Пос

КЫВБУРЪЯС

<>

ЧУЖИ-БЫДМИ СЬӦД ВӦР ШӦРЫН

Чужи-быдми сьӧд вӧр шӧрын, Деревняысь петі, Новлі чорыд, сера дӧрӧм, Визя гач да кӧті.

Муртса сувті ас кок йылӧ, Удж пыр меным вичмис: Зыбка дорын ӧввӧ сьывны, Ичӧт кага видзны.

Кага бӧрдӧ, ачыд бӧрдан, Гораджыка горзан. Пӧжӧм йӧлӧн сюрысь вердан, Косджык рузум корсян.

Бӧрдысь кага дыр оз бурась, Абу сылӧн ланьтӧм; Керка ӧдзӧс швачкан бура, Пышъян ворсны няйтӧн.

Ыджыд мамыд корсяс тэнӧ, Юалас: «Кӧн вокыд?» Вӧсньыд ньӧрйӧн шлачкас сэні, – Луддзас кыкнан бокыд.

Рытын мамӧ уджысь воас, Ваяс льӧм да ӧмидз... Сэтшӧм вӧлі челядь вояс, Казьтывла на ӧнӧдз.

1920

<>

ТӦВСЯ РЫТ

Пеша дорын мамӧ печкӧ, Батьӧ тюни гындӧ; Ичӧт вокӧй чачӧн ворсӧ, Чойӧй сыкӧд зыньгӧ.

«Тайӧ менам, абу тэнад», – Шуӧ сійӧ воклы. «Видзӧд, мамӧ, чача мырддьӧ», – Вок норасьӧ мамлы.

Пызан дорын, пемыдінын, Роч книга ме лыддя. Зэв дӧсаднӧ, гӧгӧрвотӧг: Ог тӧд, мый и лыддя.

Сэні ещӧ сартас кусӧ, Выльысь колӧ пешны. Чоя-вока пинясьӧны, – Дзикӧдз олӧм эштіс.

Ыджыд мамӧ кага видзӧ, Потан дорын сьылӧ: «Ӧв-вӧ, ӧв-вӧ, баю-бай, бай, Узь жӧ, ичӧт нылӧй!»

(Кутшӧм узьӧм татшӧм зыкын Пеля ловъя мортлы?) «Чирышт, Анна, мед оз увгы, Пӧра налы водны».

Сартас тшынӧн керка лӧзӧдз Быд рыт миян тырӧ. Водан узьны – синтӧ сёйӧ, Унмыд ставыс бырӧ.

Вольпась вылын, эшкын улын Дыр ас костын дурам. Ланьтам вӧлись, кор ми батьлы Тасма улӧ сюрам.

Гӧбӧч вылын ыджыд мамӧ Мукӧд рытын мойдӧ. Шы ни тӧв ми сэки кывзам (Кӧть код сюрӧ ойгӧ):

«Дуда, дуда, кытчӧ ветлін?» «Коса дорны ветлі». Либӧ: «Бобӧ, кытчӧ ветлін?» «Чожӧ гуӧ ветлі...»

1918

<>

ГАЖАИН, МУСАИН (Ас му)

Радейта ме тэнӧ, ас чужан муӧй! Муна кӧть мӧд муӧ – тэ дінын думӧй. Гаж бырӧ, сьӧлӧм пыр кӧсйӧдӧ бӧрдны, Мый понда – ог вермы некыдзи тӧдны...

Радейта тэнсьыд ме тулыс и гожӧм, Зэра ар, кӧдзыд тӧв, во гӧгӧр олӧм; Турун-нянь идралӧм; юяс и вӧръяс, – Быдтор зэв муса мем! Мегыръяс, гӧръяс...

Радейта гумладор, тыр кольта вартӧм, Радейта тӧлӧдчӧм, мешӧкъяс катлӧм; Косьтысьӧм, весасьӧм, мельнича-н изӧм; Заводӧ уджавны тӧв кежлӧ гижсьӧм.

Радейта няръясьӧм, нирасьӧм, печкӧм, Ректасьӧм, быдмасьӧм, пансьӧм да летчӧм; Челядьлысь рытъясын анягур сотӧм; Пон увтӧм, мӧс баксӧм, рудзӧг нянь кӧтӧм...

Радейта вӧралӧм, лэч туйӧд кыйсьӧм; Субӧтлун корӧсьӧн чӧскыда пывсьӧм; Бӧрдӧм кӧть сералӧм, став олӧм-мырсьӧм; Сынасьӧм, зуасьӧм, тоясьӧм, шырсьӧм...

Радейта лыддьысьӧм комилысь рочӧн; Радейта быглялӧм вӧсньыдик сӧчӧн; Сарайын ид чирсӧм, кыз шыдӧс тойӧм... Асывводз праздникӧ пӧсь шаньга сёйӧм.

Радейта унатор ас чужан муысь! Редейта сэтшӧма, – ог вермы шуныс. (Радейтны быдӧнлы ас му, дерт, колӧ.) Медъёна радейта горт сиктын олӧм:

Гажа, кор гудӧкӧн ворсӧны зонъяс; Лӧсьыд, кор посводзын зыньгӧны номъяс; Мича, кор вадорын сьылӧны нывъяс; Муса, кор кылан тэ бур коми кывъяс!

1919

<>

АРСЯ МОЙДКЫВ

Мӧдлапӧлын кыркӧтш дорын Нёра кыдз пу быдмӧ. Коръяс вижӧдӧма сылӧн, Эжва вылӧ киссьӧ. Водзын локтӧ кӧдзыд пӧра, Кыдз пу сэтысь шогсьӧ: «Пасьтӧм коля тӧвбыд кежлӧ, Дзикӧдз кынма, кула... Коді бара тадзи вӧчӧ, Бӧра олӧм сетӧ? Гажа дырйи, шоныд дырйи Пасьтӧдӧ зэв мича? Лым усигӧн, кӧдзыд водзӧ Став паськӧмӧс кисьтӧ!.. Эжва, Эжва, сё майбырӧй, Мый нӧ тэныд овныд! Муртса воас кӧдзыд пӧра, Йи улӧ пыр пыран. Немтор он тӧд. Тӧвбыд узян Шоныд эшкын улын». Тадзи нора кыдз пу шогсьӧ, – Коръяс киссьӧ, киссьӧ... Ӧтар дорсянь мӧдар дорӧдз Паськыд Эжва шывгӧ. Мунігмозыс сійӧ кылӧ – Мыйкӧ кыдз пу шуӧ. Вабергачын Эжва сувтіс, Кыдзлысь сёрни кывзӧ. (Регыд гӧгӧрвоис сійӧ, Мый висьталӧ кыдз пу.) Ньӧжйӧника шогпыр ачыс Воча сылы шуӧ: «Вежалан тэ дзик ӧд прӧста Менам олӧм вылӧ. Тэ думайтан, лӧсьыд меным Куйлыны йи улын? Югыд шондісӧ ме ньӧтчыд Тулысӧдз ог аддзыв. Сьӧкыд йиыд менӧ ёна Тӧвбыд личкӧ, пӧдтӧ... Эзысь кыдз пу! Тэныд лӧсьыд, Кокньыд меысь овны...» Вабергачысь Эжва пондіс Водзӧ кыдз кор нуны. Зібъясьӧмӧн берег пӧлӧн Пӧрысь старик катӧ. Кыдз пу дорӧ ветки кыскис, Кыркӧтш дорӧ пуксис. Чушкан дозсӧ зепсьыс перйис, Ыджыд чепӧль чушкис. Вашкӧдчӧмсӧ сійӧ кыліс Эжвалысь да кыдзлысь. Сьӧкыд пельнас муртса вермис Тӧдтӧм сёрни тӧдны. Кызӧктіс да тошсӧ чышкис, Дзӧран вомнас шуис: «Мыйысь бара шогсянныд ті? Мый тіянлы колӧ? Эзысь кыдз пу, тэныд воас Кӧдзыд бӧрын шоныд. Веж коръясӧн бӧр на тэнӧ Гажа тулыс вевттяс. Да-й тэ, Эжва-матушкаӧй, Тулысын бӧр воссян. Кыкнанныдлы гажа пӧра Водзын пыр на лоӧ. Сӧмын (ышловзис зэв ёна), Сӧмын меным оз ло. Гажа тулыс – важ том пӧра – Некор меным оз во Кыкнанныд на ӧд ті томӧсь... Тӧдланныд на гажъяс... Менам овсис, гажӧдчыссис, Бӧрӧ ставыс коли». Ружтігтырйи старик чеччис, Пыжӧ бара сӧліс. Кык лопта пелысӧн сынӧ – Эжва вомӧн вуджӧ. Юрас сылӧн уна думъяс, Вунӧдны оз вермы: Важ том пӧра оз бергӧдчы, Оз бергӧдчы некор.

1919

<>

ГАЖА ТУЛЫС

Войвылын, сӧмын ӧд войвылын овлӧ Тулысыд гажа. Тулысыд лунвылын некор оз овлы – Пыр сэні важыс... Нимкодьла быдӧнлӧн сьӧлӧмыс ӧзйӧ Войвылын, тані; Быдӧнлӧн чеччыштны сьӧлӧмыс кӧсйӧ Тулыслы паныд. Во гӧгӧр кӧдзыд тан – шонділӧн баныс Татысянь вылын, – Мыйла нӧ тулысыс медгажа тані, Войвылын, ылын? Олӧм кӧ вежласьӧ – гажа сэк олӧм, Вежласьтӧг нинӧм! Шог бӧрын долыдлун йӧз костӧ волӧ, Бур лёксӧ синӧ; Кымӧръяс бырӧны – енэжыс югдӧ, Зэр бӧрын – кобӧ; Вой бӧрын лун локтӧ, бӧрдӧмысь дугдам, Серамным содӧ. Дугдывтӧг вежласьӧ, пӧртмасьӧ олӧм – Сідзи нин важсянь; Сідзи жӧ тулысыд тӧв бӧрын овлӧ – Сійӧн и гажа. Тӧлыд тан кӧдзыд зэв, ставыс сэк чорзьӧ, Лым улӧ пырӧ; Тулыснад став муыс сералӧ, ловзьӧ, Олӧмӧн тырӧ. Лунвылын во гӧгӧр олӧмыд ӧткодь, Тӧлыд оз волы, Сійӧн и «тулысыд» сэні дзик вӧт кодь – Некор оз овлы... Гажӧдчӧй, войвылын олысьяс, сьылӧй – Тулыс нин важӧн! Войвылын, сӧмын ӧд войвылын овлӧ Тулысыд гажа!

1921

<>

ВАРЫШ ПОЗ (Коми гижысь чукӧрлы)

Ылын-ылын, войвылын Джуджыд парма сулалӧ. Парма пасьта шувгӧ вӧр, Кӧдзыд вой тӧв шутьлялӧ.

Парма пӧвстын пемыд йӧз – Коми войтыр олӧны; Югыдінӧ петан туй Нэм чӧж найӧ корсьӧны.

Парма пӧвстын олӧмысь Жугыльтчӧма сьӧлӧмъяс: Жугыль коми войтырлӧн Эз вӧв гажа сьылӧмъяс.

Парма шӧрын варыш поз, Варыш котыр быдмӧны. Йӧзлысь шуштӧм сьылӧмсӧ Парма пӧвстысь кылӧны.

Лэбзьӧй, повтӧм варышъяс, Вына бордъяс шеныштлӧй, Джуджыд парма садьмӧдӧй, Гажа гажсӧ петкӧдлӧй!

Коми йӧзӧс, лэбачьяс, Веськыд туйӧд нуӧдӧй, Жугыль олӧм пальӧдӧй, Коми мусӧ югдӧдӧй!..

1923

<>

ЮГЫД КОДЗУВ

Югыд кодзув, петав, петав, Эзысь кодзув, петав! Дзирдав, пӧртмась вылісянь, Дзирдав рытъя кыа бӧрын!

Муса нылӧй, петав, петав, Зарни нылӧй, петав! Гажӧд менӧ, сьӧлӧмшӧр, Петав рытъя кыа бӧрын!

Петас эськӧ югыд кодзув, Дзирдалӧмӧн ворсас, Гудыр кымӧр тай оз лэдз: Вевттьӧ пемыд эжӧс улӧ.

Петас эськӧ муса нылӧй Кыа бӧрын ме дінӧ, Мамыс тай сійӧс оз лэдз: Видчӧ, нывлысь вӧля кутӧ.

1919

<>

ВЕЖ ВИДЗ ВЫВТІ МУНА

Веж видз вывті муна, муна, Мича дзоридз сэні уна, Зарни дзоридз вывті уна. Меным гажа, сьыла-йӧкта, Мича дзоридз водзӧ ӧкта, Зарни дзоридз ӧдйӧ ӧкта. Муса зонлы юркытш кыа, Гортысь пета – рытъя кыа, Гортӧ локта – асъя кыа. Веж видз вывті муна, муна, Мича дзоридз сэні уна, Зарни дзоридз вывті уна.

1919

<>

• * *

Зэв нимкодь сьӧлӧмлы! Уджавны чужсьӧма Бур лӧсьыд кадъясӧ: Выль олӧм доригӧн, Коми йӧз садьмигӧн.

Сыныштлӧй ёнджыка, Коми бур вокъясӧй! Зільджыка вуджамӧй Сім пемыд ю вомӧн! Югыдлань восьлалӧй. Чорыда тувччалӧй.

1923

<>

ШОНДІБАНӦЙ

Важысянь ми кылам Коми сьыланкывъяс. Медся ёна сьывлам Тадзи, зонъяс, нывъяс: «Шондібанӧй, олӧмӧй...»

Ставным на ми тӧдам Ичӧтдырся олӧм. Муртса сувтны мӧдам, – Кылӧ миян тольгӧм: «Сёньдибанӧй, ольӧмӧй...» (Дзӧбыльтӧмӧн.)

Уджӧ мунігкості Томиник зон нора Мукӧддырйи босьтӧ Сьывны бура гора: «Шондібанӧй, олӧмӧй...» (Шутьлялӧмӧн.)

Гажа рытын нязгӧ Зонлӧн паськыд гудӧк, Лӧсьыда дзик ставсӧ Шуалӧ, он вунӧд: «Шондібанӧй, олӧмӧй...» (Вомӧн гудӧкасьӧ.)

Кывтам видзьяс вылӧ, Пыжным ӧдйӧ шургӧ. Батьӧ пуклӧс вылын, Кылӧ, аслыс мургӧ: «Шондібанӧй...» (Вомгорулас мургӧ.)

Шоныд паччӧр вылын Пӧрысь пӧчӧ дзӧрӧ. Мыйкӧ, кылӧ, сьылӧ, Муртса вомыс вӧрӧ: «Шондібанӧй, олӧмӧй...» (Вомгорулас.)

Мыйта шогыс кылӧ Тайӧ сьыланкывъяс! Сы кузя ме сьыла, – Кывзӧй, зонъяс, нывъяс! «Сё майбырӧй, олӧмӧй...» (Ачыс сьылӧ.)

1920

<>

ӦТЧЫД ОВЛӦ

Мича нывъяс Эжва дорӧ Лэччисны. Бурлак зонъяс нывъяс бӧрся Вӧтчисны. Пыжӧ пуксисны, мӧдӧдчисны сынны, Горӧдісны сьывны, Зэв гажа сьылӧны.

«Мича нывъяс, Эжва шӧрас Петамӧй!» «Бурлак зонъяс, мӧдлапӧлас Вуджамӧй!» Тӧвру пӧльыштӧ, мӧвкйӧдлӧ ва вылын... Мӧдлапӧв зэв ылын, Визув ва кылӧдӧ.

«Мича нывъяс, зільджыка нӧ Сыныштӧй!» «Бурлак зонъяс, пелыснаныд Кутыштӧй!» Эжва вуджисны, веж видз вылын долыд, Радлӧ весиг лолыд, – Майбырӧй, олӧмӧй!

«Мича нывъяс, босьтчылӧй нӧ Йӧктыны!» «Оз тай, зонъяс, майбырӧй, ков Тшӧктыны!» Гажа ворсӧны, сьӧлӧмъясыс бурмӧ, Ягын, кылӧ, юргӧ Бӧрсяньыс йӧла шы.

«Мича нывъяс, гажа жӧ нин Олӧмыд!» «Бурлак зонъяс, ӧтчыд овлӧ Татшӧмыд!» Майбыр, гажа кад, мед эськӧ эз помась! Гажӧдчӧй, кор томӧсь, Мӧдысь ӧд оз нин во!

1921

<>

СЬӦЛӦМ СЬЫЛӦМ

Унаысь ме сьывлывлі, Йӧзсянь «аттьӧ» кывлывлі; Пӧлянӧн моз чипсася, Йӧз сьӧлӧмӧ чуксася Коми сьыланкывйӧн.

Менам сэтшӧм оланног: Овлӧ гажа, овлӧ шог. Гажа дырйи – ворсышта, Гаж кӧ бырӧ – шогсьышта Коми сьыланкывйӧн.

Сё майбырӧй, олӧмӧй, Гажа муын дзольгӧмӧй! Пӧрысьма кӧ – ланьтышта, Олӧм жальӧн казьтышта Коми сьыланкывйӧн.

Сьылӧм менам оз на быр, Кувтӧдз кута сьывны пыр. Коми йӧзӧс гажӧда, Шогсӧ налысь пальӧда Коми сьыланкывйӧн.

Кор ме сьыла – воссьӧ юр, Пыр ме сьыла, мый медбур: Лёка олӧм «вуштышта», Бура олӧм ошкышта Коми сьыланкывйӧн.

Кывзӧй, бур йӧз, сьылӧмсӧ, Став олӧмсӧ-вылӧмсӧ; Олӧй пыр бур сьӧлӧмӧн – Нэм коллялӧй сьылӧмӧн – Коми сьыланкывйӧн!

1920

<>

АДДЗЫСЯН ТАЙ

Вӧрӧд-ягӧд ветлывла, Рыжик, ельдӧг вотлывла. Тшак вотыськӧд аддзысьла, Гусьӧникӧн кутчысьла. Вотчигтырйи вочасьла, Зэв топыда окасьла.

Чери кыйны ветлывла, Сьӧкыд тӧня кыскавла. Войковъясӧн ветлігӧн, Бипур дорын узьлігӧн Зэв топыда кутчысьла, Тывъясьыськӧд окасьла.

Рытын борйӧ ветлывла Чӧскыд дука турунла, Ытшкывла да лэчтасьла... Мусукӧйкӧд аддзысьла, Небыд борйын кутчысьла, Зэв чӧскыда окасьла.

Войяс пукны ветлывла, Ныв-зон костын ворслывла, Йӧктывла да сьывлывла, Вой шӧр бӧрӧдз овлывла. Колльӧдчигӧн кутчысьла, Зэв топыда окасьла.

Со ме кутшӧм долыда Том олӧмӧс колльӧда! Мӧдысь, гашкӧ, казьтышта, Шогпыр нора сьылыштла: Кольӧма тай, мокасьтлы, Кыдзи коркӧ... окасьлі!..

1921

<>

ТУВСОВ ВОЙ

Ой, ой, тувсов вой Важ том кадӧс кыпӧдӧ, Гажа югыд вой Унмӧс менсьым пальӧдӧ.

Жугыль сьӧлӧмӧн Дзиръя ӧшинь восьтышта, Нора сьылӧмӧн Том олӧмӧс казьтышта.

Майбыр, сё майбыр, Ныв гаждырся тувсов вой! Долыд оландыр, Мыйла тэ мӧдысь он во?

Эн кӧк, кӧкиньӧй, Гажа садъя нӧрысын! Кусі би киньӧй Менам пӧрысь морӧсын.

Окма, кынмӧма Сьылі гӧгӧр гартчысь сой, Сьӧлӧм измӧма, Сӧмын век жаль тувсов вой.

Час, час, гажӧдчас Миян пыдди дзӧля чой, Мед пӧ кажитчас Югыд долыд тувсов вой.

1927

<>

КОМИ СЬЫЛАНКЫВ

Парма вӧрлӧн шувгӧмыс, Эжва юлӧн шлывгӧмыс, Став олӧмыс-вылӧмыс Кылӧ нора сьылӧмас.

Припев: Юргы, юргы, ылӧдз кыв, Мыла коми сьыланкыв, Йӧз олӧмысь шогсӧ ну, Кыпӧд, гажӧд Коми му.

Арся вӧрын кыйсьӧмыс, Тӧлын кер дор мырсьӧмыс, Тулыс пурйӧн кывтӧмыс Кылӧ коми сьылӧмас.

Припев.

Сьӧкыд уджсӧ бертігӧн, Кынӧмпӧтсӧ перйигӧн, Удж кӧ мунӧ сьылӧмӧн, Йӧзлы долыд сьылӧмын.

Припев.

Паськыд ордым вӧчигӧн, Ыджыд олӧм тэчигӧн Коми йӧзлӧн вежсяс гор – Оз ло сьылӧм шог да нор.

Припев: Юргы, юргы, ылӧдз кыв, Мыла коми сьыланкыв, Йӧз олӧмысь шогсӧ ну, Кыпӧд, гажӧд Коми му.

1928

<>

МӦДЫСЬ

Коркӧ (во сё мысти) выль олысь быдмас, Овмӧдчас му вылын бура да гажа; Коркӧ сэк, удж костын, гижӧдысь лыддяс, Кутшӧма овлӧмаӧсь му вылын важӧн...

Шензьыны кутас сэк, бергӧдчас юрыс: «Абу жӧ кужлӧмаӧсь лӧсьыда овны, Тышӧн да косьӧн пыр корсьӧмаӧсь бурӧс, Мыйысь кӧ налы век лолӧма повны».

Уна ва визувтас, унатор вежсяс, Унатор выль мортлы кажитчас тӧдтӧм. Мувывса олӧмыд водзӧ пыр вешъяс – Важ йылысь казьтылӧм кольӧ, кыдз вӧтӧн...

1919

<>

КОР ДОЛЫД

Кор пӧльыштас шоныд тӧвру, Кор мыччысяс лым улысь му, Кор потласяс пуяслӧн кор, Кор вежӧдас быдсяматор, – Радлӧ сэк сьӧлӧм! Тулыс со воӧ!

Кор помасяс сьӧд пемыд вой, Кор гӧрдӧдас асывлӧн чой, Кор тыдовтчас шонділӧн бан, Кор ловзяс став олӧмыс тан, – Радлӧ сэк сьӧлӧм! Гажа лун воӧ!

Кор ланьтыштӧ важ пӧрысь йӧз, Кор кыпӧдчӧ вына том йӧз, Кор ёнмӧ пыр выль оланног, Кор весасьӧ важ курыд шог, – Радлӧ сэк сьӧлӧм! Локтӧ выль олӧм!

1920

<>

ДЗОДЗӦГЪЯС

Дзодзӧгъяс, дзодзӧгъяс! Выліті, выліті, дзодзӧгъяс, лэбзянныд, Мудзлытӧг шоныдлань саридзӧ шывганныд, Ылӧ ті котӧрӧн миянысь мунанныд, Кӧдзыдысь, йирмӧгысь тӧв кежлӧ пышъянныд.

Дзодзӧгъяс, дзодзӧгъяс! Ставныд ті бордъяӧсь. Уна му аддзылад Лэбзигӧн саридзад.

Майбыръяс дзодзӧгъяс, менӧ тшӧтш кыпӧдлӧй, Олӧмсӧ петкӧдлӧй, саридзӧ сибӧдлӧй! Йӧз муяс тӧдмала, долыд-шог видзӧдла, Тіянлы лэбзигмоз шог йылысь висьтала.

Дзодзӧгъяс, дзодзӧгъяс! Олам ми, комияс, Войвылын жугыля, Виччысям югыдсӧ...

Дзодзӧгъяс сувтлытӧг водзӧ пыр лэбзисны, Эз кывны сёрниӧс, шог сӧмын сетісны. Вылісянь, вылісянь нора зэв горзісны. Кынмыны миянӧс бара на колисны. Дзодзӧгъяс, дзодзӧгъяс!..

1919

<>

ЮГЫДЛАНЬ

Синтӧм гутъяс моз ми олам, Огӧ тӧдӧй югыд туй: Синъяс восьтны пыр ми полам, Пыр ми сідзи видзам жуй. Дась бур вылӧ ставным горшӧсь, Дась бур вылӧ быдӧн рад; Быдтор быттьӧ воас гортӧдз, Быдтор лоӧ коркӧ кад. Абу сідзи, муса вокъяс, Енсянь нинӧмтор оз усь. Оз кӧ вӧрны аслад кокъяс, Йӧзлӧн кокыд оз нин судз. Мый ми тӧдам, мый ми кужам? Кыдзи олам коми йӧз? Мукӧдлаын олӧм кутшӧм? Кӧні олӧ кутшӧм йӧз? Кӧн мый вӧчсьӧ му шар пасьта, Кӧні бурджык оланног? Кутшӧм сямӧн, кутшӧм властьӧн Овны долыд либӧ шог? Пемыд олӧм колӧ вежны, Колӧ восьтны син да юр; Сэк ог кутӧй бокӧ кежны, Аддзам асьным, мый медбур. Сідзи, вокъяс, зіля колӧ Пӧдтыны лёк оланног. Велӧдчӧмысь энӧ полӧй: Уна тӧдӧм – абу шог. Сэки олӧм лоӧ долыд, Сэки некод нин оз йӧрт. Мед жӧ мывкыд лоӧ чорыд, Кутшӧм чорыд уклад, кӧрт!

1920

<>

ВЫЛЬЛАНЬӦ ЧУКСАЛЫСЬ ШЫ

Туйыслы ордымсӧ некод эз писькӧдлы, Некод эз шыльӧдлы гуран ни мыльк, Шыбельяс, чукыльяс некод эз веськӧдлы, Изйӧн да галькиӧн туйсӧ эз вольсавлы, Кӧртӧн ни укладӧн некод эз гольсъясьлы – Ачыс тай, майбырӧй, артмӧма, – шыльк!

Абу сэн некутшӧм пас. Туй вожыс быдлаӧ дась. Оз рӧдтыв туйӧдыс вӧв, Паровоз сэті оз зымӧд, Шуръялӧ лэбач да гуляйтӧ тӧв, – Туй тайӧ – сынӧд.

Миянӧ, пармаӧ, сынӧд туй воссьӧма, Лэбавны пондас тан аэроплан. Вӧр-васӧ шызьӧдас, войтырӧс босьтчӧдас, Комилысь мукӧдкӧд йитӧдсӧ чорзьӧдас, Олӧмсӧ водзлань ёнджыка вӧрзьӧдас, – Регыдӧн вежсяс став Коми му бан.

Лунчӧжся туй пыдди – час! Сідзи жӧ мед ӧддзӧдчас Выль олӧм стрӧитан удж! Сынӧдын юргӧ выль жургӧм. Коми морт, удж вылӧ сосъястӧ пудж, Восьлав жӧ чатӧра юрӧн!

1930

<>

КОМИ МОРЕ

Эг ме аддзыв некор море, Ог тӧд сылысь сьылан гор. Зэв пӧ паськыд синьӧй море, Абу некӧн пом ни дор. Эг ме аддзыв некор море, Ог тӧд сылысь сьылан гор.

Меным тӧдса коми море – Помтӧм-дортӧм паськыд вӧр. Кыпыд горӧн уджӧ корӧ, Сійӧ – олан гажлӧн шӧр. Меным тӧдса коми море – Помтӧм-дортӧм коми вӧр.

Зэв пӧ гажа югыд море, Зэв пӧ мича, кодыр лӧнь. Век пӧ ворсӧ сылӧн морӧс, Оз и ланьтлы некор скӧнь. Век пӧ гажа ворсӧ море, Оз и ланьтлы некор скӧнь.

Али гажтӧм коми море? Али мисьтӧм сылӧн сер? Сэні юргӧ олӧм дорӧм, Сьылӧ пила, ворсӧ чер. Али гажтӧм коми море? Сьылӧ пила, ворсӧ чер.

Зэв пӧ джуджыд ыджыд море, Зэв пӧ ыджыд сылӧн вын: Кор пӧ шковгӧ из креж дорӧ, Сэк пӧ гӧгӧр мургӧ гым. Зэв пӧ джуджыд ыджыд море, Зэв пӧ ыджыд сылӧн вын.

Али вынтӧм коми море? Али лажмыд сылӧн шӧр? Мед эз личав выль мир дорӧм – Страна корӧ тырмидз вӧр. Ызгы гора, зарни море! Коми мырсьысь, зіля вӧр!

1933

<>

КОЛЛЕКТИВ

Аддза, ру пыр моз выль олӧм тӧдчӧ. Кыла, ружтӧмӧн нюкрасьӧ нюр; Тӧда, пу гӧрйӧн некод оз вӧтчы, – Гӧрны пу гӧрйӧн лӧз нюр оз сюр.

Сиктлӧн сьӧкыдлун кольӧма ылӧ. Йӧкты, сьӧлӧмӧй! Нимкодясь, ворс! Кывзы: му вылын машина сьылӧ – Вежис вӧвъяслысь гӧрдлӧм да «корс».

Аддзан, ыпйӧмӧн ӧзъялӧ кадыс. Майбыр, уджыдлы вӧляыд эм! Сюрас сьылӧмлы гажаджык ладыс, Тэчам сьыланкыв – гажӧдас нэм!

Гӧрам, шыльӧдам, небзьӧдам муяс, Оз коль некытчӧ межа ни бор. Видзӧд: вочасӧн паськалӧ туйыс, Быдӧн сувтӧны коллектив дор.

Кылан: ыб вылын машина гутшкӧ, Сяргӧ выль пӧлӧс кывлытӧм шы. Кутчысь, ӧтвылысь выль олӧм путшкы, Му выв дзоридзысь сарапан кы!

Кадыс – тувсовъя рас кодь жӧ варов, Уджыс – котыра сьылӧм кодь дзик. Босьтчам сьӧлӧмсянь уджавны яра, Тэчам выль нога, выль сяма сикт!

1929

<>

СТАНЦИЯ СЫКТЫВДІНКАР

Кӧрт туй! Майбырӧй, кӧрт туй! Раменьті, парматі, вӧрті, – Кӧнъясын пон эз увтчывлы, Морт кок на, гашкӧ, эз тувччывлы, Зверь весиг нырсӧ оз сюй, – Юковтас уклада туй.

Стрелочник Пинюгсянь Туй нырсӧ вежас, Паровоз сэтысянь Войвылӧ кежас.

Кочегар лӧдсалас ӧдсӧ, Машинист ӧддзӧдас «ходсӧ», Жер вома поездыд зымӧдас – Вӧрзьылас муыс и сынӧдыс. Минутӧн километр – тэрыб ӧд вӧлыс! Сыктыв ю вом дорын надзмӧдас вӧлись.

Воссяс сэн семафор борд, Вывланьӧ катовтчас шар! Чуйдӧдас кондуктор ёрт: – Станция Сыктывдінкар!

Кӧрт туй: нималіс важӧн. Дыр нин сы вылӧ гажӧн Олім ми, выннымӧс чукӧртім, Сьӧлӧмын надея нюкыртім; Куслас да ловзьылас бӧр, – Кӧрт туйтӧг водзӧ он вӧр!

Пармаын эмбурыс Вӧрзьытӧг куйлӧ. Овмӧс да культура Эз кыптыв туйла.

Коми йӧз майшасис нэмсӧ, Бертлӧдліс сӧнсӧ и вемсӧ, Туй понда оліс пыр дзуртӧмӧн, Быдторсӧ кыскавліс ружтӧмӧн... Регыд нин помасяс шогмытӧм кадыс. Вольсасяс кӧрт туй да лоамӧй радӧсь.

Мӧскуа быттьӧ сэк горт Пуксяс да журӧбтан – шпар. Кватитчан: аттӧ, сё мор! Станция Сыктывдінкар!

Коми! Кылӧд став вӧртӧ, Отсав стрӧитны кӧрт туй! Вӧр вылӧ машина корасны. Регыдджык рельсъяссӧ дорасны, Камгасны кӧрт туйтӧ – голь! Кылӧдтӧг вӧр мед оз коль!

Ставным ми сьӧлӧмсянь Кутчысьлам уджас. Комилӧн вынйӧрыс Быдлаӧ судзас.

Кӧрт туйӧн выль олӧм воссяс, Коми му кыптыны босьтчас, – Соцаль поездыд нуӧдас, – Мукӧдӧс регыдӧн суӧдас. Нимкодя виччысям поездлысь «ходсӧ»! Уджнаным сетамӧй кӧрт туйлы отсӧг!

Регыд нин пармаса морт Вагонӧ пырас шур-шар. Долыда петас кыв-вор: – Станция Сыктывдінкар!

Кылан: гымӧдӧ поезд, Жургӧ лунвывсянь войӧдз, Лэчыда чарӧстӧ, уковтӧ, Зумвидзан парматӧ юковтӧ – Пальӧдӧ нэмчӧжся шог, Тажъялӧ выль оланног.

Стрелочник Пинюгсянь Туй нырсӧ вежас, Паровоз сэтысянь Миянлань кежас.

Кочегар лӧдсалас ӧдсӧ, Машинист ӧддзӧдас «ходсӧ», Жер вома поездыд зымӧдас – Вӧрзьылас муыс и сынӧдыс: Стальнӧй вӧв шутёвтӧ ӧдйӧджык тӧлысь, Сыктыв ю вом дорын надзмӧдас вӧлись.

Воссяс сэн семафор борд, Вывланьӧ катовтчас шар. Чуйдӧдас кондуктор ёрт: – Станция Сыктывдінкар!

1929

<>

БРИГАДА

Зэв гырысь уджъясыс уна Выль олӧм стрӧитан кадӧ. Быд уджын медводзын мунӧ Миян ударнӧй бригада.

Вӧр лэдзӧм – медыджыд могыс Комилӧн ӧнія кадӧ. Бара мед мунас удж ногыс – Зільӧ ударнӧй бригада.

Коми му кыпалӧ, ловзьӧ, – Сувтам тшӧтш гырысь йӧз радӧ. Некутшӧм уджысь ог повзьӧй – Ставным мед вӧлім бригада!

1929

<>

«ЮГЫД ТУЙ»

Дыр нин ми, коми йӧз, омӧля олім, Пыр вӧлі син водзын пемыд да руд. Юрнымӧс кыпӧдны вылӧджык полім, Эг лысьтлӧй корсьлыны аслыным шуд.

Мый вӧлі сьӧкыдыс, дзескыдыс – бурысь Огӧ нин казьтылӧй, кольӧма мед! Ӧні ми ас ногса олӧмӧ пырим, Миянлы югыд туй воссьӧма, мӧд!

Коми му пуксьӧма паськыда, кузя, Коми му быдсяма эмбурӧн тыр, Коми му вӧр улын вӧрзьывтӧг узьӧ, Коми му виччысьӧ садьмӧдӧм дыр.

Лолыштӧй сьӧлӧмсянь, вокъяс да чойяс, Ӧдйӧджык вӧрзьӧдӧй ассьыныд му! Шеныштлӧй, кыпӧдлӧй вынйӧра сойяс, Горӧдлӧй: садьмы нин, эй, Коми му!

Миянлы «Югыд туй» выль олӧм индас, Уджавны кесйӧдас, югдӧдас юр, Сьӧкыдлун кокньӧдас, тӧдтӧмтор чинтас, Нуӧдас водзӧ пыр, висьталас бур.

Сьӧлӧмъяс ловзьӧдас, сюсь йӧзсӧ воштас, Чукӧртас му пасьта быдсяматор. Дышъясӧс дивитас, зіль йӧзӧс ошкас, Быдлаӧ судзсяс ӧд сылӧн кыв-вор.

Чеччӧй жӧ, коми йӧз, кутчысьӧй уджӧ Ас вӧсна зільджыка, эн видзӧй жуй. Войдӧр кӧ пессьылід – ӧні он мудзӧй; Воссьӧма зэв паськыд, зэв югыд туй.

1921

<>

НЭМ ТОММӦДЫСЬ КАД

Тулысыд тулысӧн прӧстӧ оз шусьы – Тулывлӧ, пулывлӧ олӧмлӧн ӧд. Ловзьӧ природаыс явӧ и гусьӧн: Мыйяскӧ аддзан, а мыйкӧ он тӧд.

Тулысыд меліа кыскӧ ас бердас, Сэки ӧд томмӧ да мичмӧ быдтор: Вежӧдӧ, ловзьӧ кор томиник берба, Сё вося кыдзлӧн тшӧтш потласьӧ кор.

Быдӧнлы долыдлун ӧткодя сетӧ, Весиг и сылы тшӧтш, коді оз чайт... Но дзик став сьӧлӧмсянь нимкодьыд петӧ, Кор чужан муын тэ олан тыр пай.

Тэ кӧ, том воканӧй, дзордзалан яра, Менам нин кольӧма дзордзалан кад. Сӧмын быд тулысын кыпавлӧ бара Том кадӧс казьтывлӧм – лолыд сэк рад.

Часлы жӧ, воканӧй, тӧкӧтьӧ чӧвлы, Кывзышт вай менсьым тэ дженьыдик висьт. Коркӧ ме том кадкӧд тӧдса жӧ вӧлі, Вӧвлі... да коллявныс тэ моз эг письт.

Ок эськӧ ӧні ме, тӧлкыс кӧ сюрас, Ас вылысь кызь вит во шыбитны рад! Сӧмын тай – он нин пӧ киссьӧм ва курав, Он нин пӧ бӧр бергӧд кольӧм том кад...

Чайтан, ме жалита томдырӧс ассьым, Кыдзи тай жалитлам бӧр пышйӧм шуд? Воканӧй, сэтшӧмӧн менӧ эн пасйы, Ме вылӧ увтыртан мӧвпъяс эн кут.

Жаль меным – лёк ногӧн лотайтчис кадӧй, Медся бур кадӧй, вынйӧрӧй сэн! Сійӧс кӧ бергӧдны ӧнія кадӧ, Ок эськӧ, долыд жӧ вӧлі том нэм!

Важсӧ ме казьтыла лӧгысь да скӧрысь, Сыысь оз шог босьт ни гажӧй оз быр. Мед кӧть и вир-яйӧй неуна пӧрысь, Сьӧлӧмӧй мӧд нэма томлунӧн тыр.

Нимкодьысь ачымӧс шудаӧн лыддя: Удайтчис ас синмӧн аддзывны мем, Кыдзи важ сир курыд олӧмыс пыдди Пуксис зэв долыд, зэв кыпыд выль нэм.

1935

<>

ЭН ТӦЖДЫСЬ, ЭН ШОГСЬЫ

Пыжтӧг джуджыд ю он вудж, Бордтӧг выліті он лэб. Рочӧн петӧ коми «Удж», Коми гижӧд овлӧ жеб, – Шоча.

Менам юр выв тыр дзик удж, – Кыдзи верман – сідзи-й гиж! Пӧра абу весиг сутш. Со мый шуа тэныд, «Видз», Воча.

Прӧстӧй шогсьӧм! Воас кад, Коми йӧзлы долыдлун, Ставныс лоӧны зэв рад, Коми гижӧд оз на вун, – Кылан?

Республикаса воссяс кор, Сэки лоӧ «Уджыд» выль; Сэки уна гажатор Мича коми кывйӧн, збыль, Сьылам!

1921

<>

ПОМ НИ ДОР

Микулай батьыскӧд выль видзьяс вӧчӧ, Бадь пуяс кералӧ, кӧстерӧ тэчӧ. – Уджав, зон, зільджыка, – бать сылы дольӧ. – Тайӧ ӧд, кула да, аслыд жӧ кольӧ! Микулай батьыскӧд выль муӧн ноксьӧ, Дугдывтӧг муркӧдчӧ, тулысбыд коксьӧ. – Уджав, зон, зільджыка, – бать сэні дольӧ, – Тайӧ ӧд, кула да, аслыд жӧ кольӧ. Микулай батьыскӧд выль керка вӧчӧ, Шойччывтӧг уджалӧ, пуксьывтӧг жӧдзӧ. – Уджав, зон, зільджыка, – бать, кылӧ, дольӧ. – Тайӧ ӧд, кула да, аслыд жӧ кольӧ! Микуллӧн важӧн нин кулӧма батьыс, Важӧн нин Микулай кӧзяин ачыс. Батьыслӧн кесйӧдлӧм ӧнӧдз на коли: «Уджав, зон, зільджыка, – аслыд ӧд кольӧ!» Микулай пиыскӧд выль видзьяс вӧчӧ, Бадь пуяс кералӧ, кӧстерӧ тэчӧ. – Уджав, зон, зільджыка, – Микул сэн дольӧ. – Тайӧ ӧд, кула да, аслыд жӧ кольӧ! Микулай пиыскӧд выль муӧн ноксьӧ, – Уджав, зон, зільджыка, – пиыслы дольӧ. – Тайӧ ӧд, кула да, аслыд жӧ кольӧ! Микулай пиыскӧд выль керка вӧчӧ, Шойччывтӧг уджалӧ, пуксьывтӧг жӧдзӧ. – – Зіля вӧр, Василей, – пиыслы дольӧ. – Тайӧ ӧд, кула да, аслыд жӧ кольӧ!.. Васильлӧн важӧн ни кулӧма батьыс. Важӧн нин Василей кӧзяин ачыс; Батьыслӧн кесйӧдлӧм ӧнӧдз на коли: – Уджав, зон, зільджыка, – аслыд ӧд кольӧ! Василей пиыскӧд выль видзьяс вӧчӧ...

• * *

Рабочӧй мортлӧн жӧ – керка ни карта; Ас бӧрас эмбуртор кольны оз артав, Уджалӧ кувтӧдзыс, мый сылӧн вын эм, Медтыкӧ пӧт вӧлі удж вылын кынӧм.

1922

<>

ВӦВ КУТӦМ

Ӧтчыд арся лунӧ Батьӧ локтіс вӧрысь, Ӧдйӧ ыстіс менӧ Вӧлӧс кутны йӧрысь. Мун, мун, мун! Мун, мун, мун!

Нинӧм ме эг лысьтлы Батьлы воча шуны. Торгана дом босьті, Котӧрӧн пыр муні: Тор-тор-тор!

Кук йӧр дорӧ вои, Кашка, лолӧй тыри. Чибӧ бура йирсьӧ, Кора полігтырйи: Сьтпро-сьтпро!..

Коркӧ чибӧ шеді, – Сьӧкыд кутны вӧвтӧ, Некыдзи оз сетчы, Домала да лӧвта: Тпру-тпру-тпру!

Кор ме вылас сӧлі, Чибӧ менам дудіс. Сэк тай этша кули, – Синъяс вӧвлӧн югдіс: Но-но-но!

Чибӧ менам йӧймис, Тӧв ныр моз дзик нуӧ; Кутчысьны эг слӧймы – Шняпкыси ме муӧ: Ой-ой-ой! Ой-ой-ой!

Кор ме чеччи, аддза: Чибӧ кырссьӧ гортлань. Сы бӧрся ме ачым Котӧрта за горза: Тпру-тпру-тпру!

1919

<>

ГЫА ВА ВЫЛЫН КЫЙСЬӦМ

Ӧтарас – кыркӧтш, мӧдарас – лыа, Шӧрӧдыс визувтӧ Эжва. Рытыв тӧв пушкӧ, Эжва зэв гыа, Веськыда муткыртӧ вежӧн.

Кыркӧтш дорйылас ньывъяс да козъяс Шувгӧны, ызгӧны зыкӧн. Ва вылын пыжа: Митипер гозъя Подольник кыйӧны кыкӧн.

Гы пӧвстӧд пыжныс кыптылӧ, сунлӧ, Тӧв вынӧн ва катчӧс йӧткӧ; Митипер гӧтырлӧн ставыс сэк вунлӧ, Митипер матькӧ да сӧткӧ:

«Кыськӧ тай тӧвсӧ сё морыд пӧльтӧ. Кутшӧм нин татшӧмӧн кыйсьӧм?.. Тӧді кӧ тайӧс – эг эськӧ-й вӧйтав... Бӧрлань сын, трасича-лыйӧм!..

Тракйӧдлӧ кодкӧ, вермас ӧд мынны... Сынышт вай, эн менӧ лешкӧд! Но, трустӧ, баба, он вермы сынны! Береглань, сё мокасьт, веськӧд!

Прамӧя тракйӧ, – ог на тӧд, коді... Шӧрланьӧ, шӧрланьӧ петышт! Ме чайта, тайӧ – сир либӧ ёді... Медтыкӧ саксьыс эз чеччышт!..

Веськӧд вай, трустӧ, пыж улӧ пырис! Изнас вот косьышта юрад!.. Аддзан, со ваыс дзик нин пыж тырыс... Мый нӧ тэ, трасича, дуран?»

Митипер кыйӧ, гӧтырыс сынӧ, – Ёрӧны тӧвсӧ и гысӧ... Сакыштны эз сюр, чериыс мынӧ, Митипер горӧдіс кыза:

«Мый ыджда чери, сё морыд, мыні! Надейнӧ, кызь пунта вӧлі... Эн вермы лючки, трасича, сынны, Вот эськӧ чужӧмад сьӧлышт!..»

Подольник кыйсис... Чери оз «шогсьы», Эз весиг петкӧдлы мышсӧ. Весьшӧрӧ воши гозъялӧн ноксьӧм, – Кыскисны берегӧ пыжсӧ.

Кыркӧтш дорйылын ньывъяс да козъяс, Пыдынджык – видзьяс да муяс; Шуньгисны сылань Митипер гозъя: Гашкӧ пӧ, куртны кӧть туяс...

Тадзи жӧ лолӧ олӧмтӧ вуджны: Быдсяматор вылӧ ыштам; Удайтчас – ладнӧ, торксяс кӧ уджным – Унджыкысь ёртнымӧс мыждам.

Сэсся тай кывлан, шуласны збыльысь: «Мынласян чериыд гырысь»... Ме ногӧн, колӧ самавны выльысь, Бӧр чӧвтны надейтчӧмпырысь.

Ӧтикысь мынас, мӧдысь мед мынас – Век ӧмӧй, трустыд, сідз дурас? Сынысьыд мед кӧть надзӧник сынас, Бара кӧ шедӧма – сюрас!

1926

<>

ГӦРАН-КӦДЗАН ЧАСТУШКАЯС (Сьылӧны кыкӧн: зон да ныв гудӧкӧн ворсӧм улӧ)

Зон. Нолтӧ, Парась, синтӧ паськӧд, Аддзан, мыйта йӧзыс тан.

Ныв. Тэнад, Васька, гудӧк паськыд, Ворс вай, – асьным сьылыштам.

Зон (йӧзлань). Пельяснытӧ, другъяс, восьтӧй, Бура кывзӧй ставныд ті, Ме да Парась сьывны босьтам, – Кекӧначӧй ки на ки.

Тшӧтш кыкнанныс (йӧктӧмӧн). Ик-ну, ик ты-ну, Содтам, содтам кӧдзан му!

Зон. Ӧнӧдз гӧрйӧн муяс гудйим, Чайтлім, разьсяс тшыглун кытш. Кватитчан кӧ, куш нянь кудным, Питшӧг пиын той да пытш.

Ныв. Чайтлім, няньтӧ енмыд сетас, – Сьылӧд сылы молибен. Енмыд вылӧ лӧгыд петас Вотӧ тшыгйӧн коллигӧн.

Тшӧтш (йӧктӧмӧн). Трим-трам, тайӧ – страм, Ыджыд-ыджыд йӧз серам.

Зон. Гӧран-кӧдзан пӧра пуджӧ – Тэрыбджыка, другӧ, вӧр. Машинаӧн, плугйӧн уджав, Шыбит пачӧ лёк пу гӧр.

Ныв. Зэлӧдлы тэ ассьыд вынтӧ, Медым кулак эз мешайт. Агроном тэд восьтас синтӧ, Кыдзи кыптӧ урожай.

Тшӧтш (йӧктӧмӧн). Ик-ну, ик ты-ну Содтам, содтам кӧдзан му!

Зон. Ёга кӧйдыс пожйысь койлім, Виччысьлывлім мича нянь; Бур нянь пыдди кыдсӧ сёйлім, Горшад сатшӧ, шондібан!

Ныв. Климлӧн кӧйдысыс зэв ёгӧсь, Кӧйдыс пытшкас клянича. Дерт, тон, гирскас лёкысь Сулея ли ӧкӧнча.

Тшӧтш (йӧктӧмӧн). Трим-трам, тайӧ – страм, Ыджыд-ыджыд йӧз серам.

Зон. Клим моз ме да Педьӧ дядьӧ Некор огӧ нуӧ ныр: Таво кежлӧ колан кадӧ Кӧйдыс лэдзим триер пыр.

Ныв. Нимкодь сёрни петӧ вомысь: Ай да Васька, тэ – сёшайт! Дерт жӧ, весйӧм кӧйдыс помысь Воас бурджык урожай.

Тшӧтш (йӧктӧмӧн). Ик-ну, ик ты-ну, Содтам, содтам кӧдзан му!

Зон. Ыджыд зыкӧн, шумӧн, венӧн Муніс миян сиктын скод. Пӧрысь йӧзыд видіс менӧ: Тэ пӧ йӧй ли садьтӧм код.

Ныв. Тшӧтш ме ачым сэні вӧлі, Кывлі пӧрысь йӧзлысь гам, Лэптісны кыдз ыджыд гӧлӧс: Пӧльяс моз пӧ уджалам!

Тшӧтш (йӧктӧмӧн). Трим-трам, тайӧ – страм, Ыджыд-ыджыд йӧз серам!

Зон. Унджык йӧзыс миян лоис – Ӧтув сувтім томулов, Пӧльяс уджлы помыс воас, Лёк «трёхполка» оз нин ло.

Ныв. Крестьяналысь торъя овмӧс Колхозъясӧ ӧтувтам, Сиктса овмӧс регыд сӧвмас – Вывлань кыптам-ӧдӧбтам.

Тшӧтш (йӧктӧмӧн). Ик-ну, ик ты-ну Содтам, содтам кӧдзан му!

Зон. Скӧттӧ видзны огӧ кужӧ, – Скӧтыд миянӧс оз вид! Олӧ, коньӧр, тужа-нужа – Кос идзас да кӧдзыд гид.

Ныв. Кӧза гырся миян ӧшъяс, Кучикыс лёк пашина; Миян мӧсъяс – абу мӧсъяс, Найӧ – куйӧд машина!

Тшӧтш (йӧктӧмӧн). Трим-трам, тайӧ – страм, Ыджыд-ыджыд йӧз серам!

Зон. Водзӧ кежлӧ кутам тӧдны: Куш нянь помысь тан он пӧт, Мӧд туй кузя ковмас мӧдны – Видзны бурджык рӧда скӧт.

Ныв. Босьтчам унджык турун кӧдзны, Унджык пуктас вӧдитны. Сэки огӧ кутӧй жӧдзны, Дугдам олӧм кӧритны.

Тшӧтш (йӧктӧмӧн). Ик-ну, ик ты-ну, Содтам, содтам кӧдзан му!

1929

<>

ВОЧӦЖСЯ ОТЧЁТ

Сизимдас сизимысь лешкыштны лоӧ, – Талун тай важ волы пом вӧлӧм воӧ. Он эштыв сёйны ни юны – Сы ӧдйӧ пӧраыс мунӧ! Веськыда сунӧмӧн сунӧ, – Весигтӧ лун лыдыс вунӧ! Кватитчи, со – Кольӧма во! Мокасьтыд, муртса ӧд эг коль ме бӧжӧ! Мыйяс ми уджалім во гӧгӧр чӧжӧн? Кыдзиджык коллялім вотӧ, Кутшӧма олӧмныд содӧ, Кытъясті падмӧ да чотӧ, – Петкӧдла аслам отчётын. Ёртъяс! (Тадз заводитлӧны докладчик мортъяс). Восьтам ми веськыда «без рассуждения» Ассьыным вочӧжся став достижениеяс. Тіянлысь кадсӧ ог гусяв – Ог понды висьтавны кузя. Пасъя, дерт, юрӧ кӧ усьӧ, Нелючкиторъяс, кыдз шусьӧ, – Но, «одним словом», – Быдторйыс лоӧ. Висьтала, час, Уджлысь ним пас. Тулыснас зэв кузя сулаліс кӧдзыд. Сы бӧрын кутчысим кылӧдны вӧр. Сэсся, дерт, гӧрим да кӧдзим, – Кӧнсюрӧ эз нин вӧв гӧр. (Воськовтім водзӧ ми, другъяс, Ёна нин содісны плугъяс.) Гожӧмбыд страдуйтім-керим, – Зэрис да эз вӧв зэв бур. Ноксим тшӧтш снастьӧн да черӧн – Ва кывтчӧс тойлалім пур. Арбыд ми сідзи жӧ пӧнсим – Бара на кылӧдім вӧр. Дерт, эськӧ ставным нин дӧнзим, Сӧмын ӧд кадыс зэв скӧр. Мед эськӧ йи улӧ вӧрыс эз веськав, Мед эськӧ сы вӧсна олӧм эз дзескав. Кынмис на, дерт, Вель уна кер. Кылӧдім вӧртӧ ми тулыссянь арӧдз, Мырдӧн дзик иналім Архангельск карӧдз. Водзӧ мед тадзи эз ло! Нуӧдам збыльысь Ӧддзӧдӧмпырысь Тавося вӧр лэдзан во! Процентыс вӧлі мед сё! (Рочӧн кӧ – сто!) Со! Гырысьджык уджъясӧ ӧні ми вуджам, – Вочӧжся воськолыс мый вӧлі, кутшӧм? Вит вося плантӧ ми олӧмӧ пӧртам: Вӧчӧны Москвасянь миянӧ кӧрт туй. Ухтаӧ камгӧны шоссе, – «Транспортнӧй проблема» воссьӧ! Туй вӧсна воддза моз сьӧлӧм оз вись: Воссис нин сынӧдӧд лэбалан визь! Культура ӧдйӧ жӧ швичкӧ, Пемыдсӧ зырӧ да личкӧ. Нелючкиторъяссӧ висьтавны нинӧм, – Вочасӧн ставсӧ ми лёкторсӧ синам. Бур уджсӧ ӧддзӧдам ёна, Сійӧ ӧд медся на дона! Бурыс кӧ быд уджӧ пырас, Нелючки ачыс сэк бырас!

1929

<>

ТУТУРУТУ СЕМӦ

Тутуруту Семӧ сайӧ Ӧгрӧ Марпа верӧс сайӧ Майбыр, муніс, Майбыр, муніс. Семӧ ордын пируйтӧны, Пызан сайын пукалӧны Став рӧдвужыс, Став рӧдвужыс. Ласей Мӧсей, Чукля Педӧр, Пӧрысь Ярӧ, Ныртӧм Петыр, Варгыль Кӧсьта, Варгыль Кӧсьта. Гӧгрӧс Ӧгрӧ, Куран Марья, Кекур Надьӧ, Бырган Дарья, – Дона гӧстьяс, Дона гӧстьяс. Сват да сваття, кум да кума, Ыджыд зыкӧн, гажа шумӧн Мунӧ пирыс, Мунӧ пирыс. Регыд сьӧкыд лои юрын, Ёна жувгис вина-сурӧн, – Ворсӧ вирныс, Ворсӧ вирныс. Ляз бӧрын друг Семӧ шуӧ: «Кодлы тӧрас, сёйӧ-юӧ, На здоровье, На здоровье! Менам, трустыд, дзикӧдз вуні, Кӧч ӧд кыйны колӧ мунны Мӧсвидз давйӧ, Мӧсвидз давйӧ». Семӧ бӧрын гаж эз помась: Быдӧн дуньгӧ помся-помысь, – Сур доз ректӧ, Сур доз ректӧ. Ставныс кодӧсь вина-сурӧн: Чукля Педӧр увлань юрӧн Джоджас йӧктӧ, Джоджас йӧктӧ. Ныртӧм Петыр вомнас ворсӧ, Кекур Надьӧ ойзӧ, восӧ – Шогӧдӧма, Шогӧдӧма. Куран Марья чилзӧ яра: Окавны кыйӧдӧ Ярӧ – Топӧдӧма, Топӧдӧма. Ласей Мӧсей вомгорулас Сьылӧ, кылӧ, лабич улас: Тутуруту, Тутуруту. Дарья ойгӧ: «Ой-ой, уся! Ой, ог вермы, ой-ой, уся! Ой, вай кутӧй! Ой, вай кутӧй!» Лясмунісны вой шӧр гӧгӧр... Сӧмын ӧтнас Семӧ гӧтыр Войбыд оліс, Войбыд оліс. «Ӧнӧдз ӧмӧй кӧчӧс кыйӧ? Кӧні бара морӧн лыйӧ, Часлы, волас, Часлы, волас!» Тутуруту Семӧӧс, Кӧч кыйысь мужикӧс, Гӧтырыс аддзис Мӧс видзан давйысь. Гӧра вывсянь чеччыштӧма, Став лысьӧмсӧ крӧшитӧма. Ӧгрӧ Марпа кураліс... Кирӧ Кузьма кокаліс... Сё морӧ свадьба!..

1923

<>

ВЕН (Вӧт нисьӧ вемӧс)

Тӧвнас на ме коркӧ шулі: «Колӧ, мися, коми мулы Генуяӧ делегат, Сетӧй кодлыкӧ мандат...»

Михайлов сэк шуис менӧ, Мукӧд воисны пыр венӧ: «Оз пӧ лэдзны тайӧс ков – Прӧста вошӧ сылӧн лов!

Морттӧ вины сэні дыр-ӧ? Сэки гижысь миян бырӧ. «Фашистъяс» оз видзны дыр, Шурскӧбтасны пырысь-пыр...»

Мунӧм сэки сідзи-й торксис, – Эг ме ёна эськӧ шогсьы: Часлӧй, мися, волас лун – Асьныд тӧдлад, ог кӧ мун!

Талун муртса синмӧс восьті – Тӧдтӧминын?.. Дивӧ босьтіс! Рочӧн шуа: «Где нӧ я?» Кодкӧ шуис: «Генуя!..»

«Ага!.. М-гы!.. Сідзкӧ, ладнӧ!» Быдӧн сьӧлӧм менам радлӧ, Важӧн колӧ тӧдны мем, Кыдзи мунӧ тані вен?..

Генуя кар кузя муна, Йӧз сэн ветлӧ вывті уна, – Ставыс ошкӧ, – сё мокасьт, – Роч мувывса Сӧвет власть.

Ыджыд керкаӧ кор пыри – Тайкӧ садьӧй менам бырӧ: Аттӧ дивӧ, йӧзыс сэн! Вӧлись аддзи ыджыд вен!..

Первой копыртчи зэв улӧ, Кодкӧ сатшкис джек ныр улӧ: «Тэ пӧ русскӧй ӧд синьёр?» А ме шуа: «Коми морт!»

Синмӧс ӧчкиӧн ме тупки, Пидзӧс вылӧ блокнот пукті, Зептысь перйи карандаш... Друг ме кыла: «Этот ваш?..»

Кодкӧ чеччис сувтса бугыль, Быдӧн менӧ босьтіс жугыль. «Ты откуда взялся, чёрт» – Шуӧ меным чеччысь морт.

Ме сэк шуи: «Эг-ӧ сёрмы?» Оз тӧд некод коми сёрни. Мӧд пӧв рочӧн ме сказал: «Гашкӧ, мися, опоздал?»

Эз шу мортыд сэтчӧ нинӧм, Сӧмын югнитіс лёк синмӧн: «Конференция у нас!..» «Сійӧ-й колӧ мем как раз!»

«Ак пӧ, што пӧ, ме пӧ Барта, Ныр-вомад пӧ дзик пыр варта! Чёрт возьми пӧ, сідз нин мат, – Гашкӧ, тэ тшӧтш делегат?!»

«Дерт, ог прӧста бергав татӧн: Локті, другӧ, делегатӧн Коми мусянь. Кывлін эн? Тшӧтш ме кута нуны вен.

Эн зэв ышнясь, мистер Барту, Эн сідз ошкы ассьыд карті: Пыр кӧть мутлуйтан, француз, Оз во тэныд кӧзыр туз!

Прӧста ме вылӧ тэ ёрччан! Вай жӧ пуксям лучшӧ орччӧн. Тэ тай вывті вӧлӧм лёк! Ме ӧд больгыны эг лок!

Мый тан артмас – юрӧ сюя, Сэсся гижа «Югыд туйӧ». Мися, ёртъяс, ыста вот Генуяысь ме отчёт».

Лючки висьтавлі: кыдз лои, Мыйла ме тшӧтш татчӧ вои, Кӧні олӧ коми йӧз, – Чужӧм Бартулӧн дзик лӧз.

«Ак пӧ, што за коми олӧм? Гудыртін пӧ менсьым сьӧлӧм! Подери пӧ тэнӧ, чёрт! Ӧдйӧ бӧр мун, коми морт!»

«Локтӧма кӧ, мый нин керан, – Шуис сэтчӧ ёрт Чичерин. – Генуяыд оз на быр! Лок пӧ, Виттор, татчӧ пыр!»

Чеччис сэки Пуанкарэ: «Ми пӧ мунам Париж карӧ, Сэсся нинӧм койтны тан. Кӧні менам чемодан?

Помаланныд тадзнад дзикӧдз, Сідз нин воштінныд ӧд пикӧдз: Германечкӧд договор, Ӧні бара заговор!»

«Дугдӧй, зонъяс, эн на мунӧ, Водзын сёрни зэв на уна. Чукӧртчылӧм мед эз вош!» – Шуис сэні дзор Ллойд Джордж.

Французъяслӧн сьӧлӧм пуӧ, Барту бара сэтчӧ шуӧ: «Кор Чичерин мынтас дӧлг, – Вӧлись лоӧ миян тӧлк!»

«Уджйӧз мынтыны, дерт, колӧ, Сыысь огӧ ми и полӧ, Сӧмын вевттьӧй воча тшӧт, Сэки артмас став рӧщӧт!»

Воны кутіс отсӧг корсьӧм Амстердамсянь, Черногорсянь: «Пӧдтӧны пӧ озыр йӧз, Мездӧй кыдзкӧ ті, роч йӧз!»

Сэсся-й менам кыв-мӧд шусис, Зэв нин ёна вирӧй пузис: «Вайлӧ, мися, меным кыв, Пыр ӧд Барту тан оз сьыв!

Коми йӧзсянь локті шуны: Тырмас буржуйлы вир юны! Война некод мед эз пан, Со мый вӧчны колӧ тан!

Уджйӧз йылысь прӧстӧй сёрни, Царлысь колӧ вӧлі корны! Ӧні, другъяс, зэв нин сёр, – Став рабочӧй миян дор!

Тэ эн вунӧд, мусью Барту, Став мувывса пролетартӧ: Босьтас регыд ассьыс пай – Талун, тӧдан, Первой Май!»

Дыр на эськӧ ме сэн мурги, Эз кӧ кывсьы гора увгӧм: «Браво, Виттор!.. Эй, виват! Браво, коми делегат!»

Сэки ставыс менам вуні, Ог и тӧд, кыдз сэтысь муні, Сӧмын шуи: «Брат, прӧщай! Тэ эн вунӧд Первой Май!»

1922

<>

ЛОЗАННА

Вот Чичерин муніс бара Ылӧ зэв – Лозанна карӧ, Водзвыв тӧда, лоӧ сэн Озыръяскӧд бара вен.

Чукӧртчисны тайӧ карӧ Франциясянь Пуанкарэ, Англиясянь – лорд Керзон, – Плешъяс кыкнанныслӧн дон.

Делегатъяс уна тані: Став Антанта, став Балканы, Сэн жӧ-й турок Истмен-паш, – Ме чайта да, лолӧ-й «гаж»!..

Кыптылас сэн гырысь гӧлӧс, Сёрни лоӧ уна пӧлӧс. Тяпки-ляпки сэн он шу, – Колӧ юкны турок му.

Лӧсьӧдчыны лоӧ делӧ, Крукасясны Дарданеллӧ, Быдӧн шуас: «Меным вай, Медыджыд сэн менам пай...»

Буржуйяслӧн сьӧлӧм чеччӧ, Кор Чичерин воас сэтчӧ, – Сійӧ оз дур накӧд дыр, Шуас налы пырысь-пыр:

«Что за шум здесь, кутшӧм мургӧм? Турцию должны дать туркам. Но не вам ее делить, – Так РеСеФеСеР велит!

А проливы многоводны. Для торговли, дерт, свободны. Только вашу военпрыть Чтоб урезать – их закрыть!

Туркам мы помочь готовы. Война мед эз пансьы снова, – Вот приказ вам боевой: «Руки с Турции долой!»

1922

КОМИА-РОЧА КЫВБУРЪЯС

<>

КЫДЪЯ РОЧ

Сыктывкарын уна «роч» Вочасӧн пыр чужӧ. Зэв нин этша, зэв нин шоч Коми кывтӧ кужӧ.

Кык кыв коми, мӧд кык – роч, – Кывзӧмысь пель сьӧдмӧ: – Кутшӧм гажа эта ночь, Куда но мне мӧдны?

Моски кузя мунӧ «роч», Мича ныв туй сайын. – Чья но эта? Чья но дочь? Я тай нӧ не знаю...

Виччысьӧ дыр нылӧс «роч»: – Тебя не дождёшься! Нылыс ачыс рочысь-роч: – Ещо обождёшь на!

Нылӧс окавны не проч, Зонлӧн усъяс лудӧ. Ныв шпыньмунӧ, быттьӧ «роч»: – Я бара не буду.

Сыктывкарын уна «роч» – Тшак моз ӧдйӧ чужӧ. Этша, этша, зэв нин шоч Коми кывтӧ кужӧ.

1919

<>

СОЛНЦЕ ВСХОДИТ И ЗАХОДИТ, А... (Частушки под «волынку»)

Ясно утро. Тихо веет Легкий летний ветерок. Самовар мамаша греет, Пуӧ свежӧй тшакысь рок.

Скоро дочка ее встанет, – Вот уж десять, слышно, бьёт. Долго ждать она не станет – Котӧрӧн в отдел пойдёт...

Жалко, жаль доброй мамаше Дочку в десять разбудить: «Ох, – вздыхает, – горе наше! Чуксавны, аль погодить?

Самовар опять остынет, – Так уж грела три раза. Всё ждала я: вот-вот встанет, Восьтас аканьӧй глаза...»

А работнице-то спится – Крепок, сладок её сон – И теперь, наверно, снится: Быттьӧ сійӧс кутлӧ зон...

Вот мамаша у перины Будит нежно дочь свою: «Рина, Рина!.. Слышь, Ирина?.. Чеччы, дитя, чайтӧ ю!..»

Потянувшись на перине, Сделав губочками «чмок», Повернула дочь Ирина Мамлы ассьыс мӧдар бок.

«Опоздаешь на занятье, Слышишь, деточка, вставай! Может быть, дадут на платье, Кывзы, Рина, чеччы вай!

Десять уж давно пробило, Уж одиннадцать вот-вот, – Чай готов и тшак сварила... Чеччы, акань, бӧр эн вод!..»

«Как ты, мама, надоела, – Дочь промолвила в ответ, – Не твое совсем тут дело! Узьны вӧля тэ он сет!

Ну чего ты, в самом деле, Словно лист пристала тут? Все бока уж заболели – Чуньнад тойлан – «чут да чут».

«Да ведь, милая, нельзя же, – Чтоб не вышел бы нелад. Ведь жалеючи тебя же: Служба вылад мунны кад...»

«Чушь ты порешь, словно дудка!.. Прӧста торкин менсьым ун. Шесть часов тебе – не шутка! Зэв кӧ колӧ, ачыд мун.

Что же служба? Лишь названье: Служишь-служишь, а за что? Только слышишь порицанье: «Саботажница» пӧ – со!..

Всех нас, барышень, в отделе Забирает сильно зло: Исхудали все мы в теле – Некод радейтысь оз ло.

Разговоры наши дельны: Кавалеры да пайки, И всегда вот сьӧдмӧ пельным, Мудзӧ вомным, оз гиж ки!

Вот и ходим мы не рано, Лишь бы быть до четырех. А пока что – не пӧра на: Унмӧй локтӧ – ок-ок-ок!..»

И укрылась Рина наша Снова с головы до ног, Процедив своей мамаше: «Ачым тӧда – муна ог...»

Уж пошла ли не пошла ли, – Ог тӧд, гашкӧ-й, водіс бӧр? Лучше б было, чтоб послали Ринаяслы гоз-мӧд ньӧр.

1921

<>

ЗЕЛЕНЕЦКАЯ КОРОВУШКА

Ой, полным-полна моя кадушечка, Тырыс сэні вина шом. Ай люли да ой люлюшечки, Артмас самӧкур зэв ён.

Пойду выйду пемыд пывсянӧ, Войбыд сэні вийӧда. По селу друг кутіс кывсьыны: «Сюся ставныд видзӧдӧ!

Едут с города чекисты, Быдӧнӧс пӧ шобасны... Выливайте всю дочиста Пельсасьыныд шомъястӧ».

Эх, заквасочка пригожая, Вывті жаль ӧд самӧкур. Но судьба уж, видно, божия, – Ортсӧ кисьтны лоӧ сур...

Ох ты горе наше, горюшко, Со ӧд суис кутшӧм мыж. А в закваске-то есть вволюшку Рокӧс, сю пызь дай чуж пызь.

Эх, не гоже быть с изъянами, Оз позь ортсӧ кисьтны нянь, – Не бывать уже нам пьяными, Мӧслы кисьта – лоӧ шань.

Вот и пала ночь глубокая, – Карта вылӧ лэччисны. – Тпру-ка, тпру-ка, чернобокая! – Шом раб ворйӧ кисьтісны.

– Вот тэд, милая коровушка, Чӧскыд, курыд юантор. Пей же, пей ты на здоровьюшко, Кушӧдз кушты помӧй вор!

Завтра утречком ранехонько Мӧсъяс ывла-н баксӧны; Всё время ревут, пьянехоньки, – Йӧзыс ёна ваксьӧны.

Хорошо живут – привольиöе! Зеленечын абу шог. Знать не знают про Поволжьиöе, Налы шоглун – абу мог.

1922

ПОЭМАЯС

<>

НЫВ ШОГ

Коми муын ачым чужи, Тӧдса меным коми кыв; Сьӧлӧмсянь ме, кыдзи кужи, Гижи тайӧ сьыланкыв.

Уна думъяс менам юрын Гижигкості вежсисны, Уна войяс гижӧд дорын Менам узьтӧг вешйисны.

Тайӧ сьылӧм – коми олӧм, Нинӧм абу тані лӧж; Ассьыд олӧм тӧдны колӧ, Быдтор овлывлӧ нэм чӧж.

Сьылӧм бӧрын татысь аддзам, Кутшӧм мича коми кыв; Коми кывйысь оз ло яндзим: Коми йӧзлы – коми кыв!

I

Гожся войын Эжва юсянь Кыптӧ еджыд кӧдзыд ру, Видзьяс вылӧ лысва усьӧ, Ланьтӧ, шойччӧ Коми му.

Вылыс сиктын, вӧлӧсть кузя Некӧн шы ни зык оз кыв, Аски праздник. Ставыс узьӧ. Некӧн ныв ни зон оз сьыв.

Коми муын, Эжва вылын Асывводзӧдз руалӧ; Кустъяс пӧвстын, нӧрыс йылын, Мича керка сулалӧ.

Долыд овны татшӧминын, Гӧгӧр дзольгӧ, сьылӧ кай... Нӧрыс йылын, Эжва дінын Гажа садйын – быттьӧ «рай»!

Ру пыр содӧ, кыптӧ вылӧ; Узьӧ нӧрыс йылын сад. Кӧнкӧ, кылӧ, петук сьылӧ... Воис вой шӧр, вой шӧр кад.

Кӧнкӧ, кылӧ, воссис ӧдзӧс... Кылӧ кага бӧрдӧм шы. Полігтырйи борйӧд ӧдйӧ Нӧрыс йылӧ лэччӧ ныв.

Морӧс бердас кага бӧрдӧ Рузум пиын надзӧник: Керка дорӧ, льӧм куст бердӧ, Ёкмыль пуктӧ гусьӧник...

• * *

Паськыд муын, муса аньяс, Уна пӧлӧс оланног; Мича нывъяс, рочаканьяс, Уна тӧдлад гаж да шог.

Ныв гаж кадын ставныд томӧсь, Сьӧлӧм радлӧ, ворсӧ вир... Пи кӧ чужӧ мусук помысь – Корсяд сылы джуджыд йир.

• * *

«Югыд шонді, вӧльнӧй светӧй, Сьӧлӧмшӧрӧй, муса пи! Шогӧн чужті... Кытчӧ сеті? Кӧк моз тэнӧ эновті.

Бур йӧз шӧрӧ, гашкӧ, инан, Гашкӧ, ловъя колян тэ. Гашкӧ, коркӧ аслам синмӧн Аддза тэнсьыд быдмӧмтӧ...

Зарни пиӧй, лоин пырттӧм, Весиг нимтӧ ме ог тӧд; Кевма енлы – тэд бур мывкыд, Мед тэ некор шог он тӧд.

Ен мед видзас омӧль йӧзысь, Мед зэв шуда лоан тэ... Прӧстит менӧ, прӧстит, эзысь, Жальӧн коля тэнӧ ме».

• * *

Асыввылын кыа петӧ, Кустын кайяс сьылӧны; Льӧм куст улысь шога петӧ, Борйӧд сиктӧ кайӧ ныв.

Бара, кылӧ, воссис ӧдзӧс... Кылӧ ӧдзӧс сиптӧм шы. Льӧм куст улын кага бӧрддзис, Мамыс бӧрдӧмсӧ оз кыв.

Асыввылын шонді кыптӧ, Лысва косьмӧ, пышйӧ ру. Мича Эжва гажа шывгӧ, Садьмӧ, ловзьӧ Коми му.

II

Нӧрыс йылын, гажа позйын, Мича коллялӧны нэм Гулюяс моз пӧрысь гозъя, Быдтор, майбыръяслӧн, эм:

Мича керка лунӧ бана, Керка гӧгӧр – овмӧс тыр. Лӧсьыд овны налы тані, Татшӧминад шог оз пыр!

Шоныд рытъяс коллялӧны Кильчӧ вылын кыкӧн пыр; Бурӧн, жальӧн казьтывлӧны Кольӧм олӧм бура дыр.

«Кывзы, Наста, – пӧрысь шуӧ, – Менӧ босьтӧ кутшӧм шог: Регыд мунам мӧдар муӧ, – Кодлы колям оланног?

Дырӧн чӧжим эмбур уна, Унджык вылӧ веж оз пет; Быдтор судзсьӧ, нинӧм шуны, Сӧмын челядь ен эз сет...

Пӧра кольӧ, вынъяс бырӧ, Регыд суас пӧрысь кад; Менам сьӧлӧм шогӧн тырӧ, Оз нин гажӧд нӧрыс сад.

Коді бара миян бӧрын Дась бур овмӧс уджалас? Коді бара кулӧм бӧрын Бура дзебас, гуалас?..»

Уна-сь тадзи пӧрысь гозъя Гожся рытын шогсьӧны; Гажтӧм овны гажа позйын: Абу налӧн пи ни ныв.

III

Эжва кузя ылӧдз кылӧ Праздник лунӧ асъя звӧн. Пӧрысь петіс кильчӧ вылӧ. Асыв шоныд, мича, лӧнь.

Енэж вывсянь югыд шонді Сявкйӧ югӧр, ёрӧ син, Ставсӧ, майбыр, сійӧ шонтӧ, Сылӧн шоныдлун оз чин.

Лун тӧв руӧн Эжва вылын Ворсӧ посни сера гы; Нора юргӧ ягын, ылын Асъя звӧнлӧн йӧла шы.

Мӧдлапӧлын утка горзӧ, Кӧнкӧ кылӧ, кӧкӧ кӧк, Гӧгӧр радлӧ ставыс ворсӧ... Майбыр олӧм – гажа вӧт!

Пӧрысьлӧн тшӧтш шогъяс вуні, Кывзӧ гажсӧ вель нин дыр; Наста петӧ вичко мунны, Шуӧ: «Трӧшко, гортад пыр».

Пӧрысь сэні шай-паймуніс, Торксис сылӧн ойбыр дум: «Чӧвлы, Наста, – сійӧ шуис, – Кутшӧм гажа локтӧ лун!»

Пернапасӧн Наста лэччӧ Кильчӧ поскӧд ньӧжйӧник, Лабич вылысь Трӧшко чеччӧ, Пырӧ гортас надзӧник.

Сэки воис керка сайысь Налы нора бӧрдӧм шы. «Бласлӧ кристос! Мый нӧ тайӧ?» Шемӧс босьтіс, оз пет кыв...

IV

Енэж вывсянь нӧрыс йылӧ Шонді югӧр пуксьӧма; Льӧм пу улӧ, кага вылӧ Тшӧтш тай югӧр усьӧма.

Югыд шонді шоныд лолысь Узьысь кага садьмӧма. Код нӧ аддзас?.. Мамыс колис... Коньӧр бӧрдны мӧдӧма...

Бӧрдӧм шыад льӧм куст бердӧ Пӧрысь гозъя – котӧрӧн. Трӧшко шензьӧ. Наста бӧрдӧ – Синва киссьӧ тюрӧбӧн.

«Бласлӧ кристос, мый нӧ тайӧ?» «Чӧвлы, Наста, тэ эн бӧрд! Аддзан – енмыд шудтӧ вайӧ: Ӧдйӧ босьт вай, гортӧ пырт!»

Наста полӧ: «Кыдз нӧ босьта?.. Вай тэ, Трӧшко, ачыд ну!.. Ме тэд водзвыв ӧдзӧс восьта... Аттӧ, грек мед оз жӧ су!..»

Нимкодьпырысь дзӧран кинас Трӧшко босьтіс моздорас, Топӧдыштіс морӧс дінас: «Чурки-буди, здоров на!..»

Гажа керка эз на кывлы Некор кага бӧрдӧм шы, Татшӧм ёся эз на «сьывлы» Тані некор пи ни ныв.

Ӧні быттьӧ кыптіс, ловзис, Югдіс, воссис керканыс. Пӧрысь кадныс быттьӧ овсис, Быттьӧ том кад бергӧдчис.

• * *

Тешкодь олӧм мунӧ муын, Оз сюр ӧткодь оланног: Кодсюрӧлы челядь мустӧм, Мукӧдыслы натӧг шог.

• * *

Наста шуӧ : «Вайлы меным, Ичӧтика такӧда». «Часлы, Наста, энлы, ме на Вӧдитышта тӧкӧтьӧ...»

Трӧшко пӧльӧ джоджӧд ветлӧ, Шердйӧ бӧрдысь аканьӧс... «Вай тэ ӧдйӧ, Наста, ветлы Корсьны вежай-вежаньӧс;

Сьывсьӧм бӧрын талун пыртам, Кутам тӧдны талысь ним...» Наста муніс, Трӧшко пыркйӧ: «Ӧв-вӧ, бай-бай, лӧньышт нин...»

Дӧра пиӧ сакар сорӧн Няклялыштіс рудзӧг нянь: «Налы тайӧс... бӧрти сюрӧн... Ӧв-вӧ, кись-кись... бурась, шань...»

Кага ланьтіс. Трӧшко радлӧ – Серамбана ветлӧдлӧ, Ӧшинь пырыс аслас садлы Дона ёкмыль петкӧдлӧ:

«Зарни садйӧй, гажа садйӧй, Со ӧд мый тэ мӧдӧдін. Эг нин чайтлы пӧрысь кадӧ Шуда лунъяс тӧдлыны!»

• * *

Пӧрысь йӧзлы, майбыр, нимкодь, Шогыс ставыс бырӧма!.. Вылыс сиктын сотчӧ, би кодь, Том ныв – шогӧн тырӧма.

Коньӧр нылыд гортас бӧрдӧ – Ловйӧн писӧ оз нин чайт. Дерт, став думыс льӧм куст бердын, – Дерт, мам сьӧлӧмыд оз ланьт.

1920

<>

ТИЮК

«Сад йӧрын пӧ ныв гуляйтӧ...»

I

Сьӧд синкыма ӧтка нывкӧд Трӧш сиктын ме быдми. Велӧдчыны тшӧтш ме сыкӧд Котравлі быд лун.

Тӧв и гожӧм, ар и тулыс Янсӧдчӧм эг тӧдлӧй. Мамӧ менам частӧ шуліс: «Быдмад мӧда-мӧдлы...»

Челядь олӧм регыд коли, Зонъяс пӧвстын вӧра; Ӧтчыд кыла «були-боли» – «Гӧтрасьны пӧ пӧра!»

Эз на тыр мем дас кӧкъямыс, Гажлун на эг тӧдлы, «Любов-сӧвет» нывлӧн мамыс Сиӧ мӧда-мӧдлы».

«Тиюк авъя, Тиюк мича, Тиюк зіль мам-батьлӧн... Сёшайт, Ӧлексеевичӧй, Пи пыдди лок зятьӧн!..»

Тиюккӧд ми пыр на вӧлім Чоя-вока пыдди, Ёкмуні тай сэки сьӧлӧм: «Невестаӧн лыдди».

Гортса менӧ гӧтралӧны, Быд лун ӧти сёрни, Ставныс сідзи-й гӧгралӧны: «Эн пӧ, пиӧ, сёрмы!»

Сьӧлӧм быд ног гудралӧны, Муртса нин оз восӧд: «Тиюктӧ пӧ коралӧны, Мун пӧ, Виттор, косӧд!..»

«Шондібанӧй, том олӧмӧй!..» Шогся ёна ачым: «Менсьым ӧмӧй пӧсь сьӧлӧмӧс Чайтад кӧчамачӧн?..»

Збыльысь, радейтӧмыд йӧзлӧн Медводдза, медмуса. Том пӧсь сьӧлӧмыд кӧ ӧзъяс, Регыдӧн он кусӧд!

Менам вӧлі сьӧлӧм косьтысь, – Чайтлі, мися, вая. Печораӧ ветлігкості Мунӧма мӧд сайӧ.

Став сьӧлӧмӧс менсьым нуис Муса нылӧй, аньӧй; Ӧні бара выль шог суис... Олӧм, шондібанӧй!..

Шӧр спас гӧгӧр Тиюк ачыс Синва пыр мем кайтӧ: «Некор вӧльнӧй свет ог аддзы, Менӧ кӧ он вай тэ...

Казьтышт, кыдзи быдмим ӧтлан Тэкӧд, сьӧлӧмшӧрӧй! Мыйысь нӧ тэ ӧні вӧтлан Менӧ пемыд вӧрӧ?..»

Кутлӧ менӧ сьылі гӧгӧр, Сыркъялӧмӧн бӧрдӧ, Чужӧмыс – весь биа ӧгыр, Инмӧ щӧка бердӧ.

Доршасьӧ и аслам синва, Морӧс пытшкӧй пуӧ. «Мыйла бара ӧтлаасям?» – Тиюклы ме шуа:

«Челядь дырйи ставным вӧлім Любӧсь мӧда-мӧдлы, Кытчӧ мӧдысь кыскас сьӧлӧм – Сійӧс эгӧ-й тӧдлӧ.

Ме водзын тэ, зарни нылӧй, Он кут лёкӧн лоны, Сӧмын... меным сьӧлӧм вылӧ Эн вермы тэ воны...

Тэ эн казьтыв менӧ лёкӧн, – Шудным сэтшӧм миян. Быдмим, быттьӧ чоя-вока, Ӧти мамлӧн пиян.

Му вылас нин сідзи мунӧ – Радейтӧмла шогсьӧм: Мустӧм ныв мед зонлӧн вунӧ, Зон вӧсна ныв шогсьӧ...»

Ӧспӧжа видз важӧн коли, Семен лун юр вылын. «Тьӧщапуӧй» менам дольӧ, Йылавек и сьылӧ:

«Сёшайт, Ӧлексеевичӧй, Эн, дитя, сідз слабмы! Тиюк – шань зэв, Тиюк – мича, Тиюк кодь ныв абу...

Приданнӧйыс лыдтӧм сылӧн, Ставыс, дитя-й, выльӧсь! Новланторсӧ он ну вӧлӧн, Шуа, сёшайт, збыльысь!

Ыджыд овмӧс, уна эмбур (Ми эг тӧдлӧй узьӧм), – Став Трӧш сиктас миян медбур Господь милӧсть кузя!

Дзик выль керка, еджыд труба, Рыныш, кӧбрег, стая, Амбар-жытник переруба, – Тэныд ставыс тайӧ!

Иван ещӧ пывсян вӧчас, Тырмас, сёшайт, нэмыд! Выль видз, выль му, керас, лӧсас, – Ставыс тайӧ тэныд!

Калюш кукъя, Гӧрдань тыра, Серӧд выльысь лысьтӧ; Выйысь, йӧлысь огӧ бырлӧ, – Вочасӧн ен ыстӧ.

Ещӧ Карко – тугъя бӧжа; Дас кык ыжа-межа... Быдтор, сёшайтӧй, ме чӧжа Тэнад локтігкежлӧ!..

Чурки-буди, Тиюк мича, Ӧти ныв мам-батьлӧн; Зарни колькйӧс моз тэд видзам... Пыр миянӧ зятьӧн!..»

Воча сэтчӧ сылы шуа: «Ог тӧд, Дарья тьӧтӧ. Тиюкыдлысь мун да юав – Сійӧ ставсӧ тӧдӧ».

Пӧра кольӧ, видз кост чинӧ, Пуксис тӧвся туй нин; Нимкодь быттьӧ: Тиюк дінӧ Эз на менӧ сюйны...

Видзӧ пырӧм бӧрын, коркӧ, Батьӧ меным шуӧ: «Пӧльза тэысь оз ло гортын – Богословӧ нуа!..»

Тӧвся Микӧла мӧд лунӧ гортысь туйӧ петі... «Эн жӧ, Виттор, менӧ вунӧд», – Тиюк шуӧ сэки...

«Прӧщай, Трӧш сикт, прӧщай, Нёбдін, Прӧщай, коми муӧй! Прӧщай, Мӧсьӧр, Чортас, Угдым, Прӧщай, Эжва юӧй!

Прӧщай, Тиюк, прӧщай, Анук, Зарни нывъяс, зонъяс! Прӧщай, мамӧ, Степук, Настук, Муса чойяс, вокъяс!..»

II

Паськыд мулӧн, вӧльнӧй светлӧн Некӧн абу помыс; Ылын йӧзын дыр ме ветлі, – Локті дас кык во мысьт.

Ставсьыс кыдзкӧ бырис гажӧй, Ас му быттьӧ кыскӧ... Гӧтыра нин ачым важӧн, Бӧрсянь челядь кыска...

Тӧдса йӧзыд лунысь лунӧ Миян ордӧ волӧ. «Олан-вылан, ветлан-мунан!» – Дерт нин, шуны колӧ.

Регыд сідз жӧ Тиюк воис, Здоровайтчис, пуксис... Вӧлись, кӧнкӧ, гӧгӧрвоис: Век кежлӧ пӧ юксим...

Чужӧм вылас пӧрысьмӧма, Син горувъяс лӧзӧсь, Тӧдчӧ, коньӧр, тӧдлывлӧма Шогъяс уна пӧлӧс...

Мунлӧма нин верӧс сайӧ, Зинук Микул сайӧ. Зинук Микул, тӧдлі, наян, Эновтӧма сійӧс...

Вӧлӧм Тиюкӧс пыр нӧйтӧ, Овмӧс дор оз видзӧд; Ӧкмыс во нин кӧнкӧ шӧйтӧ, Пӧдруга пӧ видзӧ...

Гортса меным висьталісны: Тиюкыд пӧ сьӧкыд. Эня-ныла арталісны, Суис пӧ лёк рӧкыд...

Мӧйму Тиюк торйӧдчӧма Судӧн Зинук рӧдысь, Сэсся мунны лӧсьӧдчӧма Верӧс сайӧ мӧдысь.

Дарья тьӧт мем пыр на кайтӧ: «Мыйла вайин мӧдлась?.. Мыйла сэки тэ, сёшайтӧй, Тиюккӧд эн ӧтлась?..»

Кольӧм тай ылӧ важыс, Он нин бара вӧтӧд!.. Быдман кадыс, челядь гажыс Вӧвлі быттьӧ вӧтӧн.

Эг и тӧдлы, пӧрысь босьтӧ. Кӧдзыд лов шы кылӧ... Ог нин тэнсьыд сьӧлӧм косьты, Сьӧд синкыма нылӧй!

1921

<>

СЫКТЫВКАР

Медводдза юкӧн

1

Сыктывкар! Тэнад история абу зэв ичӧт. Тӧдӧмысь, дзик пыр тэ карӧн эн ло. Кар нимсӧ новлӧдлан, честьсӧ эн личӧд, Сё да ветымын дай куимӧд во.

Нёльсё во сайын тэ вӧлін «починок», Куимсё сайын тэ вӧлін «погост» – Ёгорей вичкоа, квайт керка «чина»... Сэсянь, дерт, карӧдзыд зэв ыджыд кост.

Нэм чӧжнад унатор шензьӧдліс тэнӧ, Видлывліс уна нин тӧдчана морт. Сы йылысь пасйыштны окота меным, Сы вылӧ ассьым и шевгӧдла борд.

2

Мыйся звӧн нӧ, мыйся звӧн Сыктыв сиктын кылӧ? Мый нӧ лои, мый нӧ кӧн? – Шензьӧны сикт вылын.

Эз-ӧ нюмыртчы Му шар? Мыйся гаж нӧ арын? Эз-ӧ Катерина öарь Пиав Питер карын?

Гашкӧ, мӧдіс Сыктыв ю Катчӧс нуны васӧ? Гашкӧ, Шыпичалӧн гу Воссис пернапасӧн?

Оз-ӧ венчайтчы купеч Опонь пи Суханов? Оз-ӧ кирпич керка тэч Петыр Миш Суханов?

Али воис ыджыд гӧсть Миян Сыктыв сиктӧ? Гашкӧ, сылы татшӧм честь Озыр йӧзыд ликтӧ?

Мыйся звӧн нӧ кык лун чӧж, Кык лун помся сьылӧм? Мыйла босьтӧ тӧдтӧм дрӧж, Мыйла полӧ сьӧлӧм?

3

Гажа на ывла выв, пуксис кӧть ар нин, Мичаа шывгӧ лӧнь Сыктывлӧн ва; «Ласта» и «Гусли» и – яр вижов зарни, «Ош видз выв» – бархат кодь веж ӧтава.

«Войт» бокын рӧмалӧ «Зӧлӧтӧй гӧра», Веськыдвыв – пожӧм яг пӧвстын Кырув. Енэжыс лӧзоват, – гажа на пӧра! – Гожӧмлӧн мичлуныс эз на дзик кув.

Сӧмын тай тӧдчымӧн шондіыс кольччӧ, Оз нин дзик гожся моз югӧрнас кы. Сыктыв сикт турун-нянь идраліс – шойччӧ, Асъядор кывлывлӧ вартан чап шы.

Буретш со этатшӧм кадӧ да часӧ Троиöа вичкоын звӧн кыптіс – брун! Во вӧлі – сизимсё кӧкъямысдасӧд, Важ ногӧн кадыс – сентябрь дасӧд лун.

Сыктыв сикт вечмасис карса уставӧн: Куимсё кызь куим «дом» да кабак, Дас ӧти лавка Сухановъяс ставлӧн, Тӧргӧвля нуисны не кое-как.

Во чӧжӧн сэні кык ярманга гальскис, Сэкъясӧ бергавліс уна купеч – Устюгысь, Яренскысь, Совдорысь, Лальскысь, – Быдӧн сиавліс сьӧм кыян лэч.

Буретш вот этатшӧм кадӧ да часӧ Троиöа вичкоын звӧн кыптіс – брун! Во вӧлі сизимсё кӧкъямысдасӧд, Важ ногӧн кадыс – сентябрь дасӧд лун.

4

Елисей Опонь Сухановын бал, Ызгӧмыс юркйӧдлӧ пель потан горӧн; Гӧстьясӧн тырӧма медыджыд зал, Вина-сур визувтӧ горшаныс шорӧн.

Татчӧс и воӧм сановникъяс – Гордӧй чиновникъяс, Öарскӧй холопъяс; Тузъяс – Сухановъяс став рӧднас, челядьнас, Татчӧс и локтӧм чераньяс, Лӧсталан чужӧма попъяс.

Сӧмын оз вуджрась тан прӧстӧй «сьӧд йӧз»... Табак и ладан тшын гартчӧма – лӧз, Таысь бур бал вылӧ оз нин ков! Став пиас медыджыд гӧсть – Жеребцов.

Вӧлӧгда карсянь, ушкуйникъяс ногӧн, Катӧма Сыктылӧ вӧвлытӧм могӧн, Ыстӧма сійӧс наместник: Ветлы пӧ, кӧть сэсся треснит, Сета пӧ тэныд ме сэтшӧм приказ – Сыктывлы явитны öарскӧй указ: Тшӧктӧма Катерин царь Сикт пыдди восьтыны кар.

Со тайӧ гажыслӧн помкаыс кӧні! Со мыйла кык лун чӧж ватага звӧныс! Сыктывлӧн сикт нимыс тӧрыт нин кольӧма, Талунсянь кар нимӧн тшапкысьӧ олӧмӧ.

5

Со чиновник Жеребцов Киас босьтіс нянь да сов, Сувтіс, быттьӧ ыджыд спеö, Шуис сэсся татшӧм речь: «Уважаемые лиöа, Господа и господиöы! Талун сьылісны «елись»... Менам сердöе веселится! Катерин императриöа Ставроссияса öариöа, Коді югдӧдӧ столиöа, Кыдзи мойдкывйын жар-птиöа, Лэдзис милӧстя указ – Тані восьтны кар как раз. Со ӧд шудныд – вӧт кодь дзик! Сійӧс сетіс баба öарь. Талунсянь мед эз вӧв сикт, Медым вӧлі Сыктывкар!

6

Медводдза мог вӧлі öарыслӧн сэтшӧм: Унджык чиновниклы восьтны выль ӧдзӧс. Позис мед матысянь, кокньыдик этшӧн, Ёнджыка топӧдны уджалысь йӧзӧс.

Ӧдйӧджык перйыны вот, Меставыв власть мед эз чот. Сы понда кар восьтӧм вылын Эз ёна нимкодясь коми мужик. Сьӧлӧмнас сійӧ сэк кыліс – Ӧшӧдчас сы вылӧ сьӧкыдджык пик.

Тадзи со медводдза тӧдчана мортӧн, Кодӧс важ Сыктывкар аддзывліс коркӧ, Код йылысь ӧні нин паметь оз ов, Вӧлӧма öарскӧй холоп – Жеребцов.

Мӧд юкӧн

I

Менам поэмаӧй мойдкыв моз тэчсьӧ: Дженьыда висьтавсьӧ, кузя, дерт, вӧчсьӧ. Пӧра пыр водзланьӧ гӧгыльтчӧ, Сыктывкар кыптӧ да нӧгыльтчӧ.

Восьтавны-таджъясьны вӧлі Нӧбӧдӧм туй кузя багыль. Ӧкмысдас во сайын, тӧлын, Сыктывкар видзӧдліс Нагель; Тайӧ – губерния палатаысь Лёк управляющӧй, Сыкӧд жандармскӧй полковник тшӧтш – Сопровождающӧй. Сьӧрсьыныс кыскисны найӧ, кык брат, Нёль ыджыд пушка да кыксё салдат. Карын встречайтісны найӧс, дерт, бура, Няньӧн и солӧн да винаӧн-сурӧн.

2

Роч муын дрымзаліс Микулай öарь, Морт витӧг, плетявтӧг эз вӧчлы воськов. Сыктывкар вӧлі сэк окружнӧй кар, Воропнас бергӧдліс исправник Волков. Нагельӧс ёна нин виччысис сійӧ, Муртса сісь рушкуыс потмӧн эз дунд: Кулӧмдін сэк босьтісны, вӧчлісны «бунт».

Тайӧ история уналы тӧдса, Кӧть сэсся выль пӧв тан эн нин и гиж, – Кыдз сэні петкӧдліс лёкалан ӧдсӧ Гӧлӧва Кипрушев Ӧнисим Гриш: Вот перйис, войтырӧс розгаӧн нӧйтіс, Эз видзӧд, эм абу мортыслӧн сьӧм. Унаӧс колода пиӧ сэк йӧртліс, Тӧв шӧрын новлӧдліс дзик пась ни кӧм.

Сэки крестьяналӧн быри терпение, Клячасис, гӧрддзасис лолалан туй, Скӧрмисны-босьтісны асьныс «правление», Мед сэсся Ӧнись Гриш нырсӧ оз сюй.

Губерния карсяньыд Комиӧдз ылын, Бунтуйтчӧм кусӧдны он другӧн во, Сійӧн крестьянскӧй власть Кулӧмдін вылын Оліс да бергаліс быдса кык во.

3

Ӧнись Гриш жеръяліс, пиньяссӧ йирис: «Петкӧдла, трасича, тіянлы пуж!..» Сё дас крестьянинлӧн киссис пӧсь вирыс, Кӧтӧдліс Кулӧмдін сиктлысь лым юж.

Сибирӧ ыстісны кӧкъямыс мортӧс, На пиысь некод эз бергӧдчы бӧр. Тадзи со чегисны шеныштӧм бордъяс. Жугыля нюклясис сьӧд парма вӧр.

Со кутшӧм вӧлі лёк Нагельлӧн мог – Вӧчис крестьяналы розгаа «сеча», Нэм кежлӧ вунлытӧм позорнӧй встреча! Сідзи сэк сирасьліс сир курыд шог. Збыль вӧвлі – Нинӧм дзик ассянь эг немуйт ни мойд ме, Во вӧлі – Сюрс да кӧкъямыссё нелямын коймӧд.

Коймӧд юкӧн

I

Выйим пӧслӧвича роч: «День да ночь пӧ – сутки прочь». Жура кытшлалӧ му шар Шонді гӧгӧр – зур ни зар, Тӧв да тулыс, гожӧм-ар; Мунам ӧдйӧ – шур да шар, Со нин мӧд Микулай öарь, Сыктывкар – уезднӧй кар. Эз нин этша деньга лот. Некод вой шӧрӧдз оз вод. Кыдз нӧ олан ӧд оз сод? Юяс кузя «полнӧй ход» Жаркйӧ-ветлӧ пароход, Йӧзыс жуӧ садь и код, – Тӧданныд кӧ, воис вот Девяносто восьмой год.

2

Кар уличьяс летсьӧны Куим рӧма флагъясӧн. Пристань дорӧ лэччӧны Попъяс зіб йыв спасъясӧн; Бӧрсяньыс сэн гӧнитӧ Нянь-солӧн купечество, Собор яра звӧнитӧ, Быттьӧ праздник «всечество». Кыссьӧны чиновникъяс, Карса став сановникъяс, Отставнӧй полковникъяс, Крыса кодь öерковникъяс, Заштатнӧй духовникъяс, Нач «святӧй угодникъяс». Сувталісны спасъясӧн, Уна пӧвста тасъясӧн. Дзӧляник тӧв кышӧдӧ Попъяслысь яр кышансӧ – Югыд шӧвк подрясникъяс, Дона парча ризіяс; Юрын бархат шапкаяс – Скуфья-камилавкаяс. Купечьяс дзик ӧткодьӧсь, Морт оз торъяв мукӧдысь: Рушкуныс – чудь гу кодьӧсь, Чужӧмныс – майтӧг кодьӧсь, Вашъясныс – ичмонь кодьӧсь, Льӧб дорныс – ыжнёнь кодьӧсь, Юрныс – рака поз кодьӧсь, Нырныс – коляоз кодьӧсь, Лӧзов-гӧрдов визяӧсь. Чиновникъяс коскӧдзныс Купальнича кизяӧсь.

3

Талун тан великӧй князь Сергей Александрович. Югыд кизя öарскӧй гӧсть, Абу киссьӧм шалопай, Мегӧлы моз он шу «ӧсьт».

4

Волігас уналысь унатор горш князьыд «лыйӧма»: Белоголовлысь сэк пуд джынъя стерлядь «кыйӧма», Коми изделиеяс шепӧма, горшныс мед пӧтас, Мый вӧлӧм кажитчас – сійӧс и кузь кинас сӧтас.

Ӧнӧдз на тӧдӧны княжескӧй колысьлун сылысь, Вӧчлӧма зэв высочайшӧй да милӧстя «шмонь»: Мунігас сьӧрсьыс тшӧтш нуӧма выставка вылысь Выльгортса мастерлысь ас вӧчӧм выль фисгармонь.

Инкин купеч сійӧс новлӧдліс аслас бур вӧвнас, Лэччӧдіс пристаньӧдз, виччысис кӧні «Царевна». Сыктывкар «гӧстьӧс» бӧр колльӧдіс эз «как-нибудь» – Юргисны звӧнъяс, «ураяс» да «счастливый путь!»

Нёльӧд юкӧн

I

Шӧйта-ветла, гонняла. Юрын думӧй чукъя, Карлысь кыптӧм донъяла, Тӧдчан йӧзӧс лукъя.

Пӧра водзӧ визувтӧ, Кызьӧд нэмӧ пырис. Вӧрзьӧдлытӧм из увті Оз письт валӧн нырыс.

«Великӧй» князь волӧмсянь Ӧкмыс во нин вешйис, Шы ни тӧв лӧнь олӧмсянь Карыд эз зэв вежсьы.

Воддза моз век мӧритчӧ, Бур кышан эз пасьтав: Выльысь кыптӧм-стрӧитчӧм Тӧдчымӧн эз паськав.

Кыпыд гаж эз кыптывлы, Кар не кар – чӧв сэрӧг... Важ моз шлывгӧ Сыктывлӧн Карув ключысь берег.

Коркӧ горув тупыльтчас Шыпичалӧн гуыс, Коркӧ собор турбыльтчас Юрнас Сыктыв юӧ.

2

Лӧня кӧть Сыктывкар зумвидзис-оліс, «Тӧдчана» йӧзыд тай пыр на жӧ воліс. Ӧкмыссё сизимӧд воын на то Видзӧдліс кар губернатор Хвостов.

Аскӧдыс дзонь экспедиöия вайліс, Карысь на ылӧджык сійӧ сэк кайліс, – Öарскӧй правительство ыстыліс, дерт, Мог вӧлі – тӧдмавны Ухтаса нефть.

Быд губернатор сэк гусьӧн и явӧ Аслас губернияысь кӧвтліс эмбур, Тшӧтш и Хвостов зілис шедӧдны слава, Ёна зэв жугӧдліс, бертлӧдліс юр.

Капиталистлӧн моз бергаліс думыс, Сылы мед зептас тшӧтш визувтіс нефть, Ухтаӧ тойлаліс сійӧс горшлуныс. Ачыс мед тшӧтш вӧлі акöионер.

Ветліс ӧд сэтчӧ да босьтіс участок – «Столбопромышленник» лои Хвостов. Сэтшӧмыс вӧвлывлі сэні зэв частӧ: Тшӧктас кӧ колысьлун – мыйыс оз ков!

Гашкӧ, и збыль эськӧ нефть вылад сӧліс, Эз кӧ Хвостовлы ло падмӧдчысь сэн: Ухтаыд Кардор губерняын вӧлі, – Кыптыліс кык губернаторлӧн вен.

Ухтаса нефть вылӧ кыксё во чӧжӧн Уна промышленник жерйӧдліс вом, Сӧмын пыр збыльторсӧ шулісны лӧжӧн: Некутшӧм нефть пӧ сэн абу дай пом!

Кодъяс эз ноксьывны Ухта ю бердын: Граф, генерал, капитан и купеч, Горш йӧзлӧн нефтьӧн юр вежӧрыс бердлі, – Коді сэн гырысь мошенство эз вӧч!

Первой Набатов сэн карасин вӧчліс, Педь Прядуновлӧн сэн сулавліс «тшан». На бӧрын уна на, уна йӧз жӧдзліс, Сӧмын тай нефтьлӧн эз воссьыв кыз кран.

Кыдзи нӧ Ухта сэк вӧрзьыны вермис, Нобель кӧ нефть вылын вӧлі король? Калымӧн козьнавліс быд инженерӧс, Нефть мед эз сюр – конкурент мед эз ло.

Помасис частниклӧн Ухтаын жӧдзӧм – Жваньгис Октябрь налы горшаныс крест. Ӧні сэн вынйӧра выль промышленность ӧддзӧ – Уджалӧ «Ухто-Печораса» трест.

3

Ярмӧм горш кӧин кӧ сёянтор аддзӧ, Кор сійӧс кватитны пиньыс оз судз, – Эргӧмӧн шыбласьӧ сэтчӧ и татчӧ, Шардъялӧ, чепсасьӧ – кокыс оз мудз. Дульваыс – люв! Бугыльыс – дув! Во мысти Сыктывкар тӧдліс на бара, Мыйысь Хвостовӧс сідз песлалӧ шог. «Верма ме шуны: Му пыр кӧть муна, Нобельӧс сконъяла. Нефтьлы туй восьта. Печора йита ме Эжвакӧд, Обкӧд, Сибирсянь таланьӧ тӧвар мед локтӧ, Сибирӧ мӧдӧда ва туйӧд, дерт, Уна сюрс пудъясӧн Ухтаса нефть. Ог жӧ ме чӧвт Этатшӧм мӧвп».

Пырысь-пыр «делӧӧ босьтчис» Хвостов, Ни ӧти лишнӧй лун карын эз ов, – Кутшӧм сэн нюжмасьӧм, вирыд кӧ пузьӧ! Эжваті шваркнитіс веськыда Мысӧдз.

Сэтысянь пыжъясӧн кык Мылва кузя, Квайт лунӧн воис и Печора вылӧдз. Гуляйтіс «Меженьӧн» Печора вылӧд, Из кыръя сӧдз визув Ùугӧрӧд ылӧдз, Кышасьліс тӧлалан Тӧвпоз из йылӧ, Видлаліс васӧд нюр ковтаса Ылыч.

Ылычсянь Сосьваӧдз * абу зэв ылын: «Позьӧ пӧ туй восьтны талань и сылань». Гортас бӧр мунігӧн сувтліс на карӧ, Висьтавліс зэв замечательнӧй речь *. Кыв вылын вӧлӧма мортыд зэв варов, Мыйсӧ сэн вомсьыс Хвостовыд эз лэдз!

Ӧні ми вермам нин веськыда шуны: Весьшӧрӧ шӧйтӧм оз некытчӧ туй! Понъяслӧн увтчӧмыд корсянь эз вӧв! Сӧмын ӧд увтӧмсӧ новлӧдлӧ тӧв, – Сэкися стройӧ Увтлісны ройӧ. Капиталистъяслӧн эз вӧвлы мог Войвывлы лӧсьӧдны кыпӧдчан ног.

• Обь юлӧн вож.
• Видзӧд книга: Б. В. Бессонов. «Поездка по Вологодской губернии в Печорский край к будущим водным путям на Сибирь», 212-220 лист бокъяс.

Витӧд юкӧн

I

Пӧраыд водзӧ пыр вартчӧ, Водзӧ и кывбурӧй гартчӧ. Коли Хвостов бӧрын дас ӧти ар, Уджалысь чужйис да – турбыльтчис öарь; Регыд Керенскийӧс чергӧдіс пласьт, Косьыштіс ыджыд Октябрлӧн гым-чард. Роч муын пуксис Сӧветъяслӧн власть, Путкыльтчис уджалысь йӧз вылысь нарт.

Капиталистъяс сэк скӧрмисны, дерт, Налы ӧд, понъяслы, матысмӧ смерть. Сэки и кыптіс гражданскӧй война: Ӧтвылысь дас нёль держава Вӧчлісны ыджыд облава, Кольлі дзик ки пыдӧс пасьта страна.

2

Турӧбӧн йиркӧдіс войналӧн биыс Войвывті, Комиӧд тшӧтш, Миллерлӧн бандаыс унаӧс виис, Жертваяс – артавтӧм тшӧт. Уджалысь коми йӧз некор оз вунӧд Ӧкмыссё дас ӧкмысӧд вося лёк ар: Сэки ноябрь тӧлысь дас нёльӧд лунӧ Выль «губернаторӧс» встречайтіс кар.

Звӧнӧн да няньӧн и солӧн. Озыръяс горзісны: «Чолӧм!» Белӧй море вадорсянь, Войвыв карсянь – Кардорсянь Кӧин моз пескыльтчис Латкин.

Вӧр пыр вуджис Удора, Вӧльнӧй Эжва ю дорӧ Петкӧдіс комилы капкан. Аслас банда-шайканас Первой босьтіс Айкина, Сэтысянь мӧдӧдчис туйӧ: Вирӧн туйсӧ шыльӧдӧ, Медбур йӧзсӧ гылӧдӧ, Ловйӧннас юкмӧсӧ сюйӧ. Зверлӧн уджсӧ вӧчӧма: Эжва, Изьва, Печора Уналысь нуисны шойяс. Медым мездӧн овнысӧ, Сӧвет вӧсна ловнысӧ Пуктісны уна геройяс.

3

Тадз интервентъяслы кесъясис Латкиныд, Путшкыліс комилы вир пратя гез, Мед эськӧ бӧр татчӧ воддза власть шлапкыны, Ымзіс мед нарт улын уджалысь йӧз. Сылӧн и мӧд мог на вӧлі зэв ыджыд: Писькӧдны Коми му вомӧн выль шляк *, Лӧсьӧдны еджыд бандитъяслы мыджӧд, Вяткалань петны, кӧн ружтіс Колчак. Уджалысь коми йӧз вылысӧ Эз вожась Латкин, – Сылы ми куш плеша кымӧсас Чорыда зятким!

• Шляк – туй.

Квайтӧд юкӧн

I

Врагӧс зутшйим, Мирнӧй уджлӧн Гажыс кутіс кывны. Сьӧлӧм йӧктӧ, Кадыс тшӧктӧ Кыпыдджыка сьывны. Важыс вешйӧ. Ставнас вежсис Ыджыд страна миян. Зіля мӧдім Чорыд ӧдӧн Тэчны индустрия. Лунысь лунӧ Гажа шумӧн Кыптӧны гигантъяс. Удж ударнӧй, Ӧд ударнӧй – Коді кодӧс панъяс. Сиктсянь карӧ Ӧтмӧдарӧ Нюжӧдчисны посъяс. Тырмис сметка, Пятилетка Тыртім ми нёль воӧн. Пырим мӧдӧ, Ыджыд ӧдӧн Класстӧм олӧм воӧ.

2

– Коми пармаӧй, парма вӧрӧй тэ, Кыдзи коллявлін важӧн пӧратӧ? – Шуштӧм шыясӧн вӧлі шувга. – Коми пармаӧй, парма вӧрӧй тэ, Кыдзи коллялан ӧні пӧратӧ? – Гажа гӧлӧсӧн гораа увга. – Пожӧм ягӧй, тэ тшапа сулалан, Важӧн мый тӧдлін? – тэнсьыд юалам. – Стынитӧм-сургӧм. – Пожӧм ягӧй, тэ тшапа сулалан, Ӧні мый кылан? – тэнсьыд юалам. – Кыпыда юргӧм. – Мича егырӧй, керча егырӧй, Важӧн мый вӧлі тэнад гӧгӧрын? – Васӧд да кын. – Мича егырӧй, керча егырӧй, Ӧні мый кыптӧ тэнад гӧгӧрын? – Олӧмлӧн вын. – Ягӧй, егырӧй, вӧр ёль дорӧсӧй, Мый нӧ видзліс сэк тіян морӧсныд? – Жуй. – Ягӧй, егырӧй, вӧр ёль дорӧсӧй, Мый нӧ письтӧма тіян морӧсӧд? – Туй. – Коді вуджрасьліс тіян мышъясӧд, Коді овлывліс гажтӧм пытшкӧсад? – Пӧтка да зверь. – Коді гуляйтӧ тіян мышъясӧд, Сьылӧ-юркйӧдлӧ гажа пытшкӧсын? – Пила да чер. – Парма морӧсӧй, мый нӧ пытшкӧсад эм? – Озырлун тшем! – Кымын вояс нӧ тырмас перйыны вем? – Зэв уна нэм!

Тадзи воськовтім выльысь-выльӧ, Нэм чӧж мӧвпалӧм лои збыльӧн. Вылӧ кыпӧдчим дас вит воӧн – Быттьӧ сёӧн! Войдӧр та выйӧдз и сё воӧн Эз ло воӧм. Выль культура да экономика Тэчны отсалӧ автономия.

3

Тэнад кыптан ӧдъяс гырысь, Выль сӧветскӧй Сыктывкар! Кыптан збоя, нимкодьпырысь, Пытшкад ыпйӧ кӧсъян жар.

Пӧра эз на коль зэв уна – Дас вит во сӧветскӧй нэм, А тэ кыдзи водзӧ мунан – Дзикӧдз вежсис бан и вем.

Дзулькйӧн пуан ыджыд гажӧн, Войдӧр тайӧс тӧдлін эн? Мый эз вӧвлы некор важӧн, Ӧні унатор нин эм.

Ставсӧ тэнад вежсьӧм йылысь Весиг артыштны он куж: Эз ӧд этша вӧчсьы выльыс Бӧръя дас вит вонас куш!

Кымын керка выльысь-выльӧ Сувтіс тэнад морӧс вылӧ! Кӧн неважӧн вӧлі кушин, Сэтчӧ выль посёлок чужӧ.

Воддза нэмыд вӧвлі пемыд – Сартас, сись да карасин, Ӧні электро эм тэнад, Войбыд ӧзйӧ, ёрӧ син.

Эмӧсь мукӧд пӧлӧс выльяс, Бӧръя кадся выльяс – вот: Шардлӧны автомобильяс, Частӧ жургӧ самолёт.

Овмӧс кыптӧм мунӧ бура, Вежӧ тэнсьыд чужӧмбан. Сідз жӧ пырӧ выль культура, Вежӧ тэнсьыд олан сям.

Кымын техникум ас бердад, Кӧні калитчӧ выль кадр! Эм педвуз, культура керка, Радио, кинотеатр.

Коми кывлы восьса ӧдзӧс, – Важӧн некод тадз эз чайт! Коми кывйӧн кыптӧ, ӧддзӧ Некор вӧвлытӧм печать.

Ыджыд ӧдӧн лунысь лунӧ Тэнад стройка водзӧ мунӧ, Кольӧ нӧшта вит во мӧд. Тэнӧ сэки он и тӧд.

• * *

Сыктывкар! Тэ вӧсна некод эз тӧждысьлы важӧн – Поп ни, купеч ни, чиновник ни, öарь. Ӧні тэ овмӧдчин выль олан гажӧн, Ӧні тэ соöиалистическӧй кар.

Сизимӧд юкӧн

I

Тӧвся кӧдзыд эшкын улысь Чужӧмбансӧ мыччӧ му, Мездмӧ лямӧдан йи улысь Ызгигтырйи Сыктыв ю.

Воссьӧ паькыд ота Эжва – Коми мулӧн туй под шӧр. Воӧ тӧвар во чӧж кежлӧ, Мунӧ мильон кубъяс вӧр.

Ӧдйӧ сюйсьӧ визув тулыс, Майтӧ вештӧ шоныд юнь. Синнад аддзан мулысь, пулысь Вӧччӧм-вежсьӧм лунысь-лун.

Шонді – вывсянь подувъясӧдз Нюмъялӧмӧн дзорвидзӧ, Уна рӧма кодзувъясӧн Пӧртмасьӧны дзоридзьяс.

Гӧгӧр ставыс ловзьӧ, Долыдджыка овсьӧ! Муыс, ваыс шоналӧ, Ывла вылыс онялӧ.

Рытъя кыа асъя чойыскӧд Дзирыд перламутрӧн ворсӧны. Брильянт луныс хрусталь войыскӧд Мунан туйӧн ӧтув сорсьӧны.

Ворсӧ мича гыа серъясӧн Ыб выв, видз выв петас – шӧвк, Гажа раскын, кыпыд керӧсын Юргӧ-кӧкӧ тӧждтӧм кӧк.

Морт и лэбач, зверь и пӧтка – Ставыс радлӧ – тӧдӧ гаж, Сідзи тулыс тшӧктӧ, йӧткӧ, Небось он лэдз шогсян блаж.

Тувсов гажӧн тырӧ морӧс, Чукйӧн войлӧ нимкодь, шуд. Енэж – лӧз лазурнӧй море, Му эж – нюдзвиж изумруд.

Торъя ёна сьӧлӧм радлӧ, Торъя ӧдйӧ ветлӧ вир, Кор тэ олан кыптан кадӧ, Кор тэ стрӧитан выль мир!

• * *

Тулыс. Гажа тӧлысь юнь. Дас ӧкмысӧд лун.

Кар выв тыр гаж шыясӧн, Ворсӧ кумач гыясӧн: Ломалӧ гӧрд флагъясӧн, Лайкъялӧ плакатъясӧн, Шевгӧдӧм борд-сывъясӧн, Чолӧмалан кывъясӧн, Нюжвидзӧны тасъяс – Паськыд лозунг платъяс.

Топыд строя радъясӧн, Вылӧ лэптӧм флагъясӧн, Праздник ногӧн вӧччӧмӧн, Уличьясӧн лэччӧны Горув – Сыктыв ю дорӧ Уна йӧза чукӧръяс. Сьылӧм-ворсӧм горъясӧн Матысмӧны быдласянь, Вералан узоръясӧн Кажитчӧны вылісянь.

2

Комын коймӧд вося юнь, Дас ӧкмысӧд лун. Шонді качис лун шӧр кадӧ, Кисьтӧ медъяр шоныд гож. Увсянь Сыктывкарӧ катӧ Тӧвзян лестукъяса «Вождь» *.

Весьтас ворсігтырйи дзик, Уклад лэбач кытшлалӧ. Ыджыд, кыпыд юргӧм горӧ Матысмис «Вождь» пристань дорӧ.

Сынӧд поті чолӧм горӧн: «Мед жӧ олас ёрт Карпинский!» Пионеръяс ӧтув хорӧн: «Чолӧм, дедушка Карпинский!» Висьталісны ӧзъян речьяс, Уна лозунг юргис сэн, Татшӧм ыджыд гажа встреча Сыктывкар эз тӧдлы нэм.

• «Вождь» – теплоход.

• * *

Олӧм кыпӧдан надеяным Миян нӧшта содас, дерт: Ӧд Наука Академиялӧн Татчӧ воис президент.

Тшӧтш учёнӧй йӧзӧс вайис, Тӧдмавны мед Войвыв крайысь Уна пӧлӧс озырлун. «Гашкӧ» ног мед удж эз мун, Кыдзсюрӧ мед вын эз жмитчы, А наукакӧд мед йитчис.

3

«Ты войтыштӧ, та войтыштӧ, Век оз войтышт?! – «Исерга». Висьтӧй эштӧ... дум век ыштӧ – Воссьӧ век выль визирка.

Жеребцовсянь пӧра коли Сё ветымын куим во. Кадколастыс абу дзӧля – Он друг чеччыштӧмӧн во!

Кималасӧн мунӧм руньгис, Некод ӧддзӧдысь эз вӧв, Кадыс прӧстӧ сідзи шуньгис, Тӧдчытӧг да шы ни тӧв.

Кыдз нӧ эськӧ кыптӧм ӧддзис, Сэк, кор культура ӧдзӧс Вӧлі игналӧма – гольс? Али техникаӧн вӧтчис, Али нэмнас быдтор вӧчис Важ мещанскӧй Усть-Сысольск!

4

Вежсис олӧм, сӧвсем мӧд – Быд лун ярмӧ кыптан ӧд, Миян техника, наука – Быд удж вылын ён порука.

• * *

Видзӧдлӧй сӧветскӧй му серпас вылӧ: Вӧлӧгда карсянь да асыв-войвылӧ Паськыда ливквидзӧ зэв ыджыд край, Войдӧр сэсь олысьсӧ он вӧлі чайт.

Кӧн вӧлі олӧмсӧ тальччӧма Дикость да патриархальщина, Код вӧлі ссылкаӧ ысталанінӧн, Кӧні сьӧд вӧр кындзи эз вӧвлы нинӧм, – Ӧні промышленность кыпалӧ сэн, Сылӧн ён подув дай петас нин эм; Гумовттӧм озырлун му пытшкын куйлӧ, Сыркъялӧ ковтасыс Печора юлӧн:

Ухта да Изьва – Важӧн кӧн быдтысьліс пӧтка да зверь, Швучкӧ кӧн синва кодь сӧдз Ухта ю, – Тиман из сьӧмӧсысь муткыртӧ нефть, Вӧр шӧрын мойдын моз кыптӧ Чибью – Дзик выль промышленнӧй кар.

Усва да Кожва – Войвыв Полярнӧй круг сайын Му пытшкысь сьӧд зарни кайӧ, Шахтаяс восьтӧны из шомлысь морӧс, Кӧрт туй сэн гольсмунӧ Вой море дорӧдз: Воркута – Югорскӧй шар.

Уна и мукӧдтор эм – Войвылын озырлун тшем! Нэм чӧжсӧ мӧритчис пыдын и эрдын, Парма вӧр шӧрын и уна ю бердын.

5

Му вежсян пӧра! Мӧд пятилетка кадколастын Коми му пӧрӧ Ыджыд промышленнӧй областьӧ.

Сійӧн и воис бригада научнӧй, Вайис Карпинскӧй ёрт ачыс, Мед сійӧ озырлун тӧдмаліс лючки Печора ковтасысь: индіс запасъяс, Лӧсьӧдіс сэні научнӧй удж база.

Ыджыд удж налӧн – Нэмӧвӧй поньтӧдсӧ пармалысь разьны, Сы вӧсна талун Став Коми областьлӧн, Став Войвыв крайлӧн бур праздник. Медкыпыд нимкодьӧн, гажа да яра Нуӧдсьӧ праздникыс, дерт, Сыктывкарын.

Тадзи наукакӧд йитчӧны уджъяс Миян культурнӧй сӧветскӧй странаын. Сыын ӧд кыптӧмлӧн медвына вужйыс, Сюсьлун и, вынйӧр и, ставыс сы сайын.

Пырис нин Комиӧ гымалан пӧра, Зумыда тувччӧмсьыс парма шӧр вӧрӧ – Швачкӧдлӧ-ызгӧ промышленнӧй гы: Горалӧ некор на вӧвлытӧм шы, Зэлӧдчӧ некор на вӧрзьывтӧм вын, Вӧр весьтӧ кыпӧдчӧ заводскӧй тшын, Пармалӧн шоналӧ морӧсыс – пым, Сылӧ вой тундралӧн нэмӧвӧй кын.

6

Медсьӧкыд пӧраыс ылӧ нин кольӧма, Пырам культурнӧй, зажиточнӧй олӧмӧ: Сэтчӧ вуджам Честнӧй уджӧн. Вермасьны вермам, Вермӧмъяс перъям!

1933