Пос: различия между версиями

Материал из Wiki FU-Lab
Перейти к навигации Перейти к поиску
Нет описания правки
Нет описания правки
 
(не показано 29 промежуточных версий 3 участников)
Строка 1: Строка 1:
А. УԌԎІНОВ ԁа Ԁ. РЫБАКОВ
Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.
КАНАԀАСА ВӦРЛЕԆЫԌЈАСЛЫԌ ОПЫТСӦ— ССРС-са ВӦРӦ
МӦСКУА— 1931
НАРКОМԎАЖПРОМЛӦН ԊІГА ЛЕԆАН ІН
1018,
„Меԁ буржуазнӧј госуԁарствојас лыԃԃӧны преԁаԏеԉствоӧн ԏехԋіческӧј опытнымӧс міјан сӧветскӧј јортјаслы ԍетӧм, а мі јӧзалам, мыј гӧтӧвӧԍ став кужӧмнымӧс і тӧԁӧмнымӧс ԍетны јортјаснымлы, ӧԁ мі лыԃԃам ССРС-ӧс асланым ӧтка оԏечествоӧн.
Гермаԋіјаса рабочеј ԃеԉегаціја шыӧԁчӧмыԍ, 1928 воын.
 
Воԇкыв
 
Помтӧм паԍкыԁ Сӧвет Сојуз паԍтаын быԁмісны выԉ інԁустріја гігантјас. Ԍіктса овмӧс вужԍаԋыс вежԍіс, беԃԋацко-ԍереԃԋацкӧј массајас помӧԇ сувтісны соціаԉізм туј вылӧ, ыҗыԁалыԍ положеԋԋе ԍіктса овмӧсын боԍтісны колхозјас ԁа совхозјас. „Первојја пјаԏіԉеткалӧн меԁважнӧј ітогыс сіјӧ, мыј помӧн бертӧма капітаԉізмлыԍ вужјассӧ, а сіјӧ преԁрешајтӧ капітаԉіԍԏіческӧј еԉементјасӧс ԁа классјасӧс ԇікӧԇ бырӧԁӧм (ԉіквіԃірујтӧм).
Ӧтщӧщ зев гырыԍ ԁоԍԏіжеԋԋејаскӧԁ, коԁјасӧс верміс вӧчны Сӧвет страна ВКП(б) веԍкӧԁлӧмӧн, мі каԅалам вӧвлытӧмвыјӧ акԏівноԍԏ соԁӧм сӧветса уҗалыԍјаслыԍ. Соціаԉіԍԏіческӧј орԁјыԍӧм ԁа уԁарԋічество лоіны главнӧј уҗалан ногјасӧн. Карса ԁа ԍіктса уҗалыԍјаслӧн олӧмыс ԁа овмӧсыс луныԍ лунӧ бурмӧ, уҗтӧмјас абуӧԍ. Вочасӧн бырӧ кара-ԍікта костын торјалӧм. Ӧԁјӧ соԁӧ ССРС-ын олыԍлыԁыс.
Капітаԉіԍԏіческӧј странајасын зев чорыԁ економіческӧј кріԅіс і промышԉенноԍԏын, і ԍікта овмӧсын, а кріԅіс понԁаыс луныԍ лунӧ зев уна соԁӧны уҗтӧммӧм ԁа корыԍӧ воӧм, — сыкӧԁ ӧтщӧщ быԁмӧ-паԍкалӧ ревоԉуціоннӧј ԁвіжеԋԋе, уҗалыԍјаслӧн соԁӧ ԍімпаԏіја Сӧвет Сојуз берԁӧ, кӧні бура мунӧ соціаԉізм стрӧітӧм.
ССРС-лӧн, кыԇ ставмувыв проԉетаріат оԏечестволӧн, кыԇ ставјӧзкост проԉетаріат базалӧн быԁмӧмыс быԁ странајасса рабочејјасӧс кыскӧ асланыс волӧмӧн тӧԁмаԍны ССРС-кӧԁ. Волыԍ іностраннӧј рабочејјас шенԅӧны Сӧвет Сојузса
ԁоԍԏіжеԋԋејас вылӧ оз сӧмын јонлуныс вӧсна, но і ԍіԍԏемаыс вӧсна, коԁ понԁа артмісны сіјӧ ԁоԍтіжеԋԋејасыс.
Воԇӧвылӧ міјан соціаԉіԍԏіческӧј промышԉенноԍԏын перјӧм ԁоԍԏіжеԋԋејас паԍкӧԁіг ԁа велӧԁіг ӧтщӧщ щук колӧ іспоԉзујтны став бур опытсӧ капітаԉіԍԏіческӧј странајасса рабочејјаслыԍ. Меԁԍа-ԋін колӧ сіјӧ міјанын вӧр промышԉенноԍԏын, кӧні важӧн ԋекущӧм ԏехԋіческӧј база ез вӧв. Щук зев јона колӧ велӧӧны міјанлы уҗалан опытсӧ іностраннӧј вӧрлеԇыԍјаслыԍ.
Сывӧсна вӧр овмӧсјас, парԏіјнӧј ԁа профоргаԋізаціјајас, а сіԇ-жӧ і вӧрлеԇыԍјас воԇын лоӧ ыҗыԁ могӧн гӧгӧрбок велӧԁны ԁа вуҗӧԁны опытсӧ Кареԉіја ԍӧвет респубԉікаын уҗалыԍ канаԁаса вӧрлеԇыԍјаслыԍ.
Тајӧ ԋігаӧн ԉеԋінграԁса вӧр промышԉенноԍԏ Ԉенԉес трестлӧн брігаԁа, коԁі велӧԁіс канаԁаса вӧрлеԇыԍјаслыԍ уҗалӧмсӧ ԁа олӧмсӧ, кӧсјӧ кӧԏ җеԋыԃіка тӧԁмӧсіны общественноԍԏсӧ ԁа вӧрлеԇыԍјасӧс канаԁчі уҗалӧмыԍ сіјӧ бурторјасӧн, коӧјасӧс поԅӧ боԍтны вӧрлеԇан уҗӧ міјан условіјејасын.
Канаԁчілӧн уҗ проізвоԃіԏеԉноԍԏныс
 
1931-ԁ воԍа первој кварталын Ԉенԉес трестса вӧрлеԇыԍлӧн быԁ лунԍа уҗ проізвоԃіԏеԉноԍԏ вӧлі 2,14 пл. куб. м. 1932-ԁ воԍа первој кварталын сіјӧ соԁӧма 3,2 пл. куб. м-ӧԇ, мӧԁногӧн-кӧ: кыптіс 49% мынԁа. Кажітчӧ, быԏԏӧ тајӧ зев-ԋін уна, таыԍ унҗык оз вермы лоны. А збыԉыԍсӧ абу сіԇі.
Карелԉесса Учебно-показаԏеԉнӧј ԈПХ Матросскӧј ԉесопунктын канаԁчі-вӧрлеԇыԍлӧн сіјӧ-жӧ каԁӧ ӧԏі лунԍа шӧркоԃ проізвоԃіԏеԉноԍԏ вӧлі 13,4 пл. куб. м, мӧԁногӧн-кӧ: Ԉенԉесса вӧрлеԇыԍ ԁорыԍ 4,2-пӧв унҗык. Ԉенԉесса вӧрлеԇыԍјаслӧн ԃекаԁа топӧԁӧмыс (уплотненность) вӧлӧма 68%, а канаԁчілӧн — 99%. Сывӧсна ӧԏі кварталын канаԁчі вӧчӧма 6,1-пӧв унҗык міјан вӧрлеԇыԍ ԁорыԍ.
Треԉовка вылын канаԁчі вӧчӧ шӧркоԃа 24 пл. куб. м, вӧлӧн кыскӧ 3,5 км сајыԍ— 14 пл. куб. м, тракторӧн петкӧԁӧ 11 км сајыԍ— 154 пл. куб. м.
Ԉенԉесса уҗалыԍ треԉовка вылын вӧчӧ 8 пл. куб. м, вӧлӧн кыскаԍыԍ кыскӧ 3,5 км сајыԍ 4,3 куб.м, тракторіст петкӧԁӧ 11 км сајыԍ 60 пл. куб. м, мӧԁногӧн-кӧ, Ԉенԉесса уҗалыԍ вӧчӧ ещаҗык канаԁчіыԍ 3— 3,3— 2,6-пӧв.
Унаӧн шуасны, гашкӧ-пӧ уҗалан условіјејасыс міјан вӧрлеԇыԍыслӧн ԁа канаԁчіыслӧн абу ӧткоԃӧԍ. Збыԉвылас најӧ пӧшԏі ӧткоԃӧԍ, јонасӧ оз јансавны. Пӧрӧԁчан вӧрыс пӧшԏі ӧткоԃ: 8Е 2С + Б, VI кл бергӧԁчас (возврат) ІІІ/ІV бен, полнота — 0,7, запас га вылӧ 180 пл. куб. м.
Вӧрсӧ петкӧԁны канаԁчілы веԍіг ԍӧкыԁҗык міјан кыскаԍыԍлы ԁорыԍ, качаԁчі уҗалан іныс гӧраӧԍ-ԁа. Міјан кыскаԍыԍ шыԉыԁ інті кыскалӧ ԉібӧ посԋі нӧрыса інті.
Тракторјасыс канаԁчілӧн ԁа Ԉенԉеслӧн ӧткоԃӧԍ,— „Кԉетракјас", 40 вӧв вынаӧԍ, важӧԍ — 4— 5 во-ԋін уҗалӧмаӧԍ, унаыԍ-ԋін ремонтын вӧвлӧмаӧԍ.
Мыјла-нӧ еԍкӧ сещӧм ыҗыԁ костыс міјан вӧрлеԇыԍ ԁа канаԁчі-вӧрлеԇыԍ уҗ проізвоԃіԏеԉноԍԏын? Меԁым віԍтавны вочакывсӧ тајӧ јуалӧм вылӧ, тӧԁмӧԁам інструментјаснас, коԁјасӧн канаԁчі уҗалӧны, уҗсӧ оргаԋізујтӧмӧн, олӧмнас ԁа кыԇі најӧ уҗ вылас віԇӧԁӧны.
Пілајас
Канаԁчілӧн пілајас кык пӧлӧс: лучок ԁа кык воропа (двуручка). Лучокыс (1 ԍер.) вӧрлеԇыԍлӧн основнӧј інструментыс, сіјӧн піԉітӧны ԁа кражјалӧны став пусӧ, кызанас-кӧ абу кызҗыкӧԍ 28 см-ыԍ. Піла куԅтаыс 12,2 см, паԍтаыс піԋјаснас — 35 мм,
ԁорыш кызтаыс 0,5 мм, піԋјас берԁ кызтаыс 10 мм, развоԁыс 1,5 мм.
Быԁ 4 кујімпеԉӧса развеԃітӧм вунԁыԍ піԋ костын ем фігурнӧј шыблалыԍ піԋ. Сіјӧ ԋекор оз развоԃітчы, а сӧмын піԉнӧјпыԅсӧ шыблалӧ. Сещӧм піԋјасыс 0,5 мм улынҗыкӧԍ кујімпеԉӧса вунԁалыԍ піԋјасыԍ. Кујімпеԉӧса піԋјас куԅта 7 мм, піԋ пом костјасыс 7 мм. 2 ԍер. вылын петкӧԁлӧма
 
1 ԍер. Канаԁаса лучковӧј піла.
2 ԍер. Лучковӧј піла пласт.
лучковӧј піла піԋјаслыԍ формасӧ, інԁӧма піԋјаслыԍ ыҗԁасӧ ԁа пілаыслыԍ паԍтасӧ.
Піласӧ крепітӧма пу рамка берԁӧ. Рамкасӧ вӧчӧны бура коԍтӧм кыԇ пуыԍ.
Піла рамканас лоӧны распоркаӧн ӧтлаалӧм кык ԋеуна кусіԋтӧм ԁужкајас. Ԁужкајас ӧтар помас крепітӧма піласӧ. Сіјӧс зелӧԁӧны ԁужкајас мӧԁар помас кӧрталӧм гезјӧн.
Распорка ԍујанінас ԁужкајасыс кызӧԍҗык, кокԋіа ветлӧны. Ӧԏі ԁужка помас вӧчӧма 12 см куԅа вороп.
Ԁужкајас куԅта вороптӧгыс 48 см, паԍтаыс 3 см, кызтаыс 2 см. Распоркаыслӧн куԅтаыс 80 см, паԍтаыс ԁа кызтаыс помјасас 5,5 ԁа 5 см; шӧрас — 5,5 ԁа 4,5 см. Ԁужка меԁкызінын (распорка берԁын) паԍтаыс 8 см, кызтаыс 5см. Распоркаа гезја костыс 10 см.
3 ԍер. Лучковӧј піла ԁа Росскот піла (вылысас) пластјас.
4 ԍер. Росскот піла пласт.
Лучковӧј піласӧ вӧчӧма высокосортнӧј швеԁскӧј стаԉыԍ. Пілалӧн кызтаыс ԁа паԍтаыс ічӧтӧԍ, но сылӧн ем шыблалыԍ піԋјас, на понԁа уҗалігӧн ԋіртчан коефіціентыс ічӧт. Меԁбурыс лучковӧј пілаӧн піԉітчігӧн сіјӧ, мыј кӧԏ кущӧм ногӧн сулалӧ ԉібӧ кујлӧ пуыс, піла ԋекор оз ԍібԁы. А міјан вӧрлеԇыԍјаслы „роч“ кык воропа пілаӧн піԉітчігӧн мыјԁа вын лоӧ пуктыны ԁа каԁ воштыны.
Шӧркоԃԃем ԃіаметра — 20— 25 см — лыска пујас піԉітӧны „Метаԉԉіст“ ԋіма кык воропа пілаӧн 1 пог. см 2,0 ԍек. (уҗалӧны кыкӧн); канаԁаса лучковӧј пілаӧн 1 пог. см 1,5 ԍек. (уҗалӧ ӧткӧн).
„Метаԉԉіст“ ԋіма пілаӧн піԉітчан ӧԁ (скорость) ӧԏі морт вылӧ боԍтам-кӧ 1,0 тујӧ, секі лучковӧј пілаӧн піԉітчан ӧԁ ӧԏі морт вылӧ лоӧ
2 морт × 2 ԍек. = 27
2 морт × 1,5 ԍек.
Артавны-кӧ щӧщ мыјԁа каԁ віԇам ветлӧԁлӧм вылӧ ԁа ԉока пуктӧм уҗ понԁа уҗавтӧм вылӧ, секі „Метаԉԉіст“ пілаӧн ԁа лучковӧј амеріканскӧј пілаӧн піԉітчігӧн уҗ про-
5 ԍер. Росскот пілаӧн піԉітчӧм.
ізвоԃіԏеԉноԍԏ кост торјалӧм јешщӧ вылӧ соԁас. А лучковӧј пілаыс јона ԁонтӧмҗык „Метаԉліст“ пілаыԍ.
28 см ыԍ кыз ԃіаметра пујас піԉітны ем кык воропа амеріканскӧј Росскот піла. Сіјӧс высокосортнӧј стаԉыԍ-җӧ вӧчӧны (віԇ. 3 ԁа 4 ԍер.).
Росскот пілаыслӧн куԅтаыс пырҗык овлывлӧ 153 см, паԍтаыс піԋјаснас, піла шӧрӧԁыс— 154 мм, воропјас ԁінтіыс (піла помјасас) — 85 мм, ԁорыш кызтаыс — 0,8 мм, піԋјас кызтаыс — 1,5 мм, вунԁалыԍ піԋјас куԅаыс — 3,5 мм, піԋјас костыс— 19 мм. Шыблалыԍ піԋсӧ ԋекор оз развоԃітны. Сіјӧ ортчӧса вунԁыԍ піԋыԍ улынҗык 0,5 мм мынԁа. Піла-пу воропјасыс гӧгрӧсӧԍ. Вороп куԅтаыс 21 см, ԃіаметрыс 3 см, Воропјассӧ піла берԁас крепітӧны. вінтјасӧн (барашки). Воропјассӧ крепітӧм вылӧ ԁа перјӧм вылӧ мунӧ 5 — 7 ԍекунԁ. Сіјӧ зев буртор, кор колӧ ӧԁјӧ кыскыны топалӧм піла, меԁ сіјӧ оз чег.
Росскот піла, кӧԏ і абу вӧсԋі, піԉітӧ ӧԏіӧн җынјӧн мынԁа ӧԁјӧҗык „Метаԉԉіст“ піла ԁорыԍ. Пілалӧн куԅтаыс ԁа воропјассӧ перпеԋԃікуԉарнеја піԉітанторјыслы крепітӧм леԇӧны піԉітчыԍӧс кыз пујас піԉітігӧн вӧԉаыԍҗык вӧрны (5 ԍер). Быԁ вӧрлеԇыԍ, воԇвыв лӧԍӧԁӧм воропјас ԍӧрас боԍтӧмӧн, быԁ сԁук вермас сіјӧс вежны, піла воропыс-кӧ уҗалігас чегӧ, уна каԁ сы вылӧ пуктытӧг. Канаԁаын сещӧм ворԁпсӧ зев уна вӧчӧны, массаӧн, поԅӧ сіԇ-жӧ вӧчавны і міјанын, ССРС-ын. Меԁбурыс налӧн— піла берԁас топыԁа зелалӧм. Піԉітчігӧн најӧ ԋӧԏі оз вӧрны, сывӧсна піԉігчыныс кокԋіԁҗык.
 
Черјас
 
Черјасыс канаԁчілӧн кык пӧлӧс-жӧ: ӧԏі ԁора ԁа кык ԁора (6 ԍер). Најӧс высокосортнӧј стаԉыԍ-жӧ вӧчӧма. Јонҗыкасӧ уҗалӧны ӧԏі ԁора черӧн. Сылӧн куԅаыс 80 мм, тыш кызтаыс 25 мм. Черпуыс 90 см куԅа, вӧчӧма бура коԍтӧм чорыԁ „Гікарі“ пуыԍ. Черпуыс кӧԏ і вӧсԋі, а чегјаԍлӧ шоча. Канаԁаын черпујассӧ массӧвӧја-жӧ вочӧны.
Черыс куԅ-ԁа, кераԍыԍјаслы оз ков јона муԇтыԍны-копраԍны, кыкыԍ-кујімыԍ сӧтыштас-ԁај — пуыԁ пӧрӧма. Міјан черјас җеԋыԁ ԁа кыз черпуаӧԍ, кераԍігӧн лоӧ улӧԇ копраԍны, сывӧсна омӧԉа, слаба чернас кучкыԍԍыԍӧ. Міјан черјасӧн кераԍігӧн уна вын веԍшӧрӧ вошӧ, а кераԍӧм вылас каԁыс кык мынԁа унҗык мунӧ канаԁаса черјасӧн кераԍӧм ԍерԏі (хронометраж сіԇі петкӧԁлӧ).
Кык ԁора черјасӧн мӧԁ мӧԁ лӧлӧс уҗјас вӧчӧны. Ӧԏі ԁорыс јоԍҗык, сіјӧн увјас кералӧны, пујас пӧрлӧԁлӧны; мӧԁыс тупіча, сіјӧн вужјас кералӧны ԁа мукӧԁ сещӧмтор вӧчӧны.
Канаԁаса чер оз ԍібԁы керыштӧмӧ, сіјӧ сылӧн меԁбурторыс. Абу паԍкыԁ-ԁа, керыштӧ пыԁӧԇ.
Напілокјас канаԁчілӧн гӧгрӧсӧԍ, ԋоԉпеԉӧсаӧԍ ԁа ромб формаӧԍ. Гӧгрӧснас кеслӧны фігурнӧј шыблалыԍ піԋјас. Ромб формаа напілокјасӧн кеслӧны кујімпеԉӧса вунԁыԍ піԋјас. Јоԍ пеԉӧсыс налӧн 34°, щӧщыԁыс — 146°. Куԅаыс бӧжнас 85 мм, бӧжтӧгыс— 60 мм. Бок паԍтаыс — 10 мм.
 
Вӧрлеԇан інструментјассӧ кеслӧм ԁа лӧԍӧԁӧм
 
Канаԁчілӧн правілӧ: бура кеслыны піласӧ ӧтчыԁ быԁ вежонын, а лӧԍӧԁны сіјӧс быԁ лун ӧбӧԁ каԁын. Піласӧ кеслытӧԇ піԋјассӧ војԁӧр лӧԍӧԁӧны, меԁ најӧ ставныс ӧтгырԍаӧԍ вӧліны. Шуԍӧ сіјӧ фуговкаӧн. Фуговкасӧ вӧчӧны плавкӧс напілокӧн, фуговочнӧј аппаратӧ колан җуҗԁа сіјӧс крепітӧмӧн. Быԁ фігурнӧј піԋ фугујтчӧ торјӧн.
Вунԁалыԍ піԋјассӧ фугујтӧны 1 мінутӧн, фігурнејјассӧ — 4-ӧн. Бура піла правітӧм вылӧ шӧркоԃа мунӧ 1 час ԁа 15 мін., мӧԁногӧн-кӧ: 1 уҗалыԍ 8 часа уҗалан лунӧн 6 піла кеслӧ-лӧԍӧԁӧ.
6 ԍер. Канаԁаԍа черјас.
Піласӧ развоԃітӧны кӧрт развоԁкаӧн. Правіԉнӧј-ӧ развоԁкаыс, проверајтӧны пу шаблончікӧн, кӧні торцӧвӧјлаԁорас тувјалӧма уна пӧлӧс (куԅта ԍерԏіыс) кӧрттувјас. Черјас тӧчітӧны обыкновеннӧј гӧгрӧс тӧчілаӧн, сӧмын бӧрвылас ԁорсӧ лӧԍӧԁыштӧны зуԁјӧн.
 
Вӧр пӧрӧԁӧм
 
Канаԁец-вӧрлеԇыԍ лунтыр уҗалӧ ӧтмоз, ӧԏі пӧлӧс спокојнӧј ӧԁӧн. Шојтчӧ шоча (5— 7% уҗалан луныԍ). Міјан вӧрлеԇыԍјас нач мӧԁногӧн уҗалӧны: најӧ ԉібӧ зев јара боԍтчыласны уҗавны — пӧԍыс рожа банӧԁыс ԉуԅгӧ, ԉібӧ ԋӧжјӧԋікӧн, ԋужмаԍӧмӧн вӧрӧны. Кӧԏ і регыԁ јарасӧ уҗаласны, но јара уҗалӧм бӧрын колӧ бура шојтчыны. Сывӧсна, міјан вӧрлеԇыԍјаслӧн шојтчӧм вылас шӧркоԃа мунӧ 25— 30% уҗалан лунԍыс.
Вӧрсӧ пӧрӧԁӧны канаԁчі быԁӧн ӧткӧн. Вӧрлеԇыԍ воас вӧрӧ, боԍтӧ черсӧ ԁа піласӧ (најӧс ԋекор оз нулы гортас, пыр коԉлӧ вӧрас) ԁа пыр і завоԃітӧ уҗавны сылы інԁӧм інын, — быԁ уҗалыԍлы ԍетчыԍԍӧ 10 м паԍта вӧр. Вӧрлеԇанінјассӧ пырҗык лӧԍӧԁӧны перпеԋԃікуԉарнӧ вӧр кыскалан тујыслы.
Канаԁчі пујассӧ пӧрлӧԁлӧны крестнакрестӧн, сіԇі кражјаԍныс лӧԍыԁҗык.
Шӧркоԃ пујас, 20 см кызаӧԇ, најӧ піԉітӧны лучокӧн, ԋӧԏі керавтӧг. Пусӧ пӧрӧԁігӧн сувтӧны пу сајас, коԁарӧ пуыслы пӧрны, улӧ копыртчӧмӧн, кокјассӧ паԍкӧԁӧмӧн піԉітӧны, веԍкыԁ кінас ԉічкӧны лучок рама воропсӧ, а шујганас, кутыԍ планкаӧԁыс ԉібӧ гезјӧԁыс кутӧмӧн, новлӧԁлӧны піласӧ (7 ԍер.).
20 см-ыԍ кыз ԃіаметра пујас канаԁчі піԉіттӧԇыс војԁӧр кералӧны. Кералігас шујга кінас кутӧны черпу помӧԁыс, а веԍкыԁнас — керыштӧ, керыштіг мозыс веԍкыԁ кісӧ вајӧԁӧ шујга кі ԁорас. Сынӧԁӧԁыс ыҗыԁ &тракторіја вӧчӧмӧн черыс ас ԍӧктанас чорыԁа кучкӧ. Пу пӧрӧм мыԍԏі канаԃец терыба мерајтӧ піланас коланвыја кер, мунігмозыс увјӧ вылысса увјассӧ. Керсӧ кражјалігӧн, веԍкыԁ кінас, воропсӧ ԉічкӧмӧн, новлӧԁлӧ піласӧ, а шујганас піласӧ веԍкӧԁлӧ, кокԋіԃіка гезјас ԉібӧ распоркаас кутчіԍӧмӧн. Піԉітӧ ӧԁјӧ, ӧтмоз ӧтарӧ-мӧԁарӧ піласӧ кыскалӧмӧн.
Ӧԏі краж піԉітчыԍԍас-ԁа, сіԇі-жӧ мерајтӧ ԁа орӧԁӧ мӧԁ кер. Јывсӧ орӧԁӧм бӧрын кер помас цветнӧј каранԁашӧн
пасјӧ ԃіаметрсӧ ԁа кер куԅтасӧ ԁа бӧр бӧрлаԋӧ бергӧԁчӧ, мунігмозыс увјӧ коԉӧм улысса увјассӧ. Увјассӧ шыблалӧ ԉоԇӧмоз. Бара пасјӧ ԃіаметрсӧ ԁа куԅтасӧ кражјалӧм керјаслыԍ. Кер вылысса вунԁӧмінас пӧрӧԁчыԍӧн кер куԅасӧ ԁа сылыԍ ԃіаметрсӧ пасјалӧмјас ԍерԏі артавԍӧ сылӧн уҗыс, а
бӧрынҗык сы ԍерԏі-жӧ арталӧны треԉовщіклыԍ ԁа кыскаԍыԍлыԍ уҗјассӧ. Ԋекущӧм мерајтчӧм ԋі пріјомка вӧрын ԃеԍаԏԋікјас оз нуӧԁны.
Кражјаԍӧм бӧрын пӧрӧԁчыԍ черӧн ԉібӧ аншпугӧн чукӧртӧ вӧр маԏерјалсӧ, треԉовкаԁырјі ветлӧԁлыны коԉалӧ 1 1/2 м костјас.
Ԃеԉанкаыԍ вӧр пӧрӧԁӧм ештӧԁӧм бӧрын коԉӧны чукӧра вӧрмаԏерјалјас ԁа увјас, коԁјас кысԍӧны параԉеԉнӧј ԉоԇјасӧн перпеԋԃікуԉарнӧ главнӧј вӧркыскалан тујыслы.
Ԋекущӧм общестанԁартнӧј уҗалан ногјас канаԁаса вӧрлеԇыԍјаслыԍ он каԅав. Інтас ԍерԏіыс, вӧр ԍерԏіыс быԁӧн аԍныс уҗалан ногјас лӧԍӧԁӧны.
7 ԍер. Канаԁаса лучокӧн піԉітчӧм.
Вылын віԍталӧм уҗалан ног кынԇі со јешщӧ кыԇі јона уҗалӧны.
Вӧрӧ воӧм мыԍԏі пӧрӧԁчыԍ сӧмын пујассӧ крестнакрестӧн пӧрлӧԁлӧ. 15— 20 кымын пу пӧрӧԁӧм мыԍԏі увјыԍны завоԃітӧ, увјассӧ ӧтчукӧрӧ шыблалӧ, меԁ најӧ оз понԁыны мешајтчыны керјассӧ кыскалігӧн. Увјыԍӧм бӧрын став пӧрӧԁӧм пусӧ кражјалӧ ԁа чукӧрталӧ віԅјасӧн сіԇі, меԁ віԅ костјасас кыскаԍыԍ ԍібалас. Сіԇі уҗалігӧн оз вош ԉішнӧј каԁ уҗјас вежлалӧм вылӧ ԁа оз ков ӧтпырјӧ кыскавны черсӧ ԁа піласӧ, меркасӧ-і.
Сіԇі уҗалӧмыс лоӧ вуҗан посӧн уҗсӧ јуклӧмӧн уҗалӧмӧ. Сіјӧ јешщӧ ӧтчыԁ петкӧԁлӧ, кущӧм ыҗыԁ бур брігаԁнӧј метоԁӧн уҗалӧмыԍ.
Емӧԍ мукӧԁ харакԏернӧј уҗалан ногјаԍ Шуам, ӧтпырјӧ увјыԍігӧн ԁа кражјаԍігӧн канаԃец шыбытӧ лучоксӧ лымјӧ пу вунԁан веԍтас. Сіјӧ сіԇі вӧчӧ, кор спеціаԉнӧј меркаӧн мерајтчӧ сортјассӧ пасјавны. Пырҗык, вӧсԋі ԁа шоч увја-кӧ пуыс, увјаԍігас сіјӧ лучоксӧ нуӧ шујга пеԉпом вылас.
Важ уҗалыԍјаслӧн, 25 кымын во-ԋін коԁјас вӧрлеԇӧмаӧԍ, уҗ проізвоԃіԏеԉноԍԏыс јона ыҗыԁ. Канаԁаса вӧрлеԇыԍјасӧс збыԉвылӧ поԅӧ лыԃԃыны постојаннӧј каԁрса рабочејјасӧн.
Уна вермӧны вӧчны канаԁаса пӧрӧԁчыԍјас (быԁлунԍа уҗ ӧԏі морт вылӧ воӧ 13,4 пл. куб. м) асланыс бур уҗалан кваԉіфікаціјаыс понԁа кынԇі бур інструментјасыс понԁа-і— лучковӧј пілаӧн піԉітчӧмыԍ. Мі віԍталім-ԋін, мыј лучок пілаӧн „Метаԉԉістӧн" ԁорыԍ ӧԏі мортыс ӧԏі лунӧн 2,7-пӧв унҗык вӧчӧ. Лучок пілаӧн піԉітчігӧн пілаыс ԋекор оз ԍібԁыв ԁа сыпонԁа проізвоԃіԏеԉноԍԏыс 4 мынԁа соԁӧ. Піла кызтаыслӧн ԁорышлаԋыс пыр вӧсԋалӧмыс чінтӧ бокјас ԋіртчӧмсӧ міԋімумӧԇ. Шыблалыԍ піԋјас, бур стаԉ ԁа векԋі развоԁ піԉітан плоскоԍԏын зев-жӧ јона чінтӧны ԋіртчӧмсӧ. Став тајӧ особенноԍԏ вӧснаыс лучок конструкціјаӧн канаԁаса лучок аслас бур проізвоԃіԏеԉноԍԏнас ԁа ԁонтӧм ԁоннас сулалӧ меԁвоԇԇа местаын мірын.
 
Треԉовка
 
Вӧр маԏерјалјас главнӧј вӧр кыскалан туј вылӧ треԉовка (петкӧԁчӧм) мунӧ ԋеылӧ, шӧркоԃа 200 м. сајӧ. Главнӧј вӧр кыскалан тујыс, кыԇ правілӧ, мунӧ вӧр леԇан інтас (ԉесоԍека) вомӧн. Чокерјасӧн ԉібӧ треԉовочнӧј „Јумпер" ԁоԃ-
јасӧн став пӧрӧԁӧм вӧрсӧ вӧлӧн кыскӧны главнӧј кыскаԍан туј вылӧ ԉібӧ ју ԁорӧ.
Војԁӧр вӧлӧк тујсӧ бурҗыка вӧчӧны чокер ԉібӧ кԉӧшщіӧн торја керјас лым куԅа кыскӧмӧн треԉовочнӧј склаԁӧԇ. Мыјӧн тујыс јонмасҗык, кыскаԍӧны „Јумпер" ԁоԃԃӧн. ԁоԃԃыс кык ԍувја. Ԁоԃ нырыс абу перпеԋԃікуԉарнӧ плоскоԍԏӧн кусіԋтӧма, а пеԉӧсӧн, прімернӧ 30° му веркӧслы. Ԁоԃ ԍувјасыс јітчӧны ӧԏі чутын (8 ԍер.).
Ԁоԃ ԍувјас вылас ԋоԉпеԉӧса пу колоԁка, сы вылӧ і течӧны кыскан торсӧ.
Вожјас пыԃԃіыс чеп, помас петԉа (чокер), коԁӧн зелӧԁӧны колоԁка вылӧ течӧм керјассӧ (9 ԍер.). Најӧ зелалӧны аԍныс, мунігмозыс: вӧлыс мӧԁӧԁчас, чепыс зелалӧ, а сыкӧԁ щӧщ зелалӧ і петԉаыс, јонҗыка ԁа јонҗыка топӧԁӧ керјассӧ колоԁка берԁас. Сывӧсна ԁоԃ кӧрталӧм вылӧ пӧшԏі ԋӧԏі каԁ оз мун, а міјан кыскаԍыԍјас быԁ ԁоԃ кӧрталӧны 4— 5 мінут.
 
Вӧлӧн кыскаԍӧм
 
Торја вԋімаԋԋе сулалӧ пуктыны Матросскӧј ԉесопунктын пара вӧла канаԁаса ԁоԃјасӧн кер кыскалӧм вылӧ (10 ԍер.). Ԁоԃ ԍув костыс тајӧ ԁоԃԃыслӧн 197 см. Ԁоԃԃалӧны пара вӧв,
8 ԍер. Треԉовочнӧј Јумпер ԁоԃ.
коԁјас бур тујӧԁ лым куԅа ӧтпырјӧ нуӧны 8 пл. куб. м. ԁоԃԃыс паԍкыԁысла оз пӧрлаԍ, сывӧсна кыскаԍыԍлы і вӧвјасыслы кокԋіҗык уҗавны.
Кујім ԁа җын кілометр сајӧ ӧԏі уҗалан лунӧ ӧтарӧ-мӧԁарӧ кујімыԍ ԁа җынјыԍ ветлӧны. Кык вӧв (ӧԏі ԁоԃ) петкӧԁӧны 28 пл. куб. м, сіԇкӧ інӧ ӧԏі вӧв быԁ лун кыскӧ 14 пл. куб. м.
Кыскаԍыԍјас костын уҗыс јуклӧма, емӧԍ сӧвтчыԍјас, кыскаԍыԍјас (вӧв вӧтлыԍјас), ԁоԃ ректыԍјас.
Сквознӧј брігаԁајасын, кӧні ӧтвылыԍ уҗалӧны пӧрӧԁчыԍјасыс і кыскаԍыԍјасыс, уҗалыԍјассӧ прімернӧ со кыԇі јуклӧма:
Пӧрӧԁчыԍ .... 2 морт
Треԉовщік .... 1 „
Сӧвтчыԍ .... 1 „
Кыскаԍыԍ-сӧвтчыԍ .... 1 „
Ректыԍ .... 2 „
Ставыс 7 морт.
ԁоԃ ректыԍјас ӧтпырјӧ уна брігаԁаын ужалӧны. Ԁоԃ сӧвтыԍјас сӧвтчӧмыԍ ӧтԁор тујјассӧ лӧԍӧԁалӧны. Брігаԁаын
 
9 ԍер. Чокерјас: а — прӧстӧј чокер; б — вешјалан крука чокер; в — векыԍа петԉаа чокер.
уҗсӧ јуклӧны ԁоԃ лыԁ ԍерԏіыс (быԁ 2 вӧв вылӧ), а міјанын — піла лыԁ ԍерԏі (быԁ кык пӧрӧԁчыԍ вылӧ). Тајӧн і јансалӧны міјан ԁа амерікаса брігаԁајас котыртан метоԁјас.
 
Ԃерікјас отсӧгӧн гӧгрӧс керјас мехаԋјческӧја сӧвтӧм ԁа ректӧм
 
Став ԍӧкыԁҗык уҗсӧ канаԁчі старајтчӧны мехаԋіԅірујтны ԁа раціонаԉіԅірујтны, меԁ еԍкӧ уҗјас вылын ещаҗык морт вын віԇны. Вӧрлеԇанінын вӧрмаԏерјалсӧ тракторнӧј ԁоԃјасӧ ԉібӧ автомобіԉнӧј пріцепкајасӧ сӧвтігӧн најӧ уҗалӧны ԃерікјасӧн, коԁјас берԁӧ ԁоԃԃалӧны вӧвјасӧс (11 ԍер.).
Ԃерікјассӧ вӧчӧма со кыԇі: кык пу ԍув, коԁјас ветлӧны лым вывті ԉібӧ му вывті, крепітӧма кык вомӧна пу брусӧн. Ԍув куԅаыс 3,1 м, паԍтаыс ԁа кызаыс 20 см-ӧн. Брусјасыс пӧшԏі ӧтыжԁаӧԍ ԍувјасыскӧԁ. Меԁым гылыԁҗыка ԍувјасыс мунасны, најӧ улыслаԁортіыс ԋеуна мегыр моԁааӧԍ. Ԍувја-
 
10 ԍер. Бурещ сӧвтӧм (8 пл. куб. м) пара вӧла канаԁаса ԁоԃ кыскыны лымја тујӧԁ.
сыс ԁа крепітан брусјасыс лоӧны рамаӧн — поԁувӧн кер-мачтајаслы, коԁјасӧс 8 м. куԅа керјасыԍ крепітӧма кујім пеԉӧсӧн. Мачтајассӧ крепітӧма брус вылас пу валӧн, полосӧвӧј кӧртӧн ԁа цінк тросӧн. Валсӧ бергӧԁлӧмӧн мачтајассӧ поԅӧ копыртны мулаԋыс кытчӧԇ колӧ. Вылысас кыкнан мачтаыс кӧртӧн-жӧ крепітӧма. Вылысас і мачта поԁ берԁас крепітӧма кык блок. Блокјас пырыс нуӧԁӧма цінк канат.
Канат вылас ӧшалӧ блок, кытчӧ крепітӧма кык ӧткоԃ 4 метр куԅаа канат, помјасас кӧрт крукјасӧн (крукјаснас крукалӧны керјассӧ, вылӧ лептігӧн). Крукјас берԁас кӧрталӧма гезјас веԍкӧԁлыны ԁа мынтыны керсӧ лептігас ԁа ԁоԃԃас леԇігӧн.
Ԃерікӧн со кыԇі уҗалӧны. Ԃеріксӧ сувтӧԁӧны кер чукӧр берԁӧ сіԇі, меԁ ԃеріка кер чукӧра костас поԅас сувтӧԁны кыскаԍан ԁоԃ (тракторнӧј ԁоԃ, автомобіԉ пріцепкаӧн, мукӧԁ). Кык уҗалыԍ крукавлӧны керпомјасӧԁыс ԃерік крукјаснас, а којмӧԁ веԍкӧԁлӧ пара вӧлӧн, коԁјасӧс ԁоԃԃалӧма цінк канатас, лепталӧ блокјас отсӧгӧн керсӧ ԁа леԇӧ најӧс
11 ԍер. Вӧлӧн уҗалан ԃерік (общӧј віԁ).
кыскаԍан ԁоԃԃас. Мыјӧн керјыс ԁоԃԃас воас, рабочеј тракԋітӧ гезсӧ аслаԋыс — ԋещыштӧ крукјассӧ керԍыс.
Колӧ інԁыны, мыј ԃерікӧн уҗалыԍ канаԁчі чорыԁа нуӧԁӧны ас костаныс уҗ јуклӧм, быԁ морт асԍыс уҗсӧ стӧча тӧԁӧ, ԋекор ԋекоԁ мӧԁа-мӧԁвылӧ оз наԃејтчы, сывӧсна
уҗыс налӧн пуӧ, коставлӧмјас пӧшԏі оз овлыны. Ԃерікӧн уҗалігӧн вынјас пыр сувтӧԁӧны ӧтмоз, со кыԇі:
Вӧр маԏерјалјас крукавлыԍ ԁа ԁоԃԃас гез отсӧгӧн крукыԍ мезԁыԍ 2 морт
Вӧв вӧтлыԍ .... 1 „
Вӧвјас .... 2 „
8 часа уҗалан лунӧ брігаԁа сӧвтӧ шӧркоԃа 10 трактор ԁоԃ, мӧԁногӧн-кӧ 110 пл. куб. м. Лунԍа уҗ морт вылӧ воӧ 37 пл. куб. м.
Міјанын 8 часа уҗалан лунӧ 1 уҗалыԍ вӧсԋі кер кӧрттуј платформаӧ груԅітӧ 7 пл. куб. м, мӧԁногӧн-кӧ: канаԁаса уҗалыԍыԍ 5-пӧв еща вӧчӧ.
12 ԍер. Трактора ԃерік ԁоԃԃјас& ректан інын.
Трактор ԁоԃԃјас ректыны лӧԍӧԁӧма јонҗык, вынаҗык ԃерікјас. Ԁоԃԍыс оз-ԋін ӧԏі керјӧн боԍтавны, а ӧтпырјӧ 8— 10 штукаӧн (12 ԍер.). Ԁоԃ ректан ԃерікјассӧ ԁоԃ сӧвтан ԃерікјас моз-жӧ вӧчӧма, сӧмын вӧвјас пыԃԃі тані 40 вӧв вына трактор уҗалӧ.
Мехаԋіԅірованнӧј ԃерікјасӧн трактор ԁоԃԃыԍ керсӧ бунтујтӧны 8 м суԁаӧԇ (13 ԍер.). Сыыԍ мӧԁыԍ бара јона уҗыс соԁӧ: ӧԁјӧ керјассӧ ваӧ быгԉӧԁлӧны, ваыс-кӧ матын.
Трактора ԃерікӧн ректыԍігӧн вынјас сувтӧԁӧны со кыԇі:
Тракторіст .... 1
Цінк канат (коԁӧс јітӧма тракторыскӧԁ і ԃерік блокјасыскӧԁ) крукалыԍ ԁа трактор бӧр бергӧԁчігас канатсӧ бокӧ вешталыԍ, меԁ сылы оз мешајтчы мунныс .... 1
Ректан керјас крепітыԍјас (мыјӧн керјасыс воӧны ас местаас, најӧ гезјассӧ ԋещыштӧмӧн мезԁӧны канатсӧ) .... 2
ԁоԃԃыԍ кер быгԉӧԁлыԍјас (быгԉӧԁлӧны му вылӧ воԉсалӧм кык кер увт вылӧ; быгԉӧԁлытӧԇыс ԁоԃ ԁорсӧ боԍтӧны) .... 2
13 ԍер. Штабеԉ крепітӧм.
Сіԇі уҗалӧмӧн уҗыс мунӧ гылыԁа, став уҗалыԍыс бура тӧԁӧ асԍыс уҗсӧ, мӧԁ вылӧ оз наԃејтчы. Ӧԏі ԁоԃ (II пл. куб. м) ректӧм вылӧ мунӧ, шӧркоԃа, 7 мінут. А ставсӧ помӧԇ стӧча вӧчӧмӧн ԁа коставлӧмјасӧн, шӧркоԃа, 15 мінут. Уна каԁ мунӧ кӧрт јоԍјас перјалӧм вылӧ, коԁјасӧс тувјавлӧны крепітны чепсӧ стојкајаскӧԁ. Канаԁчі шуӧны, сы вылӧ-пӧ јона еща каԁ кутас мунны, јоԍсӧ-кӧ кӧртыԍ пыԃԃі кутасны вӧчны стаԉыԍ. Кӧртыԍ вӧчӧм јоԍјас ԋукԉаԍӧны, сывӧсна лоӧ зазор.
Ректыԍігӧн ӧԏі ԁоԃԍыс керсӧ 4— 5-ыԍ боԍтӧны, 2 пл. куб. м быԁ боԍтӧм вылӧ (8 керјӧн, 25 вӧсԋі керіӧн ԉібӧ). Кыскаԍыԍјас понԁа-кӧ костјас оз лоны, кык ԃерік 8 часӧн ректӧны, шӧркоԃа, 660— 700 пл. куб. м (60 ԁоԃ).
 
Тракторӧн кыскаԍӧм
 
Матросскӧј ԉесопунктын Шуја јуԍаԋ 11 км пыԁӧ вӧр ԁачаӧ вӧчӧма магістраԉнӧј коԉејнӧј јі трактор туј. Сеті інтасыс нӧрысӧԍ, абу шыԉыԁ. Сывӧсна трактор тујыс јона чукыԉӧԍ ԁај абу рӧвнӧј.
Лоӧ кајны кык чој, 6° гӧгӧр, 40 кымын метр куԅта. Летчыны емӧԍ 8°-ӧԇ, 150 кымын метр куԅта.
Сені уҗалӧны 9 Кԉетрак трактор, 40 вӧв вынаӧԍ. На пыщкыԍ 3 тракторӧн маԋевровӧј уҗ вӧчӧны, чукӧртӧны тыра ԁоԃјассӧ составјасӧ. Ԁоԃјассӧ течӧны веԍкыԁа кер пӧрӧԁанінас ԃерікјасӧн. 4 тракторӧн кыскаԍӧны сӧмын главнӧј тујӧԁыс. Шӧркоԃа, ӧԏі трактор берԁӧ ԁоԃԃалӧны 9— 10 ԁоԃ, мӧԁногӧн-кӧ: 100— 110 пл. куб. м груз кыскыны. Корԍурӧ ӧтпырјӧ 15 ԁоԃԃӧн кыскылӧмаӧԍ. Ԉеԋінграԁ облаԍтын, Пчевжінскӧј базаын, кӧні уҗалӧны сещӧм-жӧ 40 вӧв вына Кԉетрак тракторјас, быԁ трактор шӧркоԃа кыскӧ сӧмын 3 ԁоԃ. А тујыс сені шыԉыԁҗык, абу чојӧԍ, чукԉӧԁлыныс сещӧма оз ков.
Шенԅымӧн бура ԁа пеԉка уҗалӧны тракторістјас пӧрӧԁчанінас тыра ԁоԃјассӧ чукӧртігӧн. Сені пӧшԏі ԋӧԏі ԇугԍывтӧг кокԋіа кајӧ ԉібӧ летчӧ тыра ԁоԃјаса трактор 20— 25° чојјас вылӧ омӧԉа таԉӧм тујӧԁ.
Тујјассӧ лӧԍӧԁавны (ремонт вӧчны) быԁ кілометр вылӧ воӧ ӧԏі рабочејӧн. Најӧ асланыс бура уҗалӧмӧн јона ӧԁԇӧԁӧны кыскаԍӧмсӧ, ԉок туј понԁа тракторјас тујын ещаыԍ сулалӧны.
Карелԉесӧн вӧчӧм трактор ԁоԃјас канаԁчі бракујтісны: зев-пӧ најӧ ԍӧкыԁӧԍ, ԁуркӧԍ, ԁыша ветлӧны, мунігас јона ԋіртчӧны. На пыԃԃі канаԁчі аԍныс ԁоԃјассӧ вӧчісны, ԋекущӧм черԏожјастӧг, арталӧмјастӧг. Ԁоԃјјаыс зев кокԋіӧԍ, гылыԁӧԍ. Ԍув куԅаыс 290 см, паԍтаыс — 11,5 см; ԁоԃ җуҗԁаыс — 73 см, ԁоԃ (колоԁка) паԍтаыс — 285 см, ԁор (стојка) җуҗԁаыс — 110 см; туј (колея) паԍтаыс (ԍув шӧрԍаԋ ԍув шӧрӧԇ) — 197 см. Ԁоԃјассӧ мӧԁа-мӧԁ берԁас кӧртавлӧны
2 см кыза ԃіаметра цінк канатјасӧн. Ӧԏі ԁоԃԃын канат помас крепітӧма чеп колбакоԃ пома кусіԋтӧм ԅвеноӧн. Мукӧԁ ԁоԃјасын канат помас ем ԅвено, коԁӧс крепітігас ԍујӧны ԋужӧԁӧм ԅвено јукӧнас. Ԅвенојас крепітан схема петкӧԁлӧма 14-ԁ ԍер. вылын.
Карелԉесса ԁоԃјассӧ-пӧ, канаԁчі шуӧны, ӧԏі трактор вӧлі вермӧ кыскыны ӧтпырјӧ 3— 4 ԁоԃ, правԁа, быԁ ԁоԃԃӧ сӧвтлӧмаӧԍ 14 пл. куб. м грузсӧ, мӧԁногӧн-кӧ: тракторыс ӧтчыԁыԍӧн кыскӧ 42— 56 пл. куб. м.
Асланыс вӧчӧм выԉ ԁоԃјасӧ сӧвтӧны 11 пл. куб. м-ӧн, но быԁ трактор берԁӧ ԁоԃԃалӧны 9— 10 ԁоԃ, быԁ трактор ӧтчыԁыԍӧн кыскӧ 100— 110 пл. куб, м. Тајӧ віԍталӧм ԍерԏі тыԁалӧ, ӧԏі тракторыс кык мынԁа уна понԁӧма вӧчны. Нӧшта, канаԁчілӧн ԁоԃԃыс ԉапкыԁ-ԁа, сӧвтчыны ԁа ректыԍны кокԋіԁҗык. •
14 ԍер. Ԁоԃјаԍ крепіталан схема.
Автомашінаӧн кыскаԍӧм
 
Карелԉесын „Вілга“ ԉесопунктын вӧрсӧ кыскалӧны „Форԁ“ грузовікӧн, лептӧ 1,5 т груз (15 ԍер.). Машіна кузовсӧ боԍтӧма ԁа лӧԍӧԁӧма пріцепка. Сылӧн ӧтар помыс машіна площаԁка вылас, а мӧԁарыс кык ԁоԃ ԍув (полоз) вылын. Керјасыс ас ԍӧктанас ԉічкӧны бӧр кӧԉӧсајас вылас, оз леԇны машінасӧ буксујтны. Кыкпӧвса бӧр кӧԉӧсајас вылас гартӧма 15 раԁа чеп.
Чојӧԍ інті, кыті летчыны-кајны колӧ 18°-ӧԇ, тырӧн і тыртӧг машінаыс мунӧ 21 км-ӧн час. Груз, шӧркоԃа, кыскӧ
7 пл. куб. м. Кыскаԍан тујыс 7 км куԅа. Шӧркоԃа ӧԏі ԍмена машінаыс волӧ 5— 6-ыԍ, кыскӧ 38 пл. куб. м.
Пріцепкасӧ груԅітӧны 20 мінут, сыԁыра-жӧ, мыјԁыра машінаыс мунӧ 7 км-сӧ. Груԅітчігӧн машінаыс сулалӧ. Сіјӧ, ԃерт, ыҗыԁ ԃефект (тырмытӧмтор) уҗ оргаԋізујтӧмас. Колӧ лӧԍӧԁны кущӧмкӧ аслысԍама поԁставка пріцепка воԇлаԁорулас, меԁ груԅітчӧмсӧ ԁа ректыԍӧмсӧ поԅіс вӧчны машінаԍыс торјӧн, секі еԍкӧ машінаыс веԍ ез кут сулавны.
Сещӧм машјнајасӧн поԅӧ кыскаԍны вогӧгӧрчӧж: тӧвјасын — бур лымја ԉібӧ јіа туј вывті, а гожӧмјасын — плаԍԏінно-ԉежԋевӧј тујјасӧԁ (16 ԍер.), шоԍԍе куԅа ԉібӧ ԁажӧ бур проԍолочнӧј тујјасті, сӧмын сещӧм тујјас вылӧ ԋурјас вомӧн ԁа зыбуч местајасӧ колӧ лӧԍӧԁны плаԍԏіннӧј ԉежԋовкајас.
15 ԍер. Тонна җынјӧна Форԁ, 12 пл. куб. м течӧмӧн.
Меԁбурыс тащӧм машінајасӧн кыскаԍӧмын сіјӧ, мыј веԍіг 20° чојјас вылӧ кајӧм-летчӧм оз ԋӧжмӧԁны машіналыԍ ветлӧмсӧ.
16 ԍер. Автомобіԉӧн кыскаԍӧм ԉежԋевӧј тујјасті.
8 часа норма тащӧм машінајасӧн уҗалігӧн колӧ лоны со кущӧмі:
<table>
Туј-кӧ
км
Волыны
Кыскыны-ӧтчыԁыԍӧн пл. куб. м
Кыскыны 8 часӧн пл куб. м
5
7
9
11
13
15
17
10
9
8
6
5
4 1/2
4
7
7
7
7
7
7
70
63
56
42
35
31
28
</table>
Сӧвтчӧм ԁа ректыԍӧм меԁ ӧԁјӧнҗык мунас, колӧ лӧԍӧԁны пара вӧла ԃерікјас.
Пара вӧла ԃерікјас ԁорын уҗалыԍјасыс:
Вів вӧтлыԍ (кыкнан вӧлыслы) .... 1 морт
Кер крукалыԍјас ԁа мезԁыԍјас .... 2
Ставыс .... 3 морт.
Ӧԏі ԃерікыс ӧԏі ԍменаӧ тыртӧ 12 пріцеп, мӧԁногӧн-кӧ 84 пл. куб. м. Сіјӧ лоӧ, мыј быԁ морт вылӧ воӧ уҗалӧмыс 28 пл. куб. м.
Автомашінајасӧн кыскаԍны выгӧԁнӧ јӧзтӧм ԉібӧ еща олыԍа інтасјасын.
Машінајасӧн кыскаԍан туј вӧчны ԁа оборуԁујтны сувтӧ ԁонтӧмҗык трактор тујјас вӧчӧмыԍ. Машіна тујјаслы оз ковны капітаԉнӧј му уҗјас, оз ковны тӧлын јі тујјас.
Гожӧмјасын ԁоԃ-пріцепкаӧн пыԃԃі уҗалӧны кӧԉӧсаа пріцепкајасӧн. Проізвоԃіԏеԉноԍԏыс секі оз уна чін.
Бур автомашінаӧн кыскаԍны сы понԁа, мыј сіјӧ кокԋіа бергалӧ, еща мунӧ горучеј ԁа мавтас, ветлӧ ӧԁјӧ.
 
Уҗԁон ԁа факԏіческӧј нажетка
 
Пӧшԏі став уҗыс канаԁаса уҗалыԍјаслӧн мунӧ ԍԃеԉщінаӧн. Інԁӧм нормаыԍ унҗык вӧчӧмыԍ лӧԍӧԁӧма преміаԉно-прогреԍԍівнӧј соԁтӧԁ.
Прогреԍԍівнӧј соԁтӧԁыслӧн шкалаыс со кущӧм:
1) Пӧрӧԁчӧмыԍ:
Нормаыԍ-кӧ унҗык вічан 0-ԍаԋ 30%-ӧԇ, соԁт. 60% став ԉішнӧј вӧчӧм вылас.
Нормаыԍ-кӧ унҗык вӧчан 31%-ԍаԋ 70%-ӧԇ, соԁт. 80%
Нормаыԍ-кӧ унҗык вӧчан 70%-ыԍ вылӧ, секі соԁт. 100%.
2) Кыскаԍӧмыԍ:
Нормаыԍ-кӧ унҗык вӧчан 0-% 30-%ӧԇ, соԁт. 40% став ԉішнӧј вӧчӧм вылас.
Нормаыԍ-кӧ унҗык вӧчан 31%-ԍаԋ 70%-ӧԇ, ԍоԁт. 60%
Нормаыԍ-кӧ унжык вӧчан 70%-ыԍ вылӧ, соԁт. 80%
Поԁув ԁонјасыс ӧткоԃӧԍ Кареԉја паԍтаын. Показаԏеԉнӧј ԈПХ појасыс — 95%. Уҗԁон норма ԁа прогреԍԍівнӧј соԁтӧԁ кынԇі постојаннӧј рабочејјаслы соԁтыԍԍӧ јешщӧ 18%.
Тӧлыԍԍа факԏіческӧј нажетка пӧрӧԁчыԍлӧн ԁа кыскаԍыԍлӧн воӧ, шӧркоԃа, 350 ш. Кущӧмԍурӧ ужјас вылын торја војтыр боԍтлывлісны 550 ш. Сіјӧ-жӧ показаԏеԉкӧј ԉеспромхозын уҗалыԍ вӧрлаԇыԍ-карелл&, сіјӧ-жӧ ԁонјасӧн, сещӧм-жӧ вӧрлеԇӧмыԍ боԍтӧ 90— 100 шајтӧн тӧлыԍ. Ԉенԉесын, кӧні
шӧркоԃ поԁув расценкајасыс 15% мынԁа посԋіӧԍ Карелԉесса Показаԏеԉнӧј ԉесопромхозын ԍерԏі, тӧлыԍԍа уҗԁон вӧрлеԇыԍлӧн јешщӧ ічӧт, кӧԏ еԍкӧ прогреԍԍівнӧј соԁтӧԁ шкалаыс налы сещӧм-жӧ, кущӧм і канаԁчілӧн.
Татыԍ тыԁалӧ, кущӧм роԉ ворсӧ рабочејјаслыԍ нажетка соԁтӧмын уҗлӧн ыҗыԁ проізвоԃіԏеԉноԍԏ. Вӧргӧгӧр уҗ вылын уҗалыԍјаслыԍ ԁа мукӧԁ проізвоԁствојас вылын уҗалыԍлыԍ, коԁјас нажетканас вӧрлеԇыԍјасӧс ылӧ бӧрӧ коԉісны, ӧткоԃавны нажеткасӧ поԅас вӧрлеԇыԍјаслыԍ уҗсӧ раціонаԉіԅірујтӧмӧн канаԁчі опыт вылын. Налыԍ опытсӧ іспоԉзујтӧм јона кыпӧԁас уҗлыԍ проізвоԃіԏеԉноԍԏ, а сыкӧԁ щӧщ і рабочејјаслыԍ нажетканысӧ.
Канаԁчімоз уҗалан ног лӧԍӧԁны ыҗыԁ рӧскоԁ оз ков, амерікаса вӧруҗалан інструментјас — лучковӧј піла ԁа чер — міјан „Метаԉԉіст“ пілаыԍ ԁонтӧмҗыкӧԍ-на јешщӧ.
Колӧ воԍтыны аслыным лучковӧј пілајас ԁа амерікаса ԏіпа черјас вӧчалан проізвоԁство. Сіјӧ мі вермам вӧчны, і колӧ вӧчны.
Лучковӧј пілаӧн піԉітчыԍ канаԁчі унҗык піԉітӧны „Шԏіԉ“ мотора пілаӧн піԉітчыԍјас ԁорыԍ (вӧчӧмсӧ-кӧ ӧԏі морт лун вылӧ вуҗӧԁны). Нӧшта, лучковӧј пілаӧн піԉітчыԍјас омӧԉҗыка муԇӧны, рӧвнеја ԁа спокојнеја уҗалӧны-ԁа.
 
Уҗ оргаԋізујтӧмын ԋеԉучкіјас ԁа најӧс бырӧԁан тујјас
 
Главнӧј ԋеԉучкіторјыс канаԁчі уҗалӧмын сіјӧ, мыј пӧрӧԁчыԍ канаԁчі уҗалӧны быԁӧн аскежас, ӧткӧн, уҗсӧ јуктӧг. Сыыԍ-кӧ мезԁыԍасны, уҗ проізвоԃіԏеԉноԍԏыс налӧн соԁӧ 20— 25%. Ӧткӧн уҗалігӧн уна каԁ вошӧ ӧԏі уҗ вылыԍ мӧԁ уҗ вылӧ вуҗӧмӧ. Мешајтӧ пӧрӧԁчыԍлы ӧԁјӧнҗык уҗавны ӧтпырјӧ кык інструмент— чер ԁа піла — новлӧԁлӧм, мукӧԁԁырјіыс јешщӧ і кујімӧс, щӧщ мерка.
Брігаԁајасӧн уҗаліг, уҗсӧ јуклӧмӧн ԁа лучковӧј пілаӧн піԉітчӧмӧн, зев компактнӧј брігаԁајас поԅӧ лӧԍӧԁны. Керјас ԁа поԁтоварԋікјас вылӧ пӧрӧԁчыԍјаслы поԅӧ сӧветујтны со кущӧм брігаԁа:
Вӧр пӧрлӧԁлыԍ .... 1 морт.
Увјыԍјас .... 2 „
Кражјаԍыԍ .... 1 „
Ставыс 4 морт.
Корја пујас пӧрлӧԁлан ԁа метр куԅа поткоԁлӧм пес заптан брігаԁајасӧ колӧны:
Пу пӧрлӧԁлыԍ .... 1 морт
Увјыԍјас .... 2 „
Кражјаԍыԍјас .... 4—5 „
Петкӧԁлыԍјас ԁа течыԍјас... 3 „
Ставыс 10— 11 морт.
Мукӧԁ уҗјасын брігаԁајас јӧз лыԁсӧ лӧԍӧԁны колӧ пӧрлӧԁлан пујас ԁа вӧчаланторјас ԍерԏіыс.
Мӧԁ ыҗыԁ ԋеԉучкіторјӧн канаԁчі уҗын лоӧ уҗԁон ӧткоԃалӧмыс. Брігаԁаын став уҗԁонсӧ быԁ уҗалыԍлы ӧтмынԁаӧн јукӧны, кӧԏ кущӧм уҗ коԁі вӧчіс.
Канаԁчі регыԁ-на олӧны сӧветскӧј Кареԉіјаын, но і сіјӧ җеԋыԁ срокыс ез веԍӧн налы коԉ. Емӧԍ-ԋін случајјас, кӧні најӧ олӧмӧ пыртоны соціаԉіԍԏіческӧј формаа труԁ. Шуам, став тракторсӧ ԁа мукӧԁ мехаԋізмсӧ налӧн сувтӧԁӧма хозрасчотвылӧ&, абу кыввылын сӧмын, а збыԉвылӧ. Сывӧсна налӧн тракторјасыс уҗавтӧгыс ещаҗык сулалӧны, шуам кӧԏ, Ԉенԉесса тракторјасыԍ. Канаԁчі пӧвсын омӧԉа мунӧ парԏіјно-массӧвӧј уҗ, но олӧм ԍерԏіыс поԅӧ шуны, мыј сіјӧ ԋеԉучкіторјасыс регыԁ лоӧ бырӧԁӧма.
Канаԁаса вӧрлеԇыԍјаслӧн ӧпытыс ӧтщӧщ сӧветскӧј ентуԅіазмкӧԁ вӧвлытӧм вылӧ кыпӧԁасны уҗлыԍ проізвоԃіԏеԉноԍԏ ԁа еффекԏівноԍԏ.
 
Куԉтурно-бытовӧј условіјӧјас — проізвоԁство служба вылӧ
 
Быт, оланін, уҗавтӧм каԁ оргаԋізујтан вопросјас тӧԁчӧны оз сӧмын рабочејјас фіԅіческӧј ԁа мораԉнӧј состојаԋԋе вылӧ, но і налӧн уҗ проізвоԃіԏеԉноԍԏ вылӧ. Ез-ӧԁ веԍ Стаԉін јорт аслас 6 історіческӧј условіјејас пыщкыԍ ӧԏікӧн пукты парԏіјнӧј, хоԅајственнӧј ԁа мукӧԁ оргаԋізаціјајас воԇӧ мог бурмӧԁны рабочејјасӧс куԉтурно-бытовӧј обслужівајтом.
Стаԉін јорт ԍорԋітӧмԍаԋ сытујӧԁ јона-ԋін уна вӧчӧма — воԍԍалӧны ԁа бурмӧны общественнӧј столӧвејјас, ЗРК, поԉітпроԍветучрежԃеԋԋејас, жіԉіщно-коммунаԉнӧј строіԏеԉство ԁа с. в. Но, емӧԍ і ковтӧмторјас, сыыԍ мыжаӧԍ ԁыша вӧрыԍ торја оргаԋізаціјајас, коԁјаслы веԍкоԃ рабочејјас понԁа тӧжԁыԍӧмыԁ, оз ԁумајтны &куԉт-бытовӧј обслужіваԋԋе понԁа.
Уҗалыԍјаслӧн ічӧт куԉтура уровеԋыс ӧнӧԇ тӧԁчана, петкӧԁчӧ јуӧмјасӧн, прогулјасӧн, с. в.
Јона-на колӧ коԍаԍны міјан странаын, меԁым бырӧԁны царскӧј Роԍԍіјаԍаԋ вуҗӧм наԍԉеԁство — ԋекуԉтурноԍԏ. Мукӧԁ меропріјаԏԏӧјас нуӧԁӧмкӧԁ ӧтщӧщ міјанлы колӧ боԍтны став бурҗык торсӧ капітаԉіԍԏіческӧј странаса рабочејјас куԉтбытӧвӧј навыкјасыԍ. Ӧні мі җеԋыԃіка віԍталам, кыԇі оргаԋізујтӧма бытсӧ канаԁаса вӧрлеԇыԍјаслӧн.
Ԍінмӧ шыбытчана, мыј канаԃец бытӧвӧј вопросјасын, проізвоԁственнӧј вопросјасынмоз-жӧ, міјан вӧрлеԇыԍыԍ јансалӧ аслас ӧкуратноԍԏнас, точноԍԏнас, јешщӧ јонҗыка бурмӧԁны асԍыс бытӧвӧј условіјӧсӧ зіԉӧмнас. Вајӧԁам ԋекымын прімер, коԁјас харакԏерізујтӧны канаԁчіӧс тајӧ бокԍаԋ.
Матросскӧј вӧрлеԇан участокын вӧрын завоԃітӧны уҗавны асја 7 час ԁа 30 мін. Сек кежлӧ став канаԁчі уҗалыԍыс чукӧртчӧны вӧрӧ ԁа ставныс каԁын сувтӧны уҗ вылӧ, ӧԏі морт ӧԏі мінута кежлӧ ԍормыԍ оз овлы. Ӧбӧԁајтны ԁугԁылӧны ԁа ӧбӧԁ бӧрын бӧр уҗвылӧ сувтӧны бара-жӧ ставныс ӧтпырјӧ, срокын. Уҗ шабашітӧм бӧрын — ужын ԁа бур шојтчӧг: ԉампаӧн іслалӧны, лыԃԃыԍӧны, велӧԁчӧны, краснӧј уголокын мыјкӧ вӧчӧны ԁа с. в.
Оланіныс уҗалыԍ канаԁчілӧн міјан керкајас ԁа баракјас-коԃӧԍ-жӧ. Но бурҗыка-кӧ тӧԁмавны ԁа велӧԁны налыԍ оланінсӧ, каԅалан уна выԉ, прӧстӧј, но колана пріспособԉеԋԋејас. Баракјасыс пӧтӧлӧктӧмӧԍ, сы пыԃԃі тоԉӧн вевԏԏӧм шоныԁ вевт. Вевтас піԍкӧԁалӧма ӧшіԋјас, сывӧсна баракјасыс југыԁӧԍ ԁај пыр баракас ԍвежӧј сынӧԁ пырӧ. Баракјассӧ шонтӧны кӧрт пачјасӧн, коԁјасӧс вӧчӧмаӧԍ выјвіԇан кӧрт бӧчкајасыԍ, боквыв вӧԁтӧԁӧмӧн (17 ԍер.). Пачыс суткі-чӧж ломтыԍӧ, сывӧсна баракас пыр нормаԉнӧј ԏемпература, сынӧԁыс пыр веԋԏіԉірујтчӧ. Тащӧм пачјасыс бурӧԍ јешщӧ і сіјӧн, мыј најӧс поԅӧ кокԋіа новлӧԁлыны ӧԏі помешщеԋԋеыԍ мӧԁ помешщеԋԋеӧ.
Ԍемејнӧј рабочејјас олан ӧԏі керкаын ем центраԉнӧј ломтыԍан. Сылыԍ устројствосӧ схемаԏіческӧја со кыԇі поԅӧ віԍтавны.
Пӧԁвалас течӧма ыҗыԁ кірпіч пач, Амосов ԍіԍԏемаа пачкоԃ. Ломтӧны пескӧн. Шоныԁыс чукӧрмӧ торја реԅервуарын, сіјӧ-жӧ пачын. Пачԍаԋыс мунӧ пӧвјасыԍ вӧчӧм канал, коԁлыԍ пыщкӧссӧ ежӧма біыԍ повтӧм кірпічӧн. Каналсӧ ԋужӧԁӧма керка вомӧныс, а сыԍаԋ вожӧԁалӧма вожјас быԁ комнатаӧ. Быԁ комнатаын җоҗас вӧчӧма ԉук, сеті локтӧ шоныԁыс.
Столӧвејјасыс канаԁаса рабочејјаслӧн зев сӧстӧмӧԍ (чистые), ԉубӧ пырныс.
Ӧбӧԁ каԁ кежлӧ рабочеј локтӧ столӧвӧј ԁінӧ, но оз пыр сетчӧ, кытчӧԇ сені ставсӧ оз гӧтӧвітны. Кор рабочеј пырӧ столӧвејӧ, сені ставсӧ-ԋін лӧԍӧԁӧма — ԋаԋ-і, паԋ-і, шыԁыс-і, ставыс пызан вылын. Сіјӧн налӧн столӧвејын абу ԋекущӧм зык, хаӧс&, кущӧм пыр овлӧ міјан вӧрлеԇыԍјас столӧвејын. Канаԁчі ӧбӧԁајтӧны зев спокојнеја, бура, поԅӧ шуны, мыј најӧ ӧбӧԁајтігас шојтчӧны. Верԁчыԍјасыс столӧвејын пыр ас местаасӧԍ, зев вԋімаԏеԉнејӧԍ ԍојыԍјас щӧктӧмӧ. Сіԇі-жӧ мунӧны завтракјас і ужынјас. Ԍојансӧ пыр вежлалӧны. А вот міјан вӧрса столӧвејјасын ԋекыԇі оз вермыны лӧԍӧԁны выԉ выԉ ԍојанјас. Столӧвејјасас ԍојӧны щӧщ вӧрлеԇыԍјаслӧн ԍемјаныс, чеԉаԃныс-і. Сіԇікӧн, тані канаԁаса нывбабајас јонҗыка мынӧмаӧԍ гортса пач берԁын бергалӧмыԍ.
Песлаԍӧмыԍ нывбабајасӧс мезԁӧма-жӧ. Ем прачешнӧј, коԁі песлаԍӧ Матросскӧј поԍолокас став олыԍыслы. Краснӧј уголокјас бура оборуԁујтӧма, шоныԁӧԍ, југыԁӧԍ, сӧстӧмӧԍ, — збыԉыԍ сені поԅӧ ужавны ԁа бура, куԉтурнеја шојтчыны. Ԍтенас ӧшлӧма бојевӧј ревоԉуціоннӧј ԁа проізвоԁственнӧј лозунгјас, ԍтенгаԅетјас, бјуԉԉеԏеԋјас. Ем ыҗыԁ бібԉіоԏека фін кыв вылын. Ем бура оборуԁујтӧм сцена ԁа с. в. Колӧ пасјыны, мыј тані унҗыкторсӧ рабочејјасыс аԍныс вӧчӧмаӧԍ, најӧ прӧст зԁукјасӧ раԃејтӧны общественнӧј уҗ вылын уҗавны, краснӧј уголокнысӧ боԍтчӧԁны.
 
Канаԁчілыԍ уҗалан метоԁјассӧ Ԉенԉес трест ԍіԍԏемаӧ пыртӧм
 
Ԉенԉес трест боԍтчіс пыртны олӧмӧ канаԁчілыԍ уҗалан метоԁјассӧ.
Анԁомаса ԈПХ ыстӧма 50 лучковӧј піла, Хвојԋін ԈПХ сувтӧԁӧма кык ԃерік. Сені-жӧ 5 „Новый Амо“ автомашіна, лептӧны 2,5 тоннаӧн грузсӧ, петкӧԁӧны вӧрсӧ кӧрттуј тупікӧԇ. Грузсӧ сӧвтӧны автомобіԉ кузовас, пріцепкаыс абу-на.
Ӧні автомашінајасӧн кыскалӧны сӧмын-на җеԋыԁ вӧрмаԏерјалјас (шпаԉԋік, раунԁвуԁ, пропс, баланс), нуӧны 8 км. Быԁ машіна груԅітӧны, шӧркоԃа, 4 пл. куб. м. 8 часа уҗалан лунӧ машінаыс ветлӧ 7-ыԍ. Ӧԏі ԍменаӧ машінаыс кыскӧ 28 пл. куб. м. Пріцепкајас (ԁоԃ ԉібӧ кӧԉӧсаа) вӧчӧм мыԍԏі быԁ машіна кыкмынԁа уна понԁас кыскыны.
Уна-на оргаԋізаціоннӧј ԋеполаԁка ем, а автомашінајасӧн кыскаԍӧмыԍ выгӧԁаыс тӧԁчӧ-ԋін. Сещӧм ԋеполаԁкаӧн поԅӧ шуны вӧрмаԏерјал суԇчытӧмсӧ, ԋемтор вӧлі машінајасыслы кыскавны, лоіс најӧс унаыԍ веԍ сулӧԁны.
Хвојԋін ԈПХ-са ԃерікјас, вывті чорыԁӧԍ цінк тросјасыс-ԁа, оз уҗавны.
Нӧшта, оз ков вунӧԁны, мыј міјан кујімпеԉӧса напілокјас абу зев чорыԁӧԍ-ԁа, гырыԍ нарезкааӧԍ-ԁа, оз тујны канаԁаса лучокјас лечтыны. Лучокјас суԇӧԁігӧн ӧтпырјӧ колӧ корны і напілокјассӧ.
Амерікаса лучковӧј пілајас проізвоԁствоӧ зев регыԁ каԁӧн поԅӧ пыртны. Міјан вӧрлеԇыԍ, кыԇ правілӧ, первојја луннас-жӧ велалӧ сіјӧн піԉітчыны. Пікаԉовскӧј ԈПХ-са ԃеԍаԏԋік, коԁі вӧлі канаԁаса уҗалан метоԁјас велӧԁыԍ брігаԁаын, лучковӧј пілаӧн піԉітчыны велӧԁчан первојја луннас пӧрӧԁӧма 9 пл. куб. м вӧрмаԏерјал ԁа абу і зевјона муԇӧма.
Ԉентрест программа ԍерті вогӧгӧрӧн колӧ леԇны 7 мԉн пл. куб. м вӧр. Артавны-кӧ, мыј быԁ лун быԁ пӧрӧԁчыԍ вылӧ понԁас воны 10 пл. куб. м (огӧ-ԋін 13,4 лыԃԃӧј, канаԁчі мыјԁа вӧчӧны), ковмас інӧ 700 ԍурс морта лун, ԉібӧ:
700 ԍурс м/м
вогӧгӧрԍа 270 уҗалан лун вылӧ
2593 пӧрӧԁчыԍ.
Сымԁа кымын і кыскаԍыԍыс ковмас.
Татыԍ мі аԁԇам, мыј Ԉенԉес трестлыԍ программасӧ тыртны, уҗавны-кӧ канаԁаса метоԁјасӧн, накоԃ інструментјасӧн ԁа оборуԁоваԋԋӧӧн, коԁјас ԁонтӧмҗыкӧԍ ӧніја міјан інструментјасыԍ ԁа оборуԁоваԋԋӧыԍ, ещаҗык металл ковмас-і, ковмас ставыс 5000 постојаннӧј уҗалыԍ. А Ԉенԉес план ԍерԏі 1932 во вылӧ колӧ вӧлі 30000 уҗалыԍ.
 
Вывоԁјас
 
Мі аԁԇам, мыј канаԁаса вӧрлеԇыԍјаслӧн уна буртор уҗ оргаԋізујтӧмас і быт лӧԍӧԁӧмас. Сывӧсна, меԁым раціонаԉізујтны уҗ вӧр промышԉенноԍԏын, мі вӧзјам пыртны со кущӧм пракԏіческӧј меропріјаԏіјејас канаԁчілыԍ опытсӧ іспоԉзујтӧм куԅа:
1. Став парԏіјнӧј, профсојузнӧј ԁа комсомол оргаԋізаціјајаслы трестјасын ԁа ԉеспромхозјасын колӧ боԍтчыны вуҗӧԁны опытсӧ канаԁчілыԍ ас уҗалан інӧ, бурҗыка ԁа јонҗыка тӧԁмӧԁны уҗалыԍјасӧс канаԁчі-вӧрлеԇыԍјас уҗаланногјаснас.
2) Колӧ боԍтчӧԁны научно-іԍԍԉеԁоваԏеԉскӧј вӧр оргаԋізаціјајасӧс тӧԁмавны опытјас канаԁчілыԍ ԁа мыј колӧ, меԁ вуҗӧԁасны аслыным.
3) Лӧԍӧԁны 1— 2 опытнӧј ԈПХ сещӧм условіјӧјасӧн, кущӧмын уҗалӧны канаԁчі.
4) ԈПХ-са аԁміԋістраціјалы, меԁԍа-ԋін ԉесопунктсајаслы, ԋекущӧм ԃірекԏівајас віԁчыԍтӧг колӧ завоԃітны пыртны олӧмӧ прӧстӧјҗык меропріјаԏіјӧјассӧ, коԁјасӧс урчітӧма тајӧ ԋігаын, ԁа мыј поԅӧ вӧчны местнӧј условіјӧјас ԍерԏі.
5) Лӧԍӧԁны амерікаса вӧрлеԇан інструментјас (лучковӧј піла, чер, Росскот). Ԋӧԏі ԋужӧԁчытӧг воԍтавны інструментјассӧ вӧчан ін.
6) Став груԅітчан-ректыԍан уҗсӧ транспорт ԁоԃјасӧ ԁа кӧрттуј платформајасӧ вӧчны ԃерікјасӧн; ӧԁ сы вылӧ ԋекущӧм заграԋічнӧј інструментјас оз ковны, асланым ԉубӧј метаԉԉіческӧј завоԁ став коланторсӧ вӧчас.
7) Тӧлкујтны вежны ӧніја трактор ԁоԃјас канаԁчіӧн вӧчӧм ԏіпа ԁоԃјасӧн.
8) Вӧр баракјас стрӧітны канаԁаса баракјас моз (пӧтӧлӧктӧг, шоныԁ вевтӧн, гӧгрӧс кӧрт пачӧн).
9) Вӧчавны „амосовскӧј пачјас“ ԍемејнӧј баракјасӧ постојаннӧј рабочејјаслы.
10) Боԍтчыны кыскавны вӧр грузӧвӧј автомобіԉјасӧн, кӧні сіԇі поԅӧ.
 
ЈУРІНԀАЛЫԌ
Ԉістбок
 
Воԇкыв .... . 3
Канаԁчілӧн уж проізвоԁтіԏеԉноԍԏныс .... 5
Пілајас .... . 6
Черјас .... . 9
Вӧрлеԇан інструментјассӧ тӧчітӧм ԁа правітӧм .... 10
Вӧр пӧрӧԁӧм .... 11
Треԉовка .... .13
Вӧлӧн кыскаԍӧм .... 14
Ԃерікјас отсӧгјн гӧгрӧс керјас мехаԋіческӧја сӧвтӧм ԁа ректӧм... 16
Тракторӧн кыскаԍӧм .... 20
Автомашінаӧн кыскаԍӧм .... 22
Ужԁон ԁа факԏіческӧј нажетка .... 24
Ковтӧмторјас уҗ пуктӧмын ԁа кыԇі наыԍ мынтыԍны .... 25
Куԉтурно-бытовӧј условіјејас — проізвоԁстволы служба вылӧ .... 26
Канаԁчілыԍ уҗалан метоԁјассӧ Ԉенԉес трест ԍіԍԏемаӧ пыртӧм .... 28
Вывоԁјас .... .29

Текущая версия от 20:08, 20 апреля 2019

Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.

Источник — http://wiki.fu-lab.ru/index.php?title=Пос&oldid=52660