Пос

К. Н. Беркова ВІԀЧЫԌӦЈ ԀА БУРԀӦԀЧӦЈ ԈОКВІԌӦМЫԌ

Роч-вылыԍ коміӧн лӧԍӧԁіс Т. Наԃејева СССР-са-јӧзјаслӧн Шӧрса-ԋіга-леԇан-ін Мӧскуа—1927-во 2.000 Ԉоквіԍӧмыԍ јӧзлы уна-омӧԉ.

Ԉоквіԍӧм зев-омӧԉј зев-пеж-віԍӧм. Ӧԏі-јӧзоланін му-вылын абу, кӧні сіјӧ оз сіԍты јӧзӧс. Роч-муын сіјӧ паԍкалӧма важӧн-ԋін. Вывті-јона-разӧԁчіс меԁ-бӧрја коԍјас-бӧрын—ԋеметскеј ԁа гражԁанскеј-војнајас-бӧрын. Куш-ӧԏі-Мӧскуаын 1922-ԁ-воын ԉоквіԍӧмӧн віԍӧмаӧԍ 38000 морт. А мынԁа тащӧм-віԍыԍыс став Сӧвет-респубԉікајасас! Тамбовса, Саратовса, Пензаса, Вороԋежса губерԋајасын емӧԍ быԁса-ујезԁјас ԉоквіԍӧмӧн віԍӧны јӧзыс. Тајӧ-губерԋајасас емӧԍ вӧлӧԍтјас, кӧні ӧԏі-морттӧг, пузчужӧм-кагаԍаԋ кітӧм-коктӧм-пӧчӧԇ, ставныс ԉоквіԍӧмӧн віԍӧны. Сещӧм-вӧлӧԍтјассӧ ԋімтӧны „Чангыԉныр-ԍіктӧн“ (ԃеревԋа ,,Курноска“). Сіјӧ сы-вӧсна, мыј ԉоквіԍӧмајаслӧн ныргӧчыс сіԍмӧ, нырыс чангыԉтчӧ. Ԉоквіԍӧмӧн віԍӧны оз сӧмын міјан-муын, віԍӧны і мукӧԁ-госуԁарствојасын, нӧшта јонҗыка міјанын-ԁорыԍ. Франтсіјаын ԁасӧԁ-јукӧн-јӧзыс віԍӧ ԉоквіԍӧмӧн. Нӧшта сені быԁ-ԍо-морт-пыщкыԍ ԋеԉа- мыныс кулӧ ԍӧлӧм-віԍӧмыԍ, јурвем-віԍӧмыԍ, ты-мус-віԍӧмыԍ ԁа вӧрк-віԍӧмыԍ. Став-тајӧ-віԍӧмыс ԉоквіԍӧмӧн-віԍӧм-помыԍ. Ԋеметс-стоԉітсаын, Берԉін-карын, быԁ-ԍо-морт мужщіна-пыщкыԍ кыԅыс ԉоквіԍӧма. Беԉгіјаын сіԇ-жӧ: 1922-ԁ-воын ԉоквіԍӧмӧн-віԍыԍ сені вӧлӧма міԉԉонҗын морт, а Беԉгіјаыс-ӧԁ ачыс зев-ічӧԏік-госуԁарство. Та-ԍерԏі со мі аԁԇам, кущӧм јона паԍкалӧма ԉоквіԍӧм быԁлаын. Міјанын, Комі-муын, зев-жӧ јона сіјӧ паԍкалӧма. Колӧ сіјӧс бырӧԁны. Тајӧ-ԋігаас гіжӧма, кущӧм-уна-ԉоктор мортлы ԉоквіԍӧмыс вӧчӧ. ІЦӧщ тані гіжӧма, кыԇі колӧ сыыԍ віԁчыԍны. Тајӧ-ԋігасӧ колӧ быԁ-комі-мортлы лыԃԃыны. Кор мортыс гӧгӧрвоас став-ԉоксӧ ԉоквіԍӧмыԍ, кутас сыыԍ віԁчыԍны. Ԉоквіԍӧм зев вуҗыԍ. Быԁ-вуҗана-віԍӧм лоӧ зев-посԋіԃік-гагјасԍаԋ. Ԉквіԍӧм сещӧм-жӧ посԋіԃік-гагјасԍаԋ паԍкалӧ. Ԉоквіԍӧм-гаг-кӧ веԍкалас морт-јајӧ—рӧԁмас, паԍкӧԁчас сетчӧ, леԇас зев-јон јаԁ. Сіјӧ јаԁыс і сіԍтӧ морттӧ. Ԉоквіԍӧм-гагјасӧс поԅӧ аԁԇыны віԍыԍ-морт орыԍ, ԁуԉԉыԍ, сітыԍ. Сӧмын најӧ сещӧм-посԋіԃікӧԍ, куш-ԍінмӧн, ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧ-пыр-віԇӧԁтӧг, он аԁԇы. Сещӧм-ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧјассӧ лӧԍӧԁӧма ыргӧн-трубкајасӧ, ставнас шуԍӧны мікроскопӧн. Ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧјасыс віԇӧԁантортӧ вермӧны ыҗԁӧԁны ԍурс-пӧв, ԁас-ԍурс-пӧв. Ԉоквіԍӧмалыԍ-кӧ боԍтан вір-војтсӧ, мавтан сіјӧн торја-ԍԏеклӧтор, коԍтан сіјӧс, сеԍԍа мічӧԁан (краԍітан) аслыс-пӧлӧс краскаӧн ԁа понԁан віԇӧԁны мікроскопӧн, аԁԇан: ԍԏеклӧтор-вылас лоӧны віԋт-моԁаа ԉібӧ пробка-перјалан-штопор-моԁаа вӧсԋіԃік суԋіспом-коԃјас. Сіјӧ-суԋіспом-коԃјасыс і ем ԉоквіԍӧм-гагјасыс. Віԋт-коԃ-моԁаысла најӧс шуӧны ԍпіракетаӧн. Тащӧм-вывті посԋі-гагјассӧ шуӧны мікробјасӧн. Најӧ бус-чірыԍ-на ічӧтӧԍ. Бус-чірјасыԁ шонԁі-југӧр-воԇын тыԁалӧны, а мікробыԁ оз. Ыҗыԁӧ ԉібӧ ва-војт, а сетчӧ. уна-міԉԉон мікроб тӧрӧ, сещӧм најӧ посԋіӧԍ. Мікробјас олӧны быԁ-ваын, муын, сынӧԁын, морт-тушаын, ԍојан-јуанын, морт-шојјасын, скӧт-вылын, быԁ-ԍікас кӧԇа-

I ԍер. Мікроскоп.

-быԁтас-вылын. Сӧмын мі, вывті-посԋіԁысла, ог аԁԇӧј најӧс, ог аԁԇӧј налыԍ ԉок-вӧчӧмсӧ. Веԍкаласны мікробјасыԁ морт-пыщкӧ ԁај віԍмӧԁасны сіјӧс. Таԇі віԍмӧны: біавіԍӧмӧн, коԉераӧн, піԍкіӧн, чакоткаӧн.

2-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-гагјас.

Емӧԍ і колан-мікробјас, шуԅӧԁчыны. Рокӧсын ԁа гушщаын најӧ тырыс. Натӧг, еԍкӧ, ԋаԋтӧ ԋемторјӧн лоі шуԅӧԁны, шомјӧвтӧ вӧчны. Емӧԍ му-кујӧԁалыԍ-мікробјас. Сӧмын тајӧ-ԋігаас колан-мікробјас-јылыԍ мі ог кутӧј ԍорԋітны. Віԍталамӧ сӧмын ԉоквіԍӧм-мікробјас-јылыԍ, ԍпірокетајас-јылыԍ. Ԉоквіԍӧм-гаг—мікроб—олӧ морт-вірын, ԁуԉԉын, ԋылӧԁын (пӧԍын), кыԇі шуасны, морт-сӧкын, Ԉӧквіԍӧма-морт-паԍкӧмыс, таԍті-паԋыԍ ԁа мукӧԁыԍ колӧ повны, ԉакԍӧмаӧԍ-кӧ најӧ сіјӧ уԉ-вірӧн, орӧн ԉібӧ ԁуԉԉӧн. Коԍмӧмаӧԍ-кӧ-ԋін најӧ—шуам, суткі-бӧрын најӧн-вӧԃітчӧм-мыԍԏі—секі повны наыԍ ԋемтор: секі гагја-

3-ԁ. ԍер. Ԉоквіԍӧм-ԁој јанԇімын.

сыс щӧщ-жӧ-ԋін коԍмӧмаӧԍ. Мортыԁ віԍмӧ сӧмын секі, кор сы-вылӧ ԉібӧ сы-пыщкӧ веԍкалас ловја-гаг. Кокԋіа ԉоквіԍӧмыԁ вуҗӧ окаԍігӧн ԉібӧ ԉоквіԍӧмалыԍ паԍкӧмсӧ ԁа таԍті-паԋсӧ мыԍкігӧн. Чакоткалӧн, піԍкілӧн, скарлаԏінлӧн, ԉаты-віԍӧмлӧн (кор) гагјасыс олӧны веԍіг сынӧԁын. Сы-вӧсна најӧ вермӧны пырны морт-пыщкӧ. вомӧԁыс, лолалігас; вермӧны пукԍыны сы-вылӧ ветлӧԁлігас. Мортыс-кӧ віԍлӧс, ԉібӧ кӧнкӧ-кӧ сылӧн гыжна ем, сіјӧ секі віԍмас-ԋін. Ԉоквіԍӧм-гагјас сынӧԁын абуӧԍ, оз вермыны најӧ сені овны: коԍмӧны буспыщкас. Сы-вӧсна сынӧԁыԍ најӧ оз вермыны шеԁны. Ԉоквіԍӧм міјанлы шеԁӧ гыжтујјасӧԁ, вунԁыԍӧмінјасӧԁ, луԁік-тӧрӧкан-куртчӧмінјасӧԁ. Вунԁыԍӧм, куртчалӧм, гыжна-тујјас міјан оз быравлы. Пыр најӧ емӧԍ кокын, вом-пыщкӧсын, кынӧмын чорыԁ-ԍојанјас-бӧрын. Віԇӧԁламӧ ӧні, кыԇі јӧз віԍмӧны ԉоквіԍӧмӧн.

Ԉоквіԍӧмӧн-віԍмӧмјас-јылыԍ.

Кыԇі, еԍкӧ, ԉоквіԍӧмыс ԇоԋвіԇа-мортыслы шеԁӧ? Ԉоквіԍӧм-гаглы морт-пыщкӧ-пырӧмыԍ ԁон мынтыны оз ков. Сіјӧ пырӧ сетчӧ быԁ-ногыс, Меԁ-кокԋіа ԍурӧ гозја-моз-уԅлігӧн. Таԇі віԍӧмыс лоӧ јанԇімԍаԋ. Віԍыԍ-морт-јанԇім-ԁојыԍ гагјыс вуҗӧ ԇоԋвіԇа-морт јанԇімӧ. Ԇоԋвіԇа-мортыслӧн-кӧ јанԇімас гыжнајас емӧԍ, гагјыс веԍкалӧ сетчӧ, овмӧԁчӧ сені. Вежон-кык-кујім-мыԍԏі ԉоквіԍӧм - гаг-вуҗӧм-бӧрԏіыс гыжнаын лоӧ чорыԁ-гӧрӧԁ-коԃ, аԋкыщ- ыҗԁа-кымын. Сеԍԍа гӧрӧԁ-вывԍыс кучікыс шԉувӧ, коԉӧ чорыԁ-ԁоргӧгӧра, чорыԁ-пыԁӧса гӧрԁоват-ԁој (јазва), шуԍӧ чорыԁ шанкрӧн (тверԁыј шанкр).Тајӧ-ԁојыс унҗыкыԍсӧ оз ԁојмы ԋі оз луԁ Унаыԍ віԍыԍјасыс оз і каԅавлыны віԍмӧмнысӧ. Сы-бӧрын сеԍԍа регыԁ мортыслы пакјасас леԇалӧ ԁојмытӧм-ԋерӧԁјас. Посԋіԃік, ԋебыԃік-ԋерӧԁјасыԁ, еԍкӧ, быԁ мортлӧн ем-ԁа, ԇоԋвіԇа-мортыԁлӧн кучік-пыщтіыс кіулаԁ најӧ оз тӧԁчыны. 4-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-ԁоі (јазва). Віԍмӧм-ԁој-пыԁӧсԍыс-кӧ вунԁыштан ічӧԏік кучік-коԃ тор, віԇӧԁлан сы-вылӧ ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧ-пыр, аԁԇан ԉоквіԍӧм-гагјасӧс. Сіԇкӧ, вежон-кык-кујім віԍмӧм-мыԍԏі ԉоквіԍӧм-гагјаслӧн позјыс лоӧ ԁојыԁ. Вежон-кык-кујім ԉок- віԍӧм, ԁојын-кынԇі, туша-куԅтаын ԋекытӧні абу. Віԍыԍ, кыԇі шуім-ԋін воԇын, оз тӧԁ асԍыс-віԍӧмсӧ: уҗалӧ, ԍојӧ-јуӧ воԇԇа-моз-жӧ. Ԉоквіԍӧм оз сӧмын гозја-моз-уԅ-

5-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-ԁој вомпыщкӧсын.

лігӧн шеԁ. Сіјӧ кӧвјаԍӧ мортлы уна-ногӧн. Кокԋіԁа вуҗӧ окаԍігӧн. Секі чорыԁ шанкрыс парјаԁ лоӧ. Вуҗӧ таԍтіԍаԋ, паԋԍаԋ, віԍыԍ-бӧрын пуан-ваӧн-мыԍкавтӧг-кӧ вӧԃітчан најӧн. Секі чорыԁ шанкрыс вермас лоны вомпыщкӧсаԁ, парјын, кывјылын, піԋанын. Вермас віԍӧмыԁ кӧлаԍны пывԍігӧн ԉібӧ ас-могаԍігӧн, пукалӧма-кӧ сіјӧ-местаас віԍыԍ ԁа војтӧԁӧма сетчӧ ас-ԁојԍыс орсӧ. Верман віԍмыны шырԍігӧн, шыранԍаԋыс, оз-кӧ шырыԍыс чышкы сіјӧс косӧԇ ԉоквіԍӧмаӧс шырӧм-бӧрын. Вуҗӧ ӧԏі-таԍтіыԍ-віԍыԍкӧԁ-ԍојігӧн, ӧԏі-куԅчышјанӧ чышкыԍігӧн, ӧԏі-воԉпаԍын уԅлігӧн, ӧԏі-чігарка курітігӧн. Пузчу-

6-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-ԁој парјын.

жӧм-кагаԍаԋ віԍӧм вермӧ вуҗны сіјӧс ԋоԋӧԁыԍыслы. Чорыԁ шанкрыс секі лоӧ сіјӧ ԋоԋ-јурјасын. Ԁокторјаслы ԉоквіԍӧмајаслыԍ ԁојсӧ-віԁлалігӧн віԍӧмыс вуҗлывлӧ, бабкајаслы—ԉоквіԍӧма-бабајаскӧԁ-вӧԃітчігӧн; вурԍыԍјаслы—јемјасԍаԋ, булавкајасԍаԋ. Најӧ мукӧԁ-ԁырјіыс ӧтпырјӧ уна-јем ԉібӧ булавка вомас боԍтӧны, сеԍԍа, кор ештас уҗыс, бӧр пуктасны најӧс ӧтчукӧрӧ. Ԇоԋвіԇа-вурԍыԍ-кӧ віԍыԍ-бӧрын боԍтас вомас булавкатӧ, лоӧ сені чорыԁ шанкр. Ԉоквіԍӧма-мам-баԏԍаԋ ԉоквіԍӧма-кага чужӧ. Віԍыԍ-чеԉаԃјас зев ӧԁјӧ ԁа кокԋіа разӧԁӧны віԍӧмјастӧ: чачајасӧн, ворсігӧн. Унаыԍ пӧрыԍ-јӧз кывјывнаныс ԍінмыԍ јог перјавлывлӧны. А он-ӧԁ-тӧԁ, кущӧм

7-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-ԁој ԍінмын.

сіјӧ морт: ԇоԋівіԇа аԉі абу. Јог-перјыԍыԁ зев-кокԋіа кывнас вермас ԍујны ԍінмаԁ ԉоквіԍӧм-гаг, быԏԏӧ, ԃерт, ачыс-кӧ сіјӧ ԉоквіԍӧма. Сылы јог-перјӧмыԍ ыҗыԁ-аԏԏӧ шуасны, а оз тӧԁны, кущӧм-ыҗыԁ-ԉок вӧчіс: гагјыԁ зев ічӧт ԁа ԁојԁтӧмысла ԍінмаԁ-веԍкалӧмыс оз кыв. Пемыԁ-ԃеревԋајасаԁ пӧшԏі пыр кага-бӧрԁігӧн вомас ԍујӧны куртчалӧм-руԇӧгԋаԋ рузум-пыщкын. Уна-кӧԅајева-ӧԁ оз тӧԁны ԇоԋвіԇа-абу налӧн кагавіԇыԍыс. Ԉоквіԍӧма-кӧ сіјӧ, рузумԋоԋыскӧԁ-щӧщ аслас ԁуԉнас вермас ԍујны кагаыслы асԍыс-ԉоквіԍӧмсӧ. Нӧшта ӧбраз-окалігӧн унаыԍ вуҗлывлӧ ԉок-

8-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-кіԍԏӧԁ мышкуын.

віԍӧмыԁ. Вічкоаԁ јӧзыԁ уна волӧ, быԁ-ԍама-ԍікасыс: ԇоԋвіԇаыс і віԍыԍыс. Віԍыԍыԁ окыштас ӧбразтӧ ԉібӧ кресттӧ, коԉас сетчӧ ԉоквіԍӧм-гагсӧ. Сы-бӧрын сеԍԍа сіјӧ-жӧ-места окыштас ԇоԋвіԇа-морт ԁај віԍмас. Нӧшта-на уна-ногӧн вермӧ вуҗны ԉоквіԍӧмыԁ, ставсӧ татчӧ гіжны он вермы, оз тӧр ԋігаас. Кӧԏ-кущӧм-ногӧн мортыԁ віԍмас ԉоквіԍӧмӧн, ԉоквіԍӧм-ԁојыс лоӧ војԁӧр сетчӧ, кытчӧ вуҗас ԉоквіԍӧм-гагјыс. Ԉоквіԍӧмајас зев-уна быԁлаын. Быԁлаӧ најӧ разӧԁӧны асԍыныс віԍӧмнысӧ. Ԉоквіԍӧм вуҗӧмыԍ мі огӧ кутӧ сещӧма повны, кутам-кӧ тӧԁны, кыԇі сіјӧ вуҗӧ. Секі мі аԍным кутам сыыԍ віԁчыԍны. Мі ӧні уна-тор-на ог тӧԁӧ, сы-вӧсна унаыԍ ԍурлывлам капканӧ, унаыԍ аслыным аԍным корԍам віԍӧмсӧ. Унаӧн шуӧны, ԉоквіԍӧм-пӧ лоӧ сӧмын гозјӧн-уԅлігӧн. Сіјӧ абу ԇік сіԇі. Воԇынҗык міјан гіжӧма-ԋін лоі кымын-ногӧн сіјӧ вермӧ вуҗны. Ԃеревԋајасын ԉоквіԍӧмыԁ гозјӧԁчӧм-помыԍ шоч. Сетчӧ вајӧны сіјӧс сӧмын карын-уҗалыԍјас ԁа салԁатјас. Віԍыԍјасыԁ уԅасны гортаныс гӧтырыскӧԁ ԉібӧ нывјаскӧԁ,—віԍмӧԁасны најӧс. Наԍаԋ сеԍԍа віԍӧмыԁ воԇӧ понԁас паԍкавны: кіаԍігӧн (зԁоровајтчігӧн), ӧтлаыԍ-ԍоіг-јуігӧн, ӧтлаын-олігӧн. Гозја-моз-уԅігӧн-віԍмӧм ԃеревԋаын ԁас-віԍмӧмын сӧмын ӧԏі, мукӧԁыс— ӧкмысыс — мукӧԁ-ногӧн-віԍмӧм (абу гозјӧԁчылӧмыԍ). Гырыԍ-карјасын кыз-віԍмӧмыс лоӧ гозјӧн-уԅлӧмыԍ, меԁԍа-јона пубԉішнеј-керкајасын. Ԉоквіԍӧмӧн-віԍӧм.

Кыԇі-нӧ ԉоквіԍӧмыс віԍӧԁӧ? Ԉоквіԍӧмӧн-віԍӧм быԁӧнлӧн мунӧ ӧтмоза. Віԍмӧм-мыԍԏі пыр-жӧ поԅӧ віԍтавны мыј лоӧ віԍыԍкӧԁ (оз-кӧ, ԃерт, бурԁӧԁчы) воԇӧ. Ввајт-кӧкјамыс-вежон-мыԍԏі& віԍмӧм-бӧрын ԉоквіԍӧм-гагјас петӧны позԍыныс (ԁојыԍ—чорыԁ шанкрыԍ) морт вірӧ. Сіјӧ сеԍԍа разӧԁӧ најӧс став-туша-куԅаыс. Віԍӧмыс ӧні оз-ԋін ло сӧмын ӧԏілаын, а раԁӧм, туша-куԅтаас. Шуӧны, віԍӧмыс-пӧ мӧԁногаса-ԋін. (Ԁојас-олӧмыс лоӧ первој-ногас.) Віԍмӧм секі тӧԁчыны-ԋін понԁас: віԍыԍ оз вермӧԁчы—сылӧн јурыс віԍӧ, пыр быԏԏӧ муԇӧма, кокԋіԃіка кынтыштӧ—јірмӧг, гӧлӧсыс ԍібԁӧ. Уналӧн јурԍіыс уԍӧ. Вомпыщкӧсас, кывјас, јанԇімас ԁа тушаас кіԍтӧ. Мышкуас, морӧсас, кі-кокас ԁа чужӧмас кіԍтӧмыс овлывлӧ уна-пӧлӧс: мукӧԁ-ԁырјіыс зев-посԋіԃік-алеј-чутјас, мукӧԁ-ԁырјіыс ора, угрі-коԃ, ԉібӧ лӧм-коԃјас. Сіјӧ-кіԍтӧмыс оз луԁ ԋі оз ԁојмы. Чорыԁ-шанкртӧ-моз-жӧ уна-віԍыԍ оз і тӧԁлы сіјӧс, ԉібӧ кӧԏ-і тӧԁласны, шуасны сіјӧс пӧрӧс-віԍӧмӧн ԁај ставыс. Таԇі-со ԉоквіԍӧмыԁ, ылӧԁліг-моз, боԍтӧ морттӧ ас-кіпоԁ-улас. Тајӧ-кіԍтӧмјаскӧԁ-щӧщ лоалӧны уԉалан-кіԍтӧԁјас. Вомпыщкӧсын, јанԇімын, ԋоԋ-увјасын, пакын ԁа кыԋаувјасын посԋіԃік ва-боԉјас-коԃ лоӧны, Тащӧм-уԉалан-кіԍтӧԁԍаԋыс віԍӧмыс меԁ-јона вуҗӧ. Зев-кокԋіа вуҗӧ ԉоквіԍӧм јеҗыԁ-чут-коԃјасыԍ. Најӧ петӧны ӧтпырјӧ уԉалан-кіԍтӧԁкӧԁ. Јеҗыԁ-чутјас лоалӧны парјын, піԋанын,

9-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-кіԍԏӧԁ јурын.

вомпыщкӧсын ԁа горшын. Секі віԍыԍкӧԁ ԋінӧм-вылӧ оз ков ӧԏі-таԍті-паԋыԍ ԍојны. Ӧԏі-ԁозјыԍ јуны. Он-кӧ секі кут віԁчыԍны, віԍӧмыс пырыԍ-пыр вуҗас теныԁ, Вежон-3-4-мыԍԏі ԉоквіԍӧм-кіԍтӧԁ бырӧ. Віԍыԍ-кӧ еновтчас, оз кут бурԁӧԁчыны, кымынкӧ-тӧлыԍ-мыԍԏі сіјӧс выԉыԍ кіԍтас, ԁа зев чорыԁа. Мӧԁыԍ-кіԍтӧмыԁ зев-ԁыр олӧ: во-кык, кујім, мукӧԁ-ԁырјіыс нӧшта ԁырҗык. Сіјӧ-каԁын віԍыԍлӧн унаыԍ горшыс віԍлӧ, гӧлӧсыс ԍібԁӧ, мукӧԁ-ԁырјіыс ԇікӧԇ сіјӧ бырӧ. Јурԍіыс уԍӧ, јурыс кушмӧ. Чорыԁ насмука ԁыр-кежтӧ боԍтӧ. Ԍінмыс віԍмӧ. Мыј-жӧ лоӧ віԍыԍкӧԁ воԇӧ? Воԇӧ-віԍӧм лоӧ ас-сајаԁ. Ԉоквіԍӧмыԍ поԅӧ ԇікӧԇ бурԁӧԁчыны: ем сыыԍ зев-бур, јон-ԉекарствојас. Віԍыԍлы-кӧ колӧ ԇоԋвіԇалун, ԁа бурԁӧԁчыны-кӧ понԁас сіјӧ ԁоктор-орԁын—бурԁас. Ԋімвіԇыԍјас-орԁын ԁа тӧԁыԍјас-орԁын бурԁны сіјӧ оз вермы. Најӧ сӧмын ылӧԁласны віԍыԍтӧ, пӧрјӧԁласны сылыԍ унҗык-ԍӧм ԁа коԅінјас, а ԇоԋвіԇалунсӧ јонҗыка торкасны. Кымын-воԇ віԍыԍыԁ кутчіԍас ԁоктор-ԁінӧ, сымын-ӧԁјӧ бурԁас сіјӧ. Сӧмын сіјӧ і ыҗыԁ-матыс: оз быԁӧн регыԁӧн завоԃітны бурԁӧԁчыны. Ӧԏілы пыр ԋекор—кущӧмкӧ-уҗјас торкӧны; мӧԁлы-віԍӧмыс веԍкоԃ, меԁ віԍӧ-кӧ; којмӧԁлы—јанԇім: кущӧм-ԋін ԁоктор-ԁінӧ-мунӧм, меԁ-ԋін сӧмын віԍӧмсӧ ԋекоԁ оз тӧԁ-а. Емӧԍ і сещӧм віԍыԍјас, коԁјас шуӧны: јен-пӧ ԍетіс, јен і боԍтас; ԁокторјасыԁлы бурԁӧԁчӧма-ԋін. Віԍыԍјас полӧны бурԁӧԁчыны, коԁ-вылӧкӧ наԃејтчӧны, а віԍӧмыс најӧс оз віԁчыԍ, вӧчӧ асԍыс-уҗсӧ, жугӧԁӧ мортсӧ. Во-ԋоԉ-віт-мыԍт-і віԍӧм воԇӧ четчыштӧ, којмӧԁ-ногасӧн, меԁ-чорыԁа, меԁ-ԍӧкыԁа завоԃітӧ віԍӧԁны. Віԍӧмыс ӧні зев-ԋін пыԁӧԇ пырӧ, сіԍтӧ морттӧ. Веԍіг-ӧԁ лыјассӧ сылыԍ сіԍтӧ. Орјӧԁлӧ-ԍојӧ мортыԁлыԍ став-пыщкӧссӧ: муссӧ, рушку-пыщкӧссӧ, ԍӧлӧмсӧ, вӧрксӧ, вір-сӧнјассӧ, јурвемсӧ. Быԁлаын інԁӧмінјасас лоалӧны чіпан-коԉк-гырԍа-кымын пыкӧсјас. Став пыкӧсас тырыс ԉоквіԍӧм-гагјас. Војԁӧрсӧ пыкӧсјасыс чорыԁӧԍ, сеԍԍа ԋебԅӧны, разалыштӧны. На-местаӧ воԍԍалӧны ԁојјас,—ԁыр сеԍԍа најӧ оз бурԁны. Сещӧм-ԁојјасыс унҗыкыԍсӧ овлывлӧны кокчерјасын, јурын, кывјын, піԋанын ԁа ныргӧчын. Лыјас-віԍмӧм-бӧрын мортыԁлы зев-ԋін ԍӧкыԁ ԁа ԃелӧ овны: быԁлаті зев-јона јукалӧ, меԁԍа-ԋін војјасын. Ныргӧчӧ-кутчіԍӧм-мыԍԏі сіјӧс орӧԁӧ—нырыԁ вӧјӧ. Секі ԋінӧм-ԋін ԁумајтны мічлун-јылыԍ: ныртӧм лоан. Пыкӧсыс-кӧ быԁмас вомпыщкӧсӧ, ԋеԁыр-мыԍԏі сеті воԍԍас, вомыс ӧтлааԍас ныркӧԁ. Секі кіԅер-ԍојан-ԍојігӧн сіјӧ кутас веԍкавны нырӧ. Мортыс понԁас ԍорԋітны ныр-пырыс, кыԇ шуасны, назгыны. Ԉоквіԍӧм-ԁојыс-кӧ лоӧ горшас, секі ԍорԋітны зев ԍӧкыԁ, ԍорԋітан-інјасыс сіԍмаласны-ԁа. Гӧлӧсыԁ ԍібԁӧ, ԍорԋітігӧн ӧԁва вішкӧ. Сещӧмыԁлы і лолавныс щӧщ ԍӧкыԁ. Мукӧԁ-ԁырјіыс горшса-пыкӧсыс јамігас щупӧԁӧн-щупӧԁӧн бурԁӧ, чукыртӧ, кӧрӧ лолалан-інсӧ. Секі мортыс лолавныс ԇік-ԋін оз вермы, пӧԁтӧ сіјӧс. Сещӧмјаслыԍ гырыԍ-

10-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-помыԍ нырыс вӧјӧма, парјыс бырӧма.

-карјасын горшсӧ ортсыԍаԋыс роԅӧԁӧны, ԍујӧны сетчӧ уклаԁыԍ-вӧчӧм трубка. Сы-пыр сеԍԍа і лолалӧ мортыс. Пыкӧсыс-кӧ лоӧ ԍӧлӧмын, мускын, вӧркын, секі морттӧ он-ԋін бурԁӧԁ. Секі сіјӧ ԉібӧ кулӧ, ԉібӧ кулӧма-ԋі- ԍӧ-ловјӧн коԉӧ: уҗавны ԋі овны-прамеја оз-ԋін кут вермыны. Ԉоквіԍӧмыс-кӧ ԍінмӧ шыбытчас, мортыԁ секі ԍінтӧммӧ. Меԁԍа омӧԉ, ԉоквіԍӧм-гагјас-кӧ веԍкалӧны јур-вемӧ ԉібӧ ԍурсалы-вемӧ. Аслас-бурԁӧԁчытӧмысла мортыслӧн војԁӧр кі-кокыс коԍмӧ, сеԍԍа кулӧ сіјӧ. Тајӧ мыј на, страԍтыс со-кӧні: віԍӧмыс морттӧ оз ԁругӧн коԍты, а вочасӧн: војԁӧр ӧԏілаті, сеԍԍа мӧԁлаті — туша-куԅаыс сіјӧ паԍкалас. Мортыԁ сыыԍ оз кув, ԁыр мучітчас, нӧшта јӧјмас. Јона-омӧԉ ԁа полана ԉоквіԍӧмыԁ нӧшта сы-вӧсна,мыј вуҗӧ сіјӧ мам-баԏԍаԋыс чеԉаԃыслы. Кагаыԁ мамԍаԋыс мам-кынӧмас-на јешщӧ віԍмӧ, чужӧмԍаԋыс-ԋін сіјӧ ԉоквіԍӧма лоӧ. Сӧмын сіјӧ бур, ԉоквіԍӧма-нывбабајасыԁ шоча вајӧны ловја-чеԉаԃсӧ: унҗыкыԍсӧ најӧ шојмӧ-

11-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧма кага.

ны (выкіԁыш), каԁыԍ-воԇ вајӧны кагасӧ. Ԁа-кӧԏ сещӧм-віԍыԍыԁлӧн і чужӧ ловја-кагаыс, чужӧ сіјӧ ԇік-пӧрыԍ-морт-коԃӧн: чукыра-чужӧма, руш-кучіка, вабоԉԉӧн ԉібӧ чутјасӧн-моз кіԍтӧм-тушаа. Вомас-кӧ сылӧн кіԍтӧԁыс, зев-ӧԁјӧ-віԍмӧԁас ԋоԋӧԁыԍсӧ. Ԉоквіԍӧма-кагајас унҗыкыԍсӧ чужӧны ԍінтӧмӧн, пеԉтӧмӧн, јӧјӧн. Уна на-піыԍ гырыс-јураӧԍ (јурлы-пыщкас налӧн ва чукӧрмӧ), рӧԃімечаӧԍ. Сыктыв-карын ԋеважӧн вӧвлі ԍінтӧм-Мішка. Сылы сещӧм-ԇоԋвіԇалунсӧ мам-баԏыс каԅтыланпом коԉлӧмаӧԍ: чужлӧма ԉоквіԍӧма-мам-баԏԍаԋ. Ԉоквіԍӧма-баԏ-мамлӧн шочіԋіка чужлӧны-жӧ кіԍттӧм-чеԉаԃыс, сӧстӧм-јајаӧԍ—оз веԍіг тӧԁчы ԉоквіԍӧмаӧԍ-абу најӧ. Но та-вӧсна оз-на поԅ шуны, мыј најӧ ԇік-ԇоԋвіԇаӧԍ. Быԁмыштасны ар ԁас, ԁас-кыкӧԇ—віԍӧмыс кутас тӧԁчыны. Мортыԁ кутас віԍыштавны, омӧԉтчыны. Лыјасыс ԁа кусԋаԍанінјасыс кутасны јукавны. Ԍінмыс ԁа нырыс віԍмасны. Кутаԍ вошлаԍны тӧлк-вывԍыс, сеԍԍа ԇікӧԇ јӧјмас. Со-ӧԁ кущӧм-полана ԁа ԉок ԉоквіԍӧмыԁ. Оз сіјӧ жаԉіт коԁ-ԁінӧ кутчіԍас: војԁӧр сіјӧс ԋінӧмӧ воштас, сеԍԍа віас. Оз жаԉіт і віԍыԍыслыԍ рӧԁсӧ, рӧԁвужсӧ. Кагајастӧ, коԋӧрјасӧс, мам-кынӧмас-на јешщӧ віԍмӧԁӧ, сіԍтӧ ԋем-мыжтӧмјасӧс. Гырыԍјасԍаԋ ԉоквіԍӧм вуҗӧ чеԉаԃлы, чеԉаԃԍаԋ ӧԁјӧ-паԍкалӧ, разалӧ сіјӧ мукӧԁ-чеԉаԃ-костын ԁа гырыԍјаслы. Ԉоквіԍӧмӧн віԍмӧны быԁса-ԍемјајас, ԇоԋвіԇа-котыр пӧрӧны ԋекытчӧ-тујтӧм-јӧзӧ—інваԉіԁјасӧ. Сіԇкӧ, ԉоквіԍӧмыԁ вајӧ зев-ыҗыԁ-ԉок і быԁса-госуԁарстволы. Ԉоквіԍӧм-вӧсна јона-чінӧ јӧз-соԁӧм (чеԉаԃаԍыԍјас шојмӧны) ԁа ԋемпӧратӧм-пӧраӧ кулӧ уна гырыԍ ԁа посԋі-јӧз. Ԉоквіԍӧмыԁ оз сӧмын морт-лыԁсӧ ну, нуӧ щӧщ налыԍ ԍуԍлунсӧ: кӧні ԉоквіԍӧмыԁ јона паԍкалӧма, сені јӧзыс абу мукӧԁлаын-коԃ ԍуԍӧԍ. Сені выԉыԍ-чужыԍјасыс пыр-ӧтарӧ омӧԉҗыкӧԍ ԁа омӧԉҗыкӧԍ лоӧны, сеԍԍа і бырӧны ԇікӧԇ. Со-ӧԁ кущӧм-ыҗыԁ-ԉок ԉоквіԍӧмыԍ став-јӧзыслы.

Кущӧм-ногӧн віԇны ԉоквіԍӧмыԍ аԍтӧ.

Кыԇі-нӧ, еԍкӧ, ԉоквіԍӧмыԍ віԁчыԍны? Сіјӧ ытва-моз тыртӧ аснас ставмупаԍтасӧ, сіԇ-жӧ міјанлыԍ мунымӧс. Поԅӧ-ӧ свајајас сувтӧԁны паныԁ јӧз-сіԍтыԍ-торјыслы? Тајӧ-јуаланыс быԁ-вежӧра-морт-јурын. Поԅӧ, ԁерт, воԇсаԍны ԉоквіԍӧмыԁкӧԁ, поԅӧ сіјӧс ԇікӧԇ бырӧԁны. Велӧԁчӧм-јӧз ԁа ԋігајас велӧԁӧны міјанӧс кыԇі колӧ віԁчыԍны ԉоквіԍӧмыԍ. Кор кутам мі тӧԁны кыԇі вуҗӧ ԉоквіԍӧмыс, кутам тӧԁны, кыԇі сыыԍ віԁчыԍны. Уԅлігӧн-ԉоквіԍӧмӧн-віԍмӧмыԍ зев кокԋі віԁчыԍны: он-кӧ тӧԁ ԇоԋвіԇа-абу мортыс, ен уԅ сыкӧԁ-ԁај, ен ов гӧтыркӧԁ-моз. Мужік- јаслы віԍӧм вуҗӧ унҗыкыԍсӧ гуԉашщеј-нывјасԍаԋ. Мукӧԁ-зонјас зев-томыԍаԋ олӧны нывбабакӧԁ, ԋӧԏі оз кутны аԍнысӧ кыԇ-ԍурӧ-олӧмыԍ. Најӧ шуӧны: нывбабатӧгыс-овны-пӧ оз поԅ— віԍман. Збыԉсӧ, коԁі сіԇі мӧвпалӧ, зев-јона аԍсӧ ылӧԁлӧ. Мортыԁ-кӧ том-ԁырјіыс віԁчыԍӧ кыԇ-ԍурӧ-олӧмыԍ, зев-ыҗыԁ-бур аслыс вӧчӧ. Сещӧм-јӧзыԁ ԇоԋвіԇаӧԍ, вынаӧԍҗык мукӧԁыԍ ԁај ԍуԍлуныс налӧн бур. Ԍӧкыԁҗык віԁчыԍны ԉоквіԍӧмӧн-віԍмӧмыԍ мукӧԁ-ногӧн (оз уԅлігӧн). Комі шулывлӧ: вермытӧмтор-пӧ ԋінӧм абу. Сіԇ-кӧ-і таыԍ колӧ віԁчыԍны. Колӧ сӧмын тӧԁны, кущӧм-ногӧн јешшӧ, уԅлӧмыԍ-ӧпріч, віԍӧм вермӧ вуҗны мукӧԁлы. Оз ков вунӧԁны, ԉоквіԍӧм шеԁӧ ԉоквіԍӧм-ԁој-ԁінӧ ԉібӧ ԁојас-інмӧԁлӧм-кӧлуј-ԁінӧ інмӧԁчылӧмыԍ, кор ԉоквіԍӧм-гагјас вермасны вуҗны ԇоԋвіԇа мортлы. Сы-вӧсна, пӧԍваӧн-мыԍкытӧм ԁа косӧԇ-чышкытӧм јӧз-таԍті-паԋӧн оз ков ԍојны-јуны, оз ков тӧԁтӧм-морт-вомыԍ чігарка боԍтны. Чеԉаԃлы јӧз-чеԉаԃ-вомыԍ чачајас оз ков ԍетны. Оз ков окаԍны тӧԁтӧм-јӧзкӧԁ, кыԇі вӧчӧны ыҗыԁлун-ԁырјі быԁ-паныԁаԍыԍкӧԁ. Оз ков ԋоԋӧԁны јӧз,-тӧԁтӧм-кагајасӧс. Пыр колӧ тӧԁвылаԁ кутны, мыј міјан-гӧгӧрын віԍыԍ зев-уна, віԍмыны зев регыԁ. Колӧ овны јона-віԁчыԍӧмӧн. Мукӧԁ-ԁырјіыс-ӧԁ віԍыԍыԁлӧн віԍӧмыс оз тӧԁ- чы, ветлӧԁлӧ сіјӧ ԇоԋвіԇа-јӧз-пӧвсті, разӧԁӧ віԍӧмсӧ. Меԁ-кокԋіа ԉоквіԍӧмыԁ вуҗӧ меԁ-воԇԇа ԁа мӧԁ-ногаса-віԍӧԁігас. Којмӧԁ-ногаса-віԍӧԁігӧн оз-ԋін сещӧм-јона вуҗ. Унаӧн ԁажӧ чајтӧны, којмӧԁ-ногӧн віԍӧԁігас-пӧ сіјӧ ԋекущӧма-ԋін оз вуҗ. Сіјӧ абу сіԇ. Вуҗӧ і секі, сӧмын віԍӧм-нуӧԁӧм-ԍерԏіыс-а. Којмӧԁ-ногӧн-віԍӧԁігӧн-кӧ ԉоквіԍӧмыс пыщкын, мортыслӧн пыщкӧсыс віԍӧ, а еж-вылас ԋекущӧм ԁој абу, секі віԍӧмыс вуҗны мукӧԁлы, шуам, ӧтлаын-олыԍјаслы, оз вермы. Ԉоквіԍӧм-гагјасыс сещӧм-віԍыԍјаслӧн емӧԍ вірас. Сы-вӧсна, чужӧ-кӧ налӧн кага, ԉоквіԍӧма сіјӧ лоӧ. Којмӧԁ-ногӧн-віԍыԍлӧн-кӧ ԁојыс кӧнкӧ еж вылын—кокчерјас-ԉі, јурлыас-ԉі, кывјылас-ԉі—секі віԍӧмыԁ зев-жӧ кокԋіа вуҗӧ, меԁ-воԇԇа-кык-ногса-мозыс-жӧ. Кущӧмкӧ-ногӧн-кӧ віԍман ԉоквіԍӧмӧн, пырыԍтӧм-пыр колӧ боԍтчыны бурԁӧԁчыны. Мукӧԁ-віԍӧмјасӧн-тај боԉԋічаӧ мунам, ԉок-віԍӧмнаԁ сіԇ-жӧ колӧ вӧчны: ԉоквіԍӧмыԁ-ӧԁ сіјӧ-жӧ-віԍӧм. Сыыԍ јанԁыԍны ԋінӧм. Сіјӧ абу мыж, а шуԁтӧм-лун, коԁӧс колӧ веԍкӧԁны. Кымын морт-ӧԁ аслас јанԁыԍӧм-вӧснаыс ԇікӧԇ сіԍмӧ! Оз веԍ міјан-комі-јӧз шуны тајӧ-віԍӧмсӧ ԉоквіԍӧмӧн. Ԃеревԋасајас, еԍкӧ, ԇеблалӧны-ԋін віԍӧмнысӧ, ԁа-ӧԁ карсајас сещӧмӧԍ-жӧ: јанԁыԍӧны, меԁ еԍкӧ ԋекоԁ оз тӧԁлы. Полӧны најӧ јӧз-ԍерамыԍ, оз бурԁӧԁчыны, а віԍӧмыс сек-кості ӧтарӧ паԍкалӧ воԇӧ. Нӧшта-омӧԉа вӧчӧны унаӧн: ԁоктор-ԁінӧ-пыԃԃі мунӧны бурԁӧԁчыны ԋімвіԇыԍјас-орԁӧ. Сені сіјӧс јукталӧны ӧԇӧс-каԉіч-мыԍкалӧм-ваӧн ԁа мукӧԁ-пӧлӧс сещӧм-„ԉекарствојасӧн“. Секі ԋајтваԍыԁ віԍӧмыс јонҗыка ӧԁԇӧ. Віԍӧмысла ԁа јанԇімысла уна-том-јӧз җагӧԁчылӧны. Меԁ-јона, ԃерт, јанԁыԍӧны сы-вӧсна, чајтӧны, віԍӧмыс-пӧ вуҗіс налы гозјӧн-уԅлігӧн ԁа сіјӧн. Сіјӧ, еԍкӧ, ԇік абу сіԇі. Міјан роч-муын җынԍыс-унҗык-віԍыԍыс віԍмӧны уԅлытӧг. Ԉоквіԍӧмыԍ јанԁыԍны ԋінӧм. Сіјӧ-ӧԁ чакотка-ԁа, маԉаріја-ԁа, піԍкі-ԁа, мукӧԁ ԍӧкыԁа-нуӧԁана-віԍӧмјас-коԃ віԍӧм-ж ӧ. Мыјӧн каԅалан ԉоквіԍӧмӧн-віԍмӧм, пыр-жӧ колӧ зіԉны бурԁӧԁчыны. Сӧмын оз ков мунны ԋімвіԇыԍ-орԁӧ, ԉібӧ јен-вылӧ наԃејтчыны. Колӧ мунны ԁоктор-орԁӧ. Ԁокторыс-кӧ абу, пеԉшӧрыс пӧшԏі быԁ-вӧлӧԍтын-ԋін ем. Ԉоквіԍӧмыԍ ԁокторјаслӧн ем зев-бур-ԉекарствојас, поԅӧ регыԁӧн бурԁны. Кымын-ӧԁјӧ віԍыԍ боԍтчас бурԁӧԁчыны, сымын-ӧԁјӧ сіјӧ вермас мынны сыыԍ. Меԁ-воԇԇа ԁа мӧԁ-ногса-віԍӧԁӧмыԍ поԅӧ ԇікӧԇ бурԁны. Којмӧԁ-ногсаыԍ, оз-кӧ вывті чорыԁа нуӧԁ, поԅӧ-жӧ. Сӧмын сіјӧ-кӧ кутчіԍӧма-ԋін мортыслы јурвемас, мускас, ԉібӧ ԍӧлӧмас, секі он-ԋін бурԁ. Но бурԁӧԁчыны і секі колӧ: віԍыԍлы лоӧ кокԋіҗык ԁај вермас віԇны сіјӧс јӧјмӧмыԍ ԁа кі-кок-коԍмӧмыԍ. Ԉоквіԍӧмыԍ бурԁӧԁчыны колӧ оз сӧмын ас-вӧснаыԁ, колӧ ԁумыштны чеԉаԃ-вӧснаыԁ. Ԉоквіԍӧмыԍ-бурԁӧԁчытӧм-баԏ-мамԍаԋ віԍӧмыс вуҗӧ чеԉаԃыслы. Сіјӧс ԋекор оз ков вунӧԁны. Чеԉаԃыс ԋі госуԁарство-ԇоԋнас оз ошкыны сещӧм мам-баԏӧс, коԁјас асланыс-бурԁӧԁчытӧмысла паԍкӧԁӧны віԍлӧс-рӧԁ. Кыԇі-нӧ, еԍкӧ, тӧԁмавны ԇікӧԇ-бурԁӧма-абу мортыс ԉоквіԍӧмыԍ? Поԅӧ оз шуны мортӧс ԇікӧԇ-бурԁӧмӧн, сылӧн-кӧ ԋекӧн ԋекущӧм ԁој ԋі кіԍтӧм абу?—Оз. Віԍӧмыс сылӧн вермас лоны пыщкас, ԉоквіԍӧм-гагјасыс коԉны вірас. Віԍыԍлӧн-кӧ тыԁалан-інын ԋекущӧм ԁојјас ԋі кіԍтӧм абуӧԍ, бурԁӧма абу сіјӧ ԇікӧԇ вермас тӧԁны сӧмын ԁоктор, вірсӧ-віԁлалӧмӧн. Віԁлалӧны кујім-ԋоԉ-пӧрјӧ. Гагјас-кӧ вірыԍ оз ԍурны, морт, інӧ, бурԁӧма. Поԅӧ сылы гӧтраԍны ԉібӧ верӧссајӧ мунны. Гӧтырыс ԁа чеԉаԃыс сылӧн лоӧны ԇоԋвіԇаӧԍ.

Кыԇі арԏеԉӧн, ӧтувтчӧмӧн-ставјӧзыслы воԇсаԍны ԉоквіԍӧмон.

Ԉоквіԍӧмыԍ омӧԉыс абу сӧмын віԍыԍыслы, а став јӧзыслы. Меԁым бырӧԁны омӧԉ-тор, колӧ сіјӧс ԋещыштны вужнас. Вужјыс-кӧ коԉӧ сіјӧ, выԉыԍ быԁмас. Сіԇ-жӧ і ԉоквіԍӧмтӧ: колӧ ԋещыштны вужнас, ԇікӧԇ сіјӧс бырӧԁны. Мі ӧнӧԇ пыр-на ԍорԋітім кыԇі колӧ віԁчыԍны ԁа воԇсаԍны ԉоквіԍӧмкӧԁ ӧтка-мортлы. Оз-на поԅ шуны ԉоквіԍӧмлы пом, кык-кујім-морт-кӧ бурԁас. Ӧтка-јӧз-бурԁӧԁчӧмӧн ԉоквіԍӧм оз помаԍ, он ԋещышт сіјӧс вужнас. Колӧ сіԇі вӧчны, меԁ ԋекоԁ оз кут віԍны, ԉоквіԍӧмыслы-вуҗны меԁ ԋекыԍ лоӧ. Ӧԏі-морт-кӧ-ӧԁ кыԇкӧ віԍмас, сыԍаԋ сіјӧ бара уналы вуҗас. Вуж-перјыны-завоԃіттӧԇ колӧ војԁӧр тӧԁмавны, кӧні сіјӧ вужјыс. Сіԇ-жӧ і ԉоквіԍӧм-бырӧԁігӧн: колӧ војԁӧр тӧԁмавны, кыԍаԋ сіјӧ паԍкалӧ, кыԇі јонҗыка паԍкалӧ. Мі віԍталім-ԋін, мыј ԃеревԋајасын ԉок-віԍӧмӧн-віԍмӧны меԁ-јонасӧ оз гозјӧн-уԅлігӧн, а мукӧԁ-ногӧн. Сені, ӧԏікӧ, оз тӧԁны мыјыԍ лоӧ віԍӧмыс, мӧԁкӧ, оз тӧԁны, кыԇі сіјӧ вуҗӧ мӧԁа-мӧԁлы. Ԍемја-котыр (коміын і рочын), озыр-кӧԏ-гӧԉ, ԍојӧны ӧԏі-таԍтіыԍ, чышкыԍӧны ӧԏі-куԅчышјанӧ, уԅлӧны ставныс ӧтлаын. Комі ԁа роч-креԍԏана абу-на велалӧмаӧԍ овны ԉучкі, кыԇі олӧны ангԉічана ԁа ԋемеч меԁ-гӧԉ креԍԏанаыс, ԉібӧ пабрік-завоԁса-уҗалыԍјас. Сені быԁӧн-ԋін торја-таԍтіыԍ ԍојӧны, торја-кічышкӧԁӧ чышкыԍӧны, торјӧн уԅлӧны. Колӧ еԍкӧ і міјанлы сіԇі вӧчны, оз ԁона сувт, ԁа кыԇкӧ пыр ԋужӧԁчам. Веԍіг-ӧԁ міјанын карсајас оз сіԇі овны. Сы-вӧсна і унаӧн віԍмӧны ԉоквіԍӧмӧн, гозјӧн-уԅлӧмыԍ-ӧпріч. Ԋеважӧн Кашір-карын, ԍо-верст-сајын Мӧскуаԍаԋ (абу ԍӧԁ-вӧр-шӧр-ԃеревԋаын) вӧлӧма со-кущӧм-тор. Воӧма сетчӧ уҗавны Јогор-ԋіма-зон ԃеревԋаыԍ, овмӧԁчӧма Јаков-вок-орԁас. Јаковыс војԁӧр-ԋін кывлӧма, мыј Јогорыс ԉоквіԍӧма, тӧԁӧ мыј гӧлӧсыс сылӧн сы-вӧсна ԍібԁӧма, аԁԇӧ парԍыс јеҗыԁ-вабоԉјас, а овны ԍемјаас век леԇӧ, оз віԁчыԍ сыыԍ. Регыԁ Јаковлӧн гӧтырыс кулӧ. Коԉӧ сылӧн кујім-посԋі-чеԉаԃ. Јаковыс ачыс уҗалӧ кӧрт-туј-вылын, пыр ӧтарӧ-мӧԁарӧ ветлӧԁлӧ вагонјасын. Гӧтырыс-кулӧм-бӧрын чеԉаԃсӧ понԁіс коԉны віԇны Јогорыслы. Јогорыслӧн сіјӧ-каԁын бурещ вӧлӧма мӧԁ-ногаса, меԁ-вуҗыԍ ԉоквіԍӧмыс. Сіјӧ чеԉаԃтӧ верԁӧ-јукталӧ ӧԏі-таԍтіыԍ аскӧԁыс, ворсӧԁӧ најӧс, ԁуріг-мозыс чігарка-помсӧ воманыс ԍујӧ ԁа с. в. Сіԇі-олігӧн ԋеԁыр-мыԍԏі меԁ-ыҗыԁ-кагаыслӧн вом-ԁорас чорыԁ шанкр лоі. Сы-бӧрын сеԍԍа віԍмісны і кык-посԋіыс. Арлаԋыс Јаков выԉыԍ гӧтраԍіс. Јогорыс щӧщ-жӧ. Вајіс сіјӧ ԁӧва-Аннаӧс, ԉоквіԍӧма-аԋӧс. Кыкнан-гозјаыс овмӧԁчісны ӧԏі-вежӧсӧ. Вежон-кык-кујім-мыԍԏі Јаковлӧн гӧтырыс—Ӧкԍіԋԋа—віԍміс ԉоквіԍӧмӧн. Сы-бӧрын сеԍԍа Јаковыс ачыс. Чеԉаԃыс важӧн-ԋін віԍӧны, омӧԉтчӧны, кі-кок налӧн вӧсԋалӧ. Јаков повԅіс. Боԍтіс сіјӧ гӧтырсӧ ԁа чеԉаԃсӧ ԁа мунісны петкӧԁчывны ԁокторлы. Ԁоктор віԁлаліс најӧс, шуіс: ставныԁ-пӧ ті віԍанныԁ ԉоквіԍӧмӧн. Гыжјыштіс, еԍкӧ, Јаковыԁ баԉабӧжсӧ-ԁа, ԍор-ԋін. Јаков Јогор-гозјаӧс ыстіс гортԍыс. Јогор гӧтырыскӧԁ овмӧԁчісны чој-орԁас, Ӧԁа-ԋіма& чој сылӧн сені вӧлӧма. Ӧԃаыс вӧлӧм мужікыскӧԁ ԁа ԋоԉ-чеԉаԃкӧԁ олӧны ӧԏі-вежӧсын. Јогор-гозја сені-жӧ овмӧԁчасны. Оласны најӧ кујім вежон. Сіјӧ-кујім-вежоннас Ӧԃа-орԁса ставныс ԉоквіԍӧмӧн віԍмасны. Віԍмас щӧщ Ӧԃалӧн пӧԁругаыс, чеԉаԃыскӧԁ: најӧ Ӧԃа-орԁӧ пукавны волывлӧмаӧԍ. Ӧԃа-орԁԍаԋ Јогор мунас овны мӧԁ-вок-орԁас—Мікулај-орԁӧ. Сені бара-жӧ ставныс ӧтлаӧ овмӧԁчасны, ӧԏі-таԍті-паԋыԍ кутасны ԍојны-јуны, ӧԏі-куԅчышјанӧ чышкыԍны, ӧԏіалын& пывԍыны, җоҗын ӧтчукӧрын уԅлыны. Јогор-гӧтыр —Анна, Мікулајлыԍ кагасӧ, кор мамыс абу, верԁӧ куртчалӧм-сӧсуԉкіӧн. Регыԁ кагаыслӧн піԋанас лоӧ ԁој. Кујім-вежон-мыԍԏі сы-бӧрын Мікулај-гӧтырлӧн ԋоԋјурас лоӧ чорыԁ шанкр. Віԍмасны щӧщ Мікулајыс ачыс ԁа мукӧԁ-чеԉаԃыс. Тајӧ мыј-на, тајӧн став-ԉокыс оз-на помаԍ. Јогор-гӧтыр чеԉаԃаԍас, костті вајас кага. Вомԁорас сылӧн јеҗыԁ-чут-коԃјас, кокас вабоԉ-коԃ-кіԍтӧԁ. Петкӧԁласны ԁокторлы. Ԉок-віԍӧма-пӧ тајӧ тіјан, шуас сіјӧ. Тајӧ-мојԁкыв-коԃ-віԍтԍыс (абу мојԁ, збыԉыԍ вӧлӧма ԋеважӧн) мі аԁԇам, кущӧм регыԁӧн паԍкалӧ-разалӧ ԉоквіԍӧм. Ӧԏі-мортԍаԋ уҗӧма& сіјӧ кыԅлы! Коԋӧрјас, асланыс-пемыԁ- лунныс-понԁа ԁа кужтӧм-олӧмысла ез кужны віԁчыԍны ԉоквіԍӧмыԍ. Ԃерт сені ставныс мӧԁа-мӧԁыскӧԁ гозја-моз ез уԅлыны. Вуҗіс налы віԍӧмыс таԍтіпаԋԍаԋ&, чачајасԍаԋ, окаԍігӧн, чігаркапомјасԍаԋ, сӧԍуԉкіԍаԋ, віԍыԍ-кагаӧс ԋоԋӧԁігӧн ԁа м.-ногӧн. Мі ещаыԍ кывлывлам тащӧм-торјастӧ, ԁокторјас уна тӧԁӧны, унаӧс ас-ԍіннаныс аԁԇылӧны. Ԃеревԋајасын та-ногӧн ӧԏі-мортԍаԋ разалӧ ԉоквіԍӧмыԁ оз сӧмын ӧԏі-ԍемја-пыщкын ԉібӧ рӧԁвужын, разалӧ сіјӧ быԁса ԍіктјасӧ. Кыԇі-тај граԁ-выв-пуктас-костӧ ԋавԁа быԁмӧ; сіԇі-жӧ паԍкалӧ јӧз-костын ԉоквіԍӧм. Ԋекущӧм торја гозјӧн-уԅлӧм оз ков. Став-омӧԉыс міјан пемыԁлунным-понԁа, ԋінӧм-тӧԁтӧм - понԁа. Велӧԁчӧмҗык госуԁарствојасын сещӧмыс абу-ԋін. Тајӧ-ԉоквіԍӧмыс інԁӧ міјанлы тујсӧ, кӧні уна-омӧԉ-торлӧн вужјыс, кыті колӧ орӧԁны сіјӧс. Міјанлы колӧ велӧԁчыны, колӧ ԋігајас лыԃԃыны. Ԋігајасын гіжӧма, кыԇі колӧ бурҗыка овны. Ԋігајасыс абу ԁонаӧԍ, ԋӧбны најӧс креԍԏаналы оз ло ԍӧкыԁ. Колӧ кывзыны велӧԁчӧм-јӧзлыԍ-віԍталӧмјас ԁа овны на-ԍерԏі. Мыј-ԍурӧ-вылӧ најӧ оз велӧԁны. Сар-ԁырјі јона полісны јӧз-велӧԁчӧмыԍ, јӧз-ԍуԍмӧмыԍ, зіԉісны віԇны најӧс пемыԁӧн, велӧԁчытӧг. Ревоԉутсіјаӧԇ ез леԇлыны налы ԍорԋітны олӧм-лӧԍӧԁӧм-јылыԍ, ԇоԋвіԇалун-кутӧм-јылыԍ-ԁа. Міјан сарлы, кокԉабӧр-гыжја- лыԍјасыскӧԁ колӧ вӧлі креԍԏанатӧ ԍӧԁ-вӧр-шӧрын-моз віԇны. Коԁкӧ-кӧ вӧлі вомсӧ асԍыс каԉкԋітас олӧм-бурмӧԁӧм-јылыԍ, зев-ӧԁјӧ весаласны, веԍіг кокыс муас оз інмыв. Ӧні Сӧвет-влаԍт јӧз-ԇоԋвіԇалун-понԁа уна-ԋін вӧчіс і вӧчӧ. Велӧԁчӧмҗык-јӧз прӧст-пӧрајасӧ віԍтавлӧны велӧԁчытӧмјаслы віԍӧмјас-јылыԍ, тӧԁмӧԁӧны најӧс кыԇі віԍӧмјасыԍ віԁчыԍны, кыԇі наыԍ бурԁӧԁчыны. Уна ԁонтӧм-ԋігајас-ԋін віԍӧмјас-јылыԍ емӧԍ. Лӧԍӧԁалӧма выставкајас, кӧні петкӧԁлӧны кыԇі ԇоԋвіԇалун кутны. Карјасын емӧԍ ԉоквіԍӧмыԍ, тріпперыԍ ԁа мукӧԁ-сещӧм-віԍӧмыԍ бурԁӧԁчыны торја боԉԋічајас — ԃіспанԍерјас. Сені віԁлалӧны быԁ-віԍыԍӧс, бурԁӧԁӧны најӧс ԋекущӧм-ԁон-боԍттӧг, велӧԁӧны воԇӧ кыԇі овны, меԁ ӧԁјӧнҗык бурԁан, гортын меԁ віԍӧмыс мукӧԁлы оз вуҗ. Тӧԁмалӧны віԍыԍлыԍ гортса-олӧмсӧ, віԁлалӧны гортсӧ, гортсајассӧ. Ыҗыԁ-карјасын сещӧм-боԉԋічајасыс уна-ԋін ем. Ԃеревԋајасаԁ, ԃерт-на, ещаҗык. Сетӧні важ-боԉԋічајассӧ паԍкӧԁӧны, ыҗԁӧԁалӧны, меԁ-еԍкӧ унҗык кујлыԍ понԁас тӧрны. Ԉоквіԍӧмајаслы торја-вежӧсјас сетчӧ лӧԍӧԁалӧны. Кӧԏ-кыԇі Сӧвет-влаԍт оз кут зіԉны отјсавны& јӧзлы бырӧԁны ԉоквіԍӧмтӧ, аԍныс-кӧ оӧзыс& оз кутчіԍны щӧщ сіјӧ-уҗӧ, ԋінӧмтор ӧн вермы вӧчны. Ԉоквіԍӧмыԁ бур-коса-моз јӧзтӧ ыщкӧ. Уҗалыԍ јӧзлы колӧ ԇоԋвіԇалун-јывԍыс аслыныс мӧвпавны. Мі ӧнӧԇ зев-на пемыԁӧԍ, велӧԁчытӧмӧԍ вӧлім. Ӧні јураным уналы-ԋін југыԁ-југӧрјас пырӧмаӧԍ. Меԁ-бӧрја-војна ԁа ревоԉутсіја-бӧрын уналаӧ міјан јӧзыс велаліс, уна-тор-вылӧ сылӧн ԍінмыс воԍԍіс. Јӧзыс саԃмыны кутісны. Карса-уҗалыԍјас креԍԏанакӧԁ асԍыныс-олӧмсӧ выԉ-ногӧн кутісны лӧԍӧԁны. Оз-ԋін ӧні најӧ воԇԇа-моз јен-вылӧ леԇчыԍны. Ԍуԍҗык-креԍԏаԋін ӧні оз-ԋін шу, ԉоквіԍӧмыԁ-пӧ јен-ԍетӧм-тор. Унаӧн-ԋін ӧні оз јанԁыԍны сыыԍ, бурԁӧԁчӧны ԁоктор-орԁын. Најӧ шуӧны, ԉоквіԍӧмыс-пӧ јӧз-кост-віԍӧм, колӧ-пӧ сылы паныԁ сувтны, сіјӧс бырӧԁны. Мі пыр-на гіжім, мыј креԍԏана віԍӧны ԉок-віԍӧмӧн ас-пемыԁлун-куԅтаыс, оз кужны сыыԍ віԁчыԍны ԁа сіјӧн. Ӧні емӧԍ-ԋін бурҗык јуӧрјас. 1923-ԁ-воԍа-апреԉ-тӧлыԍын, Вороԋеж-губерԋа-увса, Павлов-кар-увса Гороковка-вӧлӧԍтын чукӧртчӧмаӧԍ 1500 морт скоԁ-вылӧ ԍорԋітны ԉоквіԍӧм-јылыԍ. Віԍыԍ вӧлӧԍтын зев-уна вӧлӧма, луныԍ-лунӧ выԉјас соԁӧны. Віԍӧмаӧԍ верԍԏԏӧ-јӧз і чеԉаԃ. Скоԁ шуӧма: міјанлы-пӧ ԉоквіԍӧма-јӧзыс оз ковны; колӧ-пӧ вӧлӧԍтыԍ віԍӧмсӧ бырӧԁны. Сы-бӧрын сеԍԍа вӧлӧԍткоԃнас боԍтчасны воԇсаԍны ԉоквіԍӧмӧн. Тащӧмтор-жӧ вӧлӧма Кіјев-губерԋа-улын: Краснополк-вӧлӧԍтын скоԁ-вылын шуӧмаӧԍ ԁокторӧс корны вӧлӧԍтас, меԁ-пӧ сіјӧ ӧԏітӧг ставнымӧс віԁлалас ԁа коԁі віԍӧ-бурԁӧԁас. Міјан-Комі-муын-кӧ скоԁјас-вылаԁ унҗыкыԍ кутасны ԍорԋітны віԍӧмјас-јывԍыԁ, јӧзыс-кӧ щӧщ кутасны отсаԍны ԉоквіԍӧмтӧ бырӧԁны, ԃерт-жӧ ещаҗык лоӧ сіјӧ, веԍіг ԇікӧԇ бырӧ. Кымын-јона јӧзыс боԍтчас аԍсӧ-ачыс-віԇны, кымын-јона кутас ачыс ас-јывԍыс мӧвпавны, сымын ԉоквіԍӧмыԁ ӧԁјӧ ԇікӧԇ-бырӧ. Ԇоԋвіԇалунсӧ уҗалыԍ-мортыԁлы колӧ аслыс кутны. Тајӧс ԋекор оз ков вунӧԁны, коԁі кӧсјӧ ԉоквіԍӧмыԍ мынтӧԁчыны.

Кыԇі воԇсаԍны ԉок-ногӧн-олӧм-вӧсна ԉоквіԍӧм-паԍкалӧмӧн.

Меԁым мезԁыԍны ԉоквіԍӧмыԍ ԃеревԋајасын, ԃеревԋаса-јӧзӧс колӧ велӧԁны сӧстӧмҗыка овны, велӧԁны віԇны асԍыныс ԇоԋвіԇалуннысӧ. Кор најӧ велаласны сіԇі овны, ԉоквіԍӧм шочмас. Карсајаслы ԉоквіԍӧмыԍ-мезԁыԍны колӧ мӧԁ-ногӧн-ԋін. Сені унҗыкыԍсӧ шеԁӧ сіјӧ уԅлігӧн, меԁԍа-јона гуԉашщеј-нывјасԍаԋ. Рочӧн најӧс шуӧны проԍԏітуткајасӧн. Најӧ кызыс ԉоквіԍӧмаӧԍ. Тащӧм-нывјасыс војјаснас аԍнысӧ вӧзјӧны мужікјаслы ԍӧм-вылӧ, віԍмӧԁӧны најӧс. Накӧԁ-уԅлыԍ-мужікјасыс сеԍԍа гортсајассӧ віԍмӧԁӧны. Таԇінаԁ сеԍԍа зев бара ӧԁјӧ ԉоквіԍӧмыԁ паԍкалӧ. Колӧ кыԇкӧ зіԉны ԁугӧԁны нывјасӧс аснас-вузаԍӧмыԍ, мужікјасӧс —на-ԁінӧ ветлӧмыԍ-ԁај. Кор сіјӧ лоӧ, секі карын вӧԉіԍԏі ԉоквіԍӧмыс шочмас, коркӧ сеԍԍа-і бырӧ. Нывбабајаслӧн аснас-вузаԍӧмыс зев-ԋін-важыԍаԋ кысԍӧ: вӧвлӧма-ԋін сіјӧ ԍурс-кык-кујім-во-сајын. Војԁӧр вӧлӧм нарошнӧ керкајас меԁалӧны сещӧм-нывјассӧ-віԇны. Мужікјас сеԍԍа сетчӧ локтасны ԁај ԋӧбӧны најӧс уԅны аскӧԁныс. Керка-меԁалыԍыслы вӧлӧм зев барышнӧ сещӧм-нывјассӧ віԇны: волыԍ-гӧԍтјасԍаԋ ԍӧм локтӧ уна, нажетка шеԁӧ кокԋіа, оз ков пес керавны. Ӧні мукӧԁ госуԁарствојасын емӧԍ-на сещӧм-вузаԍан-керкајасыс. Кӧні влаԍт-берԁын озыр-јӧз, коԁјас вермӧны уҗӧԁны гӧԉ-јӧзӧс ԁонтӧм-ԁоныԍ, сені быԁлаын зев-уна аснас-вузаԍыԍыс. Вывті-јона паԍкалӧма сещӧм-вузаԍӧмыс во-ԍо-сајын-кымын. Быԁ-сарлы колӧ вӧлі, меԁ сылӧн јӧзыс оз ԍуԍмыны, оз ԋігајас-вылӧ уԍлаԍны. Бурҗык-пӧ лоӧ, мунасны-кӧ најӧ нывјасӧн-вузаԍан-керкајасӧ ԁа сен прӧст-пӧрасӧ коԉԉаласны. Поп-ԃакјас тащӧм-керкајас-віԇӧмыԍ госуԁарствоӧс ез вӧјпны, ез мыжԁыны, а мӧԁарӧ—щӧщ отсаԍісны: закон-ԍерԏі-пӧ тајӧ, сіԇі і колӧ. Тащӧм-торјасыс ез сӧмын міјанын, роч-муын вӧвны, вӧліны і мукӧԁлаын: Амерікаын, Ангԉіјаын. Міјан сарскеј влаԍтыԁ ачыс тӧжԁыԍлӧма лӧԍӧԁны салԁатјаслы ԁа опітсерјаслы гуԉашщеј-нывјастӧ. Вӧлӧм веԍіг ԋігајасӧ пасјалӧны коԁлы кор кущӧм-нывјасӧн-вузаԍан-керкаӧ мунны. Кымын-уна нывјасӧн-вузаԍан-керкаыс, сымын-уна, ԃерт, гуԉашщеј-јӧзыс. Кымын-уна гуԉашщеј-јӧзыс, сымын-јона паԍкалӧ ԉоквіԍӧм. Ԉоквіԍӧмыԍ омӧԉтчӧны, жебмӧны, кулалӧны јӧзыс,—омӧԉтчӧ госуԁарство. Госуԁарство вӧлі мыжԁӧ таыԍ нывбабајасӧс, быԏԏӧ сӧмын најӧ віԍӧмсӧ-паԍкӧԁыԍјасыс. Најӧ оз кӧсјыны гӧгӧрвӧны, мыј ем-кӧ вузаԍан-інјас, тӧԁӧмыԍ, колӧ лоны і ԋӧбаԍыԍјаслы. Сіԇкӧ, абу сӧмын нывјас мыжаӧԍ віԍӧм-паԍкӧԁӧмыԍ, мыжаӧԍ щӧщ ԋӧбаԍыԍ-мужікјас. Сещӧм-пубԉішнеј-керкајассӧ унаыԍ віԁлавлӧмаӧԍ ԁокторјас. Најӧ-пасјалӧмјас-ԍерԏі мі аԁԇамӧ, мыјӧн нывјас вӧлӧм веԍкалӧны пубԉішнеј-керкаӧ, унҗыкыс на-піыԍ (3/4) меԁ-воԇԇа-вонас-жӧ віԍмӧны ԉоквіԍӧмӧн. Кыԇі налы ԉоквіԍӧмыс ԍурӧ? Тӧԁӧмыԍ, мужікјасԍаԋ. Ӧԏі-ԉок-нога-олыԍ-мужікыс-ӧԁ кымынкӧԁ вермас уԅлыны. Кӧвјаԍас сылы ԉоквіԍӧмыԁ, сеԍԍа разӧԁӧ ԇоԋвіԇајаслы, ԍемјаыслы щӧщ-і. Мыј-вӧсна-нӧ, еԍкӧ, ԉок-нога-олӧмыԍ мыжԁылісны сӧмын нывбабајасӧс, мужщінајасӧс ез? Сы-вӧсна, мыј јӧзсӧ ылӧԁлісны. Вӧлі шуӧны: мужікјасыԁ-пӧ нывбабајастӧгыс овныс оз вермыны, ԋінӧмӧ-пӧ воӧны. Сы-вӧсна веԍіг мамјасыс піјансӧ аԍныс вӧлі ыстӧны гуԉашщеј-нывјас-ԁінас, полӧны, меԁ еԍкӧ піјаныс оз ԋінӧмӧ-воны гӧтыртӧг-олігас. Со-ӧԁ кытчӧԇ ылӧԁлӧ- мыԁ воӧԁӧ! Велӧԁчӧм-јӧз ԇік мӧԁтор шуӧны. На-ногӧн, томыԍаԋ нывбабакӧԁ овны оз ков. Сіјӧ омӧԉтчӧԁӧ морттӧ, кыскӧ сылыԍ вынјӧрсӧ. Емӧԍ сещӧм-јӧз: ӧԏі-вој уԅас ӧԏікӧԁ, мӧԁ-вој — мӧԁкӧԁ, којмӧԁӧс—којмӧԁкӧԁ-ԋін, с. в. Сіԇ оз поԅ. Сещӧм-јӧзыс—щыкӧм-јӧз. Најӧ ԋӧԏі оз кутны аԍнысӧ. Озырјас вӧлі војԁӧр шуӧны, гуԉашщеј-олӧмтӧгыс-пӧ оз поԅ овнысӧ, пубԉішнеј-керкајассӧ-пӧ быԏ лоӧ віԇны. Гуԉашщеј-олӧмыслӧн-пӧ вужјыс зев пыԁын, ԋещыштны сіјӧс он вермы: нывјас аԍнысӧ-вузавтӧгыс овны оз вермыны, а мужікјас—натӧг. Нӧшта коԁ-ԍурӧ со-кыԇі-на јешщӧ вӧлі шуӧны: поԅӧ-пӧ јӧзыслыԍ гӧԉлунсӧ бырӧԁны, салԁатјасӧс гортас леԇавны, став-јӧзсӧ велӧԁны, став-јӧзсӧ гӧтравны, олӧмсӧ бурҗыка лӧԍӧԁны налыԍ, кокԋӧԁны— ставсӧ-пӧ тајӧс поԅӧ вӧчны, сӧмын нывјаскӧԁ-уԅлӧм-олӧм ԋекыԇі он бырӧԁ: ныв-бабајас пыр кутасны аснаныс вузаԍны. Со-ӧԁ кыԇі вӧлі војԁӧр ылӧԁлӧны мі-вок-коԃԃемтӧ. Озырјас-ногыԁ аснаԁ-вузаԍӧмтӧ ԋекыԇі оз поԅ ԁугӧԁны. Колӧ-пӧ сӧмын віԁлавлыны нывјассӧ—оз-ӧ віԍны најӧ. Сы-вӧсна став-гуԉашщеј-нылыслы колӧ вӧлі гіжԍыны пӧԉітсаын, боԍтны сеԍ коԉк-віж-рӧма (нарошнӧ вӧлі најјаслы лӧԍӧԁӧма) пашпорт, кӧсјыԍны овны ԁа вузаԍны аснаныс сӧмын пубԉшінеј-керкајасын. Сені најӧс урчітӧм-каԁјасын віԁ- лавлӧмаӧԍ ԁокторјас, віԍыԍјассӧ мырԁӧн бурԁӧԁавлӧмаӧԍ боԉԋічајасын. Бокын, гуԍӧн-аснас-вузаԍыԍјасӧс закон-ԍерԏі чорыԁа мыжԁылӧмаӧԍ. Пӧԉітсаын-гіжԍӧм гуԉашщеј-нывјаслӧн чінтіс ез асӧн-вузаԍӧм ԁа ԉоквіԍӧм-паԍкалӧм?—Ез. Пӧԉітсааԁ вӧлӧм зев-ещаӧн гіжԍӧны. 1910-воын роч-муын гіжԍӧм,-віж-пашпорта-нылыс вӧлӧма сӧмын 25000 морт. Зев-ыҗыԁ-карын, Оԃессаын, сӧмын 46 морт, Мӧскуа-губерԋа-улын—80. Збыԉсӧ, ԃерт, таыԍ јона-уна вӧліны, сӧмын абу гіжԍылӧмаӧԍ-а. Гіжԍытӧм-гуԉашщеј-нывсӧ арталӧны 10, 15, 20-пӧв унҗык гіжԍӧмԍыс. 1914-ԁ-воын војнаӧԇ ӧԏі гуԍӧн-аснас-вузаԍыԍ-нывбаба вӧлӧм воӧ: Берԉінын (ԋемеч-стоԉітсаын) 20-нывбаба-вылӧ Венаын (Австріја-стоԉітсаын) 22 * * Паріжын (Франтсіја *) 14 * * Лонԁонын (Ангԉіја *) 9 * * Варшаваын (Поԉша *) 13 * * Піԏірын (Роч-му *) 20 * * Тајӧ-пасјӧгыԍ со мі аԁԇам: Піԏірын ӧԏі-гуԉашщеј вӧлӧма быԁ кыԅ-нывбаба-піын, Паріжын — быԁ ԁас-ԋоԉ-піын, Лонԁонын— быԁ ӧкмыс-піын-ԋін. Тајӧ-пасјӧгыс віԍталӧ, мыј гуԉашщеј-нывјасӧс-гіжԍӧԁалӧм пӧԉітса- ын ԋекущӧм-бур оз вермы вајны: ӧԏікӧ, гіжалӧм-улас оз став нылыс ԍур; мӧԁкӧ, на-ԁінӧ-волыԍ гуԉашщеј-мужікјасыс вӧԉа-вылын олӧны, меԁ-јона віԍӧмсӧ разӧԁӧны. Гуԉашщеј-мужікјас наԃејтчісны ԁокторјас-вылӧ, чајтісны, ԋекущӧм-віԍӧм пубԉішнеј-керкајасыԍ оз вермы ԍурны, волывлісны сетчӧ ԁолыԁа-пырыԍ. Еԍкӧ, гуԉашщеј-нывјассӧ-віԁлалӧмыс ез пыр ԉучкі вӧв. Унаӧн мукӧԁ-ԁырјіыс віԁлавтӧг коԉлывлісны. Нӧшта, віԁлалісны најӧс шоча, віԁлалӧм-костас вермӧны вӧлі віԍмыны ԁај уналы разӧԁны сіјӧс воԇӧ. Сіԇкӧ, гуԉашщеј-нывјастӧ-гіжалӧмыԍ бур-пыԃԃі вӧлі воӧ зев уна ԉок. Војԁӧр міјан-влаԍтыԁ кӧсјӧ вӧлі сіԍ-пујас выԉыԍ сувтӧԁны ԁа быԁтыны, а мі шуам: сіјӧ оз шогмы. Гуԉашщеј-олӧмтӧ кӧсјӧны вӧлі лӧԍӧԁны меԁ сыыԍ бур лоас, а кыԍ-ԋін сіԍмӧм-тортӧ бурмӧԁан. Озыр-гіжыԍјас-ног, гуԉашщеј-олӧмтӧг-олӧм оз вермы лоны: нывбабајас пыр кутасны аснаныс вузаԍны. Гуԉашщеј-олӧмыԍ пыр мыжԁӧны најӧ нывбабаӧс. Мыжԁыны-ӧԁ быԁӧнӧс зев-кокԋі. Віԇӧԁламӧ, збыԉ-ӧ сещӧм-олӧмыԍ сӧмын нывбабајас мыжаӧԍ, мыј-вӧсна најӧ петӧны гуԉашщеј-олӧм-вылӧ? 1889-ԁ-воԍа-август-1-ԇԇа-лунӧ віԁлалӧмаӧԍ Роԍԍіјаын 17000 віж-пашпорта-нылӧс. Тајӧ-віԁлалӧмыс петкӧԁлӧ міјанлы зев-уна-тор, уна-тор-вылӧ ԍіннымӧс воԍтӧ. 17000-пыщԍыс кӧкјамысԁас-кујім-прӧчентнылыс (унҗык 4/5 јукӧнԍыс) петӧмаӧԍ гуԉашщеј-олӧмӧ зев-гӧԉ ԍемјаыԍ. На-піыԍ баԏ-мамкӧԁ овлӧмаӧԍ сӧмын кыԅ-кык-прӧчент. Мукӧԁыс баԏ-мамсӧ ԋі рӧԁвужсӧ абу тӧԁлӧмаӧԍ. Унаӧн на-піыԍ локтӧмаӧԍ ыҗыԁ-карјасӧ кынӧмпӧтсӧ корԍны. Ԋеԉамын-прӧчентыс на-піыԍ карса-слугајас. Сы-мынԁа-кымын-жӧ посԋі-жалӧваԋԋӧ-вылын служашщејјаԍ ԁа пабрік-завоԁјасын уҗалыԍјас. Мукӧԁыс сеԍԍа быԁԍама-пӧлӧс јӧзыс. Слугајасыԁ вӧлі војԁӧр тојтӧны кок-јылас лун-лун, ԁонтӧм-ԁоныԍ, куш-кынӧмпӧт-вылас. Купечјас вӧлі мынтӧны прікашщічајаслы зев-жӧ еща, а паԍтаԍны щӧктӧны мічаа: омӧԉа-кӧ прікашщічаыс паԍтаԍӧма, ԋӧбаԍыԍыс омӧԉа локтӧ сы-орԁӧ. Зев ԁонтӧг вӧлі уҗалӧны ныв-бабајас і пабрік-завоԁјасын. Сеԍԍа олӧмныс? Ез-ӧԁ најӧ торја-горԋічајасын овны, олісны пеԉӧсјасын, уна-јӧзкӧԁ ӧтчукӧрын. На-ԍінвоԇын маԏкісны, понјаԍісны, јуісны, коԍаԍісны, быԁторсӧ вӧчісны. Со-мыј-вӧсна нывјас петӧны вӧлі гуԉашщеј-олӧмӧ, вузаԍӧны аснас. Налы ставыс-ԋін веԍкоԃ, воԇӧ мунны сеԍԍа ԋекытчӧ. Тащӧм-омӧԉ-олӧм-понԁаыс-жӧ гуԉашщеј-нывјас лоӧмаӧԍ і мукӧԁ госуԁарствојасын. Мі ӧні гӧгӧрвоім мыј вӧсна нывјас ԍетчӧны ԉок-олӧмӧ. Ӧтарын —озыр-јӧз: најӧ кокԋіа ԁа бура олӧны, бура ԍојӧны-јуӧны. Мӧԁарын— гӧԉјас: налы ԋінӧм ԍојны, ԋекӧн овны. Најӧ — јорӧм јӧз. Сіԇкӧ, гӧԉ-олӧмыс ԁа колӧмыс воштыліс уна-нылӧс. Кыԇі ӧні міјанын, Сӧвет-Роԍԍіјаын, ем абу гуԉашщеј-олӧмыс?—Ем. Оз ков вунӧԁны кыԇі мі олім војна-завоԃітчӧмԍаԋ. Војԁӧр војна ԋемечкӧԁ, сеԍԍа ревоԉутсіја. Гӧгӧр кіԍԍӧ, жугавлӧ. Мукӧԁ-госуԁарствојас јӧртӧны міјанӧс, ԋінӧм оз вузавны. Мі гӧԉмім, мі кутім щыгјавны, ԋеуна корыԍӧԇ ставным ег воӧј. Фронтјас-гӧгӧрыԍ јӧзыс вӧлі пышјӧны пыщлаԋ,—најӧс вӧлі колӧ віԇны, верԁны. Быԁ-уԉіч гырыԍ-карјасын лун і вој јӧзӧн тыр вӧлі. Тащӧм-олігӧн гуԉашщеј-олӧмыс, ԃерт, ез вермы чінны, сіјӧ соԁіс. Ӧні Сӧвет-влаԍт зев-јона песԍӧ гуԉашщеј-олӧм бырӧԁны, уна-ԍӧм віԇӧ сы-вылӧ. Міјан-моз та-понԁа ԋекоԁ-на јешщӧ ез песԍыв ԁај ӧні-на мукӧԁ-госуԁарствојасын оз шогԍыны. Сар-влаԍтыԁ вӧлі бырӧԁӧ гуԉашщеј-олӧмтӧ. Ӧні сіјӧ-жӧ вӧчӧны. Сӧмын налӧн сетчӧ-мунан-тујыс абу ӧткоԃ. Сарскеј-влаԍт кӧсјӧ вӧлі сіԍ-путӧ выԉыԍ сувтӧԁны, зԁоровмӧԁны сіјӧс: гуԉашшеј-нывјаслы віж-пашпорт ԍеталіс, торја-керкајасӧ најӧс ԍујаліс. Ӧні мӧԁног сыкӧԁ вермаԍӧны: гуԉашщеј-олӧмыслыԍ перјӧны вужсӧ, олӧмсӧ выԉ ногӧн лӧԍӧԁӧны. Меԁ ӧԁјӧнҗык гуԉашщеј-олӧмсӧ бырӧԁны, ӧні со-мыј вӧчӧны: 1. Ԋем уҗтӧм нывбабајаслы отсалӧны корԍны уҗ, меԁ ԋаԋ-кусӧк-понԁа оз ков налы аԍсӧ вузавны. Воԍталӧны ӧтчукӧра-уҗалан-інјас, маԍԏерскејјас, школајас, кӧні велӧԁӧны најӧс быԁԍама-кі-кост-уҗ-вылӧ. Пабрік-завоԁјасын ԁа уҗалан-інјасын служашщејјасӧс-чінтігӧн, кагаа-нывбабајасӧс ԁа ӧтка-нывбабајасӧс шуӧма ыстыны уҗ-вылыԍ меԁ-бӧрјаӧн. Женотԃелјас ԁа профсојузјас песԍӧны бурҗыка-велӧԁны нывбабаӧс быԁ-уҗ-вылӧ. 2. Віԇӧны-ԁӧԅӧрітӧны быԁтыԍыԍ-мамјасӧс ԁа посԋі-чеԉаԃӧс. Нӧбаԍыԍ-нывбабалы кагавајтӧԇыс ԁај вајӧм-бӧрас-војԁӧрсӧ овны зев ԍӧкыԁ. Сы-вӧсна нывбабаӧс кык-тӧлыԍ-војԁӧр-чеԉаԃаԍтӧԇыс мезԁӧны быԁ уҗыԍ, чеԉаԃаԍӧм-бӧрас бара кык-тӧлыԍ оз уҗӧԁны. Ԋоԉнан-тӧлыԍԍыс жалӧваԋԋӧсӧ ԍетӧны сылы сымынԁа-жӧ, мыјԁа вӧлі боԍтӧ уҗалігас. Ԋоԋӧԁыԍ-мамјаслы ԍетӧны отсӧг кагасӧ верԁны. Воԍталӧны јаԍԉіјас, чеԉаԃ-віԇан-інјас, чеԉаԃӧс віԁлалан-інјас (ԁокторјас віԁлалӧны—оз-ӧ віԍ кагаыԁ). Кага-баԏыслыԍ, оз-кӧ сіјӧ мамсӧ ԁа кагасӧ ас-ԁінас віԇ ԁа оз-кӧ бурӧн отсав налы, суԁӧн перјӧны ԍӧм кагасӧ быԁтыны. Оз артаԍны, гіжԍӧмаӧԍ аԉі абу гозја. 3. Чеԉаԃлы велӧԁчігас олӧм-јылыԍ-збыԉсӧ віԍталӧны ставсӧ. Віԍталӧны гозја-кост-уԅлӧм-олӧм-јылыԍ, віԍмӧм- јас-јылыԍ, меԁ најӧ, кор быԁмасны, ԉок-ногӧн оз кутны овны, кутасны віԁчыԍны віԍӧмјасыԍ. Ԉектсіјајас лыԃԃӧны кыԇі бура овны. Том-јӧз кутасны тӧԁны ԉучкі гозја-кост-уԅлӧм-олӧмтӧ, сы-вӧсна віԍмӧмјастӧ — понԁасны сы-јылыԍ віԍтавлыны мукӧԁлы, віԇны најӧс віԍмӧмјаԍыԍ ԁа ԉок-ногӧн олӧмыԍ. Сӧвет-влаԍт разӧԁалӧ гӧгӧрвоана-ԋігајас віԍӧмјас-јылыԍ, собраԋԋӧјас-вылын сы-јылыԍ щӧктӧ ԍорԋітны; преставԉеԋԋејас, суԁјас вӧчавны, петкӧԁлыны сені, кыԇ гуԉашщеј-нывԍаԋ ԉок-віԍӧмыс разалӧ јӧз-костын—суԃітны нывсӧ. 4. Сӧвет-закон нывбаба-ԁор сувтӧ, коԁкӧ-кӧ сіјӧс гуԉашщеј-олӧмӧ ылӧԁас. Уголовнеј коԃекс 155-ԁ-ст.-ԍерԏі, коԁі ԉоквіԍӧмӧн віԍмӧԁас мӧԁ-мортӧс, мыжԁӧны віԍмӧԁӧмԍыс кујім-воӧԇ. 167-ԁ-ст.-ԍерԏі тыр-бур-мортӧԇ (половаја зрелоԍԏ)-вотӧԇ гозја-моз-уԅлӧмыԍ уԅлыԍјассӧ (ныв кӧԏ зон ӧткоԃ) мыжԁӧны во-кежлӧ. 169-ԁ-ст.-ԍерԏі, служашщејӧс ԉібӧ уҗјӧза-нывбабаӧс-кӧ уҗӧԁыԍјасыс ԉібӧ ԍӧм-уҗԁыԍыс понԁасны мырԁӧн щӧктыны сыкӧԁ уԅлыны, секі сещӧм-щӧктыԍсӧ мыжԁӧны кујім-во кежлӧ. Сеԍԍа ем-уна закон мыжԁыны свӧԃԋічајтӧмыԍ, гуԉашщеј-јӧзӧс-віԇӧмыԍ ԁа мукӧԁыԍ. Став-уҗсӧ та-тујӧԁ Сӧвет-влаԍт нуӧԁӧ мыјԁа вермӧ, мыјԁа выныс ԁа ԍӧмыс суԁчӧ. Ԃерт, ԉок-нога-гуԉашщеј-олӧм ӧԏі-лунӧн он бырӧԁ. Сы-вылӧ ковмас уна-во, уна-ԍӧм ԁа вын. Кы- мын мі озырмам, бурмас міјан олӧмным, сымын јона кутам вермаԍны гуԉашщеј-олӧмӧн. Колӧ став-јӧзыслы боԍтчыны сіјӧ-уҗӧ—вермаԍны гуԉашщеј-олӧмӧн. Секі сіјӧ регыԁҗык бырӧ, а щӧщ-сыкӧԁ бырӧ і ԉоквіԍӧм. Мыј-жӧ мі тӧԁмалім локвіԍӧм-јылыԍ тајӧ-ԋіга-ԍерԏіыс? Со-мыј: ԉоквіԍӧм паԍкалӧ јӧз-костын, ју-вожјас-моз, кыклаԍаԋ. Венлаԍны сыкӧԁ кыкнлаԍаԋыс і колӧ. Кӧні паԍкалӧ ԉоквіԍӧмыс уԅлытӧг, сені колӧ јӧзсӧ велӧԁны, југԁӧԁны налыԍ ԍінвоԇсӧ, меԁ гораԋӧн-ворсӧм-моз ԍінсӧ-кӧрталӧмӧн оз овны. Сещӧм-јӧзыслы колӧ бур-олӧмсӧ петкӧԁлыны, колӧ уналаӧ інԁавны. Кӧн ԉоквіԍӧмыс паԍкалӧ уԅлӧмӧн, сені колӧ венлаԍны гуԉашщеј-олӧмӧн. Гуԉашщеј-морткӧԁ-уԅлігӧн ԉоквіԍӧмыс меԁ-јона вуҗӧ. Тајӧ-гуԉашщеј-олӧмыс ԁа пемыԁлуныс кыз-јӧзыслӧн міјанлы каԅтыланпом коԉӧма важ-олӧмыԍ. Кытчӧԇ мі важ-нога-олӧмсӧ ог вунӧԁӧј, выԉнога-олӧм огӧ лӧԍӧԁӧј, сетчӧԇ ԉоквіԍӧмыԁ міјанӧс пыр кутас сіԍтыны. Кыкнан-јуыс ӧтлаӧ воӧны: вермаԍны бур-олӧм-вӧсна, коммуԋізм-вӧсна. Ԉок-нога гуԉашщеј-олӧмыс-кӧ капітаԉізмлӧн быԁтас, коммуԋізмыԁ лоӧ сылы җуҗыԁ гуӧн — бырӧԁас сіјӧс.