Пос: различия между версиями

Материал из Wiki FU-Lab
Перейти к навигации Перейти к поиску
Нет описания правки
(Полностью удалено содержимое страницы)
Строка 1: Строка 1:
Г. Н. Сперанскіј.
Быԁтыԍыԍ
мамјаслы.
Кӧміӧн лӧԍӧԁіс А. Чеусова.


1925-ԁ во.
Комі ԋіга леԇан-ін.
Сыктывԁін кар.
Коми Издательство
Имеются в продаже следующие издания.
Для детей:
Посԋі чој-воклы мојԁанкывјас .... — 08
Мојԁанкывјас ...... ...... — 04
Бобо-бобӧ........................... ... 04
Мајбыр . .............'. . — 20
Кӧԇыԁју-ԁор керка ...................... — 12
Чеԉаԃ ворсанторјас ....... — 60
Учебники:
Шыпас јӧртӧԁ ...... 10
Комі грамаԏіка туј піԍкӧԁыԍ............ — 50
Ічӧт школаын во гӧгӧрԍа уҗ .... — 20
Отсӧгтор............................... — 20
Художественная литература:
Вој тӧв шувгӧм................. . . - 10
Гӧрԁ пӧԉан . ........................... — 12
Ԍылан-лыԃԃанјас Ԋобԁінса Вітторлӧн . 1 00
Щын................ .... — 80
Шонԁі петігӧн ԇоріԇ коԍміс................ 20
Рајын ... — 15
Гуԁраԍӧм . ............................. — 25
Гора Омра ........................... -.. 25
Нывбабајас 1 00
Олыштан ԁа муса лоӧ ..... . . — 50
Коԁі мыжа? ........................... — 80
Воԇԇа олӧм ............................ — 40
Кеԉыԁ-лӧз бант......................... — 25
Щыкӧԁӧм морт ..... . . . . — 25
Агіт-пјесајас . ...........................80
Парма јоԉ.............................. — 20
Енӧ бӧрԁӧј шојјас вылын................ — 20
Г. Н. Сперанскіј.
Быԁтыԍыԍ
мамјаслы.
Коміӧн лӧԍӧԁіс А. Чеусова.
1925-ԁ во.
Комі ԋіга леԇан-ін. Сыктывԁін кар.
Зырлит № 216.
Гіжыԍԍаԋыс.
Кӧԏа і ԋӧжјӧԋікӧн, но выԉ-нога олӧм пырӧ ԃеревԋајасӧ. Мужікјасыԁ еԍкӧ вежԍӧны-ԋін оласногнаныс, ԁа-ӧԁ меԁ-пемыԁ војтырыс ԃеревԋаас — нывбабајас — і најӧ понԁісны вежԍыны. Креԍԏанкаыԁ ӧні оз-ԋін кывтӧм пемӧс-пыԃԃі ов, — мортӧн аԍсӧ лыԃԃӧ. Меԁԍа-ԋін оласног вежԍӧмыс тӧԁчӧ том-нывбабајаслӧн, ічмоԋјаслӧн. Ӧніја ічмоԋыԁ аслас кагаыслы оз-ԋін ԍмерттӧ кор, лӧԍӧԁчӧ быԁтыны ԇоԋвіԇа мортӧс. Сіјӧ јуаԍӧ ԁокторјаслыԍ, бабкајаслыԍ: кыԇі еԍкӧ бурҗыка быԁтыны чеԉаԃӧс, мыјӧн верԁны, кор верԁны. Віԍмас кӧ кагаыс, зіԉӧ бурԁӧԁны.
Унҗык ԃеревԋајасын пеԉшӧрјас, бабкајас абуӧԍ-на. Јуаԍны бура быԁтыԍӧм-јылыԍ ԋекоԁлыԍ. Сы-вӧсна і леԇԍӧ тајӧ ԋігаыс. Ԋігаыԁ-ӧԁ — меԁ-бур ԁругным міјан: быԁтор віԍталас, быԁтор-вылӧ велӧԁас.
Важӧн еԍкӧ тащӧм ԋігајасыԁ вӧліны-жӧ, ԁа ез веԍкавлыны ԃеревԋајасаԁ. Сеԍԍа-ӧԁ роч ԋігајастӧ пемыԁ-комі-нывбабаыԁ, тӧԁӧмыԍ, ачыс ез лыԃԃыв ԋі јӧзлыԍ лыԃԃӧмсӧ ез кывзыв. Тӧԁтӧм кывнаԁ боргӧмтӧ мыј кывзан. Ӧні, ачыс-кӧ оз куж лыԃԃыныс, піыс ԉібӧ нылыс лыԃԃасны, сіјӧ сӧмын кывзас ԁа пеԉсајас ԍуркԋалас.
Кущӧма быԁтан, сещӧма і быԁмас.
ԇоԋвіԇа кагаыԁ — бур гаж баԏ-мамлы. Чачаӧн-моз ворсӧны сіјӧн, ԋімкоԃаԍӧны. Мӧԁарӧ, віԍыԍ кагаӧн — ԇік мат. Лун ԋі вој ԋекущӧм спокој абу. Мамыс, коԋӧр, шојтчӧг оз аԁԇыв. Унаыԍ кагаыскӧԁ щӧщ бӧрԁас. Ԁа мыј, ԍінванаԁ-ӧмӧј верман отсавны. Бӧрԁас-бӧрԁас кагаыԁ, мучітчас ачыс, мучітас мамсӧ — сеԍԍа кулӧ, ԉібӧ коԉтчас овны ӧԁва-ловјӧн, віԍлӧсӧн. Гаж пыԃԃі ԁа отсаԍыԍ-пыԃԃі мам-баԏыслы нем-кежлас шог ԁа ԉішнеј ԋаԋԍојыԍ.
Колӧ еԍкӧ кыԇкӧ вӧчны меԁым кагаыԁ ԇоԋвіԇаӧн быԁміс, меԁым сіјӧ пыр ԋімкоԃаԍан-тор вӧлі.
Кыԇ-жӧ еԍкӧ сіԇсӧ вӧчны? Мыј керны?
Меԁԍа војԁӧр, быԁ быԁтыԍыԍлы колӧ тӧԁны кыԇі ԁа мыјӧн верԁны кагајасӧс. Сеԍԍа — кыԇі віԇны најӧс, ԁӧԅӧрітны. Кагаыԁ-кӧ віԍмас, ӧԁјӧнҗык колӧ петкӧԁлыны сіјӧс ԁокторлы ԉібӧ пеԉшӧрлы. Ԃеревԋаса бурԁӧԁчыԍјаслыԍ — пывԍӧԁчыԍјаслыԍ ԁа веԍкӧԁчыԍјаслыԍ — — оз ков кывзыны.
Быԁӧн-ԋін ӧні тӧԁӧны: кужтӧгыԁ, тӧԁтӧгыԁ-пӧ-тај ԋемтор оз артмы. Сіԇкӧ, велӧԁчытӧм бурԁӧԁчыԍјас-помԍыԁ ԋекущӧм бур-жӧ оз вермы лоны. ВелӧԁчытӧгыԀ он куж і быԁтыԍныԁ.
Быԁ-ԍікас уҗ вӧчны колӧ велӧԁчыны кужыԍ, тӧԁыԍ мортлыԍ; сіԇ-жӧ і быԁтыԍны. Велӧԁчӧј сещӧм јӧзлыԍ, коԁјас немыс сіјӧ уҗ-вылын олӧмаӧԍ, ӧԏвеԁајталӧмаӧԍ быԁтыԍӧмтӧ уна-ногӧн.
Тајӧ ԋігаас і лоӧ гіжӧма кыԇі віԇны-ԁӧԅӧрітны кагајасӧс, мыјӧн кор верԁны, меԁым верԁӧм-помԍыԁ оз віԍмы, оз кув кагаыԁ.
Меԁԍа јона посԋі чеԉаԃјас кулӧны артыртӧԇ, нӧшта гожӧмјасын. Міјан госуԁарствоын арӧсӧԇыс сӧмын җын кагаыс олӧ, мӧԁҗынјыс — кулӧ. Мыјла-нӧ сіԇі? Коԁі најӧс віалӧ? — Аԍным, кужтӧг віԇӧмнаным. Кагајасыԁ ӧԁ аԍныс ԍојны-јуны-ԋі, віԇны аԍнысӧ оз вермыны: вывті слабіԋікӧԍ најӧ, вынтӧмӧԍ.Мі-кӧ огӧј понԁӧј отсавны налы, огӧ верԁӧ-уԁӧ најӧс колантор-
јасӧн, огӧ віԇӧ ԁӧԅӧрітӧ — быԁмыны најӧ оз вермыны. Сы-вӧсна-ӧԁ і пузчужӧм кагајасыԁ меԁ-јонасӧ кулалӧны. Мам-јӧв-пыԃԃі кагаыԁлы вомаԁ ԍујалӧны рокјас, ԋакԉалӧм ԋаԋ, рузум-ԋоԋ*) ԍетасны. Сыыԍ кагајастӧ мыт боԍтӧ, сеԍԍа куласны. Воҗын-кымын-кӧ куш мам-јӧлӧн верԁны кагатӧ, најӧ кӧԏ і віԍмыласны мытнаԁ, бӧр бурԁасны ԁа ловјӧн коԉасны.
Сіԇкӧ меԁ-колан-торјыс быԁтысыԍ-мамлы — воҗын верԁны кагаӧс сӧмын мам-јӧлӧн. Мам-јӧлыԁ меԁ-бур, ԇоԋвіԇа ԍојан кагалы. Сіјӧ јӧв-пыщкын ем быԁтор мыј колӧ кагалы ԇоԋвіԇалунсӧ кутны ԁа быԁмыны. Таыԍ-кынԇі ԋекущӧм мӧԁ ԍојан сылы оз ков. Мӧԁ-ԍікас ԍојаныԁ сӧмын ԉок вермас вӧчны. Во җын-мыԍԏі поԅас мыј-ԍурӧӧн верԁыштавны.
Мӧԁтор: быԁ бӧрԁԇӧмыԍ кага вомаԁ мам-ԋоԋтӧ оз ков тувјавны. Сіјӧ зев-жӧ омӧԉ. Ԋоԋӧԁныԁ колӧ кужӧмӧн. Лунјасын ԋоԋӧԁ кагатӧ быԁ кујім час-мыԍԏі. Војјасын ен верԁ, ен велӧԁ сетчӧ. Он-кӧ велӧԁ, 6-8 час саԃмывтӧг кагаыԁ уԅас, ԁа аԍтӧ оз понԁы паԉӧԁны.
Быԁмӧмӧн-щӧщ кагаыԁ јонҗыка ԋоԋаԍӧ, унҗык јӧв ӧтпырјӧ боԍтӧ. Сіԇкӧ шочмӧԁны колӧ верԁӧмсӧ. Меԁ-воԇԇа кујім тӧлыԍсӧ квајтыԍ суткінас верԁ, сеԍԍа шочмӧԁ; 3 ԁа җын — 4 час меԁ верԁӧм костас лоӧ; суткінас сӧмын вітыԍ ԋоԋӧԁ. Сіԇнаԁ кагаыԁлы лоӧ бур: он пыр тырт сылыԍ кынӧмсӧ, ԁај аслыԁ лӧԍыԁ — мынлан кага-ԁінԍыԁ.
Лунјасын-кӧ кагаыԁ уԅӧ ԁорвыв 4 час, верԁныԁ колӧ саԃмӧԁны. Војјасын ен саԃмӧԁ, меԁ уԅас.
Кыԇі-нӧ еԍкӧ бӧрԁыԍ кагасӧ бурӧԁны, он-кӧ ԋоԋӧԁ?“ — јуаласны унаӧн. Ме налыԍ воча јуала: „Сӧмын-ӧ-нӧ кагаыԁ щыг-вӧсна бӧрԁӧ?“ — Оз. Бӧрԁӧ сіјӧ кор ва-вылын, ԉакԍӧма, куртчалӧ коԁкӧ, омӧԉа тӧбӧма, ԁӧрӧмыс ԉібӧ рузумыс кусіԋтчӧма ԁа ԁојԁӧ. Віԍтавны сы-јылыԍ сіјӧ оз вермы, сеԍԍа і горӧԁас. Ԉучкі верԁны-кӧ кагатӧ велӧԁан, кујім часыԍ воԇ
*) Ԁӧра-ԋоԋ.
щыг-вӧсна ԋӧтчыԁ кагаыԁ оз горӧԁ. Мӧԁ-тор-вӧсна секі сіјӧ бӧрԁӧ. Мӧԁлаыԍ вӧснасӧ колӧ корԍны.
Којмӧԁ: ԋоԋӧԁны кагатӧ со кыԇі колӧ: ӧԏі верԁӧмын ӧԏі ԋоԋнас, мӧԁын — мӧԁнас. Кыкнан ԋоԋԍыс ӧԏі верԁӧмас поԅӧ ԍетны сӧмын во җын-мыԍԏі. Секі ӧԏі ԋоԋԍыԁ јӧлыԁ оз-ԋін тырмымӧн ло.
Ԁырӧ кагајасӧс ԋоԋӧԁны быԁ верԁӧмын?
Пӧттӧԇыс колӧ ԋоԋӧԁны кагајастӧ. Кагаыԁ пӧтас ԁа унмовԍас-кӧ колӧ ԋӧжјӧԋікӧн ԋоԋтӧ кыскыны кага вомԍыԁ, кагатӧ воԁтӧԁны. Ԇоԋвіԇа кага пӧтӧ мінут 10-15-ӧн. Мукӧԁыс регыԁҗыкӧн пӧтӧны; ԁырҗык-кӧ лоӧ најӧс ԋоԋӧԁӧма — горԇавны понԁасны. Сещӧмјассӧ ещаҗык колӧ верԁны. Унмовԍылӧм-бӧрын-кӧ саԃмылас сіјӧ, ԋоԋтӧ секі оз-ԋін ков ԍетны. Вывті ԍојӧмысла кагаыԁ віԍмӧ. Горԇӧԁлыны сіјӧс понԁас, кынӧмыс ԁунԁас — із-коԃ чорыԁ лоӧ, унаыԍ понԁас рузумјастӧ ԉакӧԍтны, уԅны ԉучкі оз кут вермыны, пыр понԁас бӧрԁны. Ічӧԏік морттӧ віԍӧмыԁ јона топӧԁас.
Меԁым сещӧм ԃівӧыс оз ло, колӧ віԁчыԍӧмӧн кагатӧ верԁны. Віԍмӧмԍыԁ віԁчыԍныԁ-ӧԁ кокԋіҗык віԍмӧм-бӧрас бурԁӧԁчӧм-ԁорыԍ. Сы-вӧсна јона колӧ віԁчыԍны кагајастӧ віԍмӧԁӧмыԍ.
Кага верԁӧм воԇвылаԁ ԋӧтчыԁ оз ков морӧсјасԍыԁ јӧвтӧ ортсӧ леԇны, абу бур сіјӧ.
Оз ков кагајастӧ качајтны ԋі тракјӧԁлыны, меԁԍа-ԋін верԁӧм-бӧрын: зев сіјӧ омӧԉ. Ԋекыԇі оз ков ворсӧԁны-ԋі: воԁтӧԁ ԁа меԁ кујлӧ.
Ԋоԋӧԁчігӧн оз ков сулавны ԋі ветлӧԁлыны. Ԋоԋӧԁчӧмыԁ-ӧԁ зев ыҗыԁ уҗ: сы-сајын быԁса мортлӧн олӧмыс. Сек-кежлӧ быԁԍама мукӧԁ уҗјас-ԋін колӧ еновтлыны.
Ԋоԋӧԁчыныԁ завоԃіттӧԇ кіјастӧ колӧ мыԍкыны зев мічаа. Сіјӧ моԁаыс міјан абу-на — ԋоԋӧԁчӧмтӧ уҗ-пыԃԃі огӧј пуктӧј-ԁа, — еԍкӧ колӧ. Кіјасыԁ міјан абу пыр сӧстӧмӧԍ. Колӧ мыԍкавны і ԋоԋ јывтӧ, кӧԇӧԁӧм пуԅӧԁлӧм ваӧн. Ԋоԋӧԁчігӧн колӧ пукавны вӧрӧшітчытӧг, меԁым ԋоԋнас оз тупкыԍ кагаыԁлӧн нырыс. Тупкыԍаскӧ-ӧԁ, лолавныс ԋекыԇі лоӧ. Ԋоԋӧԁчігаԁ ԋоԋтӧ ԉічкыштав певнаԁ. Ԋоԋӧԁчӧм-бӧраԁ ԋоԋ-
јастӧ ԁа ԋоԋјывјастӧ бара ванаԁ пожјышт, чышкы сӧстӧм чышкӧԁӧн.
Ԁурка ԋоԋјастӧ віԇӧмыԍ ԋоԋјывјасыс вартчылӧны, віԍӧны. Вермас пыктыны, орӧԍԍыны. Секі лоӧ чӧвтчыны кагатӧ верԁӧмыԍ, ԁа бурԁӧԁчыны. Кагаыԁ мам-јӧвтӧг коԉас, щӧщ віԍмас, омӧԉтчас. Ԁурка ԋоԋтӧ віԇӧмыԍ ԋоԋ-помԍыс кагајасыԁ віԍмылӧны-і: вом-пыщкӧсыс быԏԏӧ јеҗыԁ кеԋӧн вевԏԏыԍас. Кага ԋоԋаԍны оз кут вермыны, ԁојмӧ вомпыщкӧсыс. Щыгјавны лоӧ сылы. Мыт-кӧ боԍтас секі, кагаыԁ вермас кувны.
Вом пыщкӧссӧ кагаыԁлыԍ — верԁӧм-воԇвылаԁ ԋі верԁӧм-бораԁ — ԋӧтчыԁ ен ԋірт. Меԁ старукајасыԁ-кӧ щӧктӧны ԋірсԋітны, ен кывзы налыԍ.
Кагајаслӧн вом пыщкӧс віԍмылӧ кыԇ-ԍурӧ верԁӧмыԍ, мыԍкытӧм ԋоԋӧн ԋоԋӧԁӧмыԍ, рузум-ԋоԋјасыԍ. Каԅалан-кӧ вом пыщкӧс віԍӧмсӧ, пырыԍтӧм-пыр-жӧ мун ԁоктор-ԁінӧ. Сіјӧ віԍталас теԁ, мыј вӧчны.
„Мыј поԅӧ ԍојны ԋоԋӧԁчыԍјаслы ԁа мыј оз поԅ?“ јуавлӧны ԋоԋӧԁчыԍ мамјас.
Ԍојны поԅӧ быԁтор мыј і ԋоԋӧԁчытӧԇыԁ ԍојлін, сӧмын меԁым ԍојан-вӧснаыс гырктӧ оз јӧрт, кынӧмыԁ оз віԍмы ԁа мыт оз боԍт. Лукыԍ ԁа чеснӧкыԍ віԁчыԍыштны-жӧ колӧ. Сеԍԍа мукӧԁ тор: шомајасӧс, солајасӧс, мукӧԁ граԁвыв пуктасјастӧ — пӧттӧԇыԁ ԍој. Вінајас, сурјас ԋӧԏі оз ков секі јуны. Шуӧны: сурыԍ-пӧ јӧлыԁ соԁӧ. Ен ескы, пӧрјаԍӧм тајӧ лоӧ. Сурԍыԁ ӧԏі војт јӧлыԁ оз соԁ, сӧмын унҗык-кӧ јуан, јурыԁ віԍмас ԁа лолавныԁ ԍӧкыԁҗык лоӧ — ԁунԁан.
Ԋоԋӧԁчыԍ мамлы колӧ віԁчыԍны вывті уҗалӧ-мыԍ. Кокԋіԁҗыка уҗав секі ԁа унҗыкыԍ шојтчы. Секі јӧлыԁ тенаԁ оз чін, ԁа ԇоԋвіԇа луныԁ бурҗык лоӧ. Ԍӧкыԁа уҗалыԍ ԋоԋӧԁчыԍ аԋ регыԁҗыка віԍмӧ ԋоԋӧԁчытӧм аԋјасыԍ.
Ԇоԋвіԇа мортӧс быԁтыны — зев ыҗыԁ уҗ. Сы-вӧс-на быԁтыԍыԍјасӧс колӧ віԇны кокԋіԁҗыка, мезԁыны ԍӧкыԁ уҗјасыԍ. Мукӧԁ меԁ на-пыԃԃі вӧчасны.
Гӧгӧрвоыԍ мужік, віԇ асԍыԁ бабатӧ, ԁорјы сіјӧс еԋка-ајка-воԇас: најӧ-ӧԁ кокԋіԁҗыка уҗӧԁӧмыԍ јона увгылӧны.
Ԋоԋӧԁчыԍ аԋ, кага уԅігјасаԁ быԁлун петав ывлаӧ час кык-кымын-кежлӧ, лолыштны сӧстӧм сынӧԁӧн.
Пыр-кӧ-ӧԁ понԁан пукавны керкааԁ, оз кут чӧстыны ԍојныԁ. Јӧлыԁ тенаԁ секі чінӧ. Сеԍԍа, щӧкыԁҗыка секі колӧ пывԍыны, ԉібӧ гортаԁ мыԍԍыны. Пеԉк аԋлӧн ԇоԋвіԇалуныс бурҗык, сы-вӧсна — кагаыс лоӧ ԇоԋвіԇа.
Мыјӧн выԉыԍ ԍӧктан, пыр-жӧ колӧ јуаԍны ԁокторлыԍ ԉібӧ бабкалыԍ: поԅӧ оз теныԁ ԋоԋӧԁны кагаӧс аԉі колӧ чӧвтчыны сыыԍ? Мукӧԁ нывбабаыс пӧшԏі выԉыԍ чеԉаԃаԍтӧԇ вермӧны ԋоԋӧԁчыны, мукӧԁыс оз. Сещӧмјасыслӧн куԅасӧ ԋоԋӧԁчӧмԍыс асланыс ԇоԋвіԇалуныс вошӧ. Ԁокторыԁ віԁлалас тенӧ ԁај віԍталас мыј колӧ керны.
Ԁыр-ӧ ԋоԋӧԁны кагаӧс мам морӧсӧн?
Ԋоԋӧԁ арӧс тыртӧԇыс. Гожӧмын-кӧ арӧсыс тырӧ, поԅӧ ԁырҗык. Кӧԏ кыԇі-а, ӧкмыс тӧлыԍыԍ воԇ оз ков кагаӧс ԋоԋыԍ чӧвтны.
Арҗынја кагаӧс, мам-јӧлӧн-кынԇі, колӧ верԁыштавны мукӧԁ-торјасӧн, меԁԍа — рокјасӧн: ріс рок, зӧр шыԁӧса, маннеј, гречука рок.
Кыԇі-жӧ еԍкӧ рокԍӧ пуны сы-ыжԁа кагаыслы?
Боԍт кык щајнеј-паԋ шыԁӧс ԁај пу сіјӧс стӧкан-мынԁа ваын. Солышт ԋеуна. Артмас стӧканҗын-мынԁа кіԅеріԋік рок. Кіԅерт сіјӧс стӧканҗын-мынԁа пуԅӧԁлытӧм мӧс-јӧлӧн, сеԍԍа, гуԁраліг-тырјі, пуԅӧԁ ставсӧ. Јуммӧԁ щајнеј паԋ-тыр сакар-пыԅӧн. Шыԁӧсыԁ меԁым мічаа ԋебԅас, рокыԁ кӧкыԉӧԍтӧм лоӧ.
Рокнаԁ сӧмын ӧтчыԁ лун-кежлӧ колӧ верԁны, морӧсӧн верԁан каԁын. Стӧканыԍ уна ен верԁ. Кор кагаыԁ велалас роктӧ ԍојны, куш јӧв-вылын колӧ сіјӧс пуны. Сӧмын совтӧ ԁа сакартӧ ен вунӧԁ пуктыны.
Рокӧн-кынԇі арҗынја кагаӧс поԅӧ верԁны вотӧсыԍ пуӧм кіԍеԉӧн. Пуігас стӧкан ва-вылӧ пуктыны щајнеј-паԋ картупеԉ пыԅ. Сакартӧ унҗык колӧ пуктыны, меԁым кісеԉыс јумов вӧлі.
Кӧкјамыс тӧлыԍԍа кагаӧс ӧтчыԁ лун-кежлӧ верԁны ԍвежеј выја пуӧм картупеԉӧн ԉібӧ морковӧн. Вы-
јавтӧԇыс кертупеԉсӧ колӧ леԇны сысјаԍан-пыр, меԁым ԋебыԃік рок-коԃ лоӧ.
Кага гырктӧ-кӧ понԁас јӧртавны, лун-кежлӧ ӧтчыԁ поԅӧ јуктавны 3-4 щајнеј-паԋ ӧміԇ ваӧн. Ӧміԇсӧ варӧԁтӧԇыс колӧ пожјыштны сіјӧс пуан ваӧн. Сеԍԍа пуктан сӧстӧм рузумӧ *) ԁај чабрӧԁлан.
Сіԇкӧ 8 тӧлыԍԍа кагатӧ со кыԇі колӧ верԁны:
7 час асылын мам-јӧлӧн.
10 1/2 „ „ 1 стӧкан јеҗыԁ сукара крӧшкіа вотӧса-кіԍеԉӧн, ԉібӧ пож-пыр леԇӧм картупеԉ рокӧн выјалӧмӧн.
2 часын лунын — бара ԋоԋӧԁны ԁа 3-4 паԋ ӧміԇ ва ԍетны.
5 1/2 „ „ мӧс јӧлӧн пуӧм ӧԏі стӧкан рокӧн.
9-10 „ рытын — ԋоԋӧԁны (еща-ԋін-кӧ јӧлыс, кыкнан ԋоԋԍыс).
Верԁӧм костјасын кагаыԁлы ԋемтор оз ков ԍетны,
ԋаԋ ԋі кӧлач. Сыыԍ сӧмын кынӧм-віԍӧм вермас боԍтны. Мыԏітны ԁа восӧԁны кутас кагатӧ.
Ԋекор ен ԍет кагаыԁлы тыртӧм ԋоԋ (мӧс-ԋоԋ ԉібӧ ԁӧра-ԋоԋ). Веԍ ԋоԋаԍӧмыԁ абу бур, ԁај вом пыщкӧссӧ вермас віԍмӧԁны. Зев-щӧкыԁа-ӧԁ ԍурԋоԋјастӧ креԍԏанкајасыԁ оз-на мыԍкавны. Мукӧԁ-ԁырјіыс кԉашщеј ԁук петӧ ԍурԋоԋԍыԁ, а мі пыр тувјалам сіјӧс кага вомаԁ. Унаыԍ ԋоԋыс рыԍмӧм јӧвнас ԇікӧԇ тупкыԍлӧ.
Быԁ шыаԍӧмыԍ кагатӧ оз ков качајтны: коԉмӧ сіјӧ секі. Меԁ-бур, ԃерт, ԇікӧԇ шыбытны кага качајтӧм моԁасӧ. Тӧԁмавны колӧ мыј-вӧсна бӧрԁӧ сіјӧ, лӧԍӧԁны ԉучкі лаԁнӧ, — сеԍԍа меԁ кујлӧ. Ічӧԏіка кӧԏ і бӧрԁыштас, ԋемтор. Омӧԉыс сыыԍ абу. Мі, велалӧмаӧԍ-ԁа, мыјӧн бӧрԁԇыштас кагаыԁ — вомас ԋоԋ тувјалам ԉібӧ зыркјӧԁлам-качајтам. Скӧрмам горзӧм-вылас ԁа ԉокыԍ: кагаыԁ зыпкаԍыс кыпавлӧ. Ыжыԁ морт
*) Ԁӧра-торјӧ.
качӧԁалігӧн ԋемтор оз вермы шуны-а, кагаыԁ ԃерт-ԋін: повԅӧмысла ԁа саԃ быртӧԇыс коԉмӧмысла, ԃерт, лаԋтас. Лаԋтӧмсӧ сылыԍ бураԍӧмӧн лыԃԃам. Со-ӧԁ тӧԁтӧгыԁ кущӧм ыҗыԁ ԉок вӧчам: ԇоԋвіԇа кагаӧс віԍмӧԁам.
Меԁԍа-ԋін колӧ віԁчыԍны кагајастӧ рузум-ԋоԋӧн ԋоԋӧԁӧмыԍ. Ԋакԉалӧм ԋаԋӧн ԁа кӧлачӧн верԁӧм моԁатӧ шыбыт. Ен ві кагатӧ. Тӧԁ: рузум-ԋоԋӧн ԋоԋӧԁчӧмыԍ кагајас гутјас-моз уна кулӧны.
Сіԇкӧ, быԁтыԍыԍ аԋ, со мыјас теԁ колӧ тӧԁны: пузчужӧм кагајастӧ арҗынјӧԇыс сӧмын морӧс-јӧвнаԁ верԁ; арҗын-бӧрын — ӧтчыԁ ԉібӧ кыкыԍ ԋоԋӧԁӧм-пыԃԃі — поԅӧ рокӧн верԁыштлыны; арӧса кагајасӧс ԋӧжјӧԋікӧн колӧ-ԋін завоԃітны ԋоԋӧԁӧм-пыԃԃі мӧс јӧлӧн верԁны. Ӧтчыԁ ԋоԋӧԁӧм-пыԃԃі стӧкан пуԅӧԁлӧм јӧлӧн колӧ јуктӧԁны. Ԋӧжјӧԋікӧн јӧвтӧ вежӧмӧн кагаыԁ тӧԁлытӧг чӧвтчас ԋоԋԍыԁ.
Ԋоԋаԍӧмыԍ чӧвтӧԁны оз ков гожԍа каԁын, ԉібӧ кага віԍігӧн.
Таԇкӧ, быԁтысыԍ аԋ, понԁан кагатӧ верԁны ԁа ԁӧԅӧрітны ԉучкі, быԁтан ԇоԋвіԇа мортӧс. Унҗык ԁолыԁлун аԁԇылан.
Мӧс јӧлӧн верԁӧм.
Мукӧԁ мамјасыс ԋоԋӧԁчыны оз вермыны: віԍӧ сіјӧ кыԇкӧ, ԉібӧ јӧлыс ԋоԋјасԍыс бырӧма.
Секі колӧ корԍны ԇоԋвіԇа нывбабаӧс, оз-ӧ кутчіԍ, кӧԏ ԋеԁыр, верԁны пузчужӧм кагаӧс. Сӧмын ԋоԋӧԁны оз ков ԍетны. Меԁ нывбабаыԁ сысјалас асԍыс јӧвсӧ сӧстӧм ԁозјӧ, сеԍԍа јуктӧԁны сіјӧн кагатӧ. Јӧзлы оз ков ԍетны кагатӧ ԋоԋӧԁны, ԋі аслаԁ оз ков боԍтчыны јӧзлыԍ кага ԋоԋӧԁны.
Аслаԁ-кӧ морӧс-јӧлыԁ абу, ԋі верԁны ԋекоԁ оз кутчіԍ, секі быԏ лоӧ мӧс јӧлӧн ԉібӧ кӧза јӧлӧн верԁны.
Мӧскыԁлӧн ԋі кӧзаыԁлӧн јӧлыԁ абу нывбаба-јӧв-коԃӧԍ. Кужӧмӧн колӧ најӧн верԁчыны, ԁај ԍӧкыԁ. Мӧс јӧлӧн верԁчӧм-помыԍ чеԉаԃыԁ омӧԉӧԍҗык лоӧны,
віԍлӧсӧԍ. Кулалӧны. Мам ԋоԋԍыԁ-ӧԁ јӧлыс веԍкыԁа кага вомаԁ веԍкалӧ; пырӧ ставыс, мыјыԍ јӧлыс артмӧма, мыј ем јӧв-пыщкас, мыј колӧ кагалы пӧтӧс-вылӧ. Јӧлыс шоныԁ, сӧстӧм. Мӧс јӧлыԁ сещӧм сӧстӧмӧн оз вермы лоны. Војԁӧр-ӧԁ мӧстӧ пӧԁӧԋчаӧ лыԍтан, — јӧлыԁ сені кӧԇалӧ. Мӧс вӧраԍаԋыс, кіԍаԋыԁ, кріԋчајасԍаԋыԁ јӧлыԁ ԋајтчӧ. Нывбабајасыԁ тӧԁӧны мыјԁа ԋајт коԉӧ пӧԁӧԋча пыԁӧсаԁ ԁа сысјаԍанаԁ быԁ сысјаԍӧм-бӧрын. Ԋајт јӧлӧн, тӧԁӧмыԍ, кагајастӧ оз поԅ верԁны, колӧ сіјӧс пуԅӧԁлыны. Пуԅӧԁлӧм јӧлыԁлӧн пӧтӧсыс абу-ԋін уԉјӧлыԁлӧн-мынԁа. Сеԍԍа і мӧс јӧлыԁ ԁа нывбаба-јӧлыԁ кӧрнаныс абу ӧткоԃӧԍ. Мӧс-јӧвтӧ, кагаыԁлы ԍеттӧԇ војԁӧр, колӧ ваӧн сорлавны ԁа і сакаравны. Сакарыс сені еща, абу тырмымӧн.
Кӧԏ кыԇі сорлаԍ, гуԁраԍ, мам-јӧв-коԃ мӧс-јӧлыԁ оз артмы. Сы-вӧсна і омӧԉӧԍ, мӧс-јӧв-вылын олыԍ кагајасыԁ.
Ԇік-кӧ чужанлунԍаԋыс ковмас верԁны кагатӧ мӧс-јӧлӧн, колӧ верԁны со кыԇі: первојја ԋоԉ вежонас боԍт ӧтмынԁаӧн јӧв ԁа ва, сорлав најӧс. Кымын стӧкантыр лоӧ ваалӧм јӧлыс, — сымын щајнеј паԋ сакар пыԅ пукты. Сеԍԍа торја ічӧԏік кӧструԉаӧн пуԅӧԁ. Пуԅӧԁігас меԁым сорӧсыс кыкыԍ шапкаӧн-моз кыптылас, сеԍԍа кыскы ԁај тупкы мыјӧнкӧ, петкӧԁ ыркыԁінӧ. Пуԅӧԁӧм јӧвсӧ мӧԁ ԁозјӧ оз ков кіԍтны, пуԅӧԁан ԁозјас і віԇ.
Кагатӧ верԁны кор понԁан лӧԍӧԁчыны, пуԅӧԁӧм јӧвтӧ, мыјԁа колӧ, кіԍт сӧстӧм ічӧԏік суԉаӧ ԉібӧ кԉаԋіча ԍурӧ. Пысав сетчӧ реԅіна ԋоԋ. Сеԍԍа јӧвтыра суԉатӧ ԍујлы шонтыштны пӧԍ ва-піӧ. Кагатӧ колӧ верԁны шоныԁ јӧлӧн, мӧсвӧра јӧв-коԃ меԁ вӧлі. Пӧжӧм јӧлӧн верԁны кагаӧс ԋекущӧма оз поԅ *).
Кага верԁӧм воԇвылаԁ реԅіна-ԋоԋсӧ ԋӧтчыԁ ен ԍујлы аслыԁ вомаԁ, ен ԁуԉԉав сіјӧс. Мукӧԁ меԁ сіԇі оз вӧчны-ԋі. Он-кӧ кут віԁчысны таыԍ, кагаыԁлӧн вомпыщкӧсыс ԁа кынӧмыс віԍмасны.
*) Міјан гырԁ-коԃ гӧрԁӧԇ пӧжӧм јӧлӧн верԁӧны, сіјӧ абу бур, шыбытны колӧ.
Јӧвнаԁ вӧԃітчігӧн — сысјаԍігӧн, пуԅӧԁігӧн, суԉаӧ кіԍтігӧн -кіјастӧ сӧстӧма віԇ, мыԍкы мічаа.
Уна-ӧ сорлалӧм јӧв ԍетны ічӧт кагалы?
Меԁ-воԇԇа луннас чужӧм-бӧрас пуԅӧԁлӧм ва-кынԇі ԋемтор сылы оз ков ԍетны. Сӧмын пуԅӧԁлӧм васӧ паԋ-помыԍ војтӧԁыштавны. Мӧԁлуннас, суԉаыԍ, ԉібӧ реԅіна ԋоԋӧн, поԅӧ-ԋін ԍетны ԋоԉӧ-вітыԍ васора јӧвтӧ, 1-2 паԋ-мынԁаӧн.
Којмӧԁ лунас 6-ыԍ-ԋін верԁны, 2 паԋ васора јӧлӧн верԁӧм-вылӧ.
Ԋоԉӧԁ лунԍаԋыс кокјамысӧԁ лунӧԇыс — 3 паԋӧн верԁӧм-вылӧ, верԁны быԁ кујім час-мыԍԏі. Војјаснас — час квајт ԉібӧ кӧкјамыс — ԋӧԏі оз ков верԁны.
Сы-бӧрԏі тӧлыԍ тыртӧԇ 6-ыԍ суткі-кежлӧ колӧ верԁны. Быԁ верԁӧмын 4-5 паԋ васора јӧв ԍетны.
Мӧԁ тӧлыԍас мӧԁ-ногҗык-ԋін колӧ верԁны. Со кыԇі: щајнеј паԋ шыԁӧс (зӧр шыԁӧс-ԉі, ріс-ԉі, іԁ-ԉі) пу кык стӧкан ва-піын. Ԁыр пу, меԁым җынјыс чінас Сеԍԍа сысјав сысјаԍан-пыр. Сысјалӧм васӧ ӧт-мынԁаӧн сорлав уԉјӧвкӧԁ, Быԁ стӧкан сорӧс-вылӧ щајнеј паԋ сакар-пыԅ пукты. Гуԁрав ставсӧ ԁај пуԅӧԁ кыԇі воԇын віԍталӧма, петкӧԁ ыркыԁ-інӧ.
Мӧԁ тӧлыԍнас 6-8 паԋӧн-ԋін верԁӧм-вылӧ колӧ верԁны, 6-ыԍ суткіӧн.
Којмӧԁ сіа ԋоԉӧԁ тӧлыԍнас сорӧстӧ вӧчігӧн јӧвтӧ унҗык-ԋін боԍт, шыԁӧс-ватӧ ещаҗык. Ԉібӧ шыԁӧс-васӧ вӧчны шыԁӧссӧ унҗык поԅӧ боԍтны, ԉібӧ ԁажӧ шыԁӧсыс-пыԃԃі боԍтны шобԁі ԉібӧ зӧр пыԅ (теԍ). Щајнеј паԋтыр пыԅ гуԁралан стӧкан кӧԇыԁ ва-піын, пуԅӧԁан мінут 15-кымын, сеԍԍа сысјалан. 2 стӧкан јӧв-вылӧ боԍтан 1 стӧкан сысјалӧм пыԅа-ва ԁа бара пуԅӧԁан, јуммӧԁан сакар пыԅӧн: стӧкан сорӧс-вылӧ пуктан щајнеј паԋ сакар пыԅ.
Којмӧԁ-ԋоԉӧԁ тӧлыԍнаԁ верԁны сорӧснаԁ стӧканӧн верԁӧм-вылӧ. Верԁны 5-ыԍ суткіын.
Вітӧԁ ԁа квајтӧԁ тӧлыԍнас пуԅӧԁӧмӧн куш јӧлӧн верԁны. Вітыԍ суткіын, стӧканӧн быԁ верԁігӧн. Быԁ стӧкан јӧв јуммӧԁны щајнеј паԋ сакар пыԅӧн.
Арҗынја кагаӧс арӧс тыртӧԇ верԁны рокӧн, кіԍеԉӧн — кыԇі віԍталӧма-ԋін воԇын.
Кагаыԁлӧн-кӧ понԁас гыркыс јӧрмыны, ԋоԉӧԁ тӧлыԍԍаԋыс јуктӧԁав ӧміԇ ԉібӧ морков ванаԁ. Мӧс јӧв-помԍыԁ мукӧԁыслыԍ зев щӧкыԁа гырктӧ јӧртлывлӧ. Четчӧмԍаԋыԁ кыкыԍ верԁан мыјӧн колӧ, сеԍԍа 1- 3 щајнеј паԋ ӧмјԇ ԉібӧ морков-ватӧ ԍет.
Ԁас тӧлыԍԍа кагаӧс со кыԇі поԅӧ верԁны:
Асылын (7 час): 1 стӧкан сакара шоныԁ јӧв ԁа
2-3 щајнеј паԋ ӧміԇ ва.
(10 1/2 час): јеҗыԁ ԋаԋа ԉібӧ јеҗыԁ сукара крӧшкіа 1 стӧкан сакара јӧв.
Лунын (2 час) сукар крӧшкіа вотӧса кіԍеԉ.
(5 1/2) 1 стӧкан јӧв-вылын пуӧм сакара рок.
Рытын (9 час): 1 стӧкан сакара јӧв ԁа 2-3 щајнеј паԋ ӧміԇ ва.
Луннас кіԍеԉӧн-пыԃԃі поԅӧ верԁны пож-пыр леԇӧм пуӧм граԁвыв пуктасјасӧн. Сӧмын рокӧс-моз колӧ выјавны сіјӧс. Ԉібо шыԁӧс сорӧн кіԅеріԋіка пуны картупеԉа, моркова іԉі ԍоркԋіа рок.
Быԁтыԍыԍјас, енӧ вунӧԁӧј: мӧс јӧлӧн верԁчӧмыԁ абу мам-јӧлӧн верԁчӧм-коԃ. Мӧс јӧв-помыԍ посԋі чеԉаԃјас щӧкыԁа віԍмылӧны. Сы-вӧсна-лоӧ-кӧ кагатӧ быԁтыны мӧс јӧв-вылын, верԁӧј сіԇі, кыԇі віԍталӧма тајӧ ԋігаын. Ԇугыԉтчас-кӧ кагаыԁ — восӧԁны-ӧ понԁас, мыт-ӧ боԍтас, біалас-ӧ сіјӧс — кык кымын верԁӧм ен верԁ сіјӧс, сӧмын јуктӧԁышт пуԅӧԁлӧм ваӧн. Ԁа ачыԁ ен уԅ, ӧԁјӧнҗык ԁоктор ԉібӧ пеԉшӧр-ԁінӧ мун јуаԍны.
Ԍӧстӧмаҗык ов.
Кагаыԁлы ԍојантӧ лӧԍӧԁӧм воԇвылын ен вунӧԁ кіјастӧ мыԍкыны.
Ксструԉајас, кашԋікјас, ԍурјас, паԋјас, реԅіна-ԋоԋјас — меԁым ставыс пыр ԇім-ԇурк ԍӧстӧмӧԍ вӧліны. Вӧԃітчан најӧн, пырыԍтӧм пыр-жӧ мічаа мыԍкы. Реԅіна-ԋоԋтӧ быԁ верԁӧм-бӧрын колӧ мыԍкыны војԁӧр кӧԇыԁ ваӧн, сесԍа і пӧԍӧн. Віԇны сіјӧс вевта ԁозјын.
Ԋоԋӧԁчан суԉајастӧ војԁӧр пожјышт кӧԇыԁ ваӧн-жӧ, сеԍԍа пуан ваӧн јона мыԍкав.
Мӧс јӧлӧн кагајастӧ верԁігаԁ мӧстӧ бурҗыка віԇ, сӧстӧма ԁа јонҗыка ԁӧԅӧріт. Пӧттӧԇыс пыр верԁ сіјӧс, јуктав сӧстӧм ваӧн. Шуԅӧм, ԁука помејјаснаԁ оз ков јуктавны.
Лыԍтыԍӧм воԇвылаԁ мічаа мыԍкы асԍыԁ кіјастӧ, вӧрасӧ ԁа ԋоԋјассӧ мӧскыԁлыԍ, чышкы сӧстӧм рузумӧн. Лыԍтыԍныԁ завоԃітігӧн кыкыԍ-кујімыԍ мӧс јӧвтӧ ортсӧ лыԍтышт, ԋајт-ӧԁ сіјӧ.
Пӧԁӧԋчатӧ ԁа кріԋчајастӧ пеԉка віԇ: мыԍкав пӧԍ ваӧн ԁа унҗыкыԍ пачӧ ԍујлы пӧжны.
Сысјаԍан пожтӧ быԁ сысјаԍӧм-бӧрын пӧԍ ваӧн мыԍкы. Верман-кӧ пожтӧ ва-піын пуԅӧԁлы сіјӧс. Колӧ еԍкӧ пӧԍ ва піӧ ԍујлыны быԁ сысјаԍӧм воԇвылын.
Кага јӧвтӧ ԉібӧ сорӧстӧ кӧԇыԁінын віԇ, кӧбрӧгаԁ ԉібӧ кӧԇыԁ ваын. Гожӧмјасын јонҗыка колӧ віԁчыԍны, меԁым оз шоммы.
Сора верԁчӧм.
Морӧс-јӧлыԁ-кӧԏ тенаԁ і еща, ԋоԋӧԁчӧмԍыԁ ԇікӧԇсӧ ен ԁугԁы. Мыј тырмас, аслаԁ јӧлӧн верԁан, сесԍа соԁтан мӧс јӧв. Сӧмын, ԃерт, васорӧн, кыԇі воԇын віԍталӧма, кага-ԍерԏіыԁ. Кагаыԁ-кӧ омӧԉтчыны понԁас, бӧрԁны јона, ветлы ԁоктор-ԁінӧ. Сіјӧ віԍталас теныԁ кыԇі воԇӧ овны ԁа мыјӧн верԁны сіјӧс.
Кӧԏ ічӧԏікаӧн, ԁа мам-јӧлӧн-жӧ колӧ верԁны арӧсыԍ ічӧт кагатӧ. Быԁ верԁан каԁын-кӧ оз ло јӧлыԁ тырмымӧн, поԅӧ ԋоԋӧԁчӧм-бӧраԁ васора мӧс јӧлӧн верԁны. Таԇі верԁӧмыс куш мӧс јӧлӧн верԁчӧмыԍ бурҗык: чеԉаԃыԁ лоӧны ԇоԋвіԇаӧԍҗык. Верԁ сымыныԍ-жӧ, кымыныԍ вӧлі щӧктӧма воԇын.
Кагајасӧс мурталӧм (веԍітӧм).
Кага оласног-ԍерԏі поԅӧ тӧԁмавны ԉучкі-ӧ сіјӧс верԁӧны, віԇӧны. Оз-кӧ бӧрԁ кагаыԁ, бура уԅӧ, 2 — 3-ыԍ лун-кежлӧ сітаԍӧ коԉк-віж ԉібӧ турун-віж сітӧн,
ԉок ԁук-кӧ сеԍ оз пет — бур інӧ, бура верԁӧны кагаӧс, бура быԁмӧ сіјӧ.
Кагалыԍ быԁмӧмсӧ тӧԁмалӧны јешщӧ ԍӧкта-ԍерԏіыс (веԍітӧмӧн).
Шӧр-коԃԃем кага чужӧ пунт кӧкјамыса. Арҗынја кагалы колӧ-ԋін лоны пунт 16; арӧсалы — 24 пунт.
Ԉучкі верԁӧмӧн, віԇӧмӧн быԁ тӧлыԍ кагалӧн ԍӧктаыс соԁӧ пунтӧнҗынјӧн ԉібӧ пунт ԁа четверԏ-мынԁа. Вежоннас соԁӧ 36 зӧлӧԏԋік.
Ем-кӧ гортаԁ бур вескі, кагаӧс веԍітӧмӧн ӧтчыԁ быԁ вежонын, вермам тӧԁмавны: ԉучкі-ӧ соԁӧ кагалӧн ԍӧктаыс (36 зӧл. быԁ вежонын), оз-ӧ ԉішнеј ԍој сіјӧ, ԉібӧ оз-ӧ ков соԁтыны ԍојансӧ.
Кыԇі ԁӧԅӧрітны нагајасӧс.
Ԇоԋвіԇа кага-кӧ теныԁ колӧ, куж віԇны сіјӧс. Віԇны велӧԁчыны ԁокторјаслыԍ, пеԉшӧрјаслыԍ, бабкајаслыԍ ԁа мукӧԁ тӧԁыԍ јӧзлыԍ. Велӧԁчытӧм быԁтыԍыԍјаслыԍ кывзыны ԋемтор: мукӧԁыс 12 кагаӧԇ вајласны, ԁа ловјаыс сӧмын кык коԉӧ, асԍыныс оз кужны віԇны, кыԍ ԋін јӧзӧс велӧԁны.
Быԁтыԍігӧн меԁԍа јона колӧ пеԉклун. Ԁурктӧ ԁа ԋајттӧ јона раԃејтӧны вуҗан-віԍан-гагјас. Позтыԍасны најӧ сетчӧ, сеԍԍа віԍӧмыԁ і паԍкалас. Кагаыԁ віԍмас. Меԁым віԇны сіјӧс вуҗан-віԍӧмјасыԍ, колӧ аԍсӧ ԁа і став кӧлујсӧ, керкасӧ-і — віԇны сӧстӧма, пеԉка.
Посԋі чеԉаԃлӧн кучікыс зев вӧсԋіԃік ԁа нер. Віԁчыԍтӧг-кӧ вӧԃітчыны накӧԁ, зев кокԋіа верман ԁојԁны ԉібӧ гыжјыштны. Он-кӧ кут щӧкыԁа мыԍкыны кагатӧ, гыжна тујјасыс паԍкалӧны, уԉавны кутасны. Сіјӧ — пӧԍнас ԁа ԋылӧмнас ԍојӧ налыԍ јајсӧ. Ԋоԉԅӧны најӧ.
Сы-вӧсна кагатӧ быԁ лун колӧ купајтны. Лӧԍӧԁ ічӧԏік вӧр, сӧмын кага купајтны, мукӧԁ-тор оз поԅ сені вӧчны (песлаԍны-ԉі мыј-ԉі). Ворјас воԉсав выԉ-мыԍкӧм кага рузумтӧ, јурлӧсыс-пыԃԃі уна-пӧв ԍуркԋалӧмӧн кыԍкалӧм рузумсӧ-жӧ поԅӧ пуктыны. Кіԍт шоныԁ (мӧсвӧра јӧлыԍ шоныԁҗык) ва, воԁтӧԁ кагатӧ сі-
ԇі, меԁым ванас тушаыс пӧшԏі ставнас тупкыԍас. Јурыс, ԃерт, вылынҗык лоӧ (ӧтмоза-кӧ-ӧԁ воԁтӧԁан — — пӧԁӧ кагаыԁ). Кагаыԁлыԍ јурсӧ кӧтӧԁ шоныԁ ванас, морӧссӧ ԁа рушкусӧ кіԍкав ворса ванас. Чужӧмсӧ ԁа ԍінјассӧ колӧ мыԍкыны пуԅӧԁӧм торја ваӧн, сӧстӧм ԁозјыԍ (ен ворса ванаԁ).
Чужӧм-бӧрԏіыс лун кык-мыԍԏі кагатӧ поԅӧ-ԋін мыԍкыны мајтӧгӧн. Мајтӧгыштны јурсӧ ԁа тушасӧ веԍкыԁа куш кінаԁ, ԉібӧ сӧстӧм ԋебыԃік важ ԁӧра-торјӧн. Оз ков ԁыр-кежлӧ быгјӧԍтны сіјӧс. Ԋебыԃіка ԉічкыштӧмӧн нуӧԁін быгнас ԁај шаԋ. Ворјыԍ перјӧм-бӧрын кагатӧ кіԍкав шоныԁ ваӧн, кут сіјӧс секі кымыԋӧн. Сеԍԍа чышкы косӧԇ ԋебыԃік куԅчышјанӧн. Гоԉасӧ, кыԋаувјассӧ, пеԉсајјассӧ, кокјас костсӧ — быԁлаті, кыті кусіԋа кучікыс — коԍтыны сӧмын ԉічкыштӧмӧн: ԋебыԃіка тап-тап вӧчышт. Ԋірсԋітӧмӧн-кӧ чышкан, вермас воԍԍыны кучікыс. Чышкӧм-бӧраԁ кусіԋа-інјассӧ таԉкӧн (порошкі) кіԍкав, меԁ оз кут ԋоԉԅыны (таԉксӧ кор пеԉшӧрлыԍ ԉібӧ бабкалыԍ).
Меԁ-бур мыԍкыны чеԉаԃӧс вој-кежлӧ. Мыԍкан сеԍԍа верԁан најӧс, воԁтӧԁан — уԅасны ԁыр ԁај чӧскыԁ унмӧн. Аслыԁ щӧщ спокој.
Кагајас ԉакӧԍԍылӧны 2-4-ыԍ лун-кежлӧ. Быԁ ԉакӧԍԍӧм-бӧрын колӧ мыԍкыштны сіјӧс шоныԁ ваӧн, косӧԇ ԉічкыштӧмӧн чышкыны (ԋіртны оз ков), кіԍкавны таԉкјӧн ԁа выԉмыԍкӧм рузумӧн і гартыштны. Он-кӧ понԁы кагатӧ сӧстӧма віԇны, ԁа јешщӧ тӧбӧмӧн-кӧ сіјӧ олӧ, — туша кучікыс сылӧн быԁӧн гӧрԁӧԁас, гӧрԁ чутӧԍԍас, уԉавны понԁас, вермас кіԍтны ԉібӧ вежорјылӧԍԍыны. Кагаыԁ секі чӧв оз-ԋін вермы овны: ԁојмӧмысла пыр кутас бӧрԁны.
Кагалыԍ вомсӧ ен зырав, чуԋнаԁ ԋӧтчыԁ ен пыр, тыртӧм ԋоԋ ԋі ԍур ен ԍет сылы. Віԁчыԍ вомсӧ окалӧмыԍ, мукӧԁ меԁ оз окавны-ԋі. Окаԍӧмнаԁ-ӧԁ уна віԍӧм вермас вуҗны кагаыԁлы.
Ԍјнјассӧ кагаыԁлыԍ быԁ асыв колӧ мыԍкыны кӧԇӧԁӧм пуԅӧԁлӧм ваӧн. Кӧтӧԁны сіјӧн апԏекаыԍ боԍтӧм сӧстӧм вата ԉібӧ выԉмыԍкӧм вӧсԋіԃік ԋебыԃік рузумтор ԁај чышкыштны сіјӧн ԍінјассӧ. Вататӧ ԉі-
бӧ рузумтортӧ быԁ чышкӧм-бӧрын колӧ шыбытны. Ԍінјасыс-кӧ віԍмасны, ԋекор ен ԋув најӧс, — петкӧԁлы ԁокторлы.
Каԅалан-кӧ нырыс кагаыԁлӧн тырӧма, весав апԏекаса ватаӧн. Боԍт сіјӧс, ічӧԏіка гартыштӧмӧн, ԍујлы выј-піӧ ԉібӧ ваԅеԉінӧн мавтышт, сеԍԍа зев віԁчыԍӧмӧн і ԍујлы кага ныраԁ.
Мыԍкӧм-бӧрјасаԁ кагаыԁлыԍ пеԉјассӧ чышкы рузум пеԉӧснас, гартыштӧмӧн, ԉібӧ ватаӧн. Шпіԉкіӧн, ізтӧгӧн ԉібӧ мукӧԁ-торјасӧн ԋӧтчыԁ пеԉсӧ ен гуԁјы.
Ен вунӧԁ, кіјастӧ мајтӧгӧн мыԍкытӧг кагатӧ ен верԁ ԋі вӧԃіт.
Кыԇі кагајасӧс паԍтӧԁны.
Кагајасӧс паԍтӧԁны шоныԁа, сӧмын меԁ паԍкӧмыс ез ԇескыԁ зӧв, ез мешајт налы вӧрны.
Ԁӧрӧмсӧ колӧ вурны вӧсԋіԃік ԋебыԃік торјыԍ: ԍіԏечыԍ ԉібӧ каԉінкорыԍ. Воԇсӧ вожӧԁны. Паԍтӧԁнысӧ лоӧ мышԍаԋыс, ковтаӧс-моз. Воԇас сеԍԍа, морӧс веԍтас, кӧрталан. Ԁӧрӧм-вылас колӧ новлӧԁны — ԋеуна сыыԍ җеԋыԁӧсҗык — ковта. Ковтасӧ-ԋін воԇла-ԁорԍаԋыс паԍтӧԁны, мышкас кӧртавны. Бурҗык, ԃерт, шӧртыԍ кыӧм ковта лӧԍӧԁны, ԉібӧ шерԍԏаннејӧс. Поԅӧ і бумажнејӧс.
Косԍаԋыс-кымын кокјассӧ гартыштны рузумӧн. Мӧԁ вӧсԋіԁҗык рузумӧн гартны став тушасӧ, кыԋа-увԍаԋыс. Кіјассӧ рузум-пыщкаԁ ԋӧтчыԁ оз ков гартны, меԁым најӧ пыр вӧԉаынӧԍ вӧліны. Кӧԇыԁҗык-ԁырјі шоныԁ рузумӧн поԅӧ гартны кагатӧ ԉібӧ шоныԁ ешкынӧн шебрӧԁны, сӧмын меԁ кіыԁ вӧԉаын-жӧ коԉас, ешкын-вылас. Рузумјас костас поԅӧ ԍујны кԉејонкатор: меԁ шоныԁ рузумыс оз кӧтаԍ.
Кагатӧ ԋӧтчыԁ ен тӧб. Кӧртӧԁнаԁ зелӧԁӧ сіјӧс быԁлаті, оз вермы ԉучкі лолыштны ԋі быԁмыны, быԏԏӧ поԋталӧма. Ен веріт, шуны-кӧ понԁасны, тӧбтӧм кагаыԁлӧн-пӧ кокјасыс чукԉаӧԍ лоӧны. Тӧбтӧм-понԁа кагалӧн кок оз чукыԉтчы.
Меԁым кіјаслы оз ло кӧԇыԁ ыркыԁінын олігӧн, кага ковта сосјастӧ куԅҗыка колӧ вуравны. Регыԁӧн куԅ сосјасаԁ велалас, оз кут повны. Кыԇі-ӧԁ сеԍԍа велӧԁан, сіԇі і понԁас мунны. Бура-кӧ велӧԁан, бура і быԁмас; кыԇ-ԍурӧ-кӧ понԁан віԇны, — ачыԁ-жӧ матајтчан.
Јурсӧ кагаыԁлыԍ кушӧн колӧ віԇны. Чышјанӧн-кӧ ԉібӧ шапкаӧн (чепчікӧн) понԁан новлӧԁлыны, јурыс пӧԍавны понԁас, регыԁӧн ԋајтӧԍԍыны. Кагајаснысӧ мукӧԁ шапкаӧн новлӧԁлӧны, меԁ пеԉјасыс оз чургӧԁчыны бокӧ. Шапканаԁ он-ԋін веж. Быԁмыштас кагаыԁ ԁа пеԉ-моԁаыс ачыс артмас, шапкатӧгыс. Ԇік тенаԁлӧн-коԃ ԉібӧ баԏыслӧн-коԃ лоӧ.
Вывті шоныԁа кагајастӧ оз ков паԍтӧԁны, пӧԍаласны. Пӧԍалӧмԍыс щыкӧ кучікыс: гӧрԁӧԁӧ, кіԍтӧ. Меԁԍа-ԋін жар пӧрајасӧ шоныԁа паԍтӧԁӧмԍыԁ колӧ віԁчыԍны. Пӧԍавлыԍ кагаыԁ кокԋіҗыка вермӧ віԍмыны.
Кага уԅланінтӧ пач-берԁаԁ ен лӧԍӧԁ: вывті жарыԁ — абу бур сылы.
Оланіныԁ-кӧ шоныԁ, кыкыԍ-кымын лун-кежлӧ паԍтӧгыс кагатӧ віԇышт. Зев сылы секі ԋімкоԃ.
Ԁӧрӧмјас, рузумјас кагалӧн меԁым вӧліны пыр сӧстӧмӧԍ. Ԉакԍыштӧм рузумјастӧ песлав пыр мајтӧгӧн, сеԍԍа ԍујлы пӧжны ԁа мічаа пожјав. Кӧтӧԁӧм рузумјастӧ пожјышттӧгыԁ оз-жӧ ков коԍтыны, ԁукаӧԍ лоӧны ԁај чорыԁӧԍ. Ԁука рузумјасԍыԁ кагаыԁлӧн кучікыс потлаԍӧ, кіԍтӧ — кагаыԁ бӧрԁӧ.
Рузумјастӧ кагаыԁлыԍ колӧ вежны быԁ верԁӧм-воԇвылын. Костјасас — сӧмын кор ԉакӧԍтас, ԉібӧ кӧтӧԁас.
Рузумјастӧ вежлалігӧн ен вунӧԁ кіјастӧ мыԍкыны!
Кага уԅанін.
Кагатӧ ԋӧтчыԁ оз ков уԅтӧԁны аскӧԁыԁ. Абу бур сіјӧ ԁај ачыԁ пӧԁтыны верман сіјӧс. Оз ӧтчыԁ овлывлы сещӧм ԃівӧыԁ.
Меԁ-воԇԇа тӧлыԍјаснас кагатӧ поԅӧ віԇны кӧрԅінкаын. Воԉпаԍ ежӧԁсӧ кызҗыкыԍ мыјыԍкӧ колӧ вӧч-
ны. Ԍујалан сетчӧ кос турун ԉібӧ іԇас. Воԉпаԍ вылас колӧ воԉсавны кԉејонка ԁа прӧстыԋа.
Јурлӧсыԁ меԁ вӧлі ԉапкыԁ ԁај чорыԁ: кага јурыԁ меԁ оз вӧј сетчӧ. Поԅӧ ԇік јурлӧстӧг віԇны. Ԉакԍыштасны-кӧ воԉпаԍ ԉібӧ јурлӧс ежӧԁјасыԁ, пырыԍтӧм-пыр колӧ мыԍкыны најӧс, пыщкӧсԍыс іԇассӧ вежны.
Арҗынја кагалы колӧ-ԋін лӧԍӧԁны ԁора крӧваԏ: пуӧс ԉібӧ кӧртӧс. Ԁорыслӧн суԁаыс меԁым вӧлі вершӧк 12-ка-кымын: кор понԁас кагаыԁ сувтавны, меԁ оз уԍ крӧваԏԍыс.
Зыбкајас ԋекущӧм оз ковны. Шыбытны колӧ најӧс ԇікӧԇ. Качајтӧмԍыс сӧмын јурыс кагаыԁлӧн бергӧԁчӧ, віԍмӧԁӧ сіјӧс.
Ԇоԋвіԇа кагаыԁ зев кокԋіа велалас кӧрԅінкааԁ ԉібӧ крӧваԏаԁ уԅлыны. Колӧ сӧмын зіԉны, меԁым кагаыԁ ԇоԋвіԇа вӧлі.
Кага воԉпаԍаԁ, крӧваԏаԁ меԁым ез вӧвны луԁікјас, пыщјас, тојјас, номырјас. Најӧ куртчалӧны кагатӧ, уԅны ԋі овны чӧва оз леԇны, вермасны віԍӧм вајны.
Кага уԅігаԁ кӧрԅінкатӧ ԋі крӧваԏтӧ ԋемторјӧн оз ков тупкыны: пӧԍ лоӧ кагаыԁлы ԁај лолавныс ԋемторјӧн. Југыԁԍыԁ ен-жӧ сајӧԁ кагатӧ, сӧмын меԁ сіјӧ чужӧмас оз швачкы-а.
Оланін. Лолавны — сӧстӧм сынӧԁ *).
Сӧстӧма ԁа выԉмыԍкӧм кӧлујӧн віԇӧмыԁ абу-на тырмымӧн кагаыԁлы. Колӧ — меԁым сӧстӧм сынӧԁӧн лолалас сіјӧ. Міјан керкајас кущӧмӧԍ? — Шоміс-ԁукысла, табак-щынысла ԁа пӧԍысла мукӧԁ-ԁырјіыс гырыԍыслӧн ӧԁва лолыс ветлӧ-а, чеԉаԃ-јывԍыԁ мыј-ԋін шуан. Ыҗыԁ мортыслӧн јурыс віԍмӧ-а, кагаыԁ ԇоԋвіԇанаԁ оз-ԋін вермы лоны.
Сы-вӧсна оланінтӧ щӧкыԁҗыка колӧ тӧлӧԁны, вежны щыкӧм сынӧԁсӧ сӧстӧм сынӧԁӧн. Кущӧма колӧ мортлы сӧстӧм ԍојан, сещӧма-жӧ колӧ сӧстӧм сынӧԁ.
* Сынӧԁ — воздух.
Керка пыщкӧс тӧлӧԁчӧ ӧԇӧс ԉібӧ ӧшіԋ воԍтӧмӧн. Кыкыԍ лун-кежлаԁ пыр ԋін колӧ тӧлӧԁны. Сек-кежлӧ кагатӧ шебрӧԁлы ешкынӧн, меԁ оз кынмы.
Җоҗтӧ щӧкыԁҗыка-жӧ мыԍкав, меԁ оланіныԁ ез вӧв бусӧԍ. Улӧс-пызанјасԍыԁ ԁа ӧшіԋ-вывјасԍыԁ буссӧ ва рузумӧн чышкав.
Ԋӧтчыԁ ен ԍӧлав җоҗаԁ, зырымтӧ ен суԉ-ԋі Мукӧԁӧс-аԁԇан-кӧ — ӧлӧԁ.
Быԁ лун кагатӧ петкӧԁлы ывлаӧ, тӧԁӧмыԍ, ԃерԏ абу-кӧ зев кӧԇыԁ, тӧла, зера. Гожӧмјасын, міча повоԃԃаӧ, лунтыр меԁым сіјӧ ывлаын олас. Сӧмын јона жар-ԁырјі шонԁі-сајын колӧ віԇны.
Сӧстӧм сынӧԁыԍ ԁа југыԁԍыԁ ен пов!
Гожӧмын-кӧ чужӧ кагаыԁ, лун-мӧԁ-мыԍԏі і поԅас петкӧԁлыны сіјӧс ывлааԁ. Тӧлын-кӧ — вежон кык, кујім-мыԍԏі.
Сіԇкӧ, комі аԋ, куж-жӧ быԁтыны ԁа ԁӧԅӧрітны кагатӧ. Ен вунӧԁ, меԁԍа колантор накӧԁ вӧԃітчігӧн — сӧстӧмлун.
Быԁ верԁӧм ԁа рузум вежӧм воԇвылын кіјастӧ мыԍкав мајтӧгӧн.
Щӧкыԁа мыԍкав ԁа купајт кагатӧ.
Вывті шоныԁӧ ен велӧԁ. Віԁчыԍ пӧԍӧԁӧмыԍ. Ԁӧрӧмјассӧ, рузумјассӧ щӧкыԁа мыԍкав, ԁа сӧстӧма. Вежлав најӧс щӧкыԁа-жӧ, меԁым кагаыԁлӧн тушаыс сӧстӧмҗыка олас.
Керкатӧ пеԉка віԇ. Щӧкыԁҗыка тӧлӧԁ сынӧԁсӧ. Кагатӧ петкӧԁлыв ывлаӧ, меԁым унҗык ԍурлас лолавны сӧстӧм сынӧԁӧн.
Кущӧмӧн колӧ лоны ԇоԋвіԇа кагалы.
Ԇоԋвіԇа кагаыԁлӧн туша кучікыс ԋебыԁ, розӧвеј рӧма. Ԋекущӧм чутјас-ԋі, куԉԍӧм-ԋі, ԋоԉԅӧм оз овлы сылӧн, сӧмын, ԃерт, бура-кӧ віԇны понԁан сіјӧс.
Гежӧԁа-кӧ ԁа омӧԉа кагатӧ мыԍкан, јурыс — јурԍіаіныс — лӧмӧԍԍас. Мыјӧн каԅалан, пырыԍтӧм-пыр колӧ боԍтчыны бырӧԁны сіјӧс, меԁым оз паԍкав. Бырӧԁны со кыԇі: јурсӧ кагаыԁлыԍ выјав — мавтышт выја
кінаԁ (выјыԁ меԁым сӧстӧм), сеԍԍа чышјанӧԁ. Час ԋоԉ-мыԍԏі јурсӧ мыԍкы мајтӧгӧн. Лун-кежлӧ кујімыԍ колӧ таԇі вӧчны. Сеԍԍа ӧԏі лун коставны ԁа бара кујімыԍ выјавны ԁа мыԍкавны. Секі лӧмјасыԁ бырӧны.
Бура верԁӧм-віԇӧм кагаыԁлӧн јајыс топыԁ. Омӧԉыԁлӧн — ԋебыԁ (кіԅер јаја). Бура верԁӧм кагаыԁлыԍ чепӧԉтны он вермы кучіксӧ, оз шеԁ; омӧԉыԁлӧн ӧшалӧ, быԏԏӧ торјалӧма јајԍыс, нӧшта чукырӧԍ, абу мӧԁыслӧн-коԃ шыԉыԁ.
Чужӧмӧн-щӧщ ем мортлӧн вынтор: вермӧ вӧрӧԁны кі-коксӧ, јурсӧ. Уԅігас сӧмын кујлӧ чӧва, сеԍԍа пыр шенаԍӧ кіјаснас ԁа кокјаснас. Сы-вӧсна і оз ков тӧбны кагајастӧ, торкны најӧс ворсӧмыԍ ԁа быԁмӧмыԍ. Кі-коктӧ зелыԁа кӧртавлӧмнаԁ кыԍ-ԋін јонман, сӧмын омӧԉтчан.
Кык тӧлыԍԍа кага јурсӧ-ԋін кыпӧԁавлӧ јурлӧсԍыс. Мыјӧн каԅалан сіјӧс — кыкыԍ лун-кежлӧ кымыԋӧн воԁтӧԁлы, рузумӧ гарттӧг. Зев тајӧ колантор.
Ԇоԋвіԇа кага завоԃітӧ пукавны ачыс квајт тӧлыԍ-мыԍԏі. Сыыԍ воԇ оз ков пукӧԁны. Меԁ ачыс пукԍас.
Сулавны завоԃітӧ кага 8 тӧлыԍӧн.
Ветлӧԁлыны кіјасӧԁыс кутӧмӧн — 10-11 тӧлыԍӧн. Арӧс тырігкежлас ас-кежас ԋін патԉікаԍас. Мукӧԁ кагајасыԁ војԁӧр җоҗӧԁ кыскаԍны велалӧны.
Ԋоԉ тӧлыԍыԍ воԇ ԋӧтчыԁ оз ков кагатӧ кі-вылаԁ пуксӧн віԇны: мышкуыс кусіԋтчыны понԁас. Кі-вылын кутігӧн морӧс-увтіыс колӧ кутны. Меԁ-бур щӧкыԁҗыка кымыԋӧн кујлӧԁны сіјӧс.
Арҗын-бӧрын кагалӧн понԁасны мытчаԍны піԋјас.
Војԁӧрсӧ улысас, шӧрас петас. Пӧшԏі быԁ арӧса кагалӧн 6-8 піԋыԁ овлӧ-ԋін. Кык арӧса ԁа җынјалӧн — кыԅ.
Піԋ петӧм-вӧсна ԋекущӧм віԍӧм оз овлы. Ԃеревԋаса бабајасыԁ шуӧны: піԋ петігаԁ-пӧ кагајасыԁ век віԍӧны, біјавлӧны. Ен веріт налы. Кагаыԁ-кӧ віԍӧ — оз піԋ-петӧм-понԁа віԍ. Мыјыԍкӧ мӧԁ-торјыԍ сіјӧ віԍмӧма: вывті верԁӧмла-ԉі, мыјӧн-ԍурӧӧн верԁӧмла-ԉі іԉі мукӧԁ-тор-вӧсна.
Каԅалан-кӧ кагаыԁлыԍ зыԋгӧм, жугыԉмӧм, — пыр-жӧ ԁоктор-ԁінӧ мун.
Чајтан-кӧ кагатӧ віԍіг, омӧԉтчіг — мун ԁоктор-
ԁінӧ.
Щӧкыԁҗыка лыԃԃы тајӧ ԋігасӧ, ԉібӧ мукӧԁӧс тащӧмјасӧс-жӧ, уна бур-тор ԍурас теныԁ наыԍ.
Гожӧмјасын, страԁна-ԁырјі, ічӧт кагатӧ ну віԇны јаԍԉіӧ. Сещӧмыс-кӧ тіјан абу-на, корӧј, меԁым вӧԍтасны. Јаԍԉіаԁ віԇігӧн ԍӧлӧмыԁ тенаԁ местаын лоӧ, бурҗыка уҗалан.
Віԇа коԉан, быԁтыԍыԍ комі-аԋ! Зіԉ быԁтыны ԇоԋвіԇа мортӧс!
Кущӧма быԁтан, сещӧма і быԁмас.
Общ.-полит. литература:
Важ ԁа выԉ праԅԋікјас................ — 05
Уҗ, капітал ԁа Сӧвет влаԍт........... — 04
Вера-јылыԍ, јенјас-јылыԍ ......... — 04
Вера-јылыԍ ԍорԋіјас ......... — 40
Каленԁарь на 1924 г. . . ............ — 50
Ԍорԋі ԍер артмӧм . . . . . — 45
Черіԍаԋ пежгагӧԇ, ӧбԉеԅанаԍаԋ мортӧԇ . — 25
Віԍӧмјас-јылыԍ . . . ................ — 40
По зырянизации:
Формы делопроизводства............ . 1 25
*
Общ.-полит. литература:
Важ ԁа выԉ праԅԋікјас................ — 05
Уҗ, капітал ԁа Сӧвет влаԍт........... — 04
Вера-јылыԍ, јенјас-јылыԍ ......... —04
Вера-јылыԍ ԍорԋіјас ......... — 40
Каленԁарь на 1924 г. . . ............ — 50
Ԍорԋі ԍер артмӧм . . . . . — 45
Черіԍаԋ пежгагӧԇ, ӧбԉеԅанаԍаԋ мортӧԇ . — 25
Віԍӧмјас-јылыԍ . . . ................ — 40
По зырянизации:
Формы делопроизводства............ . 1 25
*
На русском языке:
Самоучитель коми языка для русских . 1 60
Краткий Коми-русский словарь ... 1 30
Программа по изучению коми края . 1 —
Печатаются:
Хрестоматия для 2-го года обучения
Учебник грамматики Коми языка для школ 1 ст.
„Комуԋістка Вера", пьеса в 3 действ.
„Чераԋ“, пьеса в 5 действиях
„Креԍԏана овмӧс бурмӧԁӧм", агронома В. А. Исакова
Цена 20 коп.
Ԁоныс 20 ур.

Версия от 11:47, 31 мая 2016