Пос

АРТАЛӦМ ІЧӦТ ШКОЛАЛЫ МЕԀ-ВОԆԆА АРТАВНЫ ВЕЛӦԀАН ԊІГА Роч-вылыјԍ лӧԍӧԁліс А. Н. Чеусова. С.С. С. Р-са јӧзјаслӧн шӧрса ԋіга леԇанін &МОСКУА — 1925 во. 5.000 §1. Ԍорԋіјас. [Меԁ-воԇԇа ԍерпас.] Кымын ныв татчӧ рісујтӧма: ӧԏі алі унҗык? Кымын каԋ тані: ӧті аԉі унҗык? Кымын ԃеԏіна тані: ӧті аԉі унҗык? Коԁыс унҗык: нывпсоԋіыс алі& ԃеԏінаыс? Коԁыс унҗык: нывпосԋіыс аԉі каԋыс? Коԁыс ещаҗык: нывпосԋіыс аԉі ԃеԏінаыс? Коԁыс ещаҗык: нывпосԋіыс аԉі каԋыс? Еща аԉі уна ԍар гӧгԉӧԁлӧны? Еща аԉі уна ԍар ԁозјас ? Еща аԉі уна керка ԍтенас керјыс? § 2. Кымын. [Мӧԁ ԍерпас.] Петкӧԁлӧј сымԁа чуԋ: кымын курӧг ԍерпасын; кымын кі нывлӧн; кымын ԍӧԁ курӧг пі; кымын јеҗыԁ курӧг пі. Торјӧԁӧ сымԁа паԉіч: кымын курӧг ԍерпаԍын; кымын јеҗыԁ курӧг пі; кымын ԍӧԁ курӧг пі; Віԅԋітӧј кабала выланыԁ сымԁа віԅ: кымын јеҗыԁ курӧг пі; кымын ԍӧԁ курӧг пі; кымын ставыс курӧг піыс; кымын паԍкӧԁӧм борԁа курӧг пі; кымын курӧг пі кокаԍӧ.

§3. Лыԁлӧн ԋімјасыс ԁа пасјасыс.

[3-ԁ ԍерпас.] [4-ԁ ԍерпас.] Ӧԏі каԋ, 1. Ӧԏі кӧч, 1. Кык вӧв, 2. Кујім лыс, 3. Ԋоԉ щак, 4. Ԋоԉ порԍ, 4. Віт картупеԉ моԉ, 5. Квајт чер, 6. Гіжӧј, кымын ԍін каԋыслӧн. Гіжӧј, кымын пеԉ кӧчыслӧн. Віԍталӧј, коԁлӧн кокыс ԋоԉ. Вајӧј, меным кујім ԋіга. Мыјкӧ мӧԁтор кујімӧс вајӧј. Віԅԋітӧј кабала-выланыԁ кујім віԅ. Лыԃԃӧј кымын чуԋ кіаныԁ. 5-ԁ ԍерпас. 6-ԁ ԍерпас. 7-ԁ ԍерпас. 8-ԁ ԍерпас. 9-ԁ ԍерпас. 10-ԁ ԍерпас. 11-ӧԁ ԍерпас. Пасјалӧј кабала-выланыԁ: кымын гӧрыԍ ԍерпасын; кымын ныв пуктыԍӧ; кымын ԃеԏіна уҗалӧ граԁјӧрын; кымын граԁ лептӧма пуктӧм-вылӧ. Чеԉаԃ, вајӧ ворсамӧ пуктыԍӧмӧн. Кӧјԁысјас, туԍјас понԁамӧ кӧԇны. Лӧԍӧԁӧј кык посԋіԃік ԁоз. Кыкнан ԁоԇјас пуктӧј кык галанка кӧјԁысӧн. Кымын кӧјԁыс ковмас лӧԍӧԁны? Лӧԍӧԁӧј кык посԋіԃік ԃоз. Кыкнан ԁозјас пуктӧј 4 зӧр туԍӧн. Кымын зӧр туԍ ковмас лӧԍӧԁны? Лӧԍӧԁӧј ԋӧԉ посԋіԃік ԁоз. Быԁ ԁозјӧ пуктӧј 2 аԋкыщӧн. Кымын аԋкыщ ковмас лӧԍӧԁны? Лӧԍӧԁӧј 5 посԋіԃік ԃоз. Быԁ ԁозјӧ пуктӧј 2 аԋкыщӧн. Кымым& аԋкыщ ковмас лӧԍӧԁны?

§ 4. Ӧтлааԍԏітӧм. Віԅјас. Пеԉӧсјас.

[12-ӧԁ ԍерпас.] Боԍтӧј ԋоԉ пеԉӧса паԉіч, тӧрјӧԁлӧј сіјӧс ԍерпас-вылын-моз-жӧ. Быԁ тор меԁ лоӧ 1 саԋԏіметр-куԅа. Ӧні віԅԋітӧ кабала-выланыԁ 1 саԋԏіметр-куԅта. Мӧԁӧс сы-куԅта-жӧ віԅԋітӧ. Ӧтлаалӧј кык 1 саԋԏіметра паліч торјасԏӧ, пуктӧј најӧс ӧԏі віԅӧ. Ӧні віԅԋітӧј кабала-выланыԁ 2 саԋԏіметр-куԅта віԅ. Пукталӧј ӧԏі віԅӧ кујімнан 1 саԋԏіметра паԉіч торјастӧ ԁорвыв, лоӧ 3 саԋԏіметр. Ӧні віԅԋітӧј кабала-выланыԁ 3 саԋԏіметр-куԅта віԅ. Вунԁӧј суԋісыԍ ӧтар помԍыс 4 саԋԏіметр-куԅта тор, мӧԁарԍыс 5 саԋԏіметр-куԅта. Ӧԏі ԋоԉпеԉӧса паԉіч тортӧ сувтӧԁӧј воԁса паліч-вылас, — лоӧ пеԉӧс. Лӧԍӧԁӧј мӧԁ кык паԉіч торјыԍ сы-ыжԁа-жӧ пеԉӧс. Віԅԋітӧј кык віԅ, меԁым артмас пеԉӧс. Пуктӧј кык паԉіч тор ԁорвыв ӧԏі віԅӧ. Ӧтлааԍан інас сувтӧԁӧј којмӧԁ паԉіч. Артмас кык пеԉӧс, кыкнаныс ӧткоԃӧԍ. Тащӧм пеԉӧсјасыс понԁасны шуԍыны веԍкыԁ пеԉӧсӧн. Лӧԍӧԁӧј веԍкыԁ пеԉӧс кык паԉіч торјыԍ.

§ 5. Кваԁратјас, кыщјас.

[13-ӧԁ ԍерпас.] Боԍтӧј ԋоԉ ӧткуԅа паԉіч, течӧј ԍерпас-вылын-моз, меԁым помјаснас ԉучкі мӧԁа-мӧԁ берԁас інмӧмыԍ артмасны веԍкыԁ пеԉӧсјас: тіјан артмас кваԁрат. Ӧні рісујтӧј кваԁратсӧ. Ен термаԍӧј, зіԉӧј бокјасԍӧ ӧткуԅаӧс вӧчавны, меԁ пеԉӧсјасыс веԍкыԁӧԍ лоӧны. Вунԁӧј сещӧм кваԁратсӧ кабалаыԍ. Лӧԍӧԁӧј кваԁрат 4 саԋԏіметр-куԅта паԉічјасыԍ. Быԁ паԉіч кваԁратлӧн лоас бок. &Ыжыԁ-ӧ куԅтаыс ԋоԉнан бокыслӧн? Школа саԁыԁ кваԁрат-коԃ абу? Мыј ті тӧԁаԁ кваԁрат-коԃсӧ ? Кыміԋтӧј кабала-выланыԁ щајнӧј бԉуԁ, ԉібӧ гӧгрӧс черԋіԉа ԁозтӧ пуктӧј. Ԁор гӧгӧрыс віԅԋітӧј каранԁашнаныԁ. боԍтӧј бӧр бԉуԁтӧ. Кабала-вылаԁ тіјан артмӧма кыщ. Мыј ем кыщ-коԃыс, віԍталӧј мем. §6. Куб, ԍар.

[14-ӧԁ ԍерпас.]

Кыз кабалаыԍ вунԁӧј 6 ӧткоԃ кваԁрат. Течӧј најӧс јашщік-моз, кыԇ ԍерпас-вылын, — лоас куб. Вежӧсным міјан куб-коԃ абу? Щај ԁоз куб-коԃ абу? Мыјла абу куб-коԃ? Віԍтавлӧј мем куб-коԃ торјассӧ. Кублӧн бокјасыс кваԁратјас, шуԍӧны најӧ граԋјасӧн. Граԋлӧн ԁорјасыс шуԍӧны ԁорышӧн. Став ԁорышыс-ӧ кублӧн ӧткуԅта? Став ԁорышыс-ӧ щај јашщіклӧн ӧткуԅта? Со мач, гӧгрӧс. Ԍар — гӧгрос&-жӧ. Акаԋ јурыԁ гӧгрӧс абу? Ԍарлӧн бокјасыс пӧԉтчӧмаӧԍ.

§7. Куԅта мурталӧм ԁа арталӧм.

[15-ӧԁ ԍерпас.]

1. Кымын саԋԏіметр ԋоԉпеԉӧса паԉіч А куԅтаын, ԋоԉпелӧса& паԉіч Б куԅтаын, ԋоԉпелӧса паԉіч В куԅтаын? 2. Куԅ-ӧ ԋоԉпелӧса паԉіч А? 3. Куԅ-ӧ ԋоԉпелӧса паԉіч Б? 4. Куԅ-ӧ ԋоԉпелӧса паліч В, Г? 5. Кымын чуԋ кіын ? 6. Кымын морт ԍерпас-вылын? 7. Кымын коԉк ԃеԍатка җынјын? 8. Віт коԉк-піыԍ-кӧ ӧԏіӧс ԍојан, кымын коԉӧ? 9. Кымын коԉк ԃеԍаткаын?

§ 8. Кымынӧн унҗык.

[16-ӧԁ ԍерпас.]

Кваԁраԏјаcыԍ вӧчалӧј 5 ԍікаc течас А, Б, В, Г, Ԁ. 1. Кымын кваԁрат В-ын? Кымын кваԁратыԍ артмӧма Г? Коԁарас унҗык кваԁратыс: Г-ас аԉі В-ас? 2. Кымын кваԁратӧн Г-ас кваԁратыс унҗык В-ԁорԍыԍ? Ԋоԉ — кымынӧн унҗык кујімыԍ? 3. Кымын кваԁрат Б-ын? Кымын кваԁратӧн Б-ас кваԁратыс унҗык А-ԁорԍыс? 4. Кымын кваԁратыԍ течӧма Ԁ-ӧс? Кымын кваԁрат Б-ын? Коԁарас кваԁратыс унҗык: Ԁ-аԍ аԉі Б-ас? 5. Кымын кваԁратӧн Ԁ-ын кваԁратыс унҗык Б-ыԍ? 6. Кымын кваԁратӧн В-ын кваԁратыс унҗык А-ыԍ? Кымынӧн кујім унҗык ӧԏіыԍ? 7. Кымын кваԁратӧн Ԁ-ын кваԁратыс унҗык В-ыԍ? кымынӧн 5 унҗык 3-ыԍ? 8. Кымын кваԁратӧн Ԁ-ын кваԁратыс унҗык А-ыԍ?

§9. Арталӧм ԁасӧԇ.

[17-ӧԁ ԍерпас.]

1. Кымыныԍ лоӧ урлы кајлыны &пујјылӧԇ, катӧԁны позјас 5 сус коԉ, быԁ кајлӧмын-кӧ вермӧ катӧԁны ӧԏі сус коԉӧн. 2. Кымыныԍ лун-кежлӧ пукԍылаԁ ті пызан-сајӧ ԍојны? 3. Вермаԁ-онӧ четчыштны ӧԏі кок-јылаԁ помԍа 5-пӧв? 4. Кымыныԍ лунын воԁлаԁ уԅны? 5. Вермаԁ-ӧнӧ 4-ыԍ помԍа качӧԁны ԁа кутны мач? 6. Вермаԁ-онӧ крукаԍтӧг 3-ыԍ четчыштны гез-вомӧн? Лептылӧј кујјмыԍ веԍкыԁ кінытӧ. 7. Лыԃԃӧј, кымыныԍ ме лептыла шујга кіӧс. Тувтчӧј воԇӧ 2 воԍков, сеԍԍа бӧрӧ — 3. 8. Кымыныԍ часі кучкаԍ ԁас час асылын? 9. Кымыныԍ-ԋін таво ԍормылінныԁ школааԁ? Кымыныԍ вежонын волаԁ шкалааԁ? §10. Кымын-пӧв унҗык, кымынӧн унҗык. [18-ӧԁ ԍерпас.]

1. Кымын А-коԃ кубіксӧ колӧ боԍтны, меԁ артмас Б? 2. Кымын-пӧв Б течас ыҗыԁҗык А-ыԍ? 3. Кымын кубікӧн Б течас ыҗыԁҗык А-ыԍ? 4. Кымын Б-коԃ течас поԅӧ вӧчны Г течасыԍ? 5. Кымын-пӧв течас В ыҗыԁҗык течас А-ыԍ ? 6. Кымын-пӧв течас Ԁ ыҗыԁҗык течас А-ыԍ? 7. Кымын кубікӧн течас Г ыҗыԁҗык А-ыԍ.? 8. Коԁ течас кык-пӧв ыҗыԁҗык Б-ыԍ ? Коԁ течас 3-ӧн ыҗыԁҗык А-ыԍ? 9. Мыјӧн абу ӧткоԃӧԍ течас А ԁа Б? 10. Кымын кубікӧн течас Г-лӧн кубікыс унҗык течас А-ыԍ? Кымын-пӧв Г течаԍса кубік лыԁыс унҗык А течасса кубік лыԁыԍ?

§ 11. Јукӧн.

[19-ӧԁ ԍерпас.]

1. Кымынӧԁ јукӧн картупеԉ моԉлӧн шујгалаԁорас? Кыԇ пасјыԍԍӧ җынјыс, кыԇ лыԃԃаԁ 1/2? 2. Кымынӧԁ јукӧн картупеԉ моԉлӧн ԍерпас шӧрас? 3. Ԋоԉӧԁ јукӧн мӧԁ-ног кыԇкӧ шуԍӧ-оз? Кыԇ пасјыԍԍӧ ԋоԉӧԁ јукӧныс? Кыԇ лыԃԃаԁ 1/4? 4. Коԁыс ыҗыԁҗык: җынјыс аԉі ԋоԉӧԁ јукӧныс? 5. Кымынӧԁ јукӧн веԍкыԁ-вывса кыщас јеҗыԁ? Кымынӧԁ јукӧн ԍӧԁ сіјӧ кыщас? Кыԇ пасјыԍԍӧ кујім ԋоԉӧԁ јукӧныс? Кыԇ лыԃԃаԁ 3/4? 6. Кымынӧԁ јукӧн картупеԉ моԉ җынлӧн лоӧ ԋоԉӧԁ јукӧныс быԁса картупеԉ моԉын? 7. Кымыныԍ колӧ боԍтыы шујга-выв ыжԁа јукӧнсӧ, меԁ лоас ԇоԋ картупеԉ моԉ? Кымын җынјыԍ артмӧ быԁса тор? В. Кымыныԍ колӧ боԍтны ԍерпас шӧрса тор-ыжԁа& јукӧнсӧ, меԁ лоас ԇоԋ картупеԉ моԉ? Кымын ԋоԉӧԁ јукӧныԍ артмӧ быԁса тор?

§ 12. Кымынӧԁ. [20-ӧԁ ԍерпас.]

1. Коԁі меԁ-воԇын сулалӧ? 2. Меԁ-воԇԇаԍаԋыс пӧчӧыс (бабыс) кымынӧԁ местаын сулалӧ? 3. Кымынӧԁ местаын сулалӧны: ныв, пон, каԋ? 4. Бӧрлаԁорԍаԋыс-кӧ лыԃԃыны, коԁі меԁ-воԇын сулалӧ? Мӧԁ местаас коԁі? Којмӧԁас ? Ԋоԉӧԁас? Вітӧԁас? Шӧрас коԁі сулалӧ? 5. Веԍкыԁлаԃорԍаԋыс-кӧ лыԃԃыны, мӧԁ местаас коԁі сулалӧ? 6. Шујгалаԁорԍаԋыс меԁ-воԇԇа местаас коԁі сулалӧ? Мӧԁ местааас сылаԁорԍаԋыс-жӧ коԁі сулалӧ? 7. Коԁі пукалӧ текӧԁ ортчӧн веԍкыԁлаԁораԁ? Коԁі теԍаԋ меԁ-ыліса мортыс веԍкыԁлаԁораԁ ? 8. Коԁі шујгалаԁораԁ којмӧԁ мортыс теԍаԋ пукалӧ? Којмӧԁыс веԍкыԁлаԁораԁ? Коԁі мышкаԁ пукалӧ? 9. Кывлывліԁ-енӧ-на коркӧ — веԍкыԁлаԁор, шујгалаԁор? 10. Тӧԁаԁ-ӧнӧ, мыј ԋіма меԁ-воԇԇа луныс вежонын? 11. Тіјан воԇын гӧгыԉјасыԍ течӧма ԍурја. Боԍтӧј ӧԏі гӧгыԉ, шуӧј ӧԏі, гіжӧј 1. Боԍтӧј мӧԁ гӧгыԉ, шуӧј кык, гіжӧј 2. Боԍтӧј нӧшта ӧԏі гӧгыԉ, шуӧј кујім, гіжӧј 3. Бара ӧԏі гӧгыԉ боԍтӧј, шуӧј ԋоԉ. гіжӧј 4. Нӧшта ӧԏі гӧгыԉ боԍтӧј, шуӧј віт, гіжӧј 5. Нӧшта ӧԏі гӧгыԉ боԍтӧј, шуӧј квајт, гіжӧј 6. Нӧшта ӧԏі гӧгыԉ боԍтӧј, шуӧј ԍіԅім, гіжӧј 7. Нӧшта ӧԏі гӧгыԉ боԍтӧј, шуӧј кӧкјамыс, гјжӧј 8. Нӧшта ӧԏі гӧгыԉ боԍтӧј, шуӧј ӧкмыс гіжӧј 9. Нӧшта ӧԏі гӧгыԉ боԍтӧј, шуӧј ԁас, гіжӧј 10. 12. Течӧј гогыԉјастӧ бӧр мӧԁ-мӧԁ-вылас. Оні боԍтӧј ӧԏіӧс, шуӧј: тајӧ меԁ-воԇԇа: менам ӧԏі. 18. Боԍтӧј мӧԁ гӧгыԉ, шуӧј: мӧԁ, менам кык. 14. Боԍтӧј нӧшта гӧгыԉ, Шуӧј: тајӧ којмӧԁ, менам кујім. 15. Боԍталӧј ӧԏі гӧгыԉӧн помӧԇыс, шуалӧј воԇԇа-мозыс.

§ 13. Лыԁ кыԅӧԇ.

1. Боԍтӧј 9 паԉіч, соԁтӧј на-ԁінӧ нӧшта ӧԏіӧс, кӧрталӧј ставсӧ ӧтлаӧ: лоас чукӧра ԁас, 1 ԃеԍатка. 2. Боԍтӧј нӧшта ӧԏі паԉіч, шуӧј: ԁас ӧԏі. Мыј сіјӧ ԁас ӧԏіыс петкӧԁлӧ? 3. Боԍтӧј нӧшта ӧԏі паԉіч, шуӧј: ԁас кык. Мыј ԁас кыкыс, петкӧԁлӧ? 4. Боԍтӧј нӧшта ӧԏі паԉіч, шуӧј: ԁас кујім. 5. Боԍтӧј 10 паԉіч іԉі ԃеԍатка (ӧтлаӧ кӧрталӧм паԉічјастӧ), гіжӧј 10. Мыј сіјӧ 10-ыс лоӧ? 6. Боԍтӧј 1 ԃеԍатка паԉіч ԁа нӧшта ӧԏі паԉіч, гіжој 11. Мыј сіјӧ лоӧ 11-ыс? 7. Боԍтӧј 1 ԃеԍатка паԉіч ԁа нӧшта 2 паԉіч, гіжӧј 12. Мыј сіјӧ 12-ыс лоӧ? [21-ӧԁ ԍерпас.] 8. Боԍтӧј 1 ԁ-еԍатка паԉіч ԁа нӧшта 3 паԉіч, гіжӧ 13 Мыј сіјӧ 18-ыс лоӧ? § 14. Вузаԍӧмӧн ворсӧм. [22-ӧԁ ԍерпас.]

Общественнӧј лавкаӧ вајӧмаӧԍ ԍоркԋі, кушман, лук ԁа морков. Ставсӧ кӧртавлӧмаӧԍ вітаӧн ԁа ԁасаӧн. 1. Ваԋа, те понԁан јуклыны кушман. Быԁ ԋӧбаԍыԍлы колӧ ԍетны 11 кушманӧм&. Кыԇ те кутан ԍетавны? 2. Міша, те понԁан јуклыны ԍоркԋі. Быԁ нӧбаԍыԍлы колӧ ԍетны 13 ԍоркԋіӧн. Кыԇ кутан ԍетавны? 3. Маша, те понԁан јуклыны лук. Быԁ ԋӧбаԍыԍлы колӧ ԍетавны 17 лукӧн. Кыԇ кутан ԍетавны? 4. Таԋа, те понԁан јуклыны морков. Быԁ ԋӧбаԍыԍлы колӧ ԍетны 19 морковӧн. Кыԇ кутан јуклыны?

§ 15. Лыԁ кыԅԍаԋ ԍоӧԇ.

1. Боԍтӧј 19 паԉіч (1 ԃеԍатка ԁа 9 паԉіч); соԁтӧј нӧшта 1 паԉіч. Ԁассӧ бара кӧрталӧј ӧԏілаӧ; лоас тіјан кык кӧртӧԁын кыклаын 10 паԉічӧн, ставыс кыԅ. Мыј сіјӧ кыԅыс лоӧ? Кыԇ кыԅыс гіжԍӧ? Гіжӧј кыԅ: 20. 2. Соԁталӧј ӧԏі паԉічӧн, шуалӧј: кыԅ ӧԏі, кыԅ кык, кыԅ кујім, кыԅ ԋоԉ, кыԅ віт, кыԅ квајт& кыԅ ԍіԅім, кыԅ кӧкјамыс, кыԅ ӧкмыс. 3. Боԍтӧј нӧшта ӧԏі паԉіч. Торја ԁас паԉічсӧ бара ӧԏілаӧ кӧрталӧј. Тіјан лоас кујім чукӧр ԁас паԉічӧн іԉі 30. 4. Паԉічјастӧг шуалӧј лыԁ ԋімјас 30-ԍаԋ 40-ӧԇ; 40-ԍаԋ 50-ӧԇ; 50-ԍаԋ 60-ӧԇ; 60-ԍаԋ 70-ӧԇ; 70-ԍаԋ 80-ӧԇ; 80-ԍаԋ 90-ӧԇ. 5. Боԍтӧј 99 паԉіч (ӧкмыс чукӧр ԁасӧн кӧртавлӧмӧс ԁа 9 паԉіч торјӧн), сеԍԍа нӧшта 1 паԉіч сетчӧ соԁтӧј. Торја

[28-ӧԁ ԍерпас.]

ԁассӧ бара ӧԏілаӧ кӧрталӧј. Лоас тіјан 10 ԃеԍатка. Кӧрталӧј ставсӧ ӧԏілаӧ, ԉоас ԍо. 6. Мыј сіјӧ &ԍӧыс лоӧ? Кыԇ гіжԍӧ ԍоыс? Гіжӧј ԍӧ: 100.

§16. Віԅјас мурталӧм.

[24-ӧԁ ԍерпас.]

1. Тіјан-воԇын 1 ԃетсіметр-куԅта ԉеԋејка. &Ыжыԁ-ӧ лоӧ куԅтаыс 0-ԍаԋ 5-ӧԇ? 2. &Ыжыԁ-ӧ куԅтаыс 0-ԍаԋ 1-ӧԇ? 3. Кымын-пӧв колӧ боԍтны куԅтасӧ 0-ԍаԋ 1-ӧԇ, меԁ лоас куԅта 0-ԍаԋ 2-ӧԇ? Кымын ԃетсіметр ԁасӧԁ јукӧныԍ артмас ԃетсіметр вітӧԁ јукӧн? 4. Кымын-пӧв колӧ боԍтны куԅта 0 — 1, меԁ лоас куԅта 0 — 5? Кымын ԁасӧԁ јукӧныԍ артмӧ ԃетсіметр җын? 5. Кымын-пӧв колӧ боԍтны куԅта 0 — 1, меԁ лоас ԃетсіметр? Кымын ԁасӧԁ јукӧныԍ артмӧ ԃетсіметр? 6. Кымын-пӧв колӧ боԍтны куԅта 0 — 2, меԃ лоас куԅта 0 — 4? Кымын вітӧԁ јукӧныԍ артмӧ ԃетсіметр җын? 7. Кымын-пӧв колӧ боԍтны куԅта 0 — 2, меԁ лоас ԃеԏсіметр? Кымын вітӧԁ јукӧныԍ артмӧ ԃетсіметр? 8. Рісујтӧј кабала-выланыԃ ԃетсіметр-куԅта ԉеԋејка, віԅԋітӧј сіјӧс ԍерпас-ԍерԏі шӧрӧԁыс, ԁасӧԁ јукӧнӧԁыс, сеԍԍа вунԁӧј. Вӧчӧј бура, термаԍтӧг, меԁ ԅік стӧч вӧлі, ԍерпас вылын-коԃ. 9. Кабала-выланыԁ гіжԋітӧј ԁетсіметр-куԅта віԅ; вітӧԁ јукӧн-куԅтаыс, җын-куԅтаыс. 10. Гіжԋітӧј віԅ 3 ԃетсіметр-куԅта; кујім вітӧԁ ԃетсіметр јукӧн-куԅта; 3 ԃетсіметр җын-куԅта. 11. Гіҗԋітӧј віԅ 1 ԃетсіметр ԁа ԃетсіметр җын-куԅта, іԉі ԃетсіметрӧн җынјӧн-куԅта. Кымын ԃетсіметр җын лоӧ гіжԋітӧм віԅын? 12. Гіжԋітӧј віԅ ԃетсіметр ԁа вітӧԁ јукӧныс-куԅта. Кымын вітӧԁ јукӧн лоі сен ставыс? 13. Гіжԋітӧј віԅ ԃетсіметр ԁа ԁаԍӧԁ јукӧныс-куԅта. Кымын ԁасӧԁ јукӧн лоӧ віԅас? 14. Гіжԋітӧј віԅ, куԅтаыс меԁ вӧлі ԃетсіметр җын, вітӧԁ јукӧныс ԁа ԁасӧԁ јукӧныс-куԅта. Кымын ԁасӧԁ јукӧн лоӧ віԅас? 15. Мурталӧј куԅтасӧ ԁа паԍтасӧ тајӧ ԋігаыслыԍ.

§17. Кущӧмкӧ торјаслыԍ куԅта мурталӧм.

1. Ԃетсіметр-куԅта ԉеԋејкаӧн муртавны җоҗлыԍ куԅтасӧ кокԋі абу? 2. Вунԁӧј кабала 1 ԃетсіметр паԍта ԁа 10 ԃетсіметр-куԅта. Быԁ ԃетсіметр-бӧрын віԅԋітӧј вомӧна віԅӧн. Меԁ-воԇԇа віԅ помас гіжӧј 1, мӧԁас — 2, којмӧԁас — 3, с. в. 10-ӧԇ. Тіјан артмас метр. 3. Мурталӧј пызанлыԍ җуҗтасӧ. Мурталӧј куԅтасӧ ԁа паԍтасӧ вежӧслыԍ. 4. Кыԇ еԍкӧ мурталаԁ вежӧслыԍ җуҗтасӧ? Метрӧн муртавны җуҗыԁ інјас кокԋі абу? 5. Ӧтлаалӧј 10 метр-куԅта кабала торјас; тіјан лоас ԃекаметр? 6. Аԁԇывліԁ-енӧ коркӧ ԃекаметрӧн муртаԍӧм лавкајасын? 7. Кокԋі лоӧ оз муртавны ԃекаметрӧн школаа ісполкома кост.

§18. Соԁтӧм.

[25-ӧԁ ԍерпас.] 2, 1 1

1. Боԍтӧј кык кубік, пуктӧј најӧс ортчӧн; сеԍԍа ӧтлаалӧј. Уна-ӧ лоӧ ӧԏі ԁа ӧԏі? Кымынӧс колӧ соԁтыны ӧԏі-ԁінӧ, меԁ лоас кык. 2. ,,1 ԁа 1 лоӧ 2“ гіжԍӧ со кыԇі 1+1=2. Ӧԏі лыԁпас-ԁінӧ-кӧ соԁтыԍԍӧ мӧԁ, мӧԁ воԇвылас гіжԍӧ крест +. Ԋімыс сылӧн соԁтан пас іԉі пԉус. Соԁтаԍӧм-бӧрын лоӧм лыԁыс шуԍӧ суммаӧн. Сумма воԇвылын пуктыԍԍӧ пас — кык віԅ =. Тајӧ кык віԅыс петкӧԁлӧны: лоас-пӧ, ԉібӧ ӧтыжԁа, шуӧны ӧтыжԁа петкӧԁлан пасӧн. 3. Кык віԅӧн = ӧтлаалӧм лыԁјас лоӧны ԇік ӧткоԃӧԍ. 1+1=2: кык віԅ ӧтарас і кык віԅ мӧԁарас ӧтмынԁаӧн. Соԁтаԍӧм лыԃԃыԍԍӧ со кыԇі: Ӧԏі ԁа ӧԏі лоӧ кык; ԉібӧ: ӧԏі ԁінӧ-кӧ соԁтам ӧԏіӧс, лоӧ кык: ԉібӧ: сумма кык ӧԏілӧн лоӧ кык. Шунысӧ со поԅӧ уна-ног, гіжԍӧ пыр ӧтмоза: 1+1=2. 4. ԃеԏіналӧн кыкнан кіас оԏі каранԁашӧн. Кымын каранԁаш сылӧн ставыс? 5. Волоԃалӧн ӧԏі бабкіыс кіас, мӧԁыс — җоҗын. Јуалӧј та-јылыԍ мыјкӧ, віԍталӧј уна-ӧ лоас. 6. Лӧԍӧԁӧј заԁача, меԁ ковмас вӧчны 1+1=2-вылӧ.

3, 2 1

1. Боԍтӧј кујім кубік, вӧчӧј сеԍ кык ԍурја. Кымын кубікӧн лоӧ быԁ ԍурјаын? 2. Вӧчӧј ԍурја кујімнан кубікԍыс. Уна-ӧ лоӧ 2 ԁа 1? 3. Віԍталӧј кущӧм кык лыԁ ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 3. ԁ. Арталӧј, кущӧм лыԁ ковмас шуны јуаԍан пас-пыԃԃі, меԁ кык віԅ ӧтар-мӧԁарас лоӧ ӧтмынԁаӧн: 1+?=8; 2+?=3. 5. Машалӧн вӧлі 1 акаԋ. Чојыс ԍетіс сылы нӧшта 1 акаԋ. Кымын акаԋ лоі Машалӧн? 6. Ԁуԋалӧн кіас ӧԏі шаԋга, нопјас 2. Јуалӧј мыјкӧ та-јылыԍ; віԍталӧј, уна-ӧ лоӧ? 7. Лӧԍӧԁӧј заԁача 2+1=3-вылӧ. 8. Гіжԋітӧј веԍкыԁ віԅ. Пасјӧј помԍаԋыс 1 саԋԏіметр, сыԍаԋ мурталӧј нӧшта 2 саԋԏіметр. Кымын саԋԏіметр-куԅта лоі мурталӧм? 9. Тӧрыт Ԁашалӧн мамыс 2 метр ԁӧра кыӧма, талун 1-ӧс. Кымын метр ԁӧра сіјӧ кыӧма ставсӧ?

4 2,3. 2,1.

1. Боԍтӧј 4 кубік, вӧчӧј кык ӧтҗуҗта ԍурја. Кымын кубікӧн лоі быԁ ԍурјаын? Кыкыс ԁа кыкыс уна-ӧ лоӧ? 2. Ӧԏі ԍурјаԍыс ӧԏі кубіксӧ боԍтӧј, пуктӧј мӧԁ-вылас. Кымын кубікӧн лоі быԁ ԍурјаын? Уна-ӧ лоӧ 1 ԁа 3? 8. Віԍтавлӧј, кущӧм кык лјыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 4. 4. Опоԋ Петыр ԋӧбіс кык кӧлышка кӧлач. Ӧԏі кӧлышкаыс 1 кілограмм, мӧԁыс 3. Кымын кілограмм кӧлач ԋӧбіс Петыр? 5. Анна мамыскӧԁ летчісны карӧ ԋӧбаԍны. Карыс вӧлі 2 кілометр-сајын. Ԋӧбаԍӧмаӧԍ мыј-ԍурӧ. Рытнас бӧр гортаныс локтісны. Кымын кілометр ветлісны најӧ бӧра-воԇа? 6. Лӧԍӧԁӧј заԁача, вӧчны 1+3=4. Јуалӧј, віԍталӧј. 5 3+2, 4+1 1. Боԍтӧј 5 паԉіч, јукӧј кык-пеԉӧ ӧтмынԁаӧнҗык. Кымын паԉіч лоӧ быԁ чукӧрын? Уна-ӧ лоӧ 3 ԁінӧ-кӧ соԁтан 2-ӧс? 2. Ічӧтҗык чукӧрԍыс боԍтӧј ӧԏі паԉіч, пуктӧј мӧԁас. Кымын паԉіч ӧні лоі быԁ чукӧрын? Ԋоԉ ԁа 1-ыс уна-ӧ лоӧ? 3. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 5. 4. 5 паԉіч јукны кык чукӧрӧ ӧтмынԁаӧн оз поԅ, 4-ӧс поԅӧ. 5 шуԍӧ гӧгрӧстӧм лыԁӧн, 4 — гӧгрӧс лыԁӧн, 2 — гӧгрӧс лыԁ-жӧ. 5. Ӧԉга керіс кык наберушка картупеԉ, Ԉіза 3-ӧс. Кымын наберушка картупеԉ керісны најӧ кыкӧн? 6. Ічӧт јашщікӧ тувјалісны 2 кӧрттув, ыҗыԁас — 8. Кымын кӧрттув тувјалісны кык јашщікӧ? 6 (3+3, 4+2, 5+1) 1. Кујім шыр вӧлі косԋаԋ јірӧны. На-ԁінӧ локтіс нӧшта кујім шыр. Кымын шыр лоі ставыс? 2. Боԍтӧј 6 кубік, вӧчӧј наыԍ кык ӧтыжԁа ԍурја. Кымын кубікӧн лоӧ быԁ ԍурјаын? Уна-ӧ лоӧ 3 ԁа 3? 3. Ӧԏі ԍурјаԍыс ӧԏі кубік пуктӧј мӧԁ чукӧрас. Кымын кубікӧн лоі ӧні быԁ ԍурјаын? Уна-ӧ лоӧ 4 ԁа 2? 4. Ічӧтҗык ԍурјаԍыс нӧшта ӧԏі кубік боԍтӧј, пуктӧј ыҗыԁҗыкас. Кымын кубікӧн лоӧ ӧні быԁ ԍурјаын. Уна-ӧ лоӧ 5 ԁа 1? 5. Кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 6? 6. Јуаԍан пасјас-пыԃԃі нукталӧј лыԁ пасјас, сӧмын меԁ ӧтыжԁаыс оз торкԍы: 3+?=6; 4+?=6; 5+?=6: 1+?=6; 2+?=6. 7. Ӧгрӧ ԏӧтка вузалӧма 3 кілограмм аԋкыщ, гортсаыслы ԍојны сымԁа-жӧ коԉӧма. Кымын кілограмм аԋкыщ сылӧн вӧлӧма? 8. Меԁ-воԇԇа воԍајас велӧԁчӧны школаын 4 часӧн лун, гырыԍјас 2 часӧн унҗык. Кымын час велӧԁчӧны школаын гырыԍ велӧԁчыԍјас? 9. 6 — гӧгрӧс лыԁ: сіјӧс поԅӧ јукны кык-пеԉӧ ӧтмынԁаӧн. Боԍтам 6 каранԁаш: поԅӧ јукны 2 мортлы 3 каранԁашӧн кыкнаныслы. Поԅӧ-оз сіԇ 5-ӧс јукны? Кущӧм 5-ыс? !7 1. Боԍтӧј 7 паԉіч, јукӧј кык-пеԉӧ ӧтмынԁаӧнҗык. Сеԍԍа вӧчӧј кыԇ 6 кубіккӧԁ вӧчаліԁ. Віԍталӧј, кущӧм лыԁјас поԅас ӧтлаавлыны кыкӧн-кыкӧн, меԁ лоас 7? 7-ыс гӧгрӧс аԉі гӧгрӧстӧм лыԁ? 2. Віԍталӧм кык лыԁјастӧ гіжӧј соԁтан ԁа ӧтыжԁа петкӧԁлыԍ пасјаԍӧн. 8. Ӧԏі ԏеԉегаӧн вӧрыԍ вајіены кујім поЩ, мӧԁӧн 4. Кы-мын пощ вајісны ставсӧ? 4. Ӧшіԋ-улын быԁмӧ кыԇ пу. Ӧні сіјӧ 5 ԃетсіметр-җуҗта. Җуҗыԁ-ӧ лоас сіјӧ, быԁмас нӧшта 2 ԃетсіметр-куԅа-ԁа? 5. Ваԍалӧн кујім ԍоркԋі, Наԃалӧн 4. Кымын ԍоркԋі кыкнаныслӧн? !8 1. Боԍтӧј 8 паԉіч, јукӧј кык-пеԉӧ ӧтмынԃаӧн. Кымын паԉічӧн лоӧ быԁ чукӧрын? Уна-ӧ лоӧ 4 ԁа 4? Кӧкјамысыс кущӧм лыԁ: гӧгрӧс аԉі гӧгрӧстӧм? 2. Ӧтар чукӧрԍыс ӧԏі паԉіч нуӧј мӧԁас. Кымын паԉіч лоі ӧні быԁ чукӧрын? 5 ԁа 8 уна-ӧ лоӧ? 3. Ічӧтҗык чукӧрԍыс нӧшта ӧԏі паԉіч нуӧј мӧԁарас. Ӧні кымын паԉічӧн лоі быԁ чукӧрын? Уна-ӧ лоӧ 6 ԁа 2? 4. Нӧшта ӧԏі паԉіч ічӧт чукӧрԍыс нуӧј мӧԁас. Кымын лоі быԁ чукӧрын? Уна-ӧ лоӧ 7 ԁа 1? 5. Шура ԁа Вера ԇоріԇ ԁозјас вежлалісны. 8 ԇоріԇлыԍ вежісны-ԋін, кӧԉі нӧшта 5 ԇоріԇ. Кымын ԇоріԇ налӧн вӧлӧма? 6. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 8. 7. Корԍӧј лыԁјас гіжны јуаԍан пас-пыԃԃі со кущӧм віԅјасӧ; 4+?=8; 5+?=8; 2+?=8: 1+?=8; 3+?=8. 8. 6 чеԉаԃ ворсісны мачӧн. На-ԁінӧ локтісны нӧшта 2. Кымын чеԉаԃ лоі ставыс? 9. Проԋалы 5 арӧс, чојыс Анӧыс 3 арӧсӧн ыҗыԁҗык. Кымын арӧс Анӧыслы? !9 1. Боԍтӧј 9 паԉіч, јукӧј кык-пеԉӧ ӧтмынԁаӧнҗык. Вӧчӧј сеԍԍа сіԇ-жӧ, кыԇі і воԇԇајасыскӧԁ вӧчіԁ. 9-ыс кущӧм лыԁ: гӧгрӧс аԉі гӧгрӧстӧм? 2. Віԍталӧј кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 9? 3. Піԉа Опоԋлӧн 4 мӧс, ыжыс 5-ӧн унҗык мӧсԍыс. Кымын ыж сылӧн? 4. Ӧгрӧ вуріс ԁӧрӧмас 4 кіԅ, ковтаас — 5-ӧс. Кымын кіԅ сіјӧ вуріс ставсӧ? 5. 6 зонпосԋі ԁа 3 нывпосԋі мунісны вотчыны. Кымын чеԉаԃ мунісны вотчыны? !10 1. Боԍтӧј 10 паԉіч, јукӧј кык-пеԉӧ ӧтмынԁаӧн; сеԍԍа ӧԏі чукӧрԍыс нуалӧј ӧԏі паԉічӧн мӧԁас. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјасыԍ артмӧ 10. Кущӧм лыԁ 10: гӧгрӧс аԉі гӧгрӧстӧм? 2. Ԉоԉалӧн вӧлі 6 ԋіга. Баԏыс ԍетіс сылы јешщӧ 4 ԋіга. Кымын ԋіга лоі Ԉоԉалӧн? 3. Чеԉаԃ пеԏісны мачаԍны. 8 мач петкӧԁісны кӧрԅінкаын, 2-ӧс петкӧԁісны кіас. Кымын мач најӧ боԍтісны ԍӧрԍыныс? 4. Мішӧ Ԍтепанлӧн 5 лыԍтан мӧс ԁа сымԁа-жӧ јалавіч. Кымын јалавіча-мӧса Мішӧ Ԍтепанлӧн? 5. Туріјас арнас со кыԇі лебԅісны: воԇвылас 1, сы-бӧрԍа ӧкмыс. Лебԅӧны, быԏԏӧ ԍӧԁ ԁора јоԍ пеԉӧс шлывгӧ. Кымын турі вӧлі чукӧрын? !11 1. Боԍтӧј 11 паԉіч, јукӧј воԇԇа-моз кык-пеԉӧ. Ӧԏі чукӧрԍыс став паԉічсӧ паԉічӧн-паԉічӧн нуалӧј мӧԁас. Віԍталӧј кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоас 11. Кущӧм лыԁ 11: гӧгрӧс аԉі гӧгрӧстӧм? 2. Вежӧј јуаԍан пасјассӧ лыԁӧн, сӧмын меԁ ӧтыжԁаыс оз торкԍы: 6+?=11; 7+?=11; 8+?=11: 9+?=11. 3. Керка вӧчыԍлӧн вӧлі кык плака: ӧԏіыс 6 метр-куԅа, мӧԁыс 5 метр-куԅа. Ыҗыԁ-ӧ куԅтаыс кык плакалӧн ӧтлаын? 4. Ԉеԋінкарԍаԋ Сыктывԁін карӧ тӧлын поԅӧ локны со кыԇі: 3 лун кӧрттујӧԁ, 8 лун вӧлӧн Јаренск вӧлӧԍт-пыр. Кымын лун тырмас локны тӧлын Ԉеԋінкарԍаԋ Сыктывԁін карӧ? 0. Граԁјӧрын 9 граԁ картупеԉ ԁа 2 граԁ галанка. Кымын граԁ граԁјӧрын? !12 1. Боԍтӧј 12 паԉіч, јукӧј кык-пеԉӧ ӧтмынԁаӧн. Сеԍԍа ӧԏі чукӧрԍыс ӧті паԉічӧн нуалӧј ставсӧ мӧԁас. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 12. Кущӧм лыԁ 12-ыс: гӧгрӧс аԉі гӧгрӧстӧм? 2. Ԁорԍыԍ ӧԏі лунӧ шынаалӧма 8 гӧгыԉ, мӧԁӧ 4. Кымын гӧгыԉ шынаалӧма сіјӧ кык лунӧн? 3. Ӧԏі віԇ-вылын куртӧма ԍіԅім јур турун, мӧԁын 5. Кымын јур турун куртӧма кык віԇ-вылын? 4. Кык му-вылын Ԍпіра Петырлӧн вунԁӧма 6 суслан ԍуӧн. Кымын суслан ԍу вунԁӧма кыкнан му-вылас? !13 1. Боԍтӧј 13 паԉіч, вӧчӧј сіԇ-жӧ, кыԇі і воԇԇајасыскӧԁ вӧчіԁ. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 13, сувтаԁ 9 ԁа 4 щуӧм-бӧрын. 2. Габӧ Мікуллӧн 7 мӧс, Габӧ Прокӧлӧн 6. Кымын мӧс кык креԍԏаԋінлӧн? 3. Кӧԇа му ԋебԅӧԁны колӧ 9 ԁоԃ кујӧԁ, граԁјӧр — 4 ԁоԃ. Кымын ԁоԃ кујӧԃ колӧ ставыс? 4. Кущӧм озыр Таԏӧ Петыр: 5 порԍ вузаліс, 8 гортас коԉі. Кымын порԍ сылӧн вӧлӧма? !14 1. Боԍтӧј 14 паԉіч, јукӧј &ӧтыжԁа кык чукӧрӧ. Віԍталӧј став гоз лыԁсӧ, коԁјасӧс ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 14. 2. Сыктывԁін карӧ ва воԍԍӧм-бӧрын меԁ-воԇԇа лунас воіс 7 парокоԁ, мӧԁас — сымынԁа-жӧ. Кымын парокоԁ воліс кык лунӧн? 3. Ісполкомын пекԋічаӧ уҗалісны 8 час, суббӧтаӧ 6 час. Кымын час уҗалісны сен кык лунӧн? 4. Коԉа ԁа Пеԏа ветлісны вуграԍны. Коԉалы шеԁӧма 9 јӧрш, Пеԏалы 5. Кымын јӧрш вајісны кыкӧн? !15 1. Боԍтӧј 15 паԉіч, јуклӧј уна-ног, сӧмын меԁ ԋекор оз веԍкав ӧԏі чукӧрӧ 9 паԉічыԍ унҗык. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 15. Ԃугԁӧј 9 ԁа 6-ын. 2. Гіжӧј кык-кымын віԅ гоз лыԁјас, коԁ јасӧс ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 15? 3. Грішалӧн вугыр шаԏін чегӧма: ӧԏі, торјыс лоӧма 7 ԃетсіметр-куԅа, мӧԁыс 8 ԃетсіметр-куԅа. Куԅ-ӧ вӧлӧма сылӧн вугыр шаԏыс? 4. Ӧтар берег-пӧлӧн ԋужӧԁӧма 9 метр-куԅа тыв, мӧԁарӧԁыс 6 метр-куԅа. Куԅӧԍ-ӧ лоӧны кык тывјыс ӧтлаын? 5. Щај јуігӧн мамӧ вајіс кык бԉуԁ шаԋга: ӧԏіас вӧлі 6 рыԍка шаԋга, мӧԁаԍ 9 пыԅа шаԋга. Кымын шаԋга вӧлі кык бԉуԁын? !16 1. Бостӧј 16 паԉіч, јуклӧј уна-ногӧн кык пеԉӧ. Віԍталӧј став гоз лыԁсӧ кыԇ јукліԁ. Ԁугԁӧј 9 ԁа 7-бӧрын. Гіжӧј віт-квајт гоз лыԁ, коԁјасӧс ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 16. 2. Уна-ӧ лоӧ 8+8? 3. Пывԍан пачӧ &вӧ-кежӧ колӧ 9 метр пес, рыныш ломтыны шупӧԁчігӧн — 7 метр. Кымын метр пес ковмас пывԍан пачӧ ԁа шупӧԁчыны? !17 1. Боԍтӧј 17 паԉіч, уна ног јукӧј кык-пеԉӧ, ԍӧмын меԁ ԋекор ԋекущӧм чукӧрын 9 паԉічыԍ уна ез вӧв. Ӧԏі чукӧрас-кӧ 9 паԉіч, уна-ӧ лоӧ мӧԁас? 2. Гіжӧј віт-квајт гоз лыԁ, коԁјасӧс ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 17. 3. Гіжӧј уна-ӧ лоӧ 8+9=? 4. Керка вӧчігӧн пеԉӧсјасас із ԍујны коԁјісны гу, мусӧ нуалісны: воԇԇа лунас нуісны 9 ԏеԉега, мӧԁас 8. Кымын ԏеԉега му нујсны кык лунӧн? !18 1. Бӧԍтӧј 18 паԉіч, јукӧј кык ӧтыжԁа чукӧрӧ. Кымын паԉічӧн лоӧ быԁ чукӧрын? 2. Уна-ӧ лоӧ 9+9=? 3. Макԍім кыскаліс кірпіч стрӧјітчан інӧ: воԇԇа лунас нуіс 9 ԁоԃ, мӧԁас сымԁа-жӧ. Кымын ԁоԃ кірпіч кыскіс сіјӧ кык лунӧн? 4. 16 ԁа 18 кущӧм лыԁјас: гӧгрӧс аԉі гӧгрӧстӧм?

§ 19. Уна пӧлӧс заԁачајас.

1. Ӧԏі му-вылыԍ воӧма 6 кілограмм шобԁі, мӧԁыԍ 7 кілограммӧн унҗык. Кымын кілограмм шобԁі воӧма мӧԁ муԍыс? 2. Анна ԁа Марја јарманга-вылын ԋӧбӧмаӧԍ ԉента. Локтӧмаӧԍ гӧртас, мурталӧмаӧԍ куԅтасӧ. Анналӧн ԉентаыс лоӧма 8 ԃетсіметр-куԅта. Марја ԉентаыԍ 6 ԃетсіметрӧн җеԋыԁҗык. Куԅ-ӧ ԉента вӧлӧма Марјалӧн? 3. Ӧԏі курӧглӧн вӧлі 8 пі, мӧԁлӧн — 7. Мӧԁыслыԍ піјансӧ воԇԇа-ԁінас-жӧ вајісны. Кымын курӧг пі лоі воԇԇа курӧг-ԁінас? 4. Салԃат летчӧ карӧ. Муніс сіјӧ 8 кілӧметр, коԉі мунны 9 кілометр. Кымын кілометр колӧ вӧлӧм сылы мунны? 5. Наташалы 9 арӧс. Кымын арӧс лоӧ сылы 4 во-мыԍԏі? 6. Оԉалӧн 8 ԍерпас, Ваԋалӧн 6-ӧн унҗык. Кымын ԍерпас Ваԋалӧн? 7. Пуктӧмаӧԍ пӧжны кымынкӧ коԉк. 9 коԉкыԍ петӧма чіпан пі, 4 коԉкыԍ абу петӧмаӧԍ. Кымын коԉк пуктылӧмаӧԍ пӧжны? 8. Суԍеԁлӧн вӧлі 8 ыж. Таво соԁӧма 5 баԉа. Кымын ыжа-баԉаа лоі суԍеԁлӧн? § 20 Соԁтавны велӧԁчӧм ԁа заԁачајас. [26-ӧԁ ԍерпас.] 1. Інԁӧј беԃторјӧн шӧрса лыԁпассӧ ԁа 8, ӧтлаалӧј најӧс; уна-ӧ лоӧ? Сеԍԍа сіԇ-жӧ інԁалӧмӧн, 9-сӧ ӧтлаавлӧј быԁ кыщов-берԁса лыԁпаскӧԁ, віԍталӧј уна-ӧ лоӧ. 2. Гіжӧј шӧрас 8. Воԇԇа-мозыс ӧтлаавлӧј сіјӧс быԁ кыщов-берԁса лыԁпаскӧԁ: віԍталӧј уна-ӧ лоас? Сіԇ вӧчӧј шӧрас гіжӧмӧн 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1. 3 Гіжӧј кабала-выланыԁ со кущӧм гоз лыԁјас; јуаԍан пасыс-пыԃԃіыс пуктӧј налыԍ суммасӧ 9 + 8= ? 7 + 6 = ? 8+ 8=? 8 + 6 = ? 6+ 9=? 5+4=? 7 + 7=? 7+ 5=? 7+ 8 = ? 9 + 6 = ? 6 + 6 = ? 6+ 4 = ? 5+ 6=? 4+ 4= ? 9 + 9= ? 8+4=? 8+ З = ? 5+ 7= ? 5+ 5 = ? 7+ 6 = ? 3 + 7 = ? 3 + 8 = ? 3+ -9 = ? 4+ 6 = ? 3 + 3 = ? 2 + 2 = ? 7+ 4 = ? 5+ 5 = ? 4+ 15= ? 4+9 = ? 4 + 7 = ? 4 + 8 = ? 9 : 7= ? 4+ 3= ? 9 + 5 = ? 5 + 8 = ? 1 + 9 = ? 1 + 8 = ? 1+ 7 = ? 1+ 6 = ? 2+ 3 = ? 2 + 4= ? 2 + 5 ? 2 + 6 = ? 1 + 7= ? 2 + = ? 1+ 8 = ? 1+9-? 24+ 8= ? 2+ 9 = ? 3+ 4 = ? 3+ 6 = ? 4. Матрӧн ԏӧткалӧн 7 мӧс, Ӧгрӧ ԏӧткалӧн 5 мӧсӧн унҗык. Кымын мӧс Ӧгрӧ ԏӧткалӧн? 5. Тӧрыт гӧр віԁлыны волісны міјанӧ 9 морт, талун 5-ӧн унҗык. Кымын морт воліс гӧр віԁлавны талун? 6. Чеԉаԃ ԋӧбісны кымынкӧ преԋік. 9 преԋік сеԍ најӧ ԍојісны, ԁа сымԁа преԋік нӧшта коԉі налӧн. Кымын преԋік најӧ ԋӧблӧмаӧԍ? 7. Ӧтар туј-бокын 8 керка, мӧԁарас 7. Кымын керка кыкнан туј-бокас? 8. Ӧԏілаын 9 пеԍчіпас, мӧԁлаын 6. Кымын песчіпас ставыс? 9. Велӧԁчыԍ ӧԏі лунӧ пуктӧма 8 пу, мӧԁ лунӧ 9. Кымын пу пуктӧма сіјӧ кык лунӧн? 10. Міјан школа јӧрын 8 ԉӧм пу ԁа 7 пелыԍ пу. Кымын пу школа јӧрын? 11. Лӧԍӧԁӧј заԁача 6 ӧшіԋ ԁа 3 ӧшіԋ-јылыԍ; віԍталӧј мыј јуаласны. 12. Лӧԍӧԁӧј заԁача ,,7 ԍоркԋі ԁа 3 ԍоркԋі“-јылыԍ; віԍталӧј уна-ӧ лоӧ. 13. Лӧԍӧԁӧј заԁача „9 ыж ԁа 8 ыж“-јылыԍ; віԍталӧј уна-ӧ лоӧ. 14. Лӧԍӧԁӧј заԁача „8 ԁа 5 мешӧк пыԅ“-јылыԍ; віԍталӧј уна-ӧ лоӧ. 15. Лӧԍӧԁӧј заԁача „4 ԁа 3 наберушка щак“-јылыԍ; віԍталӧј уна-ӧ лоӧ.

§21. Заԁачајас уна лыԁ соԁталӧм-вылӧ.

1. Піԉа Пеԁӧр му-вылын 5 суслан ԍу, Габӧ Натаԉ му-вылын — 7, Јепрем Іванын — 16. Кымын суслан ԍу 3 му-вылын ? 2. Ваԋа вугыртіс 4 чері, Міша — 10 черіӧн унҗык сыыԍ, Грішалы сӧмын 3 чері шеԁі. Кымын чері шеԁі 3 јортлы? 8. Ԍемӧлы 11 арӧс. Коԉа 8 арӧсӧн ыҗыԁҗык сыыԍ. Кымын арӧс Коԉалы & Кымын?& арӧс лоӧ сылы 4 во-мыԍԏі? 4. Ӧті лунӧ стантсіјаԍаԋ коԉԉыԍіс 12 вӧв, мӧԁӧ — 6, којмӧԁӧ — сӧмын 5. Кымын вӧв ветліс кујім лунӧн? 5. Јӧртӧԁӧ коԉӧма коԉан воԍа ԍу 3 мешӧктыр. Ӧні сетчӧ кіԍтісны војԁӧр 5 мешӧк, сеԍԍа 10 мешӧк ԍу. Кымын мешӧк лоі јӧртӧԁын? 6. 15 кілограмма порԍӧс торјӧԁісны щӧгӧԁны. Ӧԏі вежонын сіјӧ соԁі 3 кілограмм, мӧԁын — 2. Ԍӧкыԁ-ӧ лоі сіјӧ кык вежон-мыԍԏі ? 7. Плор ӧԏі пелыԍ пуыԍ ԋещкіс 5 кілограмм пелыԍ, мӧԁыԍ — 4-ӧс, којмӧԁыԍ — 6-ӧс. Кымын кілограмм пелыԍ ԋещкіс сіјӧ кујім пуыԍ? 8. Урӧк-вылын классын пукалісны: меԁ-воԇԇа скамјаас 4 велӧԁчыԍ, мӧԁас — 3, којмӧԁас — 4. Кымын велӧԁчыԍ пукаліс кујім скамја-вылын ? 9. Креԍԏаԋінлӧн муыс кујім јӧрын: ӧԏі јӧрын 3 му, мӧԁын 4, којмӧԁын 4-жӧ. Кымын му сылӧн ставыс? 10. Ӧԏі мортлӧн 6 мӧс, 1 ӧш ԁа 4 вӧв. Кымын став скӧтыс сылӧн? 11. Ӧԏі керкаын баԏ-мамыс-кынԇі олӧны 7 чеԉаԃ ԁа пӧрыԍ пӧч. Кымын морт став олыԍыс? 12. Ывлавылын тыԁалӧны 4 пышкај, 4 рака ԁа 3 гуԉу. Кымын лебач ставыс тыԁалӧ? 13. Граԁјӧрын 6 граԁ картупеԉ, 3 граԁ ԍоркԋі, 2 граԁ морков. Кымын граԁ став пуктасыс? 14. Віԍӧмла Насԏеԋка меԁ-воԇԇа тӧлыԍнас ез волы школаӧ 3 лун, мӧԁ тӧлыԍын 2 лун, којмӧԁ тӧлыԍын 7 лун. Кымын лун сіјӧ ставсӧ ез волы? 15. Іванлун мӧԁлунӧ летчісны віԇ-вылӧ: 5 ыщкыԍ, 8 куртыԍ ԁа 4 чеԉаԁ. Кымын морт летчіс віԇ-вылӧ? 16. Асылын мӧс ԍетӧ 6 стӧкан јӧв, лунын — 4-ӧс, рытын — 5-ӧс. Кымын стӧкан јӧв ԍетӧ сіјӧ лунтырӧн? 17. Креԍԏаԋін петкӧԁіс кујӧԁ: ӧԏі му-вылӧ нуіс 4 ԁоԃ, мӧԁӧ 6-ӧс, којмӧԁӧ 8-ӧс. Кымын ԁоԃ кујӧԁ петкӧԁіс сіјо кујім му-вылӧ? 18. Кык ԃеԏіна віԇӧны віԇ-вылын. 12 мӧс, 1 ӧш, 5 ыж ԁа 1 меж. Кымын лов најӧ віԇӧны? 19. Ӧԋіԍімлӧн 2 мӧс, 1 вов, 1 кукаԋ, 7 ыж, 2 порԍ. Уна-ӧ скӧт Ӧніԍімлӧн? 20. Ваԋа летчылӧма карӧ, ԋӧбаԍӧма 3 лавкаын: ӧԏі лавкаын ԋӧбӧма 5 шајт ԁон, мӧԁын 8 ԁон, којмӧԁын 4 ԁон. Сылӧн &ношта кӧԉӧма 3 шајт. Уна-ӧ ԍӧм вӧлӧма Ваԋалӧн? §. 22. Чінтӧм. [27-ӧԃ ԍерпас.]

1. Уна-ӧ лоӧ, ӧԏі кубік ԁінӧ-кӧ соԁтам нӧшта ӧԏі кубік? 2. Кымын кубік колӧ соԁтыны 1 кубік ԁінӧ, меԁ лоас 2 кубік ? 3. Кымын кубік коԉас, 2 кубікыԍ-кӧ 1-сӧ боԍтам? 4. Кымын коԉас, 2-ыԍ-кӧ чінтам 1-ӧс? Кыкыԍ чінтыны 1-ӧс гіжԍӧ со кыԇі: 2 — 1. Оԏі лыԁыԍ-кӧ чінтыԍӧ мӧԁ, чінтан-лыԁ воԇас гіжԍӧ пас — шуԍӧ чінтанпасӧн, мінусӧн. Коԁ лыԁыԍ чінтыԍӧ, сіјӧ шуԍӧ чінанӧн; коԁ лыԁӧн чінтӧны, сіјӧ шуԍӧ чінтыԍӧн. Чінтӧм-бӧрын выԉ лыԁ лоыԍыс шуԍӧ коԉасӧн. Коԉас воԇвылас пуктыԍԍӧ пас: "=". Чінтӧԁ вӧчӧм ставнас гіжԍӧ со кыԇі: 2 — 1=1. 5. Наԃалӧн вӧлі кык акаԋ. Ӧԏісӧ сіјӧ ԍетіс чојыслы. Кымын акаԋ коԉі Наԃалӧн? 6. Мішалӧн вӧлі ічӧԏік корӧԍ гоз; ӧԏі корӧԍсӧ &ԍӧјӧма кӧза. Кымын корӧԍ коԉі Мішалӧн? 7. Лӧԍӧԁӧј заԁача „2 — 1=1“-вылӧ; віԍталӧј, мыј јуаласны. !3 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁ ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 3? 2. Уна-ӧ колӧ соԁтыны 1-ԁінӧ, 2-ԁінӧ, меԁ лоас 3? 3. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ коԉаԍыс: 3 — 1? 3 — 1? 4. Ваԋалӧн 3 ӧрӧшкі. Кымын ӧрӧшкі коԉас сылӧн, ӧԏіӧс-кӧ ԍетас Грішалы? 5. Котралӧны кујім кукаԋ: ӧԏі на-пыщкыԍ міјан, мукӧԁыс суԍеԁлӧн. Кымын кукаԋ суԍеԁлӧн? 6. Ӧԉӧԋ Іванлӧн 3 вӧв; 2-нас уҗалӧны, мукӧԁыс гортас. Кымын вӧв коԉӧмаӧԍ гортас ? 7. Лӧԍӧԁӧј заԁача „3 — 1=2“-вылӧ, „8 — 2=1“-вылӧ, віԍталӧј мыј јуаласны. !4 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 3? 2. Кымынӧс колӧ соԁтыны 1-ԁінӧ, 2-ԁінӧ, 3-ԁінӧ, меԁ лоас 4? 8. Уна-ӧ коԉас: 4 — 2, 4 — 3, 4 — 1? 4. Вӧвлӧн кымын кок? Мӧслӧн кымын кок? Понлӧн кымын кок? Мортлӧн кымын кок? Ԋоԉкокајаслӧн кымын кокӧн унҗык мортлӧн-ԁорыԍ? 5. Котласԍаԋ Сыктывԁін карӧ мӧԁӧԁӧмаӧԍ 4 баржа ԋаԋ. Туј-вылас ӧԏі баржа жугалӧма, коԉӧмаӧԍ сіјӧс. Кымын ԋаԋтыра баржа воіс карӧ? 6. Выԉ грезԁын 4 керка. 3 керка вевԏԏӧма ԏӧсӧн, мукӧԁыс іԇасӧн. Кымын іԇас вевта керка грезԁын? 7. Мішӧ Ӧԉӧклӧн 4 челаԃ; кыкыс ныв, мукӧԁыс пі. Кымын пі Мішӧ Ӧԉӧклӧн? !5 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 5? Гіжӧј сіјӧс. 2. Кымынӧс колӧ соԁтыны 1-ԁінӧ, 2-ԁінӧ, 3-ԁінӧ, 4-ԁінӧ, меԁ лоас 5? 3. Гіжӧј коԉассӧ: 5 — 4? 3 — 2? 5 — 1? 5 — 3? 4. Креԍԏаԋін керкасӧ ԇоԋтыны пӧрӧԁјс 5 кер. 1 кер піԉітіс ԏӧс-вылӧ; мукӧԁнас вежіс керка јурсӧ. Кымын кер муніс керка јур-вылас? 5. Јанвар тӧлыԍын омӧԉ повоԃԃаыс вӧлі 5-ыс, певраԉын 3-ӧн ещаҗык. Кымыныԍ омӧԉ повӧԃԃаыс& вӧлі певраԉ тӧлыԍын? 6. Габӧ Петырлӧн олӧны 5-ӧн. Кыкӧн на-пыщкыԍ муніны щак вотны, мукӧԁыс коԉтчісны гортас. Кымынӧн коԉтчісны гортас? 7. Куԅур Јогорлӧн ԋӧбісны 5 мешӧк пыԅ. 4 мешӧк пыԅсӧ најӧ &ԍӧјісны-ԋін. Кымын мешӧк пыԅ нӧшта &кӧԉі налӧн? 8. Ԍергејлы 5 арӧс, чојыслы 3 арӧс. Кымын арӧсӧн Ԍергеј ыҗыԁҗык чојԍыс? 9. Ӧԃа керіс 5 куԁ картупеԉ, сеԍԍа понԁіс нуавны најӧс сарајас. Нуіс 4 куԁ. Кымын кӧрԅінка нӧшта коԉі нуны Ӧԃалы? !6 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 6? 6 лоӧмсӧ 2 лыԁыԍ гіжӧј 3-ногӧн. 2. Кымынӧс колӧ соԁтыны 1-ԁінӧ, 2-ԁінӧ, 8-ԁінӧ, 4-ԁінӧ, 5-ԁінӧ, меԁ лоас 6? 3. Гіжӧј коԉасбӧ: 6 — 3 ? 6 — 2 ? 6 — 5 ? 6 — 4 ? 6 — 1 ? 4. 6 ԉітр јӧлыԍ 1 ԉітр ԍԉівкі боԍтӧмаӧԍ. Кымын ԉітр ԍԉівкіув јӧлыс коԉӧма? 5. Школа јорӧ пуктылӧмаӧԍ 6 пу, 4 пу тӧвнас кынмӧма. Кымын пу ловԅӧма тулыснаԍ? 6. Паԋалӧн вӧлі 6 ԍоркԋі; 3 ԍоркԋі сіјӧ ԍојіс. Кымын ԍоркԋі сылӧн коԉі? 7. Кык арԏеԉ петісны гӧрны. Ӧԏі арԏеԉыслӧн 6 вӧв, мӧԁыслӧн 4. Кымын вӧлӧн воԇԇа арԏеԉыслӧн унҗык мӧԁԍыс? 8. Уҗалыԍјас меԁаԍісны уҗавны вежон-кежлӧ. Најӧ уҗалісны-ԋін 2 лун. Кымын лун нӧшта коԉі налы уҗавны? !7 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 7. 7 лоӧмсӧ кык лыԁыԍ гіжӧј кујім ног. 2. Уна-ӧ колӧ соԁтыны 1-ԁінӧ, 2-ԁінӧ, 3-ԁінӧ. 4-ԁінӧ, 5-ԁінӧ& 6-ԁінӧ, меԁ лоас 7? 3. Ыҗыԁ-ӧ коԉас: 7 — 5 ? 7 — 3? 7 — 4? 7 — 2? 7 — 6? 4. Вежонын 7 лун. Вӧскреԍеԋԋајасӧ мі огӧ велӧԁчӧј. Кымын лун велӧԁчам вежонын? 5. Міјам суԍеԁ вежонас 3 лун уҗалӧ му-вылын, мукӧԁас вӧрын: вӧскреԍеԋԋајасӧ шојтчӧ. Кымын лун вежонын уҗалӧ сіјӧ вӧрын? 6. Ԍемјаын 7 морт. На-піыԍ 8 чеԉаԃ мунісны школаӧ. Кымын морт коԉі гортас? 7. Расын пӧрӧԁӧмаӧԍ 7 пу; на-пыщкыԍ 3-сӧ вајӧмаӧԍ гортас ӧԏі ԁоԃԃын, мукӧԁсӧ-мӧԁын&. Кымын кер вајӧмаӧԍ мӧԁ ԁоԃԃас ? 6. Баԏӧ ԍетіс мем 7 саԋԏіметр-куԅта каранԁаш. Ӧні сіјӧ менам сӧмын-ԋін 3 саԋԏіметр-куԅта. Кымын саԋԏіметр-куԅта каранԁашӧј бырӧма? 9. Ісполкомԍаԋ ыстісны карӧ 7 ԁоԃ ԋаԋ: 6 ԁоԃԃас вӧлі ԍу, мукӧԁас — зӧр. Кымын ԁоԃ зӧр ыстісны карӧ? 10. Курӧглӧн вӧлі 7 пі, на-піыԍ 2-ӧс гуԍалӧма варыш. Кымын пі коԉі курӧглӧн? [28-ӧԁ ԍерпас. Ԍіԅіма коԇув.]

11. Ԍіԇіма коԇув чукӧрын 7 коԇув; 4 коԇувыс тушаас, мукӧԁыс бӧжас. Кымын коԇув бӧжас? !8 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 8. 8 лоӧмсӧ 2 лыԁыԍ гіжӧј уна-ногӧн. 2. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ коԉасыс: 8 — 4? 8 — 4&? 8 — 1? 8 — 7? 8 — 2? 8 — 5? 3. Кымынӧс колӧ соԁтыны 3-ԁінӧ, 5-ԁінӧ, меԁ лоаԍ 8? 4. Кык лыԁ-пыщкыԍ ыҗыԁҗыкыс 8; ыҗыԁҗыкԍыс-кӧ ічӧтсӧ чінтан, коԉас 8. Ыҗыԁ-ӧ мӧԁ лыԁыс? 5. Кымын шајт колӧ соԁтыны 2 шајт-ԁінӧ, меԁ лоас 8 шајт? 6. Кык мешӧкын 8 кілограмм сов; ӧԏіас 4 кілограмм сов. Кымын кілограмм сов мӧԁ мешӧкас? !9 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 9. 9 лоӧмсӧ кык лыԁыԍ гіжӧј уна-ног. 2. Кымынӧс колӧ соԁтыны 3-ԁінӧ, 5-ԁінӧ, 6-ԁінӧ, 7-ԁінӧ, 8-ԁінӧ меԁ лоас 9? 3. Уна-ӧ коԉас: 8 — 2? 9 — 5? 9 — 4? 8 — 7? 9 — 1? 9 — 8? 4. Пелыԍ пу-вылын меԁ воԇԇа вонас быԁміс 9 роз пелыԍ. 3 розсӧ кокалісны лебачјас. Кымын пелыԍ роз коԉі аслыным? 5. Рынышным 3 метр-куԅта, гумланым 9 метр-куԅа. Кымын метрӧн рыныш җеԋыԁҗык гумлаыԍ? 6. Тоԉалы ԍурӧма 5 сакарнӧј гоб, Наташалы 9. Кымынӧс нӧшта колӧ корԍны Коԉалы, меԁ лоас Наташа-мынԁа-җӧ. !10 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 10. 10 лоӧмсӧ кык лыԁыԍ гіжӧј уна-ног. 2. Воԍтӧј ӧԏі 10 паԉіча кӧрталӧм чукӧр, раԅӧј сіјӧс. Ӧԏі паԉіч торјӧԁӧј; уна-ӧ коԉіс чукӧраԁ? Торјӧԁалӧј ӧні пыр 2, 8, 4, 5, 6, 7, 8, 9 паԉічӧн, быԁ торјӧԁӧм-бӧрын віԍтаԉӧј, уна-ӧ коԉӧ чукӧрӧ? 8. Гіжӧј, уна-ӧ коԉас: 10 — 1? 10 — 4? 10 — 7? 10 — 3? 10 — 9? 10 — 8? 10 — 5? 10 — 6? 4. Міԏӧ Мікуллӧн 3 мӧс, Міԏӧ Мішкаыслӧн 10. Кымын мӧскӧн Мішкаыслӧн унҗык? 5. 10 капуста кӧјԁысыԍ 4 чужі-ԋін. Кымын кӧјԁыс ез-на чуж? 6. Ԋур віԇ ыщкісны 10 часӧн. Ӧбӧԁӧԇ ыщкісны 5 час. Кымын час ыщкісны ӧбӧԁ-бӧрын? 7. Ӧԏі гырԋічын 10 стӧкан јӧв, мӧԁын 5. Кымын стӧкан јӧв колӧ соԁтыны мӧԁ гырԋічас, меԁ щӧщ лоас 10 стӧкан. 8. Муніс зев ыҗыԁ тӧвныр (ураган); 10 гырыԍ кыԇԇыԍ коԉі сувтсаӧн сӧмын 3. Кымын кыԇ пӧрӧԁӧма тӧвныр? 9. Агԋіјалы колӧ мынтыны лавкаӧ 6 шајт; сылӧн 10 шајта кабалан& ԍӧм. Кымын шајт ԍетасны сылы зԁача? 10. Коԉан во Јарӧ Мікуллӧн волӧма 10 мешӧк ԍу, таво — 8. Кымын мешӧк ԍуӧн коԉан воԍа ԋаԋыс вӧлӧма унҗык? !11 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 11. 2. Боԍтӧј 11 паԉіч: ӧԏі 10 паԉіча чукӧр ԁа торјӧн 1-ӧс. Чінтыны-кӧ таԍ ӧԏі паԉіч, оз і ков раԅны чукӧрсӧ, тырмас кӧртавтӧмыс, коԉас бурӧщ 10 паԉіч — 1 ԃеԍатка: 11 — 1 = 10. Ковмас-кӧ чінтыны кык паԉіч, ԃесаткатӧ лоӧ раԅны. Коԉасыс сек ԃеԍаткаыԍ ещаҗык-ԋін лоӧ, торја паԉічјас коԉӧны. Чінталӧј 12-ыԍ 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 паԉічӧн, шуалӧј быԁ чінтӧм-бӧрын кымын коԉӧ. Сеԍԍа ԃеԍаткасӧ бӧр кӧрталӧј. Віԍталӧј, уна-ӧ коԉас, 11-ыԍ-кӧ чінтам 10-ӧс? 3. Гіжӧј коԉасјассӧ: 11 — 5?, 11 — 2?, 11 — 9?, 11 — 1?, 11 — 3?, 11 — 8?, 11 — 6?, 11 — 7?, 11 — 7?, 11 — 10? 4, Ӧԏі позјын 11 курӧг, мӧԁын 4-ӧн ещаҗык. Кымым курӧг мӧԁ позјын? 5. Кущӧм лыԁ-ԁінӧ колӧ сӧԁтыны 5-ӧс, меԁ лоас 11? 6. Кущӧм лыԁ ічӧт 11-ыԍ 4-ӧн? 7. Кущӧм ӧтыжԁа-коԃ кык лыԁыԍ лоӧ 11? 8. 11-ыс кущӧм лыԁ: гӧгрӧс аԉі гӧгрӧстӧм? 9. Ԋіга печатајтан інын 11 печатајтчан машіна; 7 машінаӧн печатајтӧны гаԅет, мукӧԁнас-&ԋігајас. Кымын машінаӧн печатајтӧны ԋігајас? 10. Ӧшіԋулӧ арын пуктісны 11 ӧміԇ. куст; тулыснас ловԅіс на-пыщкыԍ сӧмын 9 куст. Кымын ӧміԇ куст кулі? 11. Кущӧм лыԁ колӧ соԁтыны 3-ԁінӧ, меԁ лоас 11? !12 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 12. 2. Боԍтӧј 12 паԉіч — ԃеԍаткаӧн кӧрталӧм ԁа кык паԉіч торјӧн. Кыԇ сеԍ чінтыны 1, 2, 3 паԉіч? Віԍталӧј, уна-ӧ коԉас быԁ чінтӧм бӧрын. 3 паԉіч чінтытӧԇ, кыксӧ чінтӧм-мыԍԏі, ԃеԍаткасӧ лоӧ раԅны торјӧԁны став паԉічсӧ. Тыр ԃеԍатка оз-ԋін, ло, кӧԉӧны сӧмын торја паԉічјас. 3. Гіжӧј уна-ӧ коԉас: 12 — 1?, 12 — 2?, 12 — 3?, 12 — 4?, 12 — 6?, 12 — 7?, 12 — 8?, 12 — 9?, 12 — 10?, 12 — 11? 4. Пуктӧмаӧԍ 2 кілограмм лук, воӧма 12 кілограмм. Уна-ӧ соԁӧма? Выԉ лукԍыс-кӧ 2 кілӧграам лук коԉам кӧјԁыс вылӧ, кымын кілограмм лук коԉас ԍојны? 5. Ӧԏі меԏр-куԅта беԃԃыԍ-ко вунԁам 1 ԁетсіметр-куԅта тор, куԅ-ӧ коԉас беԃԃыс? 6. Выԉ воԍаԋ олім 5 тӧлыԍ. Кымын тӧлыԍ нӧшта коԉі во помаԍтӧԇыс? 7. Паԍкыԁ-ӧ пӧв колӧ пуктыны 6 ԃетсіметра-паԍта пӧв-берԁӧ, меԁ лоас сіјо 1 метр-паԍта? 8. Кымын ԃетсіметр-куԅта колӧ вунԁыны 1 метр-куԅа гезјыԍ, меԁ коԉас тор 7 ԃетсіметр-куԇта? 9. Кык сусеԁлӧн 12 скӧт; &оԏіыслӧн 6. Кымын скӧт мӧԁыслӧн? 10. Паԋалӧн вӧлі 12 ԍар. Кымынӧскӧ сіјо воштӧма, коԉӧма сӧмын 8 ԍар. Кымын ԍар Паԋалӧн вошӧма? 11. Ԋӧбӧмаӧԍ кӧԇны 12 кілограмм шабԁі. Воԇԇа луннас кӧԇӧмаӧԍ 8 кілограмм. Кымын кілограмм шабԁі коԉӧма кӧԇны? 12. Ԁорԍыԍ Ԍтепан вонас 9 тӧлыԍ уҗаліс карын, гожԍа тӧлыԍјаснас гортас, ԃеревԋаас. Кымын тӧлыԍ вонас Степан уҗаліс гортас? !13 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 13. 2. Боԍтӧј 1 ԃеԍатка ԁа 3 торја паԉіч. Чінталӧј сеԍ воԇԇа-моз 1, 2, 3, 4... 12 паԉічӧн. Быԁ чінтӧм бӧрын шуӧј коԉассӧ. 3. Гіжӧј уна-ӧ коԉас: 13 — 6?, 13 — 7?, 13 — 7?, 13 — 1?, 18 — 9?, 13 — 8?, 18 — 5?, 13 — 3?, 13 — 2?, 13 — 10?, 13 — 11?, 13 — 12?

4. Мішалы 13 арӧс. Кымын арӧс вӧлі сылы 4 во-сајын? 5. Наԃа вӧчіс 13 заԁача, Ӧԃа 3-ӧн ещаҗык. Кымын заԁача вӧчіс Ӧԃа? 6. Тоԉа ваіс 18 ԇоріԇ; 5-ӧс ԍетіс чојјасыслы, мукӧԁсӧ мамыслы. Кымын ԇоріԇ ԍетіс сіјӧ мамыслы? 7. Пуктісны пӧжны 13 коԉк. Петіс сӧмын 6 курӧг пі. Кымын курӧг пі ез пет? 8. Каԏалӧн 18 акаԋ, Машалӧн 6. Кымын акаԋӧн Машалӧн ещаҗык Каԏа-ԁорыԍ? [29-ӧԁ ԍерпас.] 9. Курӧг пӧжіс 13 пі; 8-ыс сеԍ лоіны петукјас. Кымын курог-пі сылӧн лоі? 10. Карӧ Проԋа велӧԁчыны летчігӧн Каԏалы вӧлі 9 арӧс. Проԋа поналіс велӧԁчӧм, локтіс гортас, — Каԏалы 13 арӧс-ԋіԋ. Кымын во Проԋа велӧԁчӧма карын? 11. Мам кӧсјіс пуктыны пӧжны 13 коԉк: лыԃԃіс-ԁа сылӧн сӧмын 9 кӧԉк, лоі воԇӧсавны суԍеԁкаыслыԍ. Кымын коԉк сіјӧ воԇӧсаліс? !14 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁ ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 14. 2. Боԍтӧј кӧрталӧм 1 ԃеԍатка ԁа торја 4 паԉіч. Чінталӧј сеԍ 1, 2, 3, 4... 13 паԉічӧн, віԍтавлӧј, кыԇ чінталаԁ, уна-ӧ коԉӧ быԁ чінтӧм бӧрын. 3. Кыԇі 14 паԉічыԍ чінтыны 5 паԉіч, мыј војԁӧр керны? 4. Гіжӧј, уна-ӧ коԉас: 14 — 7; 14 — 6; 14 — 3; 14 — 5; 14 — 2; 14 — 1; 14 — 9; 14 — 13; 14 — 4; 14 — 8; 14 — 10; 14 — 11; 14 — 12. 5. Кампет јашщік кыскӧ 14 кілограмм. Куш јашщікыс кыскӧ 4 кілограмм. Кымын кілограмм сен кампетыс? 6. Тулысын школаын быԁ вежонӧ бырӧ 6 кілограмм караԍін, тӧлын 14 &кілӧграмм. Кымын кілограммӧн тӧвнас караԍіныс унҗык бырӧ быԁ вежонын? 7. Классын 14 чеԉаԃ: 8 зонпосԋі, мукӧԁыс нывпосԋі. Кымын нывносԋі классын? 8. Уҗалыԍјас ӧбӧԁ каԁын ԁугԁӧны уҗалӧмыԍ 12 часын. Ӧбӧԁајтасны, шојтчасны, сеԍԍа луншӧр-бӧрын 2 часын, &пӧԇӧ шуны-і 14 часын, бара сувтӧны уҗ-вылӧ. Кымын час најӧ шојтчӧны ӧбӧԁ каԁын? 9. Сереговԍаԋ пыжӧн Сыктывԁін карӧ вајӧмаӧԍ 14 мешӧк сов. Совсӧ, гӧраыс зев җужыԁ-ԁа, ӧтпырјӧсӧ абу вермӧмаӧԍ катӧԁны. Војԁӧр катӧԁӧмаӧԍ сӧмын 4 мешӧк. Кымын мешӧк &кӧԉлӧма пыжас? Сеԍԍа мӧԁыԍ летчылігӧн катӧԁӧмаӧԍ 5 мешӧк; кымын коԉӧма пыжас? Којмӧԁыԍ воӧмын-кӧ боԍтасны бара 5 мешӧк, кымын мешӧк сов коԉас пыжас? !15 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 15. 2. Віԍталӧј, кыԇ понԁаԁ чінтыны 15-ыԍ 6-ӧс, 7-ӧс? 3. Гіжој, уна-ӧ коԉас: 15 — 1; 15 — 3; 15 — 6; 15 — 8; 15 — 9; 15 — 10; 15 — 14; 15 — 13. 4. Ӧбӧԁоԇ уҗалісны 15 морт. Ӧбӧԁ-бӧрын 5-ӧн ԁугԁісны. Кымын морт петіс уҗавны ӧбӧԁ-бӧрын? 5. Паԋалы школаын велӧԁчыны колӧ ԋӧбны кабала. Кабалаыс сулалӧ 15 ур. ІІаԋалӧн ԍӧмыс сӧмын 10 ур. Кымын ур сылӧн оз суԇԍы кабаласӧ ԋӧбны? 6. Тӧԁмавны чужана абу кӧјԁысјас пукталӧмаӧԍ 15 &ԁӧзјӧ, 6 ԁозјӧ пуктӧмаӧԍ ԍу, мукӧԁас зӧр. Кымын ԁозјӧ пуктӧмаӧԍ зӧрсӧ? !16 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 16. Гіжӧј најӧс. 2. Чінтӧј 16-ыԍ 6, 7, 8, 9, 10; быԁ чінтӧм-бӧрын шуӧј коԉассӧ. 3. 16 метр-куԅта лентаыԍ вузалӧма 5 метра лента. Кымын метр коԉӧма вузавтӧм? 4. Макԍім ԃаԃ гожјӧԁіс 16 ыж. Кымын ыжӧс колӧ сылы вузавны арын, меԁ тӧвјӧԁны коԉас сӧмын 7 ыж. 5. Котласԍаԋ &сыктывԁін карӧ воӧма тӧварӧн 16 баржа. Карас ԁа &сыктыв вожӧ разӧԁны коԉӧмаоԍ 10 баржа тӧвар, мукоԁсӧ ыстӧмаӧԍ Ежва-јылӧ. Кымын баржа тӧвар ыстӧмаӧԍ Ежва-јылӧ? 6. Каԅеннӧј віԇ-вылӧ колӧ вӧлі петны ыщкыны 16 мортлы; петісны сӧмын 12-ӧн. Кымын морт ез пет? 7. Воклы 16 арӧс, чојлы 12. Кымын арӧсӧн вокыс ыжыԁҗык чојԍыс? Кымын арӧсӧн чојыс томҗык вокԍыс? 8. Ԍпіра Петырлӧн јӧрас 16 граԁ; 13 граԁас пуктӧма картупеԉ, мукӧԁас — капуста ԁа галанка. Кымын капуста ԁа галанка граԁ Ԍпіра Петырлӧн? !17 1. Віԍталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 17. 2. Віԍталӧј, кыԇ понԁаԁ чінтыны 17-ыԍ 8-ӧс, 9-ӧс? 3. Гіжӧј јуаԍан пасјас-пыԃԃіыс кущӧм кӧлӧ лыԁјас, сомын меԁ ӧтыжԁаыс оз торкԍы: 17 — 2=? 17 — 13=? 17 — 4=? 17 — 5=? 17 — 9=? 17 — 10=? 17 — 4=? 17 — 12=? 17 — 3=? 17 — 14=? 4. Віԇјас-вылын віԇӧны мӧсјасӧс ԁа ыжјасӧс; мӧсјасыс 17-ӧн, ыжјасыс 10-ӧн ещаҗык. Кымын ыж віԇӧны віԇјас-вылын? 5. Сыктывԁін карӧ &ежва-куԅа воіс 17 кер пур; 13 пурсӧ мӧԁ лунас-жӧ мӧԁӧԁісны воԇӧ. Кымын кер пур коԉі Сыктывԁін каро&? 6. Кущӧм лыԁыԍ колӧ чінтыны 13-ӧс, меԁ, лоас 4? 7. Пеԏа поԁӧн мӧԁӧԁчіс карӧ. Сылы вӧлі колӧ мунны 17 кілӧметр&. 8 кілометр мунӧм-мыԍԏі пукԍіс шојтчыны. Пука- лӧ ԁа арталӧ, кымын кілометр нӧшта коԉі сылы мунны? Віԍталӧ ті сіјӧ. !18 1. Вісталӧј, кущӧм кык лыԁјас ӧтлаалӧмыс лоӧ 18. Вісталӧј, кыԇ еԍкӧ ті понԁаԁ чінтыны 18-ыԍ 9-ӧс? 2. Шура мачаԍіс; сіјӧ качӧԁліс мачсӧ 18-ыԍ, кутны верміс сӧмын 9-ыԍ. Кымыныԍ сылы ез шеԁ мачыс? 3. Коԉан во Міԏӧ Мікуллӧн боԍтӧмаӧԍ саԁԍыс 18 кілограмм ӧміԇ; таво косвоысла сӧмын 11-ӧс. Кымын кілограммӧн ӧміԇыс таво ещаҗык воӧма? 4. Школа саԁын 18 ԉӧмпу. Пісар саԁын 13. Кымын ԉӧмпуӧн школа саԁын унҗык пісар саԁыԍ? 5. Ӧԏі кујӧԁа муыԍ чукӧрмӧма 12 суслан ԍу. Мӧԁыԍ, ԇік-жӧ сыыжԁа муыԍ, коԁӧс кујоԁалӧмаӧԍ томас-шлак сорӧн — 18 суслан ԍу. Кымын сусланӧн унҗык воӧма ԋаԋыс томас-шлак сорӧн кујӧԁалӧм муыԍ? 6. Кар-шӧрын 18 каменнӧј, ԁа 18 пу керка. Пӧжар-бӧрын пу стрӧјбаыԍ коԉі сӧмын 1 керка, каменнӧјԍыс 17. 1) Кымын пу ԁа кымын каменнӧј керка сотчӧма пӧжар-ԁырјі? 2) Кымын керкаӧн каменнӧјыс ещажык сотчӧма пу-ԁорԍыс? !19. 1. Чінтӧј 19 паԉічыԍ 7 паԉіч. Колӧ оз раԅны ԃеԍатка, аԉі торја паԉічјас тырмасны? 2. Тӧԁмалӧј коԉассӧ со кущӧм кык лыԁјасыԍ: 19 — 8, 19 — 2, 19 — 18. 19 — 11, 19 — 10, 19 — 5, 19 — 4, 19 — 14, 19 — 13, 19 — 6. !20. 1. Чінтӧј 20-ыԍ 7-ӧс. Лоас боԍтны 2 ԃеԍатка, мӧԁ ногӧн-кӧ 20 паԉіч. Меԁым чінтыны сеԍ 7 паԉіч, ковмас 1 ԃеԍаткасӧ раԅны, ԁа 10 торја паԉічԍыс чінтыны 7-ӧс. Коԉас 3. Мӧԁ ԃеԍаткаыс вӧрԅӧԁлытӧм лоӧ. Сіԇкӧ 20-ыԍ 7-ӧс чінтӧм-мыԍԏі коԉӧ ԃеԍатка — 10 ԁа 3=13. 2. 863758947 — 7 — 2 — 1 — 4 — 4 — 5 — 6 — 1 — 3 3. 289579348 — 1 — 3 — 2 — 1 — 6 — 8 — 8 — 2 — 6 4. 697836879 — 4 — 5 — 4 — 2 — 2 — 1 — 4 — 5 — 3 5. 89679645 8 — 4 — 6 — 3 — 2 — 8 — 5 — 3 — 4 — 1 6. 565987984 — 2 — 5 — 3 — 7 — 1 — 7 — 4 — 2 — 4 7. 568798293 — 5 — 6 — 8 — 1 — 9 — 6 — 2 — 1 — 2 8. 41898298 7 — 2 — 1 — 5 — 8 — - 1 — 1 — 3 — 8 — 6 9. 5 8 9 4 7 5 6 7 8 — 2 — 4 — 5 — 3 — 5 — 3 — _Ј_ — _2 — 7 10. 17 13 19 17 19 15 16 18 14 — 3 — 5 — 7. — 1 — 3 — 4 — 2 — 1 — 1 11. 13 12 14 17 11 12 16 11 10 — 5 — 8 — 7 — 8 — 4 — 5 — 7 — 5 — 1 12. 15 16 14 10 15 16 14 13 12 — 7 — 9 — 8 — 8 — 9 — 8 — 5 — 7 — 9 13. 11 15 14 12 13 17 10 12 13 — 6 — 8 — 9 — 3 — 6 — 9 — _2 — _7 — 8 14. 14 12 15 10 13 14 18 15 10 — 9 — 6 — 6 — 5 — 4 — 8 — 9 — 7 — 9 15. 18 11 10 12 17 13 11 16 11 — 5 — 4 — 8 — 7 — 8 — 9 — 9 — 7 — 6 16. 14 16 11 10 13 17 11 10 18 — 8 — 9 — 5 — 6 — 4 — _9 — 7 — _4 — 9 17. 18 12 15 11 13 10 14 12 19 — 6 — 5 — 8 — 2 — 7 — _9 — -_5 — 3 — 8 18. 10 14 11 14 12 16 12 17 13 — 6 — 7 — 9 — 9 — 8 — 7 — 4 — — 8 — 9 19. 11 15 14 13 12 11 10 14 13 — 3 — 8 — 7 — 5 — 6 — 2 — 7 — 6 — 8

§ 23. Чінтавны велӧԁчӧм.

[30-ӧԁ ԍерпас.] 1. Кыщов шӧрӧ гіжӧј 9-ӧс; інԁӧј сеԍԍа беԃторјӧн 18 вылӧ ԁа 9-сӧ 18-ԍыс чінтӧј; віԍталӧј уна-ӧ коԉас. Сы-бӧрын кыщов-сајса мӧԁ лыԁ-вылӧ інԁӧј ԁа бара 9-ӧс сеԍ чінтӧј. Віԍталӧј коԉассӧ. Сіԇ чінталӧј 9-ӧн став кыщов-сајса лыԁјасԍыс, шуалӧј коԉассӧ. 2. Кыщов-піас 9-ыс-пыԃԃі гіжӧј 8; вӧчӧј воԇԇа-мозыс: быԁ кыщов-сајса лаԁыԍ чінтӧј 8-ӧн, віԍтавлӧј коԉассӧ. 8. Таԇі велӧԁчӧј чінтавны кыщов-піыԍ лыԁ вежлалӧмӧн: 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1. Гіжӧј тајӧ віԅјассӧ, јуаԍан пасј ас-пыԃԃіыс пукталӧј лыԁјас: 4. 7+?=16 8+?=16 9+?=11 5. 8+?=17 7+?=15 8+?=10 6. 3+?=10 6+?=18 8+?=15 7. 9+?=13 3+?=11 7+?=11 8. 6+?=12 9+?=17 8+?=16 9. 5+?=19 6+?=20 4+?=20 Гіжӧј ӧткоԃалӧмсӧ, јуаԍан пасјасыс-пыԃԃі пуктӧј лыԁјас: 10. 15 — 7=? 16 — 8=? 18 — 9=? 11. 11 — 6=? 13 — 4=? 15 — 4=? 12. 10 — 5= ? 12 — 7= ? 12 — 3=? 13. 12 — 4=? 11 — 2=? 14 — 5=? 14. 14 — 7=? 10 — 4= ? 11 — 4=? 15. 19 — 5=? 20 — 7= ? 20 — 3=? Лӧԍӧԁӧ јуаԍанјас, ԁа сы-вылӧ воча віԍталӧмјас. 16. Ваԋалӧн вӧлі 12 ԍар; 4-ӧс сіјӧ воштіс. 17. Васуԋ Іванлӧн вотӧмаӧԍ 19 кілограмм пув, Јепрем Ԍеԋалӧн 6-ӧс. 18. Борјын быԁмӧ 19 ԇоріԇ; 8 ԇоріԇ на-пыщкын гӧрԁ. 19. Ісполкомлӧн 12 ӧшіԋ, школалӧн... 20. Кык лыԁ ӧтлаалӧмыԍ лоӧ 19; ӧԏілыԁыс 18... 21. Кущӧмкӧ лыԁ-ԁінӧ соԁтӧмаӧԍ 12-ӧс, лоӧма 19. 22. Вежајјаслӧн быԁ во мусӧ јона ԋебԅӧԁӧны, кујӧԁалӧны; чожӧјаслӧн &ӧз. Вежајјаслӧн быԁ во уна ԁа бур ԋаԋ воӧ; чожӧјаслӧн оз. Таво мыј-паԍта муыԍ чожӧјаслӧн воіс 1 кілограмм ԋаԋ, вежајјаслӧн сы-паԍта муԍыԍ воӧма 20 кілограмм. 23. 20 кілограмм ԋӧбӧм картупеԉыԍ бӧрјыԍԍӧма 2 кілограмм сіԍ картупеԉ. 24. Арын јӧртӧԁӧ кіԍтісны 19 мешӧк ԍу. Во-чӧж сеԍ ԋаԋтӧ ԍојісны. Мӧԁ во ар мурталігӧн лоӧма сен сӧмын 3 мешӧк ԍу. §24. Бӧрӧн лыԃԃӧм.

1. Боԍтӧј 17 паԉіч (кӧрталӧм 10 паԉіч ԁа торја 7 паԉіч), чінтӧј сеԍ 2-ӧс. Кымын паԉіч коԉӧ? 2. 19-ԍаԋ чінталӧј пыр 2-ӧн, шуалӧј, уна-ӧ коԉас.

Лыԃԃӧј бӧрӧн. 3. 18-ԍаԋ 2-ӧн коԉалӧмӧн. 4. 17-ԍаԋ 3-ӧн коԉалӧмӧн. 5. 17-ԍаԋ 4-ӧн коԉалӧмӧн. 6. 19-ԍаԋ 4-ӧн коԉалӧмӧн. 7. 16-ԍаԋ 5-ӧн коԉалӧмӧн. 8. 18-ԍаԋ 5-ӧн коԉалӧмӧн. 9. 20-ԍан 5-ӧн коԉалӧмӧн. 10. 19-ԍаԋ 3-ӧн коԉалӧмӧн. 11. 18-ԍаԋ 3-ӧн коԉалӧмӧн. 12. 18-ԍаԋ 4-ӧн коԉалӧмӧн. 13. 16-ԍаԋ 4-ӧн коԉалӧмӧн. 14. 17-ԍаԋ 5-ӧн коԉалӧмӧн. 15. 19-ԍаԋ 5-ӧн коԉалӧмӧн. 16. 19-ԍаԋ 6-ӧн коԉалӧмӧн. 17. 23-ыԍ чінтӧј 9-ӧс. Кымын коԉо? Тајӧс вӧчӧј паԉічјасӧн. Боԍтӧј 2 ԃеԍатка паԉіч ԁа нӧшта 4 паԉіч. Ӧԏі ԃеԍаткасӧ раԅӧј, сорлалӧј 4 паԉічыскӧԁ. Тіјан лоас 1 ԃеԍатка ԁа 14 паԉіч. Раԅӧм паԉічјасԍыс торјӧԁӧј 9 паԉіч; коԉас 5. Ставыс коԉӧ 1 ԃеԍатка ԁа 5 паԉіч, 15 паԉіч. Сіԇкӧ, 24 — 9=15.

Уна-ӧ коԉас. 18. 24 — 8? 36 — 9? 55 — 7? 68 — 9? 24 — 5? 36 — 7? 43 — 8? 56 — 8? 19. 55 — 6? 46 — 8? 32 — 4? 27 — 8? 55 — 7? 63 — 8? 65 — 6? 45 — 7? 20. 75 — 6? 85 — 7? 95 — 8? 35 — 9? 46 — 7? 43 — 9? 28 — 9? 22 — 9? 21. 52 — 5? 63 — 4? 74 — 5? 82 — 6? 92 — 8? 71 — 3? 62 — 5? 73 — 9? 22. Кык суԍеԁ — Ӧнԁреј ԁа Бӧріс гӧрісны ӧтыжԁаӧн коԍкӧм мујас. Ӧнԁрејыс гӧріс мај тӧлыԍын, Бӧрісыс — јуԋын. Кујӧԁсӧ најӧ ӧтмынԁа петкӧԁісны, муныс ӧԏілаын. Уҗалісны аԍныс. Ӧнԁрејлӧн воіс сіјӧ му вылыԍ 42 кілограмм ԍу ԁа 92 кілограмм іԇас; Бӧріс чукӧртӧма аслас му-вылыԍ ԋаԋсӧ 8 кілограммӧн, іԇассӧ 20 кілограммӧн ещаҗык Ӧнԁрејыԍ. Кымын кілӧграмм ԋаԋ ԁа кымын кілограмм іԇас воӧма Бӧріслы? Коԁыс бурҗык: воԇ гӧрӧмыс, аԉі ԍорыс? § 25. Гырыԍ ԍӧм посԋі ԍӧм-вылӧ вежлалӧм-јылыԍ заԁачајас. 1. Ме уҗјӧза теԁ 3 ур. На теԁ 5 ур, вај мем зԁача. 2. 10 урыԍ боԍт 6 ур. Коԉассӧ вај зԁача. 3. 50 урыԍ боԍт 36 ур. Коԉассӧ вај зԁача. 4. Мем колӧ ԍетны теԁ 78 шајт. Вај зԁача 85 шајтыԍ-&Уна-ӧ колӧ зԁача. 5. Ме ԋӧбаԍі 13 шајт ԁон. Ԍӧмӧј менам 25 шајт. Уна-ӧ мем ԍетасны зԁача? 6. Пуктас кӧјԁысјасыԍ колӧ мынтыны 35 шајт. Уна-ӧ ԍетасны зԁача 50 шајтыԍ? 7. Налӧ тіјанлы 50 шајт вајӧ мем 42 шајт ԁон пӧштӧвӧј марка. Уна-о ԍетасны зԁача? § 26. Заԁачајас соԁталӧм ԁа чінталӧм-вылӧ. Арталӧј, кущӧм лыԁ колӧ пуктыны јуаԍан пасјас-пыԃԃі, гіжалӧј најӧс. 1. 8 + 6 — 2=? 5. 19 — 3 — 3=? 2. 2+9 — 4=? 6. 17 — 8 — 6=? 3. 7 + 2 — 8=? 7. 18 — 9 — 4=? 4. 8 + 6 — 9=? 8. 16 — 8 — 3=? 9. 8 — 2 + 3=? 13. 9 — 2 — ?=4. 10. 9 — 6 + 5= ? 14. 8 — 1 — ?=2. Н. 7 — 2+8=? 15. 7 — 2 — ?=1. 12. 5 — 2 + 6=? 16. 6 — 1 — ?=4. 17. 36 — 9 — 8=? 21. 75 — 6 — 5==? 18. 45 — 8 — 9=? 22. 84 — 9 — 8=? 19. 52 — 6 — 4=? 23. 92 — 7 — 9=? 20. 31 — 7 — 5=? 24. 30 — 8 — 6=? 25. 36 — 9 + 3 = ? 29. 32 — 8 + 5 = ? 26. 48 — 9+6 = ? 30. 40 — 7 + 4 = ? 27. 73 — 8 + 5 = ? 31. 39 — 5 + 9 = ? 28. 24 — 6+7 = ? 32. 60 — 8 + 5 = ? § 27. Уна пӧлӧс заԁачајас. 1. Креԍԏаԋінлӧн 20 мешӧк картупеԉ; 5 мешӧк торјӧԁіс кӧјԁыс-вылӧ, мукӧԁсӧ лӧԍӧԁіс ԍојны. 1. Кымын мешӧк картупеԉ лӧԍӧԁіс сіјӧ ԍојны? 2. Кымын мешӧк картупеԉ верміс торјӧԁны кӧјԁыс-вылӧ, ԍојныс-кӧ коԉіс 2 мешӧкӧн ещаҗык? 2. Арын 4 чеԉаԃ кајісны вӧрӧ пув вотны. 1 вотіс пувсӧ 2 наберушка тыр; 2-ӧн, морт ӧԏі паберушкаӧн сыыԍ унҗык; 4-ӧԁыс ӧԏі наберушкаӧн воԇԇаԍыс ещаҗык. Кымын наберушка пув вотісны најӧ ставӧн? 3. Тулысын велӧԁыԍ 20 велӧԁчыԍкӧԁ мӧԁісны расӧ. 3 велӧԁчыԍ муԇісны, ԁа бергӧԁчісны бӧр гортас. Кымын велӧԁчыԍ ветліԍ расӧԇ? 4. 3 ԁеԏіна мунісны корӧԍ перјавны. Ӧԏі перјаліс 15 корӧԍ, мӧԁ 17-ӧс, којмӧԁ 10-ӧс. а) Кымын, корӧԍ перјіалсны најӧ ӧтлаын? б) Најӧ перјалӧм корӧԍыԍ выԉ воӧԇ віԇісны 36 корӧԍ. Кымын корӧԍ коԉі выԉ во-вылӧ? 5. Сыктывԁін карӧ воԇԇа лунас воіс 4 парокоԁ, мӧԁас 5. Тајӧ-жӧ кык лунас муніс сеԍ 6 парокоԁ. Кымын парокоԁ коԉі Сыктывԁін карӧ? 6. Ԋӧбісны сов, ԍетісны 20 шајта ԍӧм. Ԋӧбыԍыԍлы 5 шајт бӧр ԍетісны. Уна-ӧ ԁон ԋӧбӧмаӧԍ совсӧ? 7. Пу-вылын пукалӧны 7 рака ԁа 5 чавкан. Кымын лебач пу-вылын. Кымынӧн ракаыс унҗык чавкан-ԁорԍыс? 8. Вурԍан машіна ԋӧбігӧн Ԉуԃміла Анна уҗԁылӧма 20 шајт; 14 шајтсӧ аскінас-жӧ бӧр мынтӧма. Кымын шајт нӧшта коԉі сылы мынтыны? 9. Јӧрын вӧлі лептӧма 8 граԁ. 3 граԁыс лоӧма вывті паԍкыԁ, сіјӧс гӧрісны, ԁа вӧчісны выԉыԍ 4-ӧс. Кымын граԁ лоі јӧрын? 10. Лавкаӧ тӧвар ԋӧбӧны ԁонтӧг, вузалӧны ԁонӧнҗык. Коԉас &сӧм-вылас віԇӧны прікашщікјасӧс ԁа мукӧԁ лавкаса служашщејјасӧс. Шуам, кілограмм кущӧмкӧ тӧвар ԋӧбісны 18 шајттыԍ&, вузалісны 20 шајтыԍ. Кымын шајт воас сеԍ служашщејјасӧс віԇны? 11. Сӧстӧм вежӧсын 9 улӧс, пыр олан вежӧсын 3 улӧсӧн ещаҗык. Кымын улӧс пыр олан вежӧсын? 12. Ԃеԋӧ пілӧн волі 10 кыснан. Сіјӧ ԋӧбіс нӧшта 10-ӧс. 6 кыснан воші. Кымын кыснан коԉі Ԃеԋӧ пілӧн? 18. Ӧԏі коԉча-јылын ӧшаліс 11 кԉуч; 2 кԉуч на-пыщкыԍ щыкі — ԍетісны лӧсӧԁны, 1 кԉуч жугалӧм шкапыԍ ԇікӧԇ боԍтісны. Кымын кԉуч коԉі коԉча-јылӧ? 14. Мішӧ Ԍтепанлӧн коԉан во быԁтӧмаӧԍ 3 кукаԋ ԁа 1 ӧшпі; таво — 2 кукаԋ ԁа 1 ӧш пі. Кымын том скӧт быԁмӧ Міша Ԍтепанлӧн? 15. Чірк Ԍемӧ ԋӧбӧма 8 порԍ пі. 5 порԍ піӧԍ щӧгӧԁӧмаӧԍ начкӧм-вылӧ, мукӧԁсӧ коԉӧмаӧԍ рӧԁ-вылӧ. Бӧрынҗык сіјӧ нӧшта 10 порԍ пі ԋӧбӧма. Кымын порԍ ԁа порԍ пі лоі &чірк Ԍемӧлӧн? 16. Саԃітісны 7 кыԇпу. На-пыщкыԍ 2 пу кулі. Кӧԅајіныс најӧс шыбітіс, на местаӧ выԉјасӧс пуктіс ԁа нӧшта 3 пу соԁтіс. Выԉ пуктӧм пујасԍыс 1 бара кулі. Кымын ловја пу лоі саԁын? 17. Выԉгортын коԁјісны каԅеннӧј јукмӧс. Меԁ-воԇԇа луннас коԁјісны 9 метр җуҗта, мӧԁас 3 метрӧн ещаҗык, којмӧԁас 3 метрӧн ещаҗык мӧԁ лунја-ԁорԍыс. Җуҗыԁ-ӧ јукмӧс коԁјісны 8 лунӧн? 18. Кущӧм лыԁ ічӧтҗык 19-ыԍ 5-ӧн? 19. 10-лӧн ԁа 6-лӧн суммаыс кымынӧн унҗык коԉасԍыс? 20. Ԍівер &Јванлӧн вылі суԁтаас 12 улӧс, уліас 8. Кымын став улӧсыс? Кымын улӧсӧн улі суԁтаас ещаҗык вылысԍыс? 21. Кӧрӧбын 12 ԃужіна перӧ; на-пыщкыԍ зонпосԋі велӧԁчыԍјаслы ԍеталісны 3 ԃужіна ԁа нывпосԋі велӧԁчыԍјаслы 2 ԃужіна перӧ. Кымын ԃужіна перӧ коԉі кӧрӧбкаӧ? 22. Міԏалы ԃужіна перӧ-пыԃԃі вузаԍыԍ торкԍӧмӧн 1 перӧӧн унҗык ԍетӧма. На-пыщкыԍ Міԏа 4 перӧ ԍетіс чојыслы. Кымын перӧ коԉі Міԏалӧн? 23 Ӧԏі іԁ кӧԇан му-вылӧ кіԍкавны коԉӧма 6 мешӧк мубурмӧԁан порошкі (суперпоспат), мӧԁӧ 7 мешӧк. Кымын мешӧк суперпоспат нӧшта коԉӧ, ԋӧбӧма-кӧ вӧлі 15 мешӧк? 24. Керкаын улі суԁаас 8 вежӧс, выліас 6. Кымын вежӧсӧн выліас ещаҗык? Кымын вежӧс кыкнан суԁтаас? 25. Креԍԏанка мӧԁӧԁӧма карӧ вузавны 16 кілограмм лук; ӧԏілы вузалӧмаӧԍ 5 кілограмм лук, мӧԁлы 4. Кымын кілограмм лук коԉӧма вузавны? 26. Макԍім Ӧԉӧшлӧн 8 мӧс ԁа 3 кукаԋ. На-пыщкыԍ вузалісны 2 мӧс ԁа 1 кукаԋ. Кымын мӧс ԁа кукаԋ коԉі Макԍім Ӧԉӧшлӧн? Кымын мӧс коԉі? Кымын кукаԋ коԉі? 27. Берег-ԁӧрын товјіс 15 пыж. Ва воԍԍӧм-бӧрын вајісны нӧшта 5 пыж. Тӧвјан пыжјасԍыс 3 пыж нуісны ԇоԋтыны. Кымын пыж коԉі берег-ԁорӧ? 28. Ваԋалӧн вӧлі 18 преԋік; 10 преԋік сіјӧ ԍетіс чојыслы, 5-ӧс ԍојіс ачыс, 1 шыбітіс, бакшаԍӧма-ԁа. Кымын преԋік нӧшта коԉі Паԋалӧн? 29. Меԁ-воԇԇа 2 рынышыԍ уԍі 8 мешӧк ԍу, мӧԁ 2 рынышыԍ 9 мешӧк ԍу. Став ԍусӧ кіԍтісны јӧртӧԁӧ. Кымын мешӧк ԍу кіԍтісны јӧртӧԁӧ? 80. Мірон Ваԍӧлӧн вӧлі 20 ыж. 10 ыж сіјӧ вузаліс, сеԍԍа 8 баԉа ԋӧбіс. Кымын ыжа-баԉаа лоі Мірон Ваԍӧлӧн? 31. 19-ыԍ чінтӧј 13-ӧс; коԉаԍ-ԁінас соԁтӧј 7-ӧс. Уна-ӧ лоӧ? 32. Прокӧ Мішкалӧн 20 гектар му. 4 гектар-вылын шобԁі, 5-ын іԁ, 1-ын картупеԉ, 6-ын бобӧԋаԋ, мукӧԁыс коԍкӧм. Кымын гектар му коԍкӧм-улын? 83. Ԋӧбісны 20 пожӧм кер. Војԁӧр піԉітісны ԏӧс-вылӧ 7 кер, сеԍԍа 9-ӧс. Кымын кер коԉі піԉіттӧм? 34. Кыт-ԍурӧ керка-пыщкӧс лӧԍӧԁны-ԇоԋтавны вајісны 20 ԏӧс; 1 вежӧс ԅоԋтавны муніс 5 ԏӧс, мӧԁӧс&-7-ԏӧс. Кымын ԏӧс нӧшта коԉі? 35. Общественнӧј лавкаын 3 шԉенлы рытын вузалісны тӧвар: 7 шајт ԁон, 5 шајт ԁон ԁа 8 шајт ԁон. Сіјӧ-жӧ каԁнас 3 мортлыԍ ԋӧбісны тӧвар: 4 шајт ԁон, 10 шајт ԁон ԁа 3 шајт ԁон. а) Уна-ӧ ԁон вузалісны тӧвар рытын? б) Уна-ӧ ԁон ԋӧбісны тӧвар рытын? в) Кымын шајт ԁон унҗык вуза&ԉісны тӧварсӧ? 36. Мыј лоӧ коԉаскӧԁ, чінансӧ-кӧ ыжԁӧԁам 5-ӧн? 37. Мыј лоӧ коԉаскӧԁ, чінтыԍсӧ-кӧ ыҗԁӧԁам 4-ӧн? 38. Мыј лоас коԉаскӧԁ, чінансӧ-кӧ чінтам 8-ӧн? 39. Мыј лоас коԉаскӧԁ, чінтыԍсӧ-кӧ чінтам 2-ӧн? 40. Мыј лоӧ коԉаскӧԁ, чінансӧ-кӧ ԁа чінтыԍсӧ ӧткоԃ лыԁӧн чінтам ԉібӧ соԁтам, шуам: 2, 6, 10-ӧн.

§ 28. Ԍӧкта тӧԁмалӧм.

[31-ӧԁ ԍерп&ос.] 1. Пуктӧј ӧԏі вескі-таԍті-вылӧ 1 кілограмма гіра, мӧԁас кабала мешӧк. Сеԍԍа сетчӧ кабала мешӧкас ԋӧжјӧԋік кіԍтӧј лыа; кіԍтӧј кытчӧԇ оз сувтны кык таԍті ӧтвеԍтӧ. Уна-ӧ лоӧ лыаыс кабала мешӧкын. 2. Лыа тыра кӧшӧԉ боԍтӧј таԍтіыԍ, пуктӧј сы-пыԃԃі турун. Лӧԍӧԁӧј, меԁ таԍтіјасыс бара ӧтвеԍтынӧԍ вӧліны. Кымын кілограмм турун ӧшӧԁіԁ ті? 3. Боԍтӧј 2 кілограмма гіратӧ, пуктӧј сы-пыԃԃі ӧшӧԁлӧм лыатӧ; ӧтвеԍтынӧԍ-ӧ лоӧны таԍтіјас? 4. Уна-ӧ лоі міјан лыа? Уна-ӧ лоі турун? Кымын кілограмм ԍӧкта лыа ԁа турун ӧтлаын? 5. Пуктӧј ӧԏі таԍтіас 1 грамм, мӧԁас — ӧтвеԍтӧ вотӧԇ, кіԍтӧ лыа. Уна-ӧ лыа ӧшіԁ? § 29. Рімскӧј лыԁпасјас. 32-ӧԁ ԍерпаԍ. 1. Шуалӧј: ӧԏі, кык, кујім, ԋоԉ, ԉібӧ вітӧԇ ӧԏітӧм, віт, пасјалӧј: ӧԏі I; кык ІІ: кујім III: ԋоԉ ԉібӧ вітӧԇ ӧԏітӧм IV, віт V; Бӧрја пасын 1 гіжԍӧ V воԇвылас: І-пӧ чінтыԍԍӧ V-ыԍ. 2. Віԇӧԁлӧј часі-вылӧ: лыԁпасјассӧ сен пасјалӧма тащӧм пасјасӧн. Тајӧ пасјассӧ лӧԍӧԁлӧмаӧԍ рімԉанајас, сы-вӧсна шуԍӧны рімскӧј пасјасӧн. Міјан пасјасным арабјасԍаԋ воӧма, арабјас лӧԍӧԁлӧмаӧԍ; сы-понԁа шуԍӧны арабскӧј пасјаеӧн. 3. Воԇӧ лыԃԃамӧј: шуӧј віт, пасјӧ V; шуӧј квајт, ԉібӧ віт ԁа ӧԏі, пасјӧј VI — віт ԁа ӧԏі бӧрвылас; ԍіԅім ԉібӧ віт ԁа кык VII; кӧкјамыс, ԉібӧ віт ԁа кујім: VІІІ; ӧкмыс, ԉібӧ ԁасӧԇ ӧԏітӧм: IX; ԁас: X. 4. Воԇӧ: ԁас ӧԏі, ԉібӧ ԁас ԁа ӧԏі: XI; ԁас кык, ԉібӧ ԁас ԁа кык: XII; ԁас кујім, ԉібӧ ԁас ԁа кујім: ХІІІ; ԁас ԋоԉ, ԉібӧ ԁас ԁа ԋоԉ: XIV; ԁаԍ віт, ԉібӧ ԁас ԁа віт XV; ԁас квајт, ԉібӧ ԁас ԁа квајт: XVI; ԁас ԍіԅім, ԉібӧ ԁас ԁа ԍіԅім XVII; ԁас кӧкјамыс, ԉібӧ ԁаԍ ԁа кӧкјамыс: XVIII; ԁаԍ ӧкмыс, ԉібӧ ԁас ԁа ӧкмыс ХІХ; кыԅ, ԉібо ԁас ԁа ԁас: XX. 50 пасјыԍԍӧ L шыпасӧн, 100 — С шыпасӧн. 5. Віԇӧԁӧ часі-вылӧ; віԍталӧј, уна-ӧ етіјӧ лоӧ? (Інԁавны лыԁпасјас-вылӧ); 30. Каԁ лыԁ. Сеԋԏаб 1922 г. Јанвар Певраԉ Март Апреԉ Мај Јуԋ Јуԉ Август Ԍеԋԏаб Окԏаб Нојаб Ԁекаб Вӧскрес. Выԉԉун Воторн. Ԍереԁа Чеԏверк. Пекԋіча Субӧта 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 24 18 25 19 26 20 27 21 28 22 29 23 30 33-ӧԁ ԍерпас. 1. Кымын лун вежонын? Віԍталӧј ԋімјассӧ. 2. Кымын вежон тӧлыԍын? 3. Кымын тӧлыԍ воын? Віԍталӧј ԋімјассӧ. 4. Талун мыј луныс? Тӧрыт мыј вӧлі луныс? Аскі мыј луныс? 5. Кущӧм тӧлыԍ ӧні? Таӧԇ кущӧм тӧлыԍ вӧлі? Та-бӧрын кущӧм тӧлыԍ лоӧ 6. Кымынӧԁ лун талун тӧлыԍыслӧн? 7. Кымын час суткіын? 8. Кымынӧԁ часын ті воԁалаԁ? 9. Кымынӧԁ часын четчалаԁ? 10. Кымын часын асылын завоԃітчӧ школаын велӧԁчӧм? Кымынӧԁ часын завоԃітамӧ велӧԁчыны ӧбӧԁ-бӧрын?. 11. Уна-ӧ каԁ ԍетчӧ шојтчӧг-вылӧ урӧкјас костын? 12. Уна-ӧ каԁ ԍетчӧ ӧбӧԁ-вылӧ? 13. Кымын часын лыԃԃыԍԍӧ луншӧр? Кымын часын лыԃԃыԍԍӧ војшӧр? 14. Кымын час коԉі 9 час асывԍаԋ луншӧрӧԇ 15. Кымын час коԉі луншӧр-бӧрын 1 часԍаԋ 4-ӧԇ, ԉібӧ кыԇ мӧԁ ног шуасны: 13 часԍаԋ 16 часӧԇ? 16. Кымын часӧн лун ті велӧԁчаԁ школаын? 17. Віԇӧԁлӧј часі-вылӧ: ӧԏі стрелкаыс куԅҗык. Куԅҗыкыс петкӧԁлӧ мінутјас, щуԍӧ мінут стрелкаӧн; мӧԁыс інԁалӧ час лыԁ, шуԍӧ час стрелка. Быԁ часын 60 мінут. 18. Рісујтӧј часі, мінут стрелкасӧ лӧԍӧԁӧј ХІІ-вылӧ. Час стрелкасӧ пыр ӧтарӧ вешталӧј воԇӧ: І, ІІ, ІІІ, IV, VІІІ, X час-вылӧ; быԁ вештӧмын шуӧј кымын час. 19. Рісујтӧј час стрелкасӧ ХІІ-а I часа-костас, мінут стрелкасӧ новлӧԁлӧј часыԍ-часӧ, шуалӧј, уна-ӧ лоӧ. 20. Час стрелкасӧ коԉӧј ХІІ-а I часа-костас, мінут&сӧ уліса часіыслыԍ (кӧԉӧсатӧм) вештӧј V-сајӧ мӧԁ јукӧнач. Кымынӧԁ час лоӧ? 21. Віԇӧԁӧј ԍерпас-вылӧ. Кымынӧԁ час воԇԇа часі-вылас? 22. Кымынӧԁ час мӧԁ часі-вылын? 23. Кымынӧԁ час којмӧԁ часі-вылас? 24. Рісујтӧј часі, стрелкајасыс меԁ петкӧԁлісны 40 мінут 6-ӧԁ час-вылӧ. 25. Суткіын лыԃԃыԍԍӧ 24 час, часі-вылын сӧмын 12 час. Кыԇ-нӧ 24-ыс артмӧ? — Со кыԇі: војшӧр каԁԍаԋ луншӧр каԁӧԇ пӧраыс шуԍӧ асылӧн; луншӧр каԁԍаԋ војшӧр каԁӧԇ — рытӧн. Асја каԁас ԁа рытја каԁас 12 часӧн. Лун шӧрԍаԋ 4 часӧԅ лыԃԃігӧн соԁталӧны „луншӧр-бӧрын; 4-ԍаԋ воԇӧ“ рытын. Шуам: луншӧр-бӧрын 2 часын, луншӧр бӧрын 3 часын, с. в; сеԍԍа 5 час рытын, 7 час рытын, 10 час рытын, с. в. Меԁ онҗык торкԍав часіјасӧн, ӧні мӧԁ-ног лыԃԃӧны: војшӧрԍаԋ војшӧрӧԇ — 1 ч. 24-ӧԇ. Луншӧр-бӧрын оз-ԋін 1 час шуны, а шуасны 13 час, сеԍԍа 14, 15, 16, с. в. 10 час рыт-пыԃԃі шуасны 22 час, сеԍԍа лоас 23 час, војшӧр каԁ, ԉібӧ 24 час. 26. Кымын час кост часі-вылын? 27. Кымын мінут кост часі-вылын? 28. Мінут стрелка кыщовтіг-кості уна-ӧ вешјас час стрелкаыс? 29. Час стрелка мінут-кост вуҗіг-чӧж уна-ӧ вешјас мінутнӧј стрелкаыс?

§ 31. Ӧктӧм.

[31-ӧԁ ԍерпас.]

2-ӧн 3-ыԍ — 3-ӧн 2-ыԍ мынԁа. 2 х 3 = 3 x 2. 1. Боԍтӧј 6 паԉіч, јукӧј чукӧрјасӧ; быԁ чукӧрӧ пуктӧј 3 паԉічӧн. Кымын чукӧр лоіс? Уна-ӧ лоӧ 2-ыԍ 2-ӧн? 2. Боԍтӧј нӧшта 6 паԉіч, јукӧј 2 паԉічӧн. Кымын чукӧр лоіс? Уна-ӧ лоӧ 3-ыс 2 паԉічӧн? 3. Ӧні ті аԁԇанныԁ: 2-ӧн 3-ыԍ ӧтмынԁа 3-ӧн 2-ыԍкӧԁ. 4. Петкӧԁлӧј ԍерпас-вылыԍ, мыј 2 віԅын 3 јурӧн лоӧ 6 јур турун, 3 гоз пуын (3 віԅ 2 пуӧн) 6 пу-жӧ. 5. Петкӧԁлӧј кубікјас-вылын (34-ӧԁ ԍерпас), мыј лыԁыс налӧн лоӧ ӧтмынԁа: пуктаԁ-ӧ 2 кубікӧн 3 віԅӧ аԉі 3 кубікӧн 2 віԅӧ. 6. Боԍтӧј нӧшта 6 кубік. Вајӧ мем сеԍ 3 кубік; нӧшта вајӧ 3 кубік. Кымын пӧв ԍетіԁ мем 3 кубікӧн? Уна-ӧ лоас 3-сӧ-кӧ бостам кык-пӧв? 7. Боԍтӧј 6 кубік. Вајӧ мем 2 кубік, нӧшта вајӧ бӧрја 2-сӧ. Кымын-пӧв ԍетіԁ 2 кубікӧн? Уна-ӧ лоӧ кыкӧс-кӧ боԍтан кујімыԍ? 8. Оні каԅаліԁ, мыј «2-пӧв 3 ӧтыжԁа 3-пӧв 2-кӧԁ» 9. 2-ӧн 3-ыԍ гіжԍӧ со кыԇі 2x3&3-ӧн.& 2-ыԍ гіжԍӧ таԇ 3 х 2. Ӧԏі лыԁсӧ уна-пӧв боԍтӧмыс шуԍӧ ӧктӧмӧн (умножеԋԋӧ). Октігӧн 2 лыԁ-костӧ гіжԍӧ пӧла крест X ӧктан пас. 10. Гіжӧј інԁӧм уҗсӧ ӧктан паԍјасӧн: 1X1 = 1 1X4 = 4 1X7 = 7 1Х2 = 2 1X5 = 5 1X8 = 8 1X3 = 3 1X6 = 6 1X9 = 9 лыԃԃӧј: 1-ӧн боԍтам 1-ыԍ, лоас 1, 1-ӧн боԍтам 2-пӧв, лоас 2, ԉібӧ 2-ӧн 1-ыс лоас 2; 1-ӧн боԍтам 3-пӧв, лоас 3, ԉібо 3-ӧн 1-ыԍ лоас 3, с. в. Енӧ вунӧԁӧј, мыј 1х2 — 2х1; 1х 3 = 3х1 с. в. 1. Гіжӧј інԁӧм лыԁјасӧс ӧктан пасјасӧн. 2х1 = 2 2х4 = 8 2х7=14 2х2 = 4 2 х5 = 10 2х8=16 2х3 = 6 2х6 = 12 2х9 = 18 ԍеԍԍа шуалӧј: 2-ӧн-кӧ 1-ыԍ боԍтам лоӧ 2, ԉібӧ 1-ӧн 2-ыԍ — лоӧ 2; 2-ыԍ 2-ӧн — лоӧ 4; 3-ыԍ 2-ӧн — лоӧ 6, с. в. 2. Октыԍӧмын лыԁјас торја ԋімаӧԍ; коԁсӧ ӧктӧны, сіјӧ шуԍӧ ӧктанӧн (множімоје), вымын-пӧв ӧктӧны, сіјӧ шуԍӧ ӧктыԍӧн (множіԏеԉ), коԁ лыԁ лоӧ ӧктӧм-бӧрын — шуԍӧ ӧктасӧн (проізвеԃеԋіе),& Шуам 5x2 = 10; 2 — ӧктыԍ. 5 — ӧктан, 10 — ӧктас. 3. Кыкыԍ кык ӧтыжԁа кык ԁа кыккӧԁ; 2x2 =2+ 2; 3х2 ӧтыжԁа 3+3&кӧԁ; 4х2 ӧткоԃ 4 + 4-кӧԁ, с. в. 4. Пукталӧј лыԁјас јуаԍан пасјас-пыԃԃі: 2X1 = ? 2X3 — ? 2X9 2X4 = ? 2 X7 = ? ?Х8=16 2 Х ? — 10 2 X ? =10 2 X 5 = ? ? X 6 = 12 ? X 3 = 6 2 X ? = 18 5. Саша бура уна лук керіс; 2-ыԍ пыртіс 2 куԁјӧн. Кымын куԁ лук пыртіс сіјӧ гортас? 6. Ӧԏі вежӧс ӧшіԋјасӧ колӧ 2 јашщік сԏеклӧ. Кымын јашщік сԏеклӧ ковмас 3 сещӧм вежӧс ӧшіԋјасӧ? 7. Баԏлы колӧ ԋӧбны 2 пілы морт ӧԏі гоз сапӧгӧн. Јуалӧј мыјкӧ та-јылыԍ; віԍталӧј воча. 8. Вера тӧвбыԁӧн кыіс 10 гоз чувкі. Кымын чувкі сіјӧ кыіс ставсӧ? 9. Вајісны пошта 6 параӧн. Кымын вӧлӧн вајісны поштаӧс? 10. Анԁруша вӧлӧн летчіс карӧ. Карӧԇ најӧ ԍікԍаԋ 7 кіломеԏр. Рытлаԋыс бӧр сіјӧ локтіс вӧлӧн. Кымын кілометр муніс сіјӧ вӧлӧн? 11. Лӧԍӧԁӧј аԍныԁ кущӧмкӧ заԁача ӧктӧм-вылӧ. Решітӧј сіјӧс. 12. Му-вылын гӧрӧны 8 плугӧн, быԁ плугӧ ԁоԃԃалӧмаӧԍ 2 вӧв. Кымын вӧлӧн гӧрӧны му-вылын? 1. 3X1=3 3X4 = 12 3X7 = 21 3 X 2 — 6 3X5 = 15 3X8 = 24 3 X 3 = 9 3X6=18 3X9 = 27 Кущӧм ӧктасјас таԍ тӧԁсаӧԍ-ԋін тіјанлы? 2. Уна-ӧ лоас 2-ыԍ 3, іԉі кујімӧс-кӧ боԍтам кык-пӧв; 3X2 Ӧктас-ԁінас нӧшта 3-ӧс соԁтӧј; уна-ӧ лоас кујімыԍ кујім 3 X 3? 3. Уна-ӧ лоас 2-ыԍ 4, лібӧ кык-пов& ԋоԉ; 4x2? Ӧктас-ԁінас соԁтӧј нӧшта ԋоԉӧс. Віԍталӧј, уна-ӧ лоас 4x3? 4. Уна-ӧ лоас 2-ыԍ 5, лібӧ кык-пӧв віт; 5x2? Соԁтӧј нӧшта 5-ӧс, Віԍталӧј, уна-ӧ лоас 5x3? 5. Сіԇ-жӧ вӧчӧј ԁа віԍтавлӧј, уна-ӧ лоас: 3X6; 3x7: 3X8; 3X9? 6. Уна-ӧ лоӧ ӧтлаалам-кӧ 6 + 6 + 6? Уна-ӧ лоӧ отлаалам-кӧ 3 + 3 + 3+3+3+3? Поԅӧ-оз тајӧјасӧс җеԋыԁҗыка гіжны? Енӧ вунӧԁӧј; 3-ыԍ 6-ӧн лоӧ сымынԁа-жӧ, мыјԁта 6-ыԍ 3-ӧн: 6 х 3= 7. Таԇ-жӧ вӧчӧј гӧгӧрвоанаӧн, мыј 3-ыԍ 7-ӧн лоӧ сымынԁа - 3x6. жӧ, мыјԁта 7-ыԍ 8-ӧн: 3 х 7 = 7х7. 8. Ԍуԍа віԍталӧј ӧктассӧ 8-ыс 3-ӧн ԉібӧ 3-ыԍ 8-ӧн; 3x9 іԉі 9x3; 3X6 іԉі 6х3; 3х4 іԉі 4х3; 3х5 іԉі 5х3; 3х7 іԉі 7х3. 9. Гіжалӧј лыԁјас јуаԍан пасјас-пыԃԃі: 3 х ? = 12; ? х 5 = 15 3х? = 37; 3х8 = ?; 3х?=18; ?х7 = 21. 10. Класын ӧԏі скамја-вылӧ поԅӧ пукԍыны 3 велӧԁчыԍлы. Кымын велӧԁчыԍ вермас пукԍыны 4 сещӧм скамја-вылӧ? 11. Пӧчӧ кыіс 3 пӧчӧн шуыԍлы кепыԍ гозјӧн. Кымын кепыԍ сіјӧ кыіс ставсӧ? 12. Му-вылӧ ректӧмаӧԍ кујӧԁ 3 віԅӧ. Быԁ віԅын 5 чукӧрӧн Кымын кујӧԁ чукӧр му-вылын? 13. Паԍӧ колӧ 2 ԃужіна кіԅ. Кымын кіԅ ковмас 3 сещӧм паԍӧ? 14. Праԅԋік лунӧ велӧԁчыԍјаслы ԍеталӧмаӧс кампет; быр& велӧԁчыԍлы 3 кампетӧн. Кымын кампет воіс 5 велӧԁчыԍлы? 15 Івӧлӧы быԁ лун вузалӧны 3 ԉітр јӧв. Кымын ԉітр јӧв вузаласны најӧ вежонӧн? 16. Кымын уҗалан лун 3 вежонын? 17. Кос пареԋча кіԍтӧмаӧс чуманјасӧ, быԁ чуманӧ 3 кілограммӧн. На-пыщкыс 5 чуман пареԋча вузалӧмаӧԍ общественнӧј лавкаӧ. Кымын кілограмм кос пареԋча вузалӧмаӧс общественнӧј лавкаӧ? 18. Ԍемӧлӧн ортча 3 му, ставыс вывті векԋыԁӧԍ, уҗавны ԍӧкыԁ гӧрыштны сіԅім-пӧвӧн і верман. Кујімнан мусӧ-кӧ ӧтлаавны, ӧԏі муӧ вӧчны — гӧрны-піԋовтны лӧԍыԁҗык лоӧ — бурҗыка мусӧ верман ԋебԅӧԁны. Кымын-пӧв еԍкӧ ковмас гӧрыштны, ӧтлааласны-кӧ 3-нан мусӧ? 19. Ӧԏі мешӧкӧ тӧрӧ 3 кілограмм шыԁӧс. Кымын кілограмм шыԁӧс тӧрас 9 сещӧм мешӧкӧ? 20. Кымын саԋԏіметр 6 ԁетсіметрын? 21. Пезмӧгын 8 арԏеԉ мунісны чері кыјны; быԁ арԏеԉын 3 пыж. Кымын пыж 8 арԏеԉлӧн? 22. Ӧԏі гектара му гӧрны колӧ 3 лун. Кымын лунӧн гӧрԍас 9 гектара му? 1. 4х1 = 4 4х4 = 16 4х7 = 28 4х2 =8 4х5 = 20 4х8 = 32 4 х 3 = 12 4х6=24 4x9 = 86 Коԁ ӧктас таԍ тіјанлы тӧԁса-ԋін? Коԁјасӧс ті онӧ-на тӧԁӧј? Велӧԁӧј најӧс. 2. Боԍтӧј 3-ыԍ 4-ӧн, арталӧј, уна-ӧ сіјӧ лоӧ? Соԁтӧј нӧшта 4-ӧс. Уна-ӧ лоӧ 4-ыԍ 4-ӧн іԉі 4X4? 3. Боԍтӧј 3-ыԍ 5-ӧн, арталӧј, уна-ӧ сіјӧ лоӧ? Соԁтӧј нӧшта ӧтчыԁ 5-ӧс. Уна-ӧ лоас 4-ыԍ 5 іԉі 5х4? 4. Боԍтӧј 3-ыԍ 6-ӧн, арталӧј уна-ӧ лоас. Соԁтӧј нӧшта ӧті 6; уна-ӧ лоас 4-ыԍ 6, 6х4=? 5. Боԍтӧј 3-ыԍ 7-ӧн, лыԃԃӧј, уна-ӧ лоас. Соԁтӧј нӧшта ӧтчыԁ 7-ӧн; уна-ӧ лоас 4-ыԍ 7, 7х4? 6. Боԍтӧј 3-ыԍ 8-ӧн; уна-ӧ лоас? Соԁтӧј нӧщта 8-ӧс; уна-ӧ лоас 4-ыԍ 8 іԉі 8x4? 7. Боԍтӧј 3-ыԍ 9-ӧн, арталӧј, уна-ӧ лоас. Соԁтӧј нӧшта 9-ӧс; уна-ӧ лоас 3-ԍ 9-ӧн ԉібӧ 9x3? 8. Енӧ вунӧԁӧј тајӧ артмӧм ӧктасјассӧ, бура јураныԁ кутӧј. 9. Віԍталӧј, уна-ӧ лоӧ 7+7+7+7? Уна-ӧ лоӧ 4+4+4+4+4+4+4? Ԋоԉ ԍіԅімыс абу-ӧ ӧтмынԁа ԍіԅімыԍ ԋоԉкӧԁ, 7 X 4=4X7? 10. Сіԇ-жӧ гӧгӧрвоанаӧн вӧчӧј, мыј 4Х8=8Х4;4Х9=9Х4. 11. Уна-ӧ лоас: 4X5; 4x7; 5x4; 4X6; 4X4; 4x8; 4X9; 6X4; 8X4; 9x4. 12. Кущӧм лыԁјас колӧ пуктавны јуаԍанпасјас-пыԃԃі: 4Х?=16; 4Х?=36; ?Х4=20; ?Х4=22; 4x7=? 13. Ԋуталӧн уна акаԋ: гырыԍыс 4, посԋіыс 3-пӧв унҗык. Кымын посԋі акаԋ Ԋуталӧн? 14. Коԉалӧн 5 картупеԉ. Быԁ картупеԉ вунԁіс сіјӧ 4 пеԉӧ. Кымын јукӧн ставые сылӧн лоі? 15. Павлуша ԁа Коԉа мунісны вуграԍны, Павлущалы шеԁі 4 јӧрш, Коԉалы 3-пӧв унҗык. Кымын јӧрш шеԁі Коԉалы? 16. Школаын 4 вежӧс, быԁ вежӧсын 8 парта кымын парта школаын? 17. Граԁјас кіԍкавны вајӧмаӧԍ ва 4 ԁозјӧ, быԁ ԁозјӧ 9 гектоԉітрӧн. Кымын гектоԉітр ва вајӧмаӧԍ 4 ԁозјӧ? [35-ӧԁ ԍерпаԍ.] 18. Баԏӧ ԋӧбӧма 4 каранԁаш, быԁ каранԁашлӧн 6 ԁорыш (пеԉӧс). Камын& пеԉӧс ԋоԉнан каранԁашыслӧн? 19. Ӧԏі вӧвлы колӧ 4 поԁков. Кымын поԁков колӧ 7 вӧвлы? 20. Школа саԁын пујассӧ саԃітӧмаӧԍ віԅјасӧн. Став віԅыс 4, быԁ віԅын 5 пуӧн. Кымын пу школа саԁын? 21. Шегјаԍісны 7 чеԉаԃ; быԁӧнлӧн налӧн вӧлі 4 шегӧн. Кымын шег вӧлі 7 мортлӧн? 22. Общественнӧј лавкаын вузалісны ԏетраԁ 9 мортлы. Быԁ ԋӧбаԍыԍ боԍтіс 1 ԏетраԃӧн. Кымын ԏетраԃ вузалісны лавкаын? 23. Прокӧ Ӧԉӧшлӧн 4 ԍорӧм ԋаԋ. Быԃ ԍорӧм мыҗӧма 8 мыҗӧԁӧн. Кымын мыҗӧԁӧн мыҗӧма став ԍорӧмсӧ? 24. Мӧсјас зев раԃејтӧны ԍојны сов. Налы быԁ тӧлыԍ поԅӧ верԁны кілограмм сов. Уна-ӧ ковмаԍ лӧԍӧԁны сов 4 мӧслы во-җын-кежлӧ? 25. Бобуллӧн 4 борԁ. Кымын борԁ 7 бобуллӧн? 26. Поԁа муныԍ мунӧ часӧн 4 кілометр. Кымын кілометр мунас сіјӧ 10 часӧн? 27. Кабала ԉістјас вунԁалӧмаӧԍ 4-пеԉӧ. Кымын сещӧм тор лоӧма 6 кабала ԉістыԍ? 28. Креԍԏанка кӧԇіс 4 кілограмм кӧнтуԍ, &вӧіс сылы 5 пӧв унҗык. Кымын кілограмм кӧнтуԍ воіс сылы? 29. Кымын метр ԋоԉӧԁ јукӧн 4 метрын? I. 5 X 1 — 5 5 X 4 = 20 6x 7=35 5X2 = 10 5 X 5 = 25 5x8=40 5 х 3 = 15 5 X 6 = 30 5X9 = 45 2. Кущӧм ӧктасјас таԍ тіјанлы тӧԁса-ԋін? 3. Віԍталӧј меԁ-воԇԇа ӧктассӧ, коԁӧс ті ен-на ӧнӧԇ тӧԁлӧј? 4. Боԍтӧј 5-ӧн 4-пӧв; арталӧј, уна-ӧ лоіс. Соԁтӧј нӧшта ӧтчыԁ 5. Кымыныԍ 5-наԁ боԍтіԁ? Уна-ӧ лоӧ 5х5? 5. Сіԇ-жӧ вӧчӧј мукӧԁ ӧктаскӧԁ, віԍталӧј, уна-ӧ лоӧ 5Х6? 5X7; 5x8; 5x9. 6. Кыԇ воԇын 4-пӧв ӧктӧм гӧгӧрвоанаӧн вӧчіԁ, сіԇ-жӧ ӧні колӧ вӧчны, меԁ велӧԁчыԍјасыԁ бура вежӧраласны, мыј 5-пӧв 7-ӧн ӧткоԃ 7-пӧв 5-ӧн-кӧԁ, іԉі 7x5 = 5x7 — 35. 7. Віԍталӧј, уна-ӧ лоӧ: 5 X 9 ԁа 9X5; 5x8 ԁа 8 X 5; 5 X 6; ԁа 6 X 5? 8. Карын 5 уԉічаын 5 пӧнар. Кымын пӧнар ставыс? 9. Ӧԏі кабала ԍӧмын 5 шајт. Кымын шајт 6 сещӧм кабала ԍӧмын? 10. Мі ветлім пес керавны. Баԏӧ пӧрӧԁаліс пујассӧ ԁа кражјаліс, мі воккӧԁ піԉіԏчім. Піԉітім 5 краж, быԁ кражыԍ вӧчім 3 чурка. Кымын чурка піԉітім ставсӧ? 11. Талун мі 5-ыԍ самӧвар пуктылім; быԁ пуктӧмӧн щај јуыԍыс вӧлі 8 мортӧн. Кымын морт јуіс щај? 12. Куртны сувтісны 5 морт. Быԁ морт куртіс 8 јур турун. Кымын јур турун куртісны ставсӧ? 13. Корԍӧмаӧԍ ԍојны 5 мортлы: быԁӧнлы пуктӧмаӧԍ 1 паԋӧн, 1 вілкіӧн, 1 іԁԋаԋӧн, 1 шӧрӧм руԇӧгԋаԋӧн ԁа 1 шаԋгаӧн. Кымын тор ставсӧ вајӧмаӧԍ пызан-вылӧ? 14. Уна-ӧ сулалӧ 8 кілограмм турун, шајтӧн-кӧ 1 кілограммыс? 15. Мішалы баԏ-мамыс быԁ вежон ԍетӧны 5 шајтӧн. Міша ԍӧм оз віԇ, чӧжӧ пуктыны кассаӧ. Кымын шајт сылӧн чӧжԍас 9 вежонӧн? 1. 6Х1=6 6X4 = 24 6X7 = 42 6x2 = 12 6X5 = 30 6X8=48 6X3 = 18 6x6 = 36 6 X 9 = 54 Кущӧм ӧктасјас таԍ тӧԁсаӧԍ-ԋін тіјанлы? 2. Інԁӧј меԁ-воԇԇа тӧԁтӧм чукӧр-вылас. 8. Ті тӧԁаԁ уна-ӧ лоӧ 5-ыԍ 6. Соԁтӧј нӧшта ӧԏі 6; уна-ӧ лоас? Уна-ӧ лоас 6-ыԍ 6, іԉі 6X6? 4. Воԇԇа-моз-жӧ корԍӧј, ыҗыԁ-ӧ лоӧ чукӧр 6 X 7; 6 X 8; 6 X 9. 5. Гӧгӧрвоана вӧчӧј, мыј 6-ыԍ 8 отыҗԁа 8-ыԍ 6-коԁ, іԉі 6 х 8= 8x6. 6. Віԍталӧј, ыҗыԁ-ӧ лоӧ ӧктас: 6X7 ԁа 7x6; 6x9;& ԁа 9 X 6; 6 X 8 ԁа 8X6. 7. Варламлӧн ӧшіԋулас быԁмӧ сетӧр 6 куст. Быԁ кустыԍ таво боԍтӧмаӧԍ 6 кілограмм сетӧр. Кымын кілограмм сетӧр боԍтӧмаӧԍ Варламлӧн сетӧр кустјасыԍ? 8. Школа јӧрным міјан веԉ ыҗыԁ; паԍтаыс 6 метр, куԅтаыс 7-пӧв унҗык. Куԅ-ӧ школа јӧрным? 9. Міјан уркутӧ 10 куӧн кӧртавлӧны, Ԍібырын сӧмын 5-ӧн. Ӧԏі Ԍібырса том-морт лӧԍӧԁӧма вузавны 6 чукӧр урку. Кымын урку сіјӧ лӧԍӧԁӧма вузавны? 10. Јуаԍан пасјас-пыԃԃі гіжалӧј лыԁјас: 6 X ? = 36; 6 X ? = 54; 6 X 7=? ? х 8=48; 6 X ? = 42. 1. 7x1 = 7 7X4 = 28 7X7 = 49 7X2X&14 7X5 = 35 7x8 = 56 7 X 3 = 21 7X6 = 42 7 X 9 = 63 Кущом ӧктасјас таԍ ті тӧԁаԁ-ԋін? Кущӧм чукӧрјас тӧԁтӧмӧԍ? 2. Боԍтӧј 7-ӧн 6-пӧв, лыԃԃӧј, уна-ӧ лоӧ? Соԁтӧј нӧшта 7-ӧс: уна-ӧ лоӧ? Уна-ӧ лоӧ 7-ыԍ 7-ӧн, іԉі 7x7? 3. Воԇԇа-мозыс вежӧралӧј, уна-ӧ лоӧ 7 x 8, 7 х 9. Енӧ вунӧԁӧј ӧктӧм лыԁјассӧ. 5&. Вӧлӧԍтын 7 тӧлӧԁчан машіна. Став машінасӧ торја ԁон-вылӧ ԍетӧмаӧԍ креԍԏаналы вӧԃітчыны 7 лун-кежлӧ. Кымын луныԍ кӧвмас& боԍтны ԁон? 5. Воԇԇајас-моз-жӧ вежӧралӧј, мыј 7-ыԍ 8-ӧн лоӧ сымԁа-жӧ, мыј-ԁа& 8-ыԍ 7-ӧн, іԉі 8x7 — 7X8. 6. Іван вунԁӧ быԁ лунӧн 9 суслан іԁ. Кымын суслан іԁ вунԁас сіјӧ 7 лунӧн? 7. Выԉгортыԍ карӧ быԁ лун летчӧԁӧны 9 ԉітр јӧв. Кымын ԉітр јӧв летчӧԁасны 7 лунӧн? 1. 8X1 = 8 8X4 = 32 8X7 = 56 8X2 = 16 8X5 = 40 8x8 = 64 8X3 = 24 8X6 = 48 8X9 = 72 2. Кущӧм ӧктасјас таԍті тӧԁанныԁ-ԋін? Кущӧмјасӧс он тӧԁӧј? 3. Тӧԁаԁ-онӧ, уна-ӧ ӧктас 7-ыԍ 8-ӧн? Сӧԁтӧј нӧшта ӧԏі 8-ӧс. Уна-ӧ лоӧ? Уна-ӧ лоӧ 8-ыԍ 8-ӧн, іԉі 8x8? 4. Сіԇ-жӧ тӧԁмалӧј, уна-ӧ лоас 8-ыԍ 9-ӧн. Уна-ӧ лоӧ 8-ыԍ 9-ӧн іԉі 9X8? 5. Вежӧралӧј воԇԇајас-моз, мыј 8-ыԍ 9-ӧн ӧтмынԁа 9-ыԍ 8-ӧн кӧԁ, іԉі 8x9= 9x8. 6. Мӧԁ-пӧв лыԃԃӧј ӧктӧм лыԃјассӧ, віԍталӧј, уна-ӧ лоӧ 8X7; 8X8; 8х3; 4X8; 6X8; 8x5; 8x9; 2x8. 7. Классын 8 велӧԁчыԍ. Быԁ велӧԁчыԍлы ԍетісны кабала 8 ԉістӧн. Кымын кабала ԉіст ԍетісны ставыслы? 8. 8 ыщкыԍ ыщкӧмаӧԍ морт 9 лунӧн. Кымын лун ыщкӧмаӧԍ најӧ ставсӧ? 1. 9X1 = 9 9X4 = 36 9X7 = 63 9X2 = 18 9X5 = 45 9X8 = 72 9X3 = 27 9X6 = 54 9X9 = 81 Віԍталӧј, кущӧм ӧктасјас таԍ ті тӧԁанныԁ-ԋін, кущӧмјас выԉӧԍ? 2. Вежӧралӧј, уна-ӧ лоӧ 9-ыԍ 9-ӧн. Ті тӧԁаԁ-ԋін. 8-ыԍ 9-ӧн лоӧ 72. Соԁтӧј нӧшта ӧԏі 9-ӧс, віԍталӧј, уна-ӧ лоас 9-ыԍ 9. Сіԇ, 9-ыԍ 9-ӧн лоас 81, іԉі 9x9 = 81. 3. Шуалӧј выԉ-пӧв со кущӧм ӧктӧмјас: 9X8: 6X9; 9x5; 9x9; 4X9: 9X3; 9x6. Вежӧралӧј, мыј 9-ыԍ 6-ӧн ԇік ӧт-ыжԁа 6-ыԍ 9-ӧн кӧԁ, іԉі 6X9= 9x6 = 54. Вӧчӧј воԇԇајас-моз. 4. Уна-ӧ ковмаӧ мынтыны 9 курӧг піыԍ, быԁ курӧг пі-кӧ сулалӧ 8 шајт? 5. Уна-ӧ ковмаԍ мынтыны 9 кілӧграмм ԍуыԍ, быԁ кілограмм-кӧ сулалӧ 9 шајт. 6. Саԁын 9 віԅ пу, быԁ віԅын 7 пу. Кымын пу быԁмӧ саԁын? 7. Гіжӧј етіјӧ табԉітсасӧ, меԁ јонжыка јураныԁ пырас ԁа меԁ оз вун. 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 х1 =9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9X2= 18 18 9 9 9 9 9 9 9 9x3 = 27 27 9 9 9 9 9 9 9X4 = 36 36 9 9 9 9 9 9 X 5 = 45 45 9 9 9 9 9X6 = 54 54 9 9 9X7 = 63 63 9 9 9X8 = 72 72 9X9=81 81 8. Тащӧм-жӧ табԉітса лӧԍӧԁӧј 8-пӧв, 6-нӧв ԁа мукӧԁ посԋі лыԁјас ӧктӧм-вылӧ.

§32. Уна пӧлӧс заԁачајас.

1. Ӧԏі арму-вылӧ-кӧ колӧ 4 мешӧк кӧјԁыс, кымын мешӧк кӧјԁыс ковмас 8 арму кӧԇны? 2. Выԉгортсајас гіжԍӧмаӧԍ верԁны јӧлӧн віԍыԍјасӧс: вајны быԁлун карса боԉԋічаӧ 6 ԉітр јӧв. Кымын літр јӧв вајасны најӧ вежонӧн? 8. Наташа ԋӧбӧма 3 шајтӧн 7 метр ԉента, Наԃа 1 шајтӧн 7 трубіча суԋіс. Уна-ӧ ԍӧм мынтӧма быԁ ныв? Кымын шајтӧн Наташа унҗык мынтӧма? 4. Ԉуԃміла ӧԏі граԁ-вылыԍ керыштӧма 7 капуста мач, мӧԁыԍ 2-ӧс. Став керыштӧм мачсӧ вузалӧма 5 шајтӧн. Уна-ӧ ԍӧм боԍтӧма Ԉуԃміла капуста вузалӧмыԍ? 5. Ӧԏі кампет јашщік-кӧ сулалӧ 8 шајт, уна-ӧ ковмас мынтыны 6 сещӧм јашщікыԍ? 6. Меԉԋічаӧ вајісны ізан 9 ԏеԉегаӧн, быԁ ԏеԉегаын 5 мешӧк ԍу. Кымын мешӧк ԍу вајісны меԉԋічаӧ? 7. Кыщов-піӧ шӧрас гіжӧј 9-ӧс, віԍталӧј, уна-ӧ лоас 9X9: 9Х5; 9X1 с. в; став лыԁсӧ кыщӧв гӧгӧрыԍ бӧрјӧԁлӧј. 8. Гіжӧј кыщов піӧ шӧрас 8-ӧе; віԍталӧј, уна-ӧ лоас: 8x9; 8X5: 8X1 с. в&; став лыԁсӧ кыщов гӧгӧрԍыс бӧрјӧԁлӧј. Сеԍԍа кыщов-піӧ шӧраc гіжӧј 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1: быԁ выԉ ԍікас лыԁӧн вӧчӧј воԇԇа-моз. 9. Гіжӧј інԁӧм уҗcӧ, віԍталӧј, кущӧм лыԁ колӧ пуктыны быԁ јуаԍан пас-пыԃԃі: 10. 7 х9 = ? 6х7 =? 8х3 =? 11. 9 х8= ? 7х5= ? 9х7 = ? 12. 6 х5=? 4х5 = ? 5х5 = ? 13. 8 х6=? 3х7 = ? 8х9 = ? 14. 8х 8 = ? 9х3 =? 9х5 15. 6 х9 = ? 6х3 =? 5 х 7=? 16. 3Х4 = ? 8 X7 = ? 7 х 7 = ? 17. 6Х6 = ? 6Х4=? 4X8 = ? 18. 5 х 8 — ? 9Х4 = ? 4Х4 = ? 19. 7X4 = ? 9 х 9 = ? 3Х3 = ? 20. Ӧԏі креԍԏаԋін 12 шајтӧн ԋӧбӧма 6 порԍ пі; щӧгӧԁӧма најӧс вежон-чӧж, сеԍԍа вузалӧма 19 шајтӧн лов. Уна-ӧ барыш сылы воӧма, быԁ порԍ піӧс щӧгӧԁӧм-кӧ сувтӧма аслыс 3 шајтӧн? 21. Уна-ӧ воас барыш, 2 шајта тор-кӧ вузалан 5 шајтыԍ. Уна-ӧ воас барыш, 7 сещом& тор-кӧ вузалан? Уна-ӧ вӧлі мынтӧма 7 торјыԍ? 22. Вајісны вӧлӧԍтӧ косајас ԁа чарлајас. Мішка-ԃаԃ ԋӧбіс 5 коса 8 шајтӧн ԁа 6 чарла 4 шајтӧн. Уна-ӧ ԍӧм мынтіс Мішка-ԃаԃ тӧвар-вылӧ? 23. Кіӧн ізан меԉԋічаӧн 1 часӧн верман ізны 5 кілограмм ԍу. Кымын кілограмм ԍу верман ізны 8 часӧн? 24. Школаын 9 велӧԁчыԍ; быԁ велӧԁчыԍлӧн 3 ԏетраԃӧн, 2 ԋігаӧн, 1 каранԁашӧн, 1 ручкаӧн. Кымын тор велӧԁчыԍлӧн, кымын тор ставыслӧн?

1/6 33. Кваԁратјас ԁа веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧсајас.

[37-ӧԁ ԍерпас.] 1. Вунԁӧј кабалаыԍ саԋԏіметр-куԅа бокјаса кваԁрат. Тащом& кваԁратыс шуԍӧ кваԁратнӧј саԋԏіметрӧн. Вунԁӧј 12 кваԁратнӧј саԋԏіметр. Торја шуӧм: кваԁратлӧн-кӧ бокјасыс ԃетсіметр-куԅтаӧԍ, шуԍӧ кваԁратнӧј ԃетсіметрӧн; метр-куԅтаӧԍ-кӧ — кваԁратнӧј метрӧн, с. в. 2. Пуктӧј ортчӧн 2 вунԁӧм кваԁрата саԋԏіметртӧ; артміс веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса. Ыжыԁ-ӧ сіјӧ лоі? (Ыҗыԁ-ӧ лоі сылӧн плӧшщаԃыс?) 3. Пуктӧј ортчӧн 3 кваԃрата саԋԏіметр; бара веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса артміс. Ыҗыԁ-ӧ ӧні лоӧ? 4. Вӧчӧј веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса 4 кваԁрата саԋԏіметрыԍ. Ыҗыԁ-ӧ лоі сіјӧ? 5. Ӧні 4 кваԁрата саԋԏіметр торјасыԍ вӧчӧј 1 ыҗыԁ кваԁрат. Ыҗыԁ-ӧ лоі сіјӧ? Кымын кваԁрата саԋԏіметр ыҗыԁ кваԁратын быԁ віԅын? Кымын віԅ ыҗыԁ кваԁратын? 6. Лӧԍӧԁӧј ӧԏі віԅӧ веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса 8 кваԁрата саԋԏіметрыԍ. Ыҗыԁ-ӧ сіјӧ лоас? 7. Сіјӧ-жӧ веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧсаӧс выԉ-ног лӧԍӧԁӧј, кык віԅӧ, меԁ быԁ віԅын вӧлі 4 кваԁрата саԋԏіметр. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ сіјӧ? 8. Боԍтӧј 12 кваԁрата саԋԏіметр, кык віԅӧн лӧԍӧԁӧј веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса. Кыԇ понԁаԁ артавны веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧсалыԍ ыҗԁасӧ? 9. Рісујтӧј кваԁрата саԋԏіметр, сеԍԍа 1 ԃетсіметр-куԅта ԁа 1 саԋԏіметр-паԍта веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧсаыс? 10. Рісујтӧј 5 саԋԏметр-куԅта ԁа 3 саԋԏіметр паԍта веԍкыԁ пеԉӧса тор. Јуклӧј сіјӧс кваԁрата саԋԏіметрјаc-вылӧ, кымын лоӧ? 11. Ӧні он-ӧ вермӧ віԍтавны, кущӧм-ногӧн тӧԁӧԁӧны веԍкыԁ пеԉӧсалыԍ ыжԁасӧ? Со кыԇі: ӧԏі віԅ кваԁрат-кӧ веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧcалыԍ ӧктам віԅ лыԁ мынԁаыс, артмас веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧсалӧн ыжԁаыс. 12. Ԋігаыԁ-кӧ 7 саԋԏіметр-куԅта ԁа 6 саԋԏіметр-паԍта, ыҗыԁ-ӧ лоӧ ыжԁаыс сіјӧ ԉіст боклӧн? 13. Мурталӧј етіјӧ пызансӧ; віԍталӧј сылыԍ ыжԁасӧ. 14. Мурталӧј асԍыныԁ пызаннытӧ, віԍталӧј ыжԁасӧ. 15. Рісујтӧј җоҗӧ кваԁратнӧј ԃетсіметр (җеԋыԃҗыка: кв. ԃет.). Куԅ-ӧ быԁ бок? Быԁ бок јуклӧј саԋԏіметрјас-вылӧ. Кымын віԅ лоі, кымын кваԁрата саԋтімеԏр кваԁрата ԃетсіметрын?

§34. Кубјас ԁа брусјас.

[38-ӧԁ ԍерпас.] 1. Боԍтӧј 1 саԋԏіметр-куԅта ԁорыша кубік, віԁлалӧј сіјӧс бура: куԅта, паԍта ԁа җуҗта ӧтыжԁаӧԍ — 1 саԋԏіметр. Тащӧм кубікыс шуԍӧ куба саԋԏіметрӧн, җеԋыԁҗыка — куб. см. 2. Пуктӧј ԁорвыв 2 кб. см.; артмас брус. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ талӧн јӧрышыс? 3. Пуктӧј ортчӧн 3 кб. см.; брус-жӧ лоӧ. Ыҗыԁ-ӧ талӧн јӧрышыс? 4. Нӧшта ӧԏі кубік соԁтӧј, меԁ ԋоԉнан кубікыс ӧԏі віԅын лоӧны. Ыҗыԁ-ӧ талӧн јӧрышыс? 5. Выԉ брус вӧчӧј 4 кб. см. сувтӧԁӧј ортчӧн воԇԇа брусыскӧԁ, меԁ кубік кубіккӧԁ стӧч ӧтвеԍтынӧԍ вӧліны. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ талӧн јӧрышыс? 6. Лӧԍӧԁӧј мӧԁ ԇік-жӧ тащӧм брус — 2 віԅын 4 кб. см.-ӧн; сувтӧԁӧј сіјӧс воԇԇа-вылас. Выԉ брусыԁ тіјан 2-пӧв ыҗыԁҗык воԇԇаԍыс: артміс кык ӧтыжԁа 2 віԅӧн 4 кб. см. — брусыԍ: улысаыԍ ԁа вылысаыԍ. Тащӧм брусыслӧн ыжԁаыс лоӧ кык брус ыжԁаыс аԉі куб. см. лыԁсӧ ӧԏі суԁтаԍыс віԅ лыԁ-вылаԍ ӧктӧмӧн. Кыкнан суԁтаыслӧн јӧрышыс 8 куб. см. х 2; 2-ыс віԅ лыԁ; кыкнан брусыслӧн кызтаыс лоӧ 8 кб. см. х 2 — 16 куб. см., іԉі 4 куб. см. 2х2х2 = 16 куб. см. 7. Течӧј брус 3 віԅа 3 куб. см.-ыԍ. Ыжыԁ-ӧ лоӧ јӧрышыс? 8. Кык тащӧм брус-кӧ вевԍӧн пуктам, ыҗыԁ-ӧ лоӧ јӧрышыс? 9. Кујім тащӧм брус-кӧ вевԍӧн пуктам, ыжыԁ-ӧ лоӧ јӧрышыс? 10. Ԋоԉ тащӧм брус-кӧ вевԍӧн пуктам, ыҗыԁ-ӧ лоӧ јӧрышыс? 11. 6 тащӧм брус-кӧ вевԍӧн пуктам, ыҗыԁ-ӧ лоӧ јӧрышыс? 12. Течӧј ӧԏі суԁта брус 12 куб. см.-ыԍ. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ јӧрышыс? 13. Сіјӧ-жӧ 12 куб. см. течӧј кык суԁта брус. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ талӧн јӧрышыс? 14. Течӧј 3 суԁта брус, меԁ быԁ суԁтаын вӧлі 2 віԅын 3 куб. см. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ талӧн јӧрышыс?

§ 35 Јукӧм.

Ӧԏі лыԁ-кӧ јукԍӧ мӧԁ-вылӧ, на костӧ гіжԍӧ кык чут. Шуам гіжӧма со мыј: 4 :2. Тајӧ лоӧ: ԋоԉ јукӧма кык-пеԉӧ. 1. Боԍтӧј 6 паԉіч, јукӧј кык-пеԉӧ ӧтмынԁаӧн. Кымын паԉічӧн лоӧ быԁ јукӧнын? Уна-ӧ лоӧ 6:2 = ? 2. Боԍтӧј 6 паԉіч, јукӧј најӧс 3 пеԉӧ ӧтмынԁаӧн. Кымын паԉіч лоӧ быԁ јукӧнын? Уна-ӧ лоӧ 6:3 = ? 3. 6 кубік-кӧ јукны кык-пеԉӧ ӧтмынԁаӧн, кымын кубікӧн лоӧ быԁ јукӧнын? Уна-ӧ лоӧ 6:2 — ? 4. 6 кубік-кӧ јукам 3 пеԉӧ ӧтмынԁаӧн, кымын кубікӧн лоӧ быԁ јукӧнын? Уна-ӧ 6 : 3 = ? 5. 6 нывпосԋіӧс-кӧ торјӧԁны 2 ӧтыжԁа чукӧрӧ, кымын нывпосԋі лоас быԁ чукӧрын ? 6. Сіјӧ-жӧ 6 нывпосԋісӧ 3 чукӧрӧ-кӧ ӧтмынԁаӧн сувтӧԁам, кымын нывпосԋі лоас быԁ чукӧрын? Уна-ӧ лоӧ 6: 3 = ? 7. &Серпас-вылын 6 зорӧԁ турун 2 віԅын. Кымынӧԁ јукӧн став зорӧԁыслӧн быԁ віԅ? Быԁ віԅын став зорӧԁыслӧн җынјыс. Җынјыс гіжԍӧ со кыԇі: 1/2». 8. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ 6-лӧн җынјыс? 9. 3 чукӧрын ставас 6 ныв. Кымынӧԁ јукӧн нылыс быԁ чукӧрын? 10. Кыԇ гіжԍӧ ӧԏі којмӧԁ јукӧн? 11. Лыԃԃӧј: 1/2; 1/3. 12. Кымын кубік 6 кубік којмӧԁ јукӧнын? Ыҗыԁ-ӧ 6-лӧн 1/3? 13. Быԁсатӧ-кӧ јукӧма ӧтыжԁа 4 пеԉӧ, быԁ јукӧн понԁас шуԍыны ԋоԉӧԁ јукӧнон; пасјыԍԍӧ сіјӧ 1/4. 14. Быԁса тор-кӧ јукӧма ӧтыжԁа 5, 6, 7, 8, 9-пеԉӧ, быԁ јукӧн понԁас шуԍыны вітӧԁ, 6-ӧԁ, 7-ӧԁ, 8-ӧԁ, 9-ӧԁ јукӧнӧн. Кыԇ тајӧ јуконјас пасјыԍԍӧны? 15. Кыԇ лыԃԃаԁ етіјӧ лысіјасӧс: 1/5, 1/6, 1/9, 1/8, 1/7? [39-ӧԁ ԍерпас.] 16. Гіжӧј пасӧн җын, којмӧԁ јукӧн, ԋоԉӧԁ јукӧн, вітӧԁ јукӧн, квајтӧԁ јукӧн, ԍіԅімӧԁ јукӧн, кӧкјамысӧԁ јукӧн, ӧкмысӧԁ јукӧн. 1 X 2 = ? 2 х 2=? 3 X 2 = ? 1. Боԍтӧј таԇ став лыԁсӧ 10-ӧԇ 2-пӧв (Лоас 2-ыԍӧн ӧктан табԉітса). 2. 2-ыԍ 8-кӧ 16, унаӧ лоӧ 16:2 = 3. Уна-ӧ лоӧ: 2:2= ; 4:2= ; 12:2= ; 16:2= ; 10:2= ; 6:2= ; 14:2= ; 8:2= . 4. Уна-ӧ лоӧ: 2-лӧн җынјыс? 6-лӧн 1/2? 12-лӧн 1/2? 4-лӧԋ 1/2? 16-лӧн 1/2? 8-лӧн 1/2? 10-лӧн 1/2? 14-лӧн 1/2? 5. 10 кампеԏ-кӧ јукаԁ шоріӧн 2 воклы, кымын кампетӧн налы воас? 6. Кымыныԍ ковмас катӧԁны му-вылӧ 6 ԁоԃ кујӧԁ 2 вӧлӧн, кыкнан вӧлыс-кӧ кајласны ӧтмынԁаыԍ? 7. Кык кілометр-куԅта кер орӧԁӧмаӧԍ шӧрі. Куԅ-ӧ керпомјас лоӧмаӧԍ? 8. Школаын ӧбӧԁајтігӧн быԁ 2 велӧԁчыԍлы ԍетӧны 8 посԋіԃік пірӧгӧн. Кымын пірӧгӧн воӧ быԁ велӧԁчыԍлы, јукӧны-кӧ најӧ ԋаԋсӧ шӧріӧн? 9. Лӧԍӧԁӧј заԁача, меԁ ковмаԍ корԍны 8-лыԍ җынсӧ; 12-лыԍ җынсӧ; 16-лыԍ җынсӧ. 10. Школа стӧрӧж быԁ 2 вежоныԍ бӧԍтӧ 18 шајт. Уна-ӧ ԍӧм воӧ сылы ӧԏі вежоныԍ? 11. Кымын граԁ поԅӧ вӧчны јӧраным, паԍтаыс-кӧ сылӧн 18 метр; граԁ ԁа граԁ кост паԍтаыс 2 метр. 12. Уткалӧн вӧлі 14 пі. Варыш җынсӧ пышјӧԁлӧма. Кымын пі коԉӧма мам-ԁінас. Кымын пі пышјӧԁӧма варыш? 13. Велоԁыԍ& вајӧма классӧ 16 каранԁаш, јуклӧма 2 каранԁашӧн мортлы. Кымын велӧԁчыԍлы јуклӧмаӧԍ 16 каранԁашсӧ? 14. 18 преԋік јукісны шӧрі. Кымын преԋік лоі быԁ чукӧрын? 1 X 3 = 2 X 3 = 3 X 3 = 1. Боԍтӧј таԇ став лыԁсӧ 10-ӧԇ 3-пӧв. 2. 3-ыԍ 5-кӧ лоӧ 15, уна-ӧ лоӧ 15:3= ? 3. Уна-ӧ лоӧ 3:3= ; 6:3=; 12:3= ; 18:3= ; 27:3= ; 9:3=; 15:3= ; 21:3= ; 24:3 = ? 4. 6 ԋіга јукісны ӧтмынԁаӧн 3 велӧԁчыԍлы. Кымын ԋігаӧн воіс быԁ мортлы? 5. Кујім велӧԁчыԍ течԍӧмӧн ԋӧбісны 9 каранԁаш, сеԍԍа јукісны ӧтмынԁаӧн. Кымын каранԁашӧн воіс быԁ велӧԁчыԍлы? 6. Кымын ԁоз ковмас 12 кілограмм шыԁӧслы, быԁ ԁозјӧ-кӧ пуктыны 3 кілограммӧн? 7. Ӧԏі мешӧк-вылӧ мунӧ 3 метр ԁӧра. Кымын мешӧк артмас 15 метра ԁӧраыԍ? 8. 18 метр-куԅа теԍма-кӧ вунԁыны 3 ӧтыжԁа-пеԉӧ, унаӧ-лоӧ ԏеԍма быԁ јукӧнын? 9. Общественнӧј лавкаӧ воӧма 21 мешӧк ԋаԋ. Туј зев омӧԉ, ԋајт. Лавкаӧ катлыны ԋаԋ ԏеԉегаӧ течӧны сӧмын 3 мешӧкӧн. Кымыныԍӧн кајас став ԋаԋыс? 10. 24 шаԋга течӧмаӧԍ отмынԁаӧн 3 бԉуԁјӧ. Кымын шаԋга быԁ бԉуԁын? 11. Креԍԏаԋінлӧн 27 ыж. Меԁ бурјассӧ торјӧԁіс вузавны; сещӧмыс лоі 1/3. Кымын ыж торјӧԁіс вузавны? 1х4 = 2х4 = 8x4 = 1. Боԍтӧј таԇ став лыԁсӧ 10-ӧԇ 4-пӧв. 2. 4-ыԍ-кӧ 5-ӧс боԍтан лоӧ 20; уна-ӧ лоас 20:4? 3. Уна-ӧ лоас 12:4= ; 28:4= ; 36:4= ; 4:4= ; 24:4= ; 20 : 4 = ; 32:4= ; 8 : 4= ; 16 : 4=. 4. Уна-ӧ лоӧ 20-лӧн ԋоԉӧԁ јукӧныс? 32-лӧн 1/4; 12-лӧн 1/4-лӧн 1/4? 5. Вӧрын пӧрӧԁӧма 8 кер; најӧс поԅӧ кыскыны ӧтпырјӧ 4 керјӧн. Кымыныԍ лоӧ кајлыны став керысла? 6. Школа саԁын 4 віԅын быԁмӧ 12 пу. Кымын пу быԁ віԅін? 7. Веԁраын 12 ԉітр. Кымын ԉітр веԁра ԋоԉӧԁ јукӧнын? 8. Воԇӧсалӧмаӧԍ 20 кілограмм пыԅ. Кымын пӧрјӧ сіјӧс мынтасны, быԁ мынтіг-кӧ ԍетасны 4 кілограммӧн? 9. 24 кілограмм шыԁӧс колӧ кіԍтны 4 кілограмм тӧріг банкајасӧ. Кымын банка ковмас? 10. Кымын часӧн мунан 28 кілометр, быԁ часӧн-кӧ мунан 4 кіломеԏр ԁа 1 час мунас шојтчӧм-вылӧ? 11. 36 кабала ԉіст јукӧмаӧԍ 9 велӧԁчыԍлы. Кымын ԉістӧн воіс быԁ велӧԁчыԍлы? 12. 4 віԅын ӧтмынԁаӧн 16 керка. Кымын керка быԁ віԅын? 1 х 5= 2 х 5= 3 х 5= 1. Боԍтӧј таԇ став лыԁсӧ 19-ӧԇ 5-пӧв. 2. 5-ыԍ-кӧ 6-ӧн лоӧ 30. Уна-ӧ лоӧ 30:5? 8. Уна-ӧ лоас: 5:5= ; 40 : 5 = ; 10 : 5 = ; 30: 5 = ; 15:5= ; 45:5 — ; 25:5= ; 35:5= 4. Ӧԏі віԅӧ поԅӧ пуктыны 5 пу. Кымын віԅ ковмас 10 пулы. 5. Став ӧтыжԁа муԍыс креԍԏаԋін чукӧртӧма 15 мешӧк ԋаԋ. Кымын му сылӧн вӧлӧма, быԁ муыԍ-кӧ воӧма 5 мешӧкӧн? 6. Паԋалӧн 4 бабкі, Тоԉалӧн 20. Кымын-пӧв Тоԉалӧн бабкіыс унҗык Паԋа-ԁорыԍ? 7. 25 ԏетраԃ јукісны 5 велӧԁчыԍлы. Кымын ԏетраԃӧн воіс мортлы? 8. Граԁјӧрын 30 граԁ; 1/5-ас капуста. Кымын граԁын быԁмӧ капуста? 9. 5 суԁта керкаын 35 вежӧс. Кымын вежӧс быԁ суԁтаын, ставас-кӧ лыԁнас ӧтмынԁа? 10. Карԍаԋ вӧлӧԍтӧԇ 40 кілометр; 1/5 јукӧн тујыс вывті омӧԉ і гуранӧԍ, ԋајт. Кымын кілометр бур туј? Кымын ԉок? 11. 45 кб. см. брусын 5 суԁта. Кымын кб. быԁ суԁтаын? 1X6 = 2X6 = 3X6 = 1. Боԍтӧј таԇ став лыԁсӧ 10-ӧԇ 6-пӧв. 2. 6-ыԍ-кӧ 7-ӧн-лоӧ 42, уна-ӧ лоӧ 42 : 6 ? 3. Віԍталӧј, кущӧм лыԁјас вермамӧ јукны 6-пеԉӧ? 4. Уна-ӧ лоӧ: 12:6= ; 30 : 6= ; 54:6= ; 18: 6= ; 36 : 6= ; 24 : 6 = ; 48:6; 6: 6; 42 : 6. 5. Уна-ӧ лоӧ 24-лӧн квајтӧԁ јукӧныс: 12-лӧн 1/6; 42-лӧн 1/6; 36-лӧн 1/6; 54-лӧн 1/6; 18-лӧн 1/6; 48-лӧн 1/6; 30-лӧн 1/6? 6. 12 кӧлач 6 кӧлачӧн кымын мортлы верман ԍетны? [40-ӧԁ ԍерпас.] 7. Гоб коԍтӧмыԍ пӧв-26 ԍӧктаыс чінӧ. 30 кілограмм уԉ щакыԍ кымын кілограмм кос щак лоас? 8. Ӧбӧԁајтігӧн вајісны 12 ԍоркԋі. Пызан сајын пукалісны баԏыс, мамыс ԁа ԋоԉ чеԉаԃ. Соркԋісӧ јукісны ӧԏмынԁаӧн. Кымын ԍоркԋіӧн воіс быԁ мортлы? 9. 6 граԁ-вылыԍ ӧтмынԁаӧн керӧмаӧԍ 18 кілограмм морков. Уна-ӧ воӧма ӧԏі граԁ-вылыԍ ? 10. 24 гектара му јукӧма 6-пеԉӧ, ставыс ӧтыжԁа. Кымын гектар лоӧ быԁ муын? 11. Креԍԏаԋінлы колӧ петкӧԁны 36 ԁоԃ кујӧԁ. Кымын лун сіјӧ кыскалас кујӧԁсӧ, быԁ лунӧн-кӧ понԁас катлыны 6 ԁоԃӧн? 12. Кыӧмаӧԍ ԍера ԁӧра 48 метр-куԅта, шӧралӧмаӧԍ сеԍ 6 ӧткоԃ шушун. Уна-ӧ ԁӧра мунӧма быԁ шушун-вылӧ? 13. Гӧбӧч ӧшіԋлӧн ыжԁаыс 54 кв. см.; паԍтаыс сылӧн 6 см. Ыҗыԁ-ӧ сылӧн куԅтаыс? 14. Велӧԁчыны завоԃітӧмԍаԋ талунӧԇ коԉі 12 лун. Кымын вежон-ԋін мі велӧԃчім? 1х7 = 2х7 = 3х7 = 1. Боԍтӧј таԇ став лыԁсӧ 10-ӧԇ 7-пӧв. 2. 7-ыс-кӧ 4 лоӧ 28, уна-ӧ лоас 28:7 ? 3. Уна-ӧ лоас 56:7; 35:7; 63:7; 14:7; 21:7; 42 :7; 7: 7; 28 : 7; 49:7? 4. Уна-ӧ лоӧ 1/7-јукӧн 42-лӧн? 1/7-лӧн 35-лӧн; 1/7-лӧн 14-лӧн; 1/7-лӧн 21-лӧн; 1/7-лӧн 7-лӧн; 1/7-кӧн 63-лӧн; 1/7-лӧн 56-лӧн; 1/7-лӧн; 28-лӧн; 1/7-лӧн 49-лӧн? 5. Кымын вежон 14 лунын? 6. Уҗалыԍ боԍтӧ ӧԏі луныԍ 7 шајтӧн. Кымын луныԍ воас сылы 21 шајт; 28 шајт; 35 шајт: 42 шајт? 7. Ӧԏі іԁ му-вылыԍ воӧма 49 кілограмм ԋаԋ. Уна-ӧ сетчӧ кӧԇлӧмаӧԍ, кӧԇӧм-ԁорԍыс-кӧ ԋаԋыс 7-пӧв унҗык воӧма? 8. Агԋуша пуктӧма граԁ-вылӧ 56 капуста, 7 капустаӧн быԁ віԅӧ. Кымын віԅ капуста пуктӧма Агԋуша? 9. Ӧԏі Выԉгортса мужік быԁ лун летчылӧ карӧ. Кымын вежонӧн летчылас сіјӧ 68-ыԍ? 1 х8 = 2X8 = 3Х8= 1. Боԍтӧј таԇ став лыԁсӧ 10-ӧԇ 8-пӧв. 2. 8-ыс-кӧ 5 лоӧ 40, уна-ӧ лоӧ 40:8? 3. Уна-ӧ лоӧ: 64 : 8; 40:8; 32:8; 16:8; 48 :8; 8:8; 24:8; 56:8; 72: 8? 4. Уна-ӧ лоӧ 1/7-јукӧн 48; 1/8-јукӧн 32-лӧн; 1/8 јукӧн 64-лӧн; 1/8-јукӧн 40-лӧн; 1/8-јукӧн 24-лӧн; 1/8-јукон 16-лӧн; 1/8 — јукӧн 56-лӧн; 1,8-ј укӧн 72-лӧн ? 5. Коԉан тӧлыԍ Марја-ԏӧтка 8-ыԍ гуԁралӧма нӧк, чукӧртӧма ӧтмынԁаӧн 10 кілограмм выј. Кымын кілограмм выј артмылӧма быԁ гуԁраліг? 6. Керка ԍтен 24 кв. метр. Җуҗыԁ-ӧ сіјӧ, куԅтаыс-кӧ 8 метр? 7. Кымын гоз вӧв поԅӧ ԁорны 32 поԁковӧн? 8. 40 кіԉограмм јеҗыԁ пыԅ јукӧмаӧԍ 8 мортлы. Кымын кілограмм пыԅ воӧма быԁ мортлы? 9. Пыжа муніс 48 кілометр 8 часӧн. Кымын кілометрӧн муніс сіјӧ быԁ час? 10. 8 ԏетраԃ вурны ԍетӧмаӧԍ школалы 56 ԉіст кабала. Кымын ԉіст кабала мунас быԁ ԏетраԃ-вылӧ, ставас-кӧ кабаласӧ пуктасны ӧтмынԁаӧн? 11. Шашкіаԍан пӧв кваԁрат-коԃ. Ыжԁаыс сылӧн 64 кваԁрат. Кымын кваԁрат быԁ бокӧԁ? 12. Вурԍыны велӧԁчігӧн 8 велӧԁчыԍлы ԍетӧмаӧԍ ӧтмынԁаӧн 72 кіԅ. Кымын кіԅӧн воӧма быԁ мортлы? 1X9 = 2X9 = 3X9 = 1. Боԍтӧј таԇ став лыԁсӧ 10-ӧԇ 9-пӧв. 2. 9-ыс-кӧ 6 лоӧ 54, уна-ӧ лоӧ 54 : 9? 3. Уна-ӧ лоӧ: 36 : 9= ; 46 : 9= ; 81:9 — ; 72 : 9=; 18:9= ; 9:9= ; 27:9= ; 54:9= ; 63:9= . 4. Уна-ӧ лоӧ: 27-лӧн 1/9-ныс; 18-лӧн 1/9-ныс 63-лӧн 1/9-ныс; 45-лӧн 1/9-ныс; 36-лӧн 1/9-ныс; 72-лӧн 1/9-ныс; 81-лӧн 1/9-ныс; 54-лӧн 1/9-ныс; 9-лӧн 1/9-ныс? 5. Ӧтыжԁа 9 граԁыԍ боԍтӧмаӧԍ 18 кӧрԅінка ӧгурчі. Кымын кӧрԅінка ӧгурчі чукӧртӧмаӧԍ быԁ граԁыԍ? 6. Школа јӧрын 36 ӧміԇ куст. Ӧԏі велӧԁчыԍ вотӧма ӧміԇсӧ 1/9 јукӧн кустԍыс. Кымын кустыԍ сіјӧ вотӧма ӧміԇсӧ? 7. Меԉԋічаын ыҗыԁ ва-гӧгыԉыслӧн 54 піԋ, ічӧт гӧгыԉыслӧн 9-пӧв ещаҗык. Кымын піԋ ічӧт гӧгыԉыслӧн? 8. Велӧԁыԍ вајіс классӧ 27 ԍерпас јуклыны ӧтмынԁаӧн 9 велӧԁчыслы. Кымын ԍерпасӧн воас быԁ велӧԁчыԍлы? 9. 9 кілограмм уԉ картупеԉыԍ артмӧ 1 кілограмм кос картупеԉ. Кымын кілограмм кос картупеԉ лоаԍ 72 кілограмм уԉ картупеԉыԍ? 10. Суԍеԁлӧн 46 курӧга-петука; 1/9-ныс петук. Кымын петук сылӧн? 11. 63 гектар муыԍ Выԉгорт вӧлӧԍтын 1/9-ас кӧԇӧма іԁ. Кымын гектар му іԁ-улын? 12. Школа јӧрным міјан кваԁрата; ыжԁаыс 81 кв. метр. Кымын метр јӧрным куԅта-ногыс ԁа паԍта-ногыс торјӧн ? § 36. Уҗ. Кымын быԁ јукӧнын. 1. 18:6 — ; 21:7= ; 24:6= ; 35:5= ; 18:3= ; 24:4= ; 21:3= . 2. 16:8= ; 86:9= ; 35 :7 = ; 16:2 — ; 36:4= ; 25:5= ; 40:8= ; 3. 8:4= ; 30:6= ; 12:4= ; 14:7= ;48:6= ; 45:5= ; 54:9= . 4. 48:8= ; 15:3= ;42:7= ;24:2= ; 42: 0 =; 20:4= ; 49:7- . 5. 36:6= ; 28:7= ; ,12:6= ;56:8= ; 24:8= ; 32:4= ; 56 : 7 = . 6. 9:3= ; 64:8= ; 45:9= ; 63:7- ; 8:2 = 27 : 9= ; 63 : 9= . Уна-ӧ лоӧ: 7. 81-лӧн 1/9 јукӧныс; 30-лӧн 1/6 јукӧныc? 8. 56 » 1/8 » 56 » 1/7 » 9. 48 » 1/6 » 64 » 1/8 » 10. 9 » 1/3 » 63 » 1/7 11. 72 » 1/9 » 40 » 1/8 » 12. 24 » 1/4 » 42 » 1/6 13. 32 » 1/8 « 28 » 1/7 » 14. 18 » 1/6 » 32 » 1/4 15. 46 » 1/9 » 36 » 1/9 » 16. 49 » 1/7 » 24 » 1/6 17. 63 » 1 /9 » 35 » 1/5 » 18. 56 .» 1/7 » 45 » 1/5 » 19. 8 » 1/2 » 72 » 1/8 » 20. 42 » 1/7 » 18 » 1/9 » 21. 28 » 14 » 45 » 1/9 » 22. 54 » 1/6 » 21 » 1/7 23. 27 » 1/9 » 24 » 1/8 » 24. 14 » 1/7 » 40 » 1/5 » 25. 10 » 1/2 » 15 » 1/5 » 26. 10 » 1/4 » 21 » 1/3 » 27. 25 » 1/5 » 27 » 1/3 » 28. 36 » 1/4 » 12 » 1/6 » § 37. Заԁачајас решајтны велӧԁчӧм. Јуалӧј, сеԍԍа віԍталӧј: 1. Коԉа јукіс 20 шарјт& ӧтмынԁаӧн 4-пеԉӧ. 2. Вежаԋӧԉӧн 45 коԉк. Сіјӧ најӧс пуктіс пӧжны ӧтмынԁаӧн 5 ԁозјӧ. 3. Пӧчӧ јукіс 48 ыж 6-нан нылыслы ӧтмынԁаӧн. 4. Вӧла муніс 36 кілометр 4 часӧн. 5. Наԃалӧн вӧлі 42 шајт. 1/6 сеԍ ԍетіс корыԍлы. 6. Ԁӧра пома сулалӧ 36 шајт. 1/4-сӧ ԁӧраыслыԍ вузалісны. 7. Креԍԏаԋін петкӧԁіс 24 ԁоԃ кујӧԁ ӧтмынԁаӧн кык му вылӧ. 8. Баԏ јукіс 45 шајт ӧтмынԁаӧн 3 пілы. 9. Каменнӧј керка вӧчігӧн кірпічјас-костас кіԍтӧны лыаӧн сорлалӧм тсемент: 6 &отыжԁа лыа јукӧн-вылӧ боԍтԍӧ 1 јукӧн портланԁскӧј тсемент. Каменнӧј керка вӧчыԍ тсементкӧԁ сорлавны вајӧма 54 кілограмм лыа. 10. Ԋіга перепԉетајтӧм сулало 1/5 јукӧн ԋіга ԁоныԍ. Велӧԁчыԍлӧн вӧлі 2 ԋіга: ӧԏіыс 45 шајта, мӧԁыс 40 шајта. 11. Веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧсалӧн куԅта-ногыс 2-пӧв ыҗыԁҗык паԍтаԍыс; став ԁор &куԅстаыслӧн җыныс 15 метр. Тӧԁмалӧј куԅтасӧ ԁа паԍтасӧ ԋоԉпеԉӧсалыԍ.

§ 38. Кымын јукӧн. Кымын-пӧв.

1. Боԍтој 6 паԉіч: јукӧј најӧс кымынкӧ-пеԉӧ, сӧмын меԁ быԁ јукӧн вӧлі 3 паԉічӧн. Кымын јукӧн лоӧ? Кымын-пӧв 3-ыс 6-ас? Уна-ӧ лоӧ 6:3=? 2. Боԍтӧј 6 паԉіч чінталӧј сеԍ 3 паԉічӧн. Кымыныԍ чінтіԁ 3 паԉічнас? Кымын 3-ыс 6-ас? Уна-ӧ лоӧ 6 :3 = ? 3. Быԁ јукӧԁын 2 кубік. Кымын сещӧм јукӧԁсӧ колӧ боԍтны, меԁ артмас 6 кубіка брус? Кымыныԍ 2-ыс 6-ас? Уна-ӧ лоӧ 6 : 2 = ? 4. Кымын віԅӧ поԅӧ лӧԍӧԁны 6 јур турун 3 јурӧн? Кымыныԍ 3-ыс 6-ас? 5. 6 кыԇыԍ кымын чукӧр лоӧ, быԁ чукӧрынкӧ 2 кыԇӧн? Кымыныԍ 2-ыс 6-ас? 6. Кымын кӧрӧбка колӧ лӧԍӧԁны 16 перӧлы, быԁ кӧрӧбкаӧ-кӧ пуктыны 4 перӧӧн? Кымын: Кымыныԍ: 7. 12-ын кымын 2? 14. 20-ын кымыныԍ 4? 8. 18 » » 3? &16. 42 » » 6? 9. 63 » » 9? 16. 18 » » 2 ? 10. 35 » » 5? 17. 72 » » 9? 11. 28 » » 4? 18. 64 » » . 8? 12. 36 » » 4? 19. 56 » » 7 ? 13. 18 » » 6? 20. 18 » » 9? Кымын: Кымыныԍ: 21. 48-ын кымын 8? 28. 14-ын кымыныԍ 2? 22. 14 » » 7? 29. 21 » » 3? 23. 10 » » 4? 30. 16 » » 4? 24. 36 » » 6? 21. 25 » » 5? 25. 30 » » 5? 32. 36 » » 6 ? 26. 35 » » 7? 33. 32 » » 8 ? 27. 24 » » 8? 34. 28 » » 7? § 39. Заԁачајас. 1. Кымын кірпіч поԅӧ ԋӧбны 25 шајт-вылӧ, ӧԏі кірпічыс-кӧ сулалӧ 5 шајт? 2. Марја 7 віԅӧ пуктӧма 56 капуста. Мӧвпалӧј ԁа јуалӧј мыјкӧ, сеԍԍа віԍталӧј вӧча. 3. Школалы ԍетісны 81 кв. м. ыжԁа му саԁ-улӧ. Тӧԁмалӧј куԅтасӧ ԍетӧм мулыԍ, паԍтаыс-кӧ 9 метр? 4. Школа граԁјӧр улӧ ԍетӧмаӧԍ кваԁратнӧј му 64 кв. метр ыжԁа. Ыҗыԁ-ӧ куԅтаыс ԁа паԍтаыс муыслӧн? 5. 9 метра паԍта керка-воԇӧ лӧԍӧԁома 63 кв. м. ыжԁа веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса места саԁ-улӧ. Паԍкыԁ-ӧ лоас саԁыс? 6. Течӧма 8 суԁта брус 72 куб. см. Кымын кубік быԁ суԁтаын?. Вермасны оз лоны ӧтыжԁаӧн бокјасые став суԁтаас? § 40. Кымын-пӧв ыҗыԁҗык. [41-ӧԁ серпас.] 1. Інԁӧј беԃторнаԁ 81 ԁа 9-вылӧ, віԍталӧј, кымын-пӧв 81-ыс ыҗыԁҗык 9-ыԍ? Енӧ вунӧԁӧј, кор колӧ тӧԁмавны кымын-пӧв ӧԏі лыԁ ыҗыԁҗык мӧԁыԍ колӧ ыҗыԁҗык лыԁсӧ јукны ічӧт вылас. Сіԇ кыщовтӧј кыщ гӧгӧр, інԁалӧј кыщ сајса лыԁ вылӧ ԁа 9-вылӧ; віԍталӧј, кымын-пӧв інԁӧм кыщ-сајса лыԁ ыҗыԁҗык 9-ыԍ? 2. Кыщ-піӧ шӧрас гіжӧј 8-ӧс, соԁталӧј 8-ӧн 72-ӧԇ; быԁ соԁтӧм-бӧрын выԉ лоӧм лыԁсӧ гіжӧј кыщ-сајӧ гӧгӧрыс. Ӧні інԁалӧј кыщ-піса 8-вылас ԁа кущӧмкӧ кыщ сајса лыԁ-вылӧ; віԍталӧј, кымын-пӧв інԁӧм кыщ-сајса лыԁ ыҗыԁҗык 8-ыԍ? 3. Таԇ-жӧ вӧчӧј 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1-кӧԁ. Гіжӧј інԁӧм уҗсӧ, јуаԍан пасјас-пыԃԃі пукталӧј лыԁјас. 4. 9 X ? = 45 ? X 6 = 54 4 Х ? = 28 Г). 8 X ? = 72 ? X 7 = 63 6 X ? = 35 6. 3 X ? = 12 ? X 8 = 56 9 X ? = 81 7. 6 X ? = 42 ?Х 9=45 8 X ? = 64 8. 6 X ? = 24 ? X 6= 30 6 X ? = 40. Сіԇ-жӧ вӧчӧј воԇӧ уҗкӧԁ. 9. 28:? = 1 ? : 4 =8 ?:5 = 8 10. 32:? = 8 ? : 7 = 9 ? : 7 = 3 11. 56 : ? = 7 ? : 9 = 6 ? : 6 =6 12. 20: ?=4 ? : 8 = 8 ?:5 = 5 13. 35 : ?=7 ? : 4 = 5 ?:6 = 2 14. ? :? = ! ? : ? = 16 ? : ? = 49 15. ? : ? = 4 ? : ? = 25 ?:? = 64 16. ?:? = 9 ? : ? = 81 17. Машіна гӧгыԉ бергӧԁлыны колӧ 6 метр-куԅта тасма. Кымын сещӧм тасма артмас 18 метр-куԅта кучікыԍ? 18. Ме аԁԇа 18 ԍін. Кымын морт ме-воԇын? 19. Лавкаын 36 пӧԁкӧв. Кымын вӧвлы тырмас сымынԁа поԁковыс? 20. Кымын метр пес поԅӧ ԋӧбны 81 шајт-вылӧ, ӧԏі метр пес-кӧ сулалӧ 9 шајт? 21. Кымын каранԁаш поԅӧ ԋӧбны 72 шајт-вылӧ, ӧԏі каранԁашыс-кӧ сулалӧ 8 шајт? 22. Верочкалӧн ем ԉента 16 саԋԏіметр-куԅа. Акаԋјассӧ щапмӧԁны вунԁіс сіјӧ ԉентасӧ 8 саԋԏіметра торјасӧ. Кымын пеԉӧ вунԁӧма сіјӧ ԉентасӧ? 23. 5 кілограмм шԉівкіыԍ артмӧ 1 кілограмм шԉівкі выј, коԉасыс јӧвваӧ пӧрӧ. Кымын кілограмм выј ԁа јӧвва артмас 20 кілограмм шԉівкіыԍ? 24. Ԁорԍыԍ ԁоріс 4 лунӧн 16 поԁков вӧвлы. а) кымын вӧвлы ԁоріс пӧԁкӧв 1 лунӧ? б) кымын пӧԁкӧв ԁоріс 1 лунӧ? 25. Марколӧн 9 гырыԍ мӧс ԁа 7 кукаԋ. Ӧтмынԁаӧн кыкнан ԍікас скӧтсӧ сіјӧ вузаліс. Вузалӧм-мыԍԏі гортас коԉі воԇԇа став скӧтԍыс җынјыс. Кымын ыҗыԁ мӧс, кымын кукаԋ вузалӧма Марко? 26. Ыҗыԁ паракоԁ ԁа пур паракоԁ Кулӧмԁінԍаԋ карӧ петісны ӧтпырјӧ. Ыҗыԁ паракоԁыс быԁ час мунӧ 20 кілометр, пур паракоԁыс 13-ӧс. Кымын час-мыԍԏі на-костын лоӧ 35 кілометр? 27. Кык суԍеԁлӧн ӧтмынԁаӧн 20 мешӧк зӧр. Ӧԏіыс верԁӧма вӧлыслы 8 мешӧк зӧр, мӧԁыс 2-пӧв ещаҗык. Кымын мешӧкӧн зӧрыс коԉӧма суԍеԁјаслӧн? Кымын мешӧк зӧр коԉӧма налӧн ставыс? 28. Туј пӧлӧн пукталӧмаӧԍ пујас; пуыԍ пуӧԇ костыс 3 метр. Кымын пу поԅӧ пуктыны 3, 6, 9, 12, 18 метра местаӧ? 29. Школа саԁын 15 ԉӧм ԁа пелыԍ пу; ԉӧм пуыс 2-пӧв унҗык пелыԍԍыс. Кымын ԉӧм пу ԁа кымын пелыԍ пу школа саԁын? 30. Наԃа вотіс 36 сус коԉ: ԋоԉӧԁ јукӧныс сеԍ вӧԉӧма тыртӧм. Кымын сус коԉ веԍкалӧма тыра? 31. Кымын ічӧт пач вермас течны пач вӧчыԍ ӧԏі вежонӧ, быԁ пач течӧмӧ-кӧ мунӧ 2 лун? 32. Креԍԏаԋін коԉіс 3 пілы 3 мӧс; шӧркост піыслы щӧктіс боԍтны 1/3 јукӧнсӧ став мосԍыс; ыҗыԁыслы — 1 мӧскӧн унҗык сыыԍ; ічӧтыслы 1 мӧскӧн ещаҗык шӧркостԍыс. Кымын мӧскӧн воіс быԁ пілы? 33. Баԏ вајіс лавкаыԍ 15 кӧлач. Сеԍ сіјӧ ԍетіс Ваԋалы 1/5 јукӧнсӧ, Мішалы 4-ӧс, Јогорлы 5-ӧс. Кымын колач сылӧн коԉі? 34. Сыктывԁін карԍаԋ мӧԁісны грузла 15 вӧлӧн. Віԅінын накӧԁ ӧтлааԍісны нӧшта кык чукӧр; оԏіас 1/3 јукӧн, мӧԁас 1/5 јукӧн вӧв карса чукӧрԍыс. Кымын вӧла мӧԁӧԁчіс Віԅінԍаԋ воԇӧ? Јукӧј інԁӧм лыԁјас. 35. 16: 4 = ? 32: 4=? 8: 4 = ? 36. 16: 4 = ? 16: 8 = ? 10: 2 = ? 37. 16: 4 = ? 32: 8 = ? 8: 2 = ? 38. 8: 2 = ? 80:20=? 40:10 = ? 39. 80 : 20=? 8: 2 = ? 3: 1=? 40. Ен-ӧ ті каԅалӧј јукӧԁлыԍ (частное) вежлаԍӧмсӧ јукан (делимое) ԁа јукыԍ (делитель) вежлаԍӧмыԍ? 41. Мыј лоӧ јукӧԁыскӧԁ, јукансӧ-кӧ кымынкӧ-пӧв ыҗԁӧԁам? 42. Мыј лоӧ јукӧԁкӧԁ јукыԍсӧ-кӧ кымынкӧ-пӧв чіытам? 43. Мыј лоӧ јукӧԁкӧԁ јукыԍсӧ-кӧ кымынкӧ-пӧв ыҗԁӧԁам? 44. Мыј лоӧ јукӧԁкӧԁ јукыԍсӧ-кӧ кымынкӧ-пӧв чінтам? 45. Мыј лоӧ јукӧԁкӧԁ, јукансӧ ԁа јукыԍсӧ-кӧ ӧтпырјӧ чінтам ԉібӧ ыҗԁӧԁам ӧԏі лыԁ-пӧв?

§ 41. Кіԅӧр тор јӧрыш муртасјас.

Кіԅӧр тор јӧрыш мурталӧны ԉітрӧн. Ԉітрын 1 2/3 суԉа. 100 ԉітр шуԍӧ гектоԉітрӧн, пӧшԏі 8 1/3 веԁра. Ԉітр-пыԃԃі җеԋыԁҗыка гіжԍӧ ԉ.

§ 42. Шоԉыԁ тор муртасјас.

Туԍјас, кӧјԁысјас муртавԍӧны нарошнӧ сы-вылӧ лӧԍӧԁӧм ԁозјасӧн, ԉібӧ весӧн. Весӧн муртавны бурҗык, стӧчҗык лоас. Боԍтам кущӧмкӧ ԁозјӧ тырыс ԍу, ԋірсԋітам ԁоз-вывтіыс беԃԃӧн — тыр лоӧ; сеԍԍа сіјӧ ԁозјас бокјасас гозыԍ-мӧԁыԍ таркӧԁыштам беԃнаԍ: ԍу пукԍас, топалас — ԁозным җынја лоӧ, бура уна ԍу-тӧ поԅас сетчӧ соԁтыны. Сіԇкӧ ԁозјӧн мурталӧмыԍ стӧч ԍӧкта он вермы тӧԁмавны.

§ 43. Јукӧнјас.

[42-ӧԁ ԍерпас.]

Быԁсаӧс ӧтыжԁа јукӧнјас-вылӧ торјӧԁлӧм. Кымын-пӧв быԁ јукӧн ічӧтҗык быԁсаԍыс. 1. Рісујтӧј кыщ; шӧріалӧј сіјӧс веԍкыԁ віԅӧн. Кыщ шӧріалыԍ веԍкыԁ віԅыԁ мунӧ кыщовшӧрса чут-пыр — кыԇ мӧԁног ԋімтыԍԍӧ тсентр-пыр — шуԍӧ ԃіаметрӧн. 2. Рісујтӧј кыщ. Тсентрԍаԋ кыщ-ԁорӧ віԅԋітӧј 3 віԅ, меԁ најӧ јукасны кыщсӧ ӧтгырԍа 8 пеԉӧ. Тајӧ віԅјасыс, тсентрыԍ петӧм віԅјасыс шуԍӧны раԃіусӧн. 3. Рісујтӧј кваԁрат, шӧріалӧј сіјӧс веԍкыԁ віԅӧн ӧԏі пеԉӧсԍаԋ мӧԁ воча пеԉӧсӧԇ. Пеԉӧсԍаԋ пеԉӧсӧԇ кваԁрат шӧріалыԍ віԅ шуԍӧ ԃіагонаԉӧн. 4. Рісујтӧј веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса тор, јукӧј ӧтгырԍа 3-пеԉӧ. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ быԁ јукӧн? Ӧԏі којмӧԁ јукӧн гіжԍӧ 1/3; гіжӧј быԁ јукӧнӧ 1/3. 5. Рісујтӧј кваԁрат, јукӧј кык віԅӧн ӧтгырԍа 4 јукӧнӧ, меԁ віԅјасыс ӧтлааласны кык воча бокјаслыԍ шӧрјассӧ. Тіјан артмас 4 ӧтыжԁа кваԁрат. Кымынӧԁ јукӧн ыҗыԁ кваԁратлӧн лоӧ ічӧԏік кваԁрат? Ԋоԉӧԁ јукӧн гіжԍӧ 1/4. 6. Рісујтӧј веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса тор, јукӧј шӧрі. Выԉ тор лоас җын; гіжԍӧ 1/2, кымын җынјыԍ артмӧ быԁса? 7. Рісујтӧј веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса тор, јукӧј ӧтгырԍа 5-пеԉӧ. Кыԇ понԁас шуԍыны быԁ јукӧн? Вітӧԁ јукӧн гіжԍӧ 1/5. Кымын 1/5 јукӧныԍ артмӧ быԁса? [43-ӧԁ ԍерпас.] 8. Быԁ вітӧԁ јукӧнсӧ сущкӧј 1 булавкаӧн. Кымын булавка сущкіԁ ставсӧ? Уна-ӧ лоӧ 10 булавкалӧн вітӧԁ јукӧныс? 9. Рісујтӧј веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса тор, јукӧј ӧтыжԁа 8-пеԉӧ. Быԁ јукӧԁ кымынӧԁ јукӧн лоӧ быԁсалӧн? Кӧкјамысӧԁ јукӧн гіжԍӧ 1/8. Гіжӧј 1/8 јукӧн быԁ јукӧнӧ. Кымын кӧкјамысӧԁ јукӧныԍ артмӧ быԁса? 10. Боԍтӧј 10 аԋкыщ; ӧԏі аԋкыщ пуктӧј воԇԇа јукӧԁ-вылас, мӧԁӧс — мӧԁас, којмӧԁӧс — којмӧԁас с,&в; пукталӧј ԁорвыв став аԋкыщсӧ, кытчӧԇ оз быр. Кымын аԋкыщӧн лоӧ быԁ јукӧԁын? Уна-ӧ лоӧ 16-лӧн 1/8 јукӧныс? 11. Таԇ-жӧ вежӧралӧј, уна-ӧ лоӧ 1/5 јукӧныс 15 лӧн? 12. 1/2, 2/3, 1/4, 4/5, 3/8, с. в. шуԍӧны јукӧнјасӧн (дробјасӧн&. Віԅвывса лыԁыс шуԍӧ лыԁ петкӧԁлыԍӧн (чіԍԉіԏеԉ); віԅ-увсаыс — јујкӧн петкӧԁлыԍӧн. (знаменаԏеԉ). 13. Рісујтӧј ыҗыԁҗык кваԁрат, јукӧј сіјӧ кык віԅӧн — воԁсаӧн ԁа сувтсаӧн ӧтгырԍа 4-пеԉӧ. &ӧԏі јукӧԁ ԋімтӧј А-ӧн. А кымынӧԁ јукӧн быԁсалӧн? Гіжӧј сіјӧс. 14. Јукӧј А ыжԁа шујгалаԁорса улыса кваԁратсӧ ӧтыжԁа 4-пеԉӧ. Ӧԏі јукӧн сеԍ ԋімтӧј Б-ӧн. Кымынӧԁ јукӧн ічӧт кваԁратлӧн лоас ічӧт кваԁрат Б? Кымынӧԁ јукӧн ыҗыԁ кваԁратлӧн лоас ічӧт кваԁрат Б? Кыԇ гіжԍас тајӧ јукӧн? 15. Веԍкыԁла-ԁорԍыс выліса ічӧт кваԁратсӧ јукӧј ӧтыжԁа 3-пеԉӧ; ӧԏі јукӧн ԋімтӧј В-ӧн. Кымынӧԁ јукӧн ыҗыԁ кваԁратлӧн лоас В-ыс? Кыԇ гіжԍас тајӧ јукӧныс? 16. Улыса веԍкыԁ ічӧт кваԁратсӧ ӧԏі воԁса ԁа кык сувтса віԅӧн јукӧј ӧтыжԁа 6-пеԉӧ. Ӧԏі јукӧԁ ԋімтӧј Г-ӧн. Кымынӧԁ јукӧԁ быԁсалӧн лоӧ Г-ыс? Кыԇ гіжны та-ыжԁа јукӧԁсӧ? 17. Вермаԁ онӧ ӧні гіжны: 1/4= 3/12=4/16=6/24? Тајӧ став јукӧныс ӧтыжԁаӧԍ 1/4 кӧԁ. Кваԁрат А-тӧ-кӧ еԍкӧ јукіԁ ӧтыжԁа 5-пеԉӧ, сещӧм јукӧныс ыҗыԁ кваԁрат А-ын вӧлі 20, кваԁрат А сӧмын 5/20 ыҗыԁ кваԁратлӧн; верміԁ гіҗны: 1/4=3/12=4/16 =5/20=6/24 Віԇӧԁлӧј: тајӧ став јукӧныслӧн јукӧн петкӧԁлыԍыс 4-пӧв ыҗыԁҗык лыԁ петкӧԁлыԍԍыс; став јукӧныс кваԁрат А, іԉі јукӧн ыҗыԁ кваԁратлӧн. Метр куԅа веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса тор јукӧј отыҗԁа 10-пеԉӧ. Уна-ӧ лоӧ быԁ јукӧнын? Кыԇ сіјӧ понԁаԍ гіжԍыны? Таԇ јукԍӧ метр. Быԁ 1/ 10 јукӧн шуԍӧ ԃетсјметрӧн; 10 ԃетсіметрыԍ артмӧ метр; 5 ԃетсіметр — метр җын.

§ 44. Ӧтыжԁа јукӧнјас быԁса ԁінас.

1. Руԇӧг ԋаԋ тупӧԍ јукӧма ӧтыжԁа 4-пеԉӧ. Міша бӧԍтӧма сеԍ кујім јукӧн. Кымынӧԁ јукӧн тупӧԍлӧн коԉӧма? Ыҗыԁ-ӧ? 2. Картупеԉ јукӧма ӧтыжԁа 8-пеԉӧ. Кымынӧԁ јукӧн быԁса картупеԉлӧн быԁ јукӧԁын. Пеԏа боԍтӧма сещӧм јукӧнсӧ 5-ӧс; кущӧм јукӧн быԁсалыԍ боԍтӧма сіјӧ? Кымын јукӧн коԉі? Коԉасыс кымынӧԁ јукӧн быԁсалӧн? 3. Баԏ јукіс 3 пілы ԍӧм. Міԏалы ԍетіс 6 шајт. Грішалы 3 шајт, Волоԃалы 2 шајт. Уна-ӧ ԍӧм ԍетіс сіјӧ сԏав піыслы? Ыҗыԁ-ӧ јукӧн став ԍӧмԍыс воіс быԁ пілы? 4. Рісујтӧј кыщ; раԃіусјасӧн јуклӧј сіјӧс отыжԁа 8-пеԉӧ. 3 јукӧн ԍӧԁӧԁӧј каранԁашнаныԁ. Кымынӧԁ јукӧн кыщлыԍ ԍӧԁӧԁіԁ? Кымынӧԁ јукӧн кыщлӧн коԉі јеҗыԁ? 5. Рісујтӧј кваԁрат, јукӧј сіјӧс воԁса ԁа сувтса віԅјасӧн ӧтыжԁа 4-пеԉӧ; быԁ јукӧн воԇԇа-мозыс бара јукӧј 4-пеԉӧ. Ԍӧԁӧԁӧј каранԁашнаныԁ меԁ посԋі 5 кваԁрат. Кымынӧԁ јукӧн быԁсалӧн коԉі ԍӧԁӧԁтӧм? § 45. Заԁачајас.

1. 9 мешӧк ԍу-кӧ воӧма 1 гектар муыԍ, уна-ӧ боԍтӧмаӧԍ 1/3 јукӧн гектарыԍ? 2. 24 велӧԁчыԍыԍ міјан клаесын 1/5 јукӧныс кӧԉі мӧԁ во-кежлӧ, мукӧԁсӧ вуҗӧԁісны мӧԁ классӧ. Кымын велӧԁчыԍӧс коԉісны мӧԁ во-кежлӧ? Кымынӧс вуҗӧԁісны мӧԁ классӧ? 3. Ӧԉӧшалӧн вӧлі 12 шајт: мыјԍурӧ ԋӧбас-вылӧ віԇіс сіјӧ 3/4 јукӧнсӧ став ԍӧмԍыс. Уна-ӧ ԍӧм сылӧн коԉі? 4. Креԍԏанка керіс 25 мешӧк картупеԉ; 1/5 јукӧныс сеԍ вӧлӧма сіԍ. Кымын мешӧк бур картупеԉ? Кымын мешӧк щыкӧм картупеԉ лоӧма креԍԏанкалӧн? 5. Бӧрја 6 лунын 1/3 јукӧн луныс вӧлі міча — гажа лунјас, 1/2 кымӧра, 1/6 јукӧныс — тӧла. Кымын міча лун, кымӧра, тӧла лун вӧлі квајт лун-піын? 6. Воклӧн 8 сакар тор; 1/3 сеԍ ԍетіс сіјӧ чојлы, ӧԏі тор 1/2 ԍојіс ачыс. Кымын сакар тор коԉі сылӧн? 7. Каԏалӧн вӧлі 1 ԍоркԋі; 2/3 јукӧнсӧ ԍетіс сіјӧ чојыслы, коԉассӧ ԍојіс ачыс. Ыҗыԁ-ӧ ԍоркԋі тор ԍојіс ачыс? 8. Ӧԏі кӧрԅінкаын 9 коԉк, мӧԁын сы 2/3 јукӧн-мынԁа. Кымын коԉк мӧԁ кӧрԅінкаас? Кымын коԉк 2 кӧрԅінкаын ӧтлаын? 9. Курӧг позјын вӧлі 20 курӧг; 3/4 јукӧнсӧ сеԍ вузалісны. Кымын чіпан коԉі поԇјӧ? 10. Мішӧ Макԍімлӧн вӧлі 18 ыж, арын &3/3 јукӧнсӧ сеԍ вузаліс. Кымын ыж сылӧн кӧԉі тӧвјӧԁны? 11. Міча уԉ ԍоркԋіыԍ артмӧ 1/9 јукӧн кос пареԋча. Кымын кілограмм кос пареԋча артмас 81 кілограмм уԉ ԍоркԋіыԍ? 12. Коԁыс тіјанлы колӧ: 2/3 јукӧн 6-лыԍ, аԉі 1/2-сӧ 8 кампетлыԍ?

§ 46. Јукӧн соԁтӧм.

1. Уна-ӧ лоӧ 1/2+1/3 = ? Рісујтӧј ԋоԉ веԍкыԁ пеԉӧсаӧс, шӧріалӧј сіјӧс сувтса &пӧнԍа віԅӧн; сеԍԍа чутӧԍ вӧԁса віԅӧн јукӧј ӧтыҗԁа 3-пеԉӧ. Аԁԇаԃ:1/2 лоӧ 3/6; 1/3=2/6; сіԇ-кӧ 1/2+1/3 = 3/6+2/6=5/6, іԉі 1/2 + 2/3 = 5/6. 2. Уна-ӧ лоӧ 1/3+1/5? Рісујтӧј веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧсӧас&, вӧчӧј воԇԇа моз. 3. Ваԋа нажӧвітіс шајт 1/2, Јаша шајт 1/4 јукӧн. Уна-ӧ ԍӧм нажӧвітӧмаӧԍ најӧ ӧтлаын? 4. Ԋута ԍетіс Наԃалы ԍоркԋілыԍ 5/8 јукӧнсӧ, Наташалы 1/4 јукӧнсӧ. Кымынӧԁ јукӧн ԍоркԋілыԍ ԍетіс сіјӧ кык нывлы? 5. Наԃежа вунԁіс гектар 1/2 зӧр, нылыс сӧмын 1/3 јукӧнсӧ гектарыслыԍ. Кымынӧԁ јукӧн гектарлыԍ вунԁісны кык ныв-баба?

[44-ӧԁ ԍерпас.]

6. Рісујтӧј віԅ 3/4 јукӧн ԃетсіметр-куԅта; ԋужӧԁӧј сіјӧс 7/8 јукӧн ԃетсіметр-куԅта. Куԅ-ӧ лоӧ віԅныԁ? Кымын сен ԃетсіметрыслӧн 1/8 јукӧныс? Уна-ӧ лоӧ 3/4 + 7/8? 7. Веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса рісујтӧмӧн ԁа јуклӧмӧн тӧԁмалӧј, уна-ӧ лоас 7/8+3/4? 8. Пӧсылка ыстыны лӧԍӧԁӧмаӧԍ јашщік; куԅтаыс метрлӧн 3/4 јукӧныс, паԍтаыс метр 1/3. Кымын метр лоӧ јашщік гӧгӧрыс. 9. Міԏӧ Мікул ԋӧбӧма &ԍкілограмм роч кујӧԁ. 1/3 јукӧнсӧ став кујӧԁԍыс разӧԁӧма ӧԏі му-вылӧ, 1/4 јукӧнсӧ — мӧԁӧ. Кымынӧԁ јукӧн став кујӧԁԍыс разӧԁӧма сіјӧ кык му-вылӧ.

§ 47. Јукӧн чінтӧм.

1. Рісујтӧј кык ӧтыжԁа кыщ; раԃіусјасӧн ӧԏісӧ јукӧј шӧрі-пӧв, мӧԁсӧ ӧтыжԁа 3-пеԉӧ. Коԁыс ыҗыԁҗык. 1/2 аԉі 1/3 јукӧныс? 2. Чутӧԍ раԃіусјасӧн воԇԇа кыщԍыс кыкнан јукӧнсӧ јукӧј ӧтыжԁа 3-пеԉӧ, мӧԁԍыԍ 2-пеԉӧ. Гырыԍ-ӧ јукӧнјас лоӧны воԇԇа кыщас? Мӧԁ кыщас? 3. Кымын квајтӧԁ јукӧныԍ артмӧ 1/2? Кымын квајтӧԁ јукӧныԍ артмӧ 1/3? 4. Унаӧн-ӧ 1/2 ыҗыԁҗык 1/3 јукӧныԍ? 5. 1/3 јукӧныԍ чінтӧј 1/4 јукӧн. Ӧԏі кыщ јукӧј ӧтыҗԁа 3-пеԉӧ, мӧԁӧс — 4-пеԉӧ. Воԇԇа кыщԍыс быԁ јукӧн чутӧԍ раԃіусјасӧн јукӧј ӧтыжԁа 4-пеԉӧ, мӧԁԍыс — 3-пеԉӧ. Кымынӧԁ јукӧн ыҗыԁ кыщԍыс лоӧ быԁ јукӧн? Сіԇ-кӧ, ыҗыԁ-ӧ лоӧ коԉасыс, 1/3 јукӧныԍ-кӧ чінтам 1/4 јукӧнсӧ, іԉі 1/3 — 1/4= [45-ӧԁ ԍерпас.] 6. Мӧԁ-ног тӧԁмалӧј уна-ӧ коԉас 1/3 јукӧныԍ-кӧ чінтам 1/4 јукӧнсӧ. Веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧсаӧс чутӧԍ воԁса віԅӧн јукӧј ӧтыжԁа 3-пеԉӧ, ԁа сувтса понԍа віԅӧн ӧтыжԁа 4-пеԉӧ. Ыҗыԁ-ӧ лоӧ быԁ јукӧн? Аԁԇанныԁ: быԁ јукӧн лоӧ 1/2 јукӧн веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧсаԉӧн. Сеԍԍа 1/3 јукӧнын 4 веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса, ставыс ӧтыжԁа 4/12 јукӧнкӧԁ; 1/4 јукӧнын 3 ічӧԏік веԍкыԁ ԋоԉпеԉӧса торјас, ӧтыжԁа 3/12 јукӧнкӧԁ. Віԍталӧј ӧні, уна-ӧ лоаc 1/3 јукӧныԍ-кӧ чінтам 1/4 јукӧн? 7. Віԍталӧј кымын 1/12 јукӧн 2/3 јукӧнын? Кымын 1/12 јукӧн 3/4 јукӧнын? 8. Уна-ӧ-нӧ 3/4 јукӧн ыҗыԁҗык 2/3 јукӧныԍ?