԁлы, оз сітӧԁ сіјӧс. Јурыс зев біа. Поԅӧ вӧлі ԁумајтны, Ԁарјалӧн гырк-пыщкӧсас ԍувјасыс віԍмӧмаӧԍ (воспаԉеԋіје брушіны). Ԁарјалӧн регыԁ саԃыс бырі. Ԍӧломыс понԁіс тіпкыны омӧԉа. Меԁым ԋещыштны сіјӧс ԍмертлыԍ, јукталім быԁԍама ԉекарствоӧн, јур-вылас пуктім реԅінка-мешӧкын јі, кучік- улас леԇім камфора, — ԋемтор ез отсав. Асыввоԇнас Ԁарја кулі. Мӧԁ луннас Ԁарјалыԍ шојсӧ вунԁалісны. Вӧлӧмакӧ, Ԁарјаыԁ нӧбаԍӧ, кујім тӧлыԍԍа-ԋін кагаыс. Коԁкӧ понԁылӧма сылыԍ кагасӧ вӧтлыны, кущӧмкӧ јоԍ-торјӧн. Кужтӧгыԁ уҗалігӧн сеԍԍа кымынкӧлаті роԅӧԁӧма маткасӧ ԁа ԍувјассӧ. Ԍувԍыс сітыс веԍкалӧма гырк-пыщкӧсас. Ԋајтчӧмыԁла сеті віԍмӧма. Вӧсԋі-ԍув вылі-кучікыс быԁӧн орԍалӧма (гнојноје воспаԉеԋіје брушіны). Тајӧ віԍӧм зев ԍӧкыԁ, еща морт таыԍ бурԁлывлӧ. Кынӧм зев јона ԁојмӧ, он лыот веԍіг інмӧԁчыны. Віԍмӧм ԍувјас ԁугԁӧны вӧрны, оз уҗавны. Најӧс тыртӧны, пӧԉтӧны газјас. Морт кулӧ, ԍӧлӧмыс сылӧн оз вермы вочсаԍны туша-куԅа віԍӧмкӧԁ-ԁа. Тајӧ, со, мӧԁ віԍталӧм-ԋін кущӧм-омӧԉа вермас помаԍны аборт-вӧчӧм. Нывбаба-кӧ віԍмас ԁа тӧԁан-кӧ сылы зев-ԋін ԍӧкыԁ, ен новлӧԁлы сіјӧс ԋекытчӧ, меԁ кујлӧ гортас. Ачыԁ ӧԁјӧн кор ԁокторӧс. Уԁајтчылас, воԇҗык-кӧ боԍтчан, мукӧԁ-ԁырјі верман-на мезԁыны кулӧмыԍ сещӧм віԍыԍтӧ.

Пыкӧсјас (јӧнгыԉјас)-вӧсна вір-мунӧм.

Мӧсјаслыԍ, вӧвјаслыԍ унаыԍ мі аԁԇывлам јӧнгыԉјас (опухоԉі). Најӧ овлӧны ортсын — тыԁаланінын, овлӧны і пыщкӧсын. Сещӧм-жӧ јӧнгыԉјас овлывлӧны і мортлӧн. Бур-пӧлӧс јӧнгыԉјас (ԁоброкачественныје опухоԉі) быԁмӧны ԋӧжјӧԋікӧн, воԇӧ оз разавны, оз віԍны. Омӧԉ-пӧлӧс јӧнгыԉјас (злокачественныје опухоԉі) јона віԍӧԁӧны морттӧ. Најӧ быԁмӧны ӧԁјӧ, разалӧны паԍкыԁа. Быԁ выԉ јӧнгыԉыԍ бара выԉјас артмӧны. Сещӧм пӧлӧсјасыс: рак, саркома, ангіома. Овлӧ јӧнгыԉјас нывбаба вожаланінын, ортсын і пыщкӧсас. Сіјӧ јӧнгыԉјас-јывԍыс і мӧԁам ԍорԋітны. Макар-Ӧԋӧ-Ӧгрӧпеналы 47 арӧс. Сылӧн ем-ԋін віт гырыԍ чеԉаԃ. Коԉан воԍаԋ Ӧгрӧпеналӧн тӧлысԍа вірыс понԁӧма мунны јонҗыка ԁа ԁырҗык, сеԍԍа тӧлыԍԍа-вӧԃітчӧм-костјасас јешщӧ-на кор-ԍурӧ мунӧма. Сыыԍ ӧпріч коскыс понԁӧма віԍны, жугӧԁны. „Пола-пӧ, ԁоктор, — шуӧ меным Ӧгрӧпена: — абу-ӧ-ԋін менам рак-віԍӧм. Ме кывлі, нывбабајаслӧн-пӧ менам арлыԁнаԁ овлӧ сіјӧ. Кувны меным зев-на ԋеокота". — "Ме віԁлалі Ӧгрӧӧс. Сылӧн матка-вылас кык јӧнгыԉ (опухоԉі), кабыр-гырԍаӧԍ-ԋін. Најӧ наԇӧԋікӧн пыр воԇӧ быԁмӧны. На-вӧсна і Ӧгрӧпенаыԁлӧн тӧлыԍԍа вір-мунӧмыс вӧлӧм торкԍалӧ ԁа тӧлыԍԍа-костјасас щӧщ сіјӧ мунӧ; віԍӧԁӧ коссӧ. Сӧмын сіјӧ јӧнгыԉјасыс абу рак-јӧнгыԉјас. Ракыԁ зев омӧԉ віԍӧм: јајтӧ ставсӧ щыкӧԁас. Ракӧн віԍігӧн віԍыԍ нывбаба зев ӧԁјӧ омӧԉтчӧ, а Ӧгрӧ со во-ԋін віԍӧ, ԁа пыр-на важ-коԃыс јон. Ԍеті ме сылы јуны ԉекарство ԁа тӧлыԍ кујім-мыԍԏі щӧкті бара волыны петкӧԁчыны.

5-ԁ ԍер. Віԍыԍлӧн матка: ортсіас і пыщкас сылӧн јӧнгыԉјас (опухоԉі).

Ӧгрӧпена локтіс ме-орԁӧ арын-ԋін. Ԉекарство јуӧм-помԍыԁ вір-мунӧмыс ԁугԁылӧма, ӧні выԉыԍ мӧԁӧԁчӧма. Маткавывса јӧнгыԉјасыс абу чінӧмаӧԍ, а нӧшта быԁмыштӧмаӧԍ. Ӧгрӧпеналӧн чеԉаԃ емӧԍ-ԋін, сы-вӧсна ме щӧкті сылы вӧчны оператсіја: вунԁыны јӧнгыԉјассӧ матканас щӧщ. Віԍталі, міԍа, оператсіја-бӧрын сылӧн чеԉаԃ сеԍԍа оз ло: а оз-кӧ вӧч оператсіја, віԍӧмыс-вӧсна ԁа јона-вір-мунӧмыс-вӧсна вермас кувны. Сеԍԍа овлывлӧ, бур-пӧлӧс јӧнгыԉјас бӧрынҗык пӧрӧны рак-јӧнгыԉјасӧ. Бурԁӧԁчыны секі лоӧ зев-ԋін ԍӧкыԁ. Ӧгрӧпена кывзіс менӧ ԁа воԁіс боԉԋічаӧ оператсіја-вылӧ. Маткасӧ сы-вылӧ быԁмӧм-јӧнгыԉјаснас вунԁісны, шыбытісны ортсӧ. Јӧнгыԉјас повоԁнеј гырыԍӧԍ-ԋін вӧліны. Оператсіја-воԇын Ӧгрӧпенаӧс ісӧԁісны ԁука ԉекарствоӧн ԁа сіјӧ ԋінӧм і абу кывлӧма вунԁалігас, ԋекущӧм ԁојмӧм абу тӧԁлӧма. Кык вежон-мыԍԏі оператсіја-бӧрын Ӧгрӧпена петіс боԉԋічаыԍ. Ӧні сіјӧ тыр ԇоԋвіԇа, вермӧ уҗавны. Мукӧԁ-ԁырјі нывбабалӧн тӧлыԍԍа-вір јона мунӧм овлӧ матка пыктӧмыԍ. Вір мунӧм ԁа віԍӧм-кӧ јона омӧԉтчӧԁӧ нывбабаӧс, ԁа ем-кӧ-ԋін сылӧн кымынкӧ чеԉаԃ, колӧ сылы вӧчны оператсіја — вунԁыны маткасӧ ԁа шыбытны ԇікӧԇ. Нывбаба вермас і маткатӧг овны, сӧмын, ԃерт, сы-бӧрын оз кут лоны сылӧн чеԉаԃ-а.

Рак-віԍӧм.

Макар-Ԍтепан-Матреналы ветымын кујім арӧс. Сіјӧ вајлӧма сіԅім кага. На-піыԍ вітыс лӧвја&, кыкыс кулӧма. Бӧрја кагасӧ вајігӧн, акушерка віԍталӧм-ԍерԏі, орӧма сылӧн матка гоԉаыс (разрыв шејкі маткі). Сы-вӧсна Матреналӧн понԁӧма мунны јеԁ-ԉак. Мунӧма веԉԁыр. Ӧні сеԍԍа воҗын-кымын-ԋін-пӧ вожаланінӧԁыс кор-ԍурӧ мытчыԍлӧ кущӧмкӧ гырԁ-коԃ ԉак. Оз візувт, оз војтышт сіјӧ, а сӧмын мавтчас, ԉакас кок-костсӧ. Ԋеважӧн сеԍԍа кынӧм-улыс понԁӧма јона віԍны, мунан ԉакыс лоӧма зев ԉок-ԁука, быԏԏӧкӧ сіԍмӧм шома-капуста. Матрена бӧрја кујім тӧлыԍнас тӧԁчӧмӧн омӧԉтчӧма. Аслас пемыԁ-луныс-вӧсна сіјӧ абу волӧма боԉԋічаӧ, абу петкӧԁчылӧма ԁокторлы. Повԅӧма оператсіјаыԍ. Бабајас, меԁԍа јона ԃеревԋаса бабітчыԍјас, оператсіјанаԁ јона повԅӧԁлӧмаӧԍ сіјӧс: „Ен-пӧ мун боԉԋічааԁ, јона-ӧԁ сені вунԁаласны тенӧ“. Ԁыр ԏерпітӧма Матрена, сеԍԍа кор-ԋін ԇікӧԇ пӧгібӧ воӧма, вӧԉіԍԏі локтіс ме-орԁӧ, боԉԋічаӧ. Ме сіјӧс бура віԁлалі. Сылӧн маткаыс віԍмӧма ракӧн. Пыкӧсыс капуста-мач-моз пукалӧ матка-бокас, гӧгӧрԍыс јајсӧ ставсӧ-ԋін ԍојӧма. Інмӧԁчыштан пыкӧсас, — вір чепӧсԍӧ. Віԍӧмыс маткаԍаԋыс вуҗӧма-ԋін мукӧԁлаӧ: рак-јӧнгыԉјас уналаын выԉлаӧ завоԃітӧмаӧԍ быԁмыны. — Омӧԉ-ԃелӧ тенаԁ, Матрена, — шуа ме сылы. — Тенаԁ маткааԁ рак-віԍӧм. Зев-ԋін јона те сіјӧс енԁӧԁӧмыԁ. Сіјӧ јона-ԋін паԍкалӧма, ԋекущӧм оператсіјаӧн он вермы бурԁӧԁны. Колӧ, еԍкӧ, вӧлі волыны татчӧ воҗын-сајын-ԋін, кор меԁ-воԇԇаыԍ мытчыԍіс гырԁ-коԃ-ԉакыԁ. Ӧні рак-јӧнгыԉјас уналаӧ-ԋін паԍкалӧмаӧԍ, ыҗыԁ места віԍмӧԁӧмаӧԍ. Тані мі отсавны теныԁ ԋекыԇі-ԋін огӧ вермӧ. Верман-кӧ, мун бурԁӧԁчыны Мӧскуаӧ. Сені маткатӧ тенԍыԁ бурԁӧԁасны аслыс-пӧлӧс ԍветӧн. Ԍеті ме сылы аԁрес Мӧскуаӧ, кԉіԋікаӧ. Матрена кулӧмԍыԁ повԅӧма ԁа регыԁҗык і мунӧма. Кԉіԋікаын кујлӧма кык тӧлыԍ. Вір-мунӧмыс, кос-віԍӧмыс ԁа ԉок-ԁука ԉак петӧмыс ԁугԁӧмаӧԍ, сӧмын ԇікӧԇсӧ бурԁӧмыс абу-жӧ лоӧма. Матрена пыр ӧтарӧ омӧԉтчіс, ебӧсԍыс уԍі. Во-мыԍԏі сеԍԍа кулі.

6-ԁ ԍер. Ракӧн-ԍојӧм матка гоԉа.

Нывбабалӧн кӧ ветымын арӧс-бӧрын тӧлыԍԍаыс понԁас мунны уна-вірӧн, ԁа костјасас јешщӧ вір ԉібӧ гырԁ-сора зев ԉок-ԁука ԉак (овлӧ мужіккӧԁ олӧм-бӧрын ԉібӧ сіԇі, ԍінмӧн аԁԇытӧм помкатӧг), секі колӧ термаԍны регыԁҗык петкӧԁчывны ԁокторлы. Сіјӧ арлыԁјасын нывбабајас меԁ-јона ракӧн віԍӧны. Рак зев омӧԉ,-ԉок-віԍӧм, пыктӧ матка. Бурԁӧԁчыны сыыԍ зев ԍӧкыԁ. Верман бурԁны сӧмын воԇҗык-кӧ завоԃітан бурԁӧԁчыны, віԍӧм паԍкавтӧԇыс, разавтӧԇыс. Енԁӧм ракыԁ мӧԁас гуԉајтны став туша куԅаыԁ, ԋекыԇі сеԍԍа сыыԍ он мын. Гермаԋіјаын, кӧні јӧзыс міјан Роԍԍіјаын-ԁорыԍ кујім-мынԁа еща, быԁ во рак-помыԍ кулӧ 13000 нывбаба. Сы ԍерԏі-кӧ артавны кымын нывбаба, інӧ, кулӧ міјан Роԍԍіјаын, лоӧ — 39 000 морт!

Оператсіјаӧн бурԁӧԁӧм рак.

Габӧ-Петыр-Насталы 41 арӧс. Сылӧн ԋоԉ чеԉаԃ, ставныс ԇоԋвіԇаӧԍ. Акушерка віԍталӧм-ԍерԏі кагавајігас орлӧма матка гоԉаыс. Сы-бӧрын пыр-жӧ понԁӧма мунны јеԁ-ԉак. Тӧлыԍ-сајын мужікыскӧԁ уԅӧм-бӧрын сіјӧ каԅалӧма быԏԏӧ-пӧ мыјкӧ мытчыԍіс јанԇімыԍ, кущӧмкӧ гырԁ-сора-ԉак. Сіјӧ локтіс боԉԋічаӧ. Ме віԁлалі сіјӧс. Насталӧн матка-гоԉаас лоӧма рак јӧнгыԉ. Сіјӧ ічӧԏік-на, ԋекоԁарӧ-на абу шыбытчӧма. Тащӧм рак-віԍӧмтӧ, кор сіјӧ сӧмын-на завоԃітчӧ, поԅӧ ԁугӧԁны оператсіјаӧн. Сіјӧс ме віԍталі Насталы. Наста зев тӧлка, олӧм-јылыԍ ԁумајтыԍ аԋ, оператсіјаыԍ ез кут пыкԍыны. Вунԁім сылыԍ маткасӧ ԁај кӧјԁыс артманінјассӧ. Сіјӧ сы-вӧсна, меԁ, еԍкӧ, рак-јӧнгыԉыԁ выԉлаӧ оз пет. Оператсіја Насталӧн муніс зев бура. Меԁым ԁојмӧмсӧ сіјӧ оз кыв, сіјӧс ԁукӧԁӧмӧн унмовԍӧԁлісны. Кујім вежон-мыԍԏі Наста петіс боԉԋічаыԍ. Ме сылы щӧкті петкӧԁчывны боԉԋічаӧ быԁ кујім тӧлыԍ-мыԍԏі; оз-ӧ кытчӧкӧ выԉлаӧ рак-јӧнгыԉјас петны. Оператсіја вӧчӧмлы коԉі-ԋін 8 во. Наста сыԍаԋ пыр-на ԇоԋвіԇа. Тӧлыԍԍа вір сылӧн, ԃерт, ӧні абу, маткаыс ԋі кӧјԁыс артманінјасыс абуӧԍ-ԁа. Уҗалӧ важ-мӧзыс-жӧ& јона, кыԇі уҗавліс віԍтӧԇыс. Та-ԍерԏі со мі аԁԇам: рак-віԍӧмыԍ поԅӧ ԇікӧԇ бурԁӧԁчыны, сӧмын колӧ воԇҗык вӧчны оператсіја, кор јешщӧ рак-јӧнгыԉјасыс зев-на посԋіԁӧԍ, абу-на разалӧмаӧԍ. Матка ӧшӧԁчӧм.

Креԍԏанскеј уҗ зев ԍӧкыԁ. Гожӧмын турун пуктігӧн ԁа ԋаԋ вунԁігӧн быԁ-кі лыԁа-щӧта. Страԁа-ԁырјіыԁ муртса верман-кӧ, лоӧ-ԋін уҗавны. Мукӧԁ-ԁырјі нывбаба сӧмын-на чеԉаԁаԍӧма-а, віԇӧԁан-ԁа, — лун-мӧԁ-којмӧԁ-мыԍԏі уҗавны-ԋін мунӧ, віԇ-вылӧ ԉібӧ му-вылӧ. Гортса уҗтӧ, еԍкӧ, аскіԍаԋыс-ԋін керӧны-ԁа. Кущӧм-тај, еԍкӧ, ԍӧкыԁ-ԁа, уҗ-тујӧ оз лыԃԃыԍ. Тӧвнаԁ ԉібӧ, кӧԇыԁјас ԁырјі, выԉыԍ-чеԉаԃаԍӧм нывбаба ԉібӧ нӧбаԍыԍ нывбаба, віԇӧԁан-ԁа, верстҗын-сајӧ шорӧ ԉібӧ ју вылӧ пожјаԍны ԁаԃ кӧлуј кыскӧ, пожјаԍӧ сені јукмӧс-берԁын час, час-җын, кіјасыс јонтӧны кынмӧны... Тӧлыс шургӧ, омӧԉік паԍкӧм-пырыс пырыс ветлӧ. Пожјаԍыԍыԁ сувтас-ԁа веԍкӧԁчыны оз вермы: коскыс кын, а сылы јешщӧ ва-кӧлуј-на колӧ гортӧԇыс ԋашітны-кыскыны. Уҗ-вылӧ мунӧмыԍ пыкԍыны оз лыԍт. Регыԁ гортсајасыс, меԁԍа-ԋін, ем-кӧ, еԋкаыс, піԋавны понԁасны, ԁышӧн ԁа ԁаԍ-ԋаԋ-ԍојыԍӧн ԋімтасны... Ԍӧкыԁ-уҗ-вӧснаыс ԁа бурԁӧԁчыны вермытӧмла креԍԏанкајаслӧн ԇоԋвіԇалуныс јона торкԍалӧ. Сы-вӧсна најӧ ӧԁјӧ пӧрыԍмӧны. 45-арӧса мушщіна том-коԃ-на, јон, а бабајасыԁ сіјӧ арлыԁнаԁ јона-ԋін пӧрыԍӧԍ, старука-коԃӧԍ. Тӧԁа ме ӧԏі бабаӧс, Закар-Ԍемӧ-Аннаӧс. Сылы 49 арӧс. Вајлӧма сіјӧ квајт кага. Еԋка-ајка ԋі мукӧԁ отсаԍыԍјас уҗ-вылын быԁтыԍіг-костіыс ԋекоԁ абу вӧлӧма. Став уҗсӧ вӧчлӧма ачыс, ӧтнас. Воҗын-сајын Анна каԅалӧма быԏԏӧ-пӧ мыјкӧ мешајтчӧ меным ветлӧԁлігӧн, кок-вож-костӧ мыјкӧ ӧшјӧ, сеԍԍа і куԇӧј оз лӧԍыԁа пет. Ме віԁлалі Аннаӧс. Вӧлӧм сылӧн щӧкыԁа кагавајӧмԍыс ԁа ԍӧкыԁ уҗ-вӧснаыс војԁӧр маткаыс ԋеԉучкі местаас вӧлӧма, сеԍԍа вожаланін кутӧԁјасыс слабмӧмаӧԍ, ԋужалӧмаӧԍ. Сы-вӧсна маткаыс летчӧма увлаԋ, петӧма ортсӧ. Ӧшӧԁчіг-мозыс кыскӧма сіјӧ щӧщ аскӧԁыс јанԇім-пыщкӧссӧ ԁај куԇ-гаԃсӧ. Асмогаԍігјасӧн Анналӧн сіјӧ ставыс понԁӧма ӧшӧԁчыны ортсӧ, кыԇ-тај кыз-мырԁӧн пычкыԍігӧн ԍув петалӧ. Бӧрвылас сеԍԍа лоӧ вӧлӧм бӧр ставсӧ кінас сујавны. Луныԍ-лунӧ сіјӧ-ӧшӧԁчӧмыс понԁӧма соԁны. Анна пӧгібӧ воӧма. Ме віԍталі сылы, міԍа, тенаԁ мат- ка кутӧԁјасыԁ ставыс омӧԉтчӧмаӧԍ, ԋужалӧмаӧԍ, оператсіјатӧг лӧԍӧԁны он вермы. Анналы вӧчім оператсіја. Вунԁім маткасӧ, шыбытім сіјӧс ортсӧ. Уліӧԁыс вурыштім, меԁ сеԍԍа ԋемтор оз понԁы ӧшӧԁчыны. Регыԁ Анна бурԁіс. Боԉԋічаԍыс мунігӧн ме шуі сылы; „Ԍӧкыԁ уҗ те, Анна, ӧні ен уҗав. Меԁ піјаныԁ ԁа моԋјасыԁ уҗаласны. Теныԁ поԅӧ-ԋін і шојтчыштны. Ԍӧкыԁ-уҗјасԍыԁ колӧ віԁчыԍны". Воҗын-мыԍԏі паныԁаԍіс меным Анна. Олӧ бура, ԇонвіԇа&. Ԍӧкыԁ уҗјас оз уҗав. Нывбабајаслӧн ԍӧкыԁа уҗалӧмыԍ ԁа бурԁӧԁчыны еновтчӧмыԍ ӧшјӧ маткаыс, ԇікӧԇ ортсӧ петӧ. Сещӧм віԍӧмсӧ поԅӧ бурԁӧԁны сӧмын оператсіјаӧн. Оператсіја-бӧрын оз поԅ уҗавны ԍӧкыԁ-уҗ. Ԍӧкыԁа уҗалӧмла вермас выԉыԍ віԍмӧԁны, бӧр ставыс ӧшӧԁчыны.

Ԉоквіԍӧм (ԍіпіԉіс).

Петыр-Ӧԉӧ-Вера верӧс-сајын 10 во-ԋін, а чеԉаԃыс сылӧн пыр-на абу. Локтіс сіјӧ ӧтчыԁ ме-орԁӧ, віԍталӧ ас-јывԍыс: „Тӧлыԍ-мыԍԏі верӧссајӧ мунӧм-бӧрын каԅалі јанԇім-пыщкӧ пыран роԅ-берԁыԍ ічӧԏік ԁој. Сіјӧ менам ез кут бурԁны, а пыр ӧтарӧ ԋӧжјӧԋікӧн паԍкаліс,-лоі кіԅ-ыжԁа. Кіӧн віԁлалігӧн чорыԁ. Сы-бӧрын регыԁ пакјасын лоіны чорыԁ јӧнгыԉјаԍ Віԍны најӧ менӧ ԋӧԏі ез віԍӧԁны, сы-вӧсна і ег волы боԉԋічаӧ. Кујім тӧлыԍ-мыԍԏі ӧтчыԁ муні пывԍанӧ. Нӧбаԍа-ԋін секі вӧлі. Віԇӧԁа, — туша-куԅа кіԍтӧма. Војјасын јурӧј зев јӧна& кутіс віԍны, јурԍіӧј уԍны. Быԁ сыныштӧмӧн ԇоԋ праԏ вӧлі шеԁӧ. Нӧбаԍны помӧԇ ег вермы: мыјкӧ-вӧсна кагаӧс воԇ вӧтліс. Зев јона кынӧмӧс орјӧԁліс, ԁојԁаліс. Ме шојмі. Кагалӧн-тушаыс ставыс-жӧ уԉалӧмӧн-моз вӧлі кіԍтӧма. Мӧԁӧн ме ԍӧкті во-мыԍԏі ԁа бара-жӧ шојмі: кык тӧлыԍ воԇ вајі сіјӧс. Воӧн-җынјӧн-мыԍԏі којмӧԁыԍ шојмі. Сы-бӧрын зев јона кутіс віԍны кынӧмулӧј, мунны јеԁ-ԉак. Тӧлыԍԍа вір-мунӧм пыр кутіс торкԍавны“. Вералыԍ верӧссӧ ме тӧԁа. Мӧскуаас служітігас сіјӧ вӧлі віԍмӧма ԉоквіԍӧмӧн. Гортас воӧм мыԍԏі бурԁӧԁчытӧг гӧтраԍіс. Ԉоквіԍӧмыс вуҗӧма бабаыслы. Сы-вӧсна со сеԍԍа Вера пыр шој-кага вајалӧма. Вералы ԁа мужікыслы лоі бурԁӧԁчыны ԇоԋ во. Најӧ, еԍкӧ, аԍныс кущӧмакӧ і бурԁісны, ԁа кагаыԁ Вералӧн ез-жӧ-ԋін ло. Ԉоквіԍӧм зев вуҗана ԁа омӧԉ віԍӧм. Вуҗӧ сіјӧ гозја-моз олігӧн (половоје сношеԋје), сіԇі, ӧтлаын олігӧн: віԍыԍкӧԁ-кӧ ӧԏі таԍті-паԋыԍ ԍојан-јуан, ӧԏі куԅчыщјанӧ чышкыԍан, ӧԏі чігарка курітан. Ԉоквіԍӧмӧн віԍыԍ мортлы ԋекущӧма оз поԅ овны (імеԏ сношеԋје) ԇоԋвіԇа морткӧԁ. Гортсајаслы јона колӧ віԁчыԍны сыыԍ, меԁ оз паԍкав віԍӧмыс. Віԍан-мортӧн-вӧԃітчан кӧлуј колӧ віԇны торјӧн, частӧҗык заварітавны најӧс пуан ваӧн, меԁым віԍан-гагјасыс кулӧны. Ԍојны-јуны віԍыԍлы колӧ торјӧн. Ԉоквіԍӧмӧн віԍыԍ мортлы оз ков мунны ԋі гӧтраԍны ԋоԉ воыԍ воԇ бурԁӧԁчӧм-бӧрын. Ԉоквіԍӧмӧн віԍыԍ нывбаба ловја кага чужтыны оз вермы: ԉібӧ вӧтлӧм, ԉібӧ кулӧм кага вајӧ. Нывбаба-кӧ помԍа кык кагаӧн шојмас, колӧ ӧԁјӧҗык мунны јуаԍны ԁоктор-ԁінӧ, ԁа ковмас-кӧ, — бурԁӧԁчыны.

Маткасај нӧбаԍӧм (вԋематочнаја беременноԍԏ).

Кірӧ-Ӧԋіԍԍа верӧс-сајын којмӧԁ во-ԋін. Меԁ-воԇԇа кагасӧ сіјӧ вајіс зев бура, чужтіс суткіыԍ регыԁӧн. Кагавајӧм-бӧрын ез і ԁыр кујлы, регыԁ бурԁіс. Кагасӧ ԋоԋӧԁіс ачыс. Воӧн-җынјӧн-мыԍԏі кагавајӧм-бӧрас Ӧԋіԍԍалӧн кынӧмулыс понԁӧма јона віԍны, ԍојан-чорыԁ (јеԁкіј) јеԁ-ԉак мунны. Сіјӧ кутіс волывлыны боԉԋічаӧ спрынсујтчыны. Кык вежон-мыԍԏі Ӧԋіԍԍа бурԁіс. Мыјкӧ-мынԁа каԁ-бӧрын Ӧԋіԍԍалӧн бырӧма тӧлыԍԍа вір-мунӧмыс, понԁӧма сіјӧс вукӧԁлыны, восӧԁны. Ӧԋіԍԍа ԁумыштӧма: бара-пӧ нӧбаԍа. Кыԇкӧ асывоԇын гортас Ӧԋіԍԍа нокԍӧ вӧлӧм пач-гӧгӧрас, чугунјас кыскалӧ. Ԁруг сіјӧс топӧԁӧма кынӧмыс: кынӧмувсӧ понԁӧма орјӧԁлыны. Ӧԋіԍԍа чугунсӧ еновтӧма, муртса вермӧма укватсӧ бокӧ сувтӧԁны, — јурыс бергӧԁчӧ- ма ԁај уԍӧма җоҗас сы-ԋі-саԃ. Саԃтӧгыс мыјкӧ-ԁыра кујлӧма, паԉалӧма ԁа быԏԏӧ-пӧ ԋеуна кокԋіԁҗык. Сеԍԍа ԋеԁыр-мыԍԏі бара кынӧмсӧ топӧԁӧма, јурыс бара понԁӧма бергӧԁчыны. Сы-шӧрӧ веԍкалӧма суԍеԁкаыс, Марја. Сіјӧ пырӧма уԏугла Ӧԋіԍԍа-орԁӧ. Марја каԅалӧма: Ӧԋіԍԍакӧԁ мыјкӧ ԋелаԁнӧ, зев быгалӧм чужӧма кујлӧ. — Ӧԋіԍԍалы чужӧмас пызјӧма кӧԇыԁ ваӧн, воԁтӧԁӧма сіјӧс воԉпаԍӧ, ачыс котӧртӧма ԁокторла. Пырі ме Ӧԋіԍԍа-орԁӧ. Меԁ-војԁӧр шыбытчіс меным ԍінмӧ Ӧԋіԍԍалӧн вывті быгалӧмыс. Сещӧм быгалӧм морт овлӧ сӧмын вывті уна вір воштӧм-бӧрын. Бура мыԍԍі, віԁлалі Ӧԋіԍԍаӧс. Коквожкостыс вірӧԍ, маткаԍыс петӧма.

7-ԁ ԍер. Кага быԁмӧ кӧјԁыс-петан-тујӧ (вԋематочнаја беременноԍԏ).

Вӧлӧмакӧ, Ӧԋіԍԍа нӧбаԍӧ, кык тӧлыԍԍа-ԋін кагаыс. Сӧмын кага ԇоріԇыс оз маткаас быԁмы, кӧні пыр овлӧ быԁ ԇоԋвіԇа бабалӧн, а кӧјԁыс петан тујас, маткаа кӧјԁыс-артманіна костас. Быԁміг-мозыс кагаыс паԍкӧԁӧма, зелӧԁӧма кӧјԁыс петан тујсӧ, сеԍԍа і поткӧԁӧма сіјӧс. Вірыс петӧма рушкуас, а маткаԍыс — ортсӧ. Уна вір петӧмысла і бер- гӧԁчӧма Ӧԋіԍԍалӧн јурыс ԁа кыкыԍ саԃтӧгыс уԍлӧма. Ԁумајта-ԁа, вірыс мӧԁ-пӧв-на вермас рушкусӧ тыртны, віас Ӧԋіԍԍаӧс. Ӧԁјӧнҗык мӧԁӧԁі боԉԋічаӧ нӧԍілкала. Час-мыԍԏі Ӧԋіԍԍа оператсіја-вӧчан пызан-вылын-ԋін кујліс. Вунԁалім кынӧмсӧ, — паԍтала ԍув костјасыс тыр вірӧн. Маткаԍыс петан ӧԏі кӧјԁыс-петан-тујас тӧлыԍӧн-җынјӧнԍа кага. Кага веԍтіыс везјыс потӧма, сеті і петӧма вірыс. Кагасӧ ԁа везсӧ лоі вунԁыны, шыбытны ставнас. Егӧ-кӧ, еԍкӧ, шыбытӧј, ӧткоԃ — кагаыс маткаас, еԍкӧ, ез веԍкав, быԁміс кынӧмас ԁа чужны ез-жӧ вермы. Рушкуас кјԍԍӧм вірсӧ лоі куравны ԁа бӧр Ӧԋіԍԍалыԍ кынӧмсӧ вурны. Сіԇікӧн Ӧԋіԍԍаӧс мі мезԁім кулӧмыԍ. Нӧбаԍігӧн-кӧ нывбабалӧн кага быԁмӧ оз маткаас, а кӧјԁыс ветлан тујас ԉібӧ кынӧмас матка-сајас, сещӧм нӧбаԍӧм шуӧны маткасај нӧбаԍӧмӧн (вԋематочнаја беременноԍԏ). Ԍіјӧ овлывлӧ сещӧм нывбабајаслӧн, коԁјаслӧн кынӧмулыс јона віԍлӧ ԁа мунӧ јеԁ-ԉак. Віԍмӧм кӧјԁыс-петан-тујӧԁ ај-кӧјԁысӧн кӧјԁысаԍԍӧм еԋ-коԉк кӧјԁыс артманінԍаԋ вуҗны маткаӧ оз вермы, сіԇі туј-вылас і ԍібԁӧ. Сені сеԍԍа завоԃітӧ быԁмыны. Быԁмӧ, — поткӧԁӧ везсӧ. Гырԁыс кіԍԍӧ рушкуӧ. Нывбаба зев регыԁӧн веԁмас ојԁны вірнас, — кулӧ. Со-ӧԁ кущӧм омӧԉ матка-сај нӧбаԍӧмыԁ. Тащӧм пріччаыс-кӧ лоӧ, нывбабаӧс колӧ регыԁҗык воԁтӧԁны воԉпаԍӧ, кынӧм-вылас пуктыны мешӧкын јі ԁа ӧԁјӧҗык корны ԁокторӧс. Јур бергӧԁчӧмыс ԁа омӧԉтчӧмыс-кӧ соԁӧ, нывбабаӧс кулӧмыԍ мезԁыны поԅӧ сӧмын регыԁҗыка оператсіја вӧчӧмӧн. Матка-сај нӧбаԍӧм-мыԍԏі сеԍԍа унҗык нывбабаыс кагатӧ оз-ԋін вајны.

Кӧјԁыс артманін пыкӧс, јӧнгыԉјас-ԁа.

Габӧ-Петыр-Насталы 18 арӧс. Во-ԋін сіјӧ верӧс-сајын. Локтіс ме-орԁӧ јуаԍны — оз-ӧ нӧбаԍ. Кынӧмӧј-пӧ понԁіс ыҗԁыны-а, тӧлыԍԍа пыр-на ем ԁај каԁын. А нӧбаԍыԍыԁлӧн-ӧԁ сіјӧ оз овлы. — Віԍтав, міса, Наста, — јуала ме сылыԍ; — ныв-ԁырјіыԁ кынӧмыԁ ез ыҗԁыв? — Ӧтчыԁ быԏԏӧ кажітчӧ-коԃ вӧлі пыктӧмӧн ԁа ԋекоԁлы ег петкӧԁчыв, шуа, міԍа, тајӧ прӧста, — щӧга. Сеԍ- ԍа тӧлыԍԍаӧј пыр вӧлі ас-каԁас, муніс ԉучкі, віԍӧԁтӧг: зонјаскӧԁ ег уԅлыв, ег овлы ԋекоԁкӧԁ, — ме сіјӧс сіԇі і еновті, щӧгӧмтујӧ і коԉтчі. Таво сеԍԍа рӧштво-ԁырјі ԁруг зев јона понԁіс орјӧԁлыны кынӧмӧс, ог тӧԁ мыј лоі. Ме віԁлалі Настаӧс. Сылӧн шујга кӧјԁыс-артманінас кага-јур-ыжԁа-кымын зевтчӧм гаԃ, ваӧн тыртӧма быԏԏӧ-кӧ. Віԍӧм тӧԁмавны вӧлі кокԋі. Тајӧ кӧјԁыс артманінӧ быԁмӧм гаԃ-коԃ пыкӧс — јӧнгыԉ, шуԍӧ кістаӧн. Сіјӧс-кӧ он вунԁы, он вӧч оператсіја, — пыкӧсыс пыр кутас ыҗԁыны, соԁны, рушку-кучіктӧ паԍкӧԁны. Мортыԁ быԏԏӧ нӧбаԍӧ. Зелӧԁӧмԍыԁ кынӧмыԁ кутас віԍны. Унаыԍ пыкӧс-ԁырјі тӧлыԍԍа бырӧ. Віԍыԍ ӧԁјӧ омӧԉтчӧ, ебӧсыԍ уԍӧ. Сеԍԍа пыкӧс гаԃԃыс вермас потны, секі нывбабаыԁ кулӧ. Кор ме тајӧс ставсӧ віԍталі Насталы, сіјӧ ачыс кутіс щӧктыны вӧчны оператсіја. Оператсіја муніс бура, кіста-пыкӧс шыбытім. Ӧні сы-бӧрын кујім во-ԋін коԉі. Наста ԇоԋвіԇа. Быԁтӧ пі.

8-ԁ ԍер. Ԍіԅім-пӧв ічӧтмӧԁӧм матка ԁа кӧјԁыс-артманін, пыкӧс. Збыԉыс-інӧ тајӧ ԍерпас ԍіԅім-ыжԁа лоӧ.

Мӧԁыԍ ме-орԁын со кущӧм кістаӧн віԍыԍ вӧлі. Вајісны боԉԋічаӧ Ԍемӧ-Уԉԉанаӧс. Кынӧмыс сылӧн кымынкӧ во-сајын-ԋін понԁӧма быԁмыны. Сіјӧ бурԁӧԁчӧма гортас быԁ-пӧлӧс-турун-сулӧԁӧм ва јуӧмӧн, зыраԍӧмӧн, „тӧԁыԍ-бабкајаскӧԁ" пывԍӧԁчӧмӧн. Ԋемтор, ԃерт, абу отсалӧма, сӧмын кынӧмыс пыр ӧтарӧ ыҗԁӧма. Бӧрја лунјаснас веԍіг ветлӧԁлыныс абу кутӧма вермыны. Боԉԋічаӧ мунны ԁокторјаслы петкӧԁчыны полӧ вӧлӧм. Бабітчыԍјас јона повԅӧԁлӧмаӧԍ: мунан-кӧ-пӧ ԁокторјасыԁ ԋемжаԉіттӧг став кынӧмтӧ вунԁаласны. Уԉԉана зев јона омӧԉтчӧма: ԋоԋјасыс коԍмӧмаӧԍ, кіјасыс, кокјасыс пԉеԏ-коԃӧԍ вӧсԋіӧԍ. Лолалӧ зев ԍӧкыԁа. Кынӧмыс бӧчка-коԃ, тырыс ва. Уԉԉана кеммыԍӧ& бурԁӧԁны сіјӧс. Ме пырсӧ ег вермы тӧԁмавны віԍӧмсӧ. Уна-лун лоі пуктыны сіјӧс тӧԁмалӧм-вылӧ. Вӧлӧмакӧ, Уԉԉаналӧн кынӧмас быԁмӧма зев ыҗыԁ пыкӧс, рущку-пастаыс-ԋін. Ме понԁі корны вӧчны оператсіја.

9-ԁ ԍер. Кістаа кӧјԁыс-артманіна нывбаба.

Гортсајасыс кутісны пыкԍыны сыыԍ, оз-пӧ ков, кулас-пӧ; ԉекарствоӧн-пӧ бурԁӧԁӧј. — Ԋекущӧм ԉекарство-ԋін, міԍа, оз отсав талы, — шуа ме налы. — Аԍныԁ аԁԇанныԁ, луныԍ-лунӧ віԍыԍ омӧԉтчӧ. Еновтаԁ-кӧ тајӧс таԇі, регыԁ кулӧ. Најӧ повԅісны кулӧмԍыԁ ԁа коԉісны Уԉԉанаӧс оператсіја-вылӧ, Уԉԉаналыԍ вунԁі кынӧмсӧ, воԍті гырк-пыщкӧссӧ. Сені зев ыҗыԁ, ва тыра кіста-гаԃ. Кык веԁра ва леԇім ортсӧ. Кістасӧ вунԁім, шыбытім. Кынӧмсӧ бӧр вурім. Кынӧ- мыс сылӧн јона чіні. Уԉԉана регыԁӧн бӧр бурԁіс ԁа петіс боԉԋічаыԍ. Щӧкті сылы бурҗыка ԍојны-јуны. Ӧні сіјӧ ԇоԋвіԇа, олӧ бура. Уҗалӧ быԁ-пӧлӧс уҗ.

• * *

Тајӧ ԋігаас нуӧԁӧма ԍорԋіјас меԁԍаҗык щӧкыԁа овлан нывбаба-віԍӧмјас-јылыԍ. Віԍталӧма быԁтор, мыј колӧ тӧԁны нывбабалы віԇны бура асԍыс ԇоԋвіԇалунсӧ. Сӧмын віԁчыԍӧмӧн ԁа бура-олӧмӧн нывбаба лоас ԇоԋвіԇа ԁа вајас-быԁтас ԇоԋвіԇа, јон чеԉаԃ. Нывбабалы, меԁԍа-ԋін нӧбаԍыԍ нывбабалы унҗыкыԍ колӧ петкӧԁчывны ԁокторлы. Сіјӧ віԍталас кыԇі теныԁ овны, мыј керны, меԁым ԇоԋвіԇалуныԁ оз торкԍы. Тајӧ ԋігаыслӧн колӧмыс сещӧм-жӧ: отсавны нывбабалы лоны ԇоԋвіԇаӧн. Јурінԁалыԍ: Ԉістбок. Тӧлыԍԍа................................ 5. Нӧбаԍӧм..................................... 8. Јеԁ-ԉак (беԉі).........................16. Тріпперӧн віԍӧм-вӧсна кагавајтӧм . 18. Трјппер-вӧсна шојмӧм...................20. Јешщӧ кагавајтӧм-јылыԍ.................21. Јешщӧ мыј вермас лоны тріппер-вӧсна. . 22. Віртӧм-вӧсна тӧлыԍԍа бырлӧ .... 23. Рӧԃіԉнеј горачка........................ , Вір-мунӧмјас...........................25. Кага вӧтлігӧн вермас ԁојмыны матка . 26. Пыкӧсјас (јӧнгыԉјас)-вӧсна вір-мунӧм . . 27. Рак-віԍӧм . . ....................28. Оператсіјаӧн бурԁӧԁӧм рак . . . . 31. Матка ӧшӧԁчӧм..........................32. Ԉоквіԍӧм (ԍіпіԉіс).....................33. Маткасај нӧбаԍӧм (вԋематочнаја беременноԍԏ). 34. Кӧјԁыс арманін пыкӧс, јӧнгыԉјас-ԁа . . 36.