|
|
(не показано 365 промежуточных версий 4 участников) |
Строка 1: |
Строка 1: |
| ӧтик-мотик,
| | Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин. |
| | |
| кык-мык...
| |
| | |
| | |
| Ичӧт челядьлы математикаысь тӧдӧмлунъяс сӧвмӧдӧм вылӧ кывбуръяс да кывпесанъяс, нӧдкывъяс да пудъясьӧмъяс, шусьӧгъяс да кывйӧзъяс, ворсӧдчанъяс да ворсӧмъяс, висьтъяс да мойдъяс, серамторъяс.
| |
| | |
| Вынсьӧдіс
| |
| | |
| Коми Республикаса йӧзӧс велӧдан да вылыс тӧдӧмлун министерство
| |
| | |
| Хрестоматия “Ӧтик-мӧтик, кык-мык...” лӧсьӧдіс Сыктывкарса 2-ӧд педколледж бердын школаӧдзса велӧдӧмын национальнӧй проблемаяс туялан лабораторияын уджалысь Ольга Ивановна Рочева
| |
| | |
| Видлалісны да донъяланкыв шуисны:
| |
| | |
| Тамара Ивановна Прокушева, филологияса кандидат
| |
| | |
| Зоя Васильевна Остапова, педагогикаса кандидат
| |
| | |
| Мария Александровна Игушева, Кӧрткерӧс районса Висер шӧр
| |
| | |
| школаын велӧдысь
| |
| | |
| Мария Михайловна Габова, Кӧрткерӧс районса Висер детсадйын
| |
| | |
| уджалысь
| |
| | |
| Ӧтик-мӧтик, кык-мык...: Ичӧт челядьлы математикаысь тӧдӧмлунъяс сӧвмӧдӧм вылӧ кывбуръяс да кывпесанъяс, нӧдкывъяс да пудъясьӧмъяс, шусьӧгъяс да кывйӧзъяс, ворсӧдчанъяс да ворсӧмъяс, висьтъяс да мойдъяс, серамторъяс./О.И.Рочева. — М.: Вита-Пресс, 2001. — 256 с.: ил.
| |
| | |
| Лӧсьӧдыссянь
| |
| | |
| Татшӧм хрестоматиясӧ коми кыв вылын лӧсьӧдӧма медводдзаысь. Татчӧ ӧтлаӧ чукӧртӧма кывбуръяс, кывпесанъяс, нӧдкывъяс, пудъясьӧмъяс, шусьӧгъяс да кывйӧзъяс, ворсӧдчанъяс да ворсӧмъяс, висьтъяс да мойдъяс, серамторъяс, кодъяс йитчӧмаӧсь кутшӧмкӧ лыдпаскӧд либӧ математическӧй вежӧртаскӧд.
| |
| | |
| Книгалӧн мог — кыпӧдны да сӧвмӧдны челядьлысь математика дінӧ нырччӧм, содтыны да паськӧдны математикаысь тӧдӧмлунъяс, озырмӧдны челядьлысь сёрни, сӧвмӧдны сюсьлун, паметь, пуктыны творчестволы подув.
| |
| | |
| Тайӧ уджас материалсӧ торйӧдалӧма сэтшӧм жӧ юкӧнъяс вылӧ, кыдзи и детсадъяслы уджтасын (программаын): “Лыд да тшӧт”, “Ыджда”, “Геометрия фигураяс”, “Ин тӧдӧм”, “Кад тӧдӧм”. Мӧвпавсьӧ, мый тадзи воспитательлы лоӧ кокньыдджык корсьны колана текст да уджавны сы вылын.
| |
| | |
| Занятиеяс кежлӧ дасьтысигӧн воспитательлы колӧ бура мӧвпыштны, кутшӧм текстӧн кутас тӧдмӧдны челядьӧс да кыдзи. Колӧ водзвыв дасьтыны юалӧмъяс, мед найӧ вӧліны стӧчӧсь, да челядь кокниа сяммисны вочавидзны.
| |
| | |
| Хрестоматия “Ӧтик-мӧтик, кык-мык...” медсясӧ индӧма детсадйын коми челядькӧд уджалысь воспитательлы, сідзжӧ сійӧ вермас лоны коланаӧн и школаын ичӧт класса челядьӧс велӧдысьлы.
| |
| | |
| О. Рочева
| |
| | |
| | |
| | |
| ЛЫД ДА ТШӦТ.
| |
| | |
| | |
| КЫВБУРЪЯС ДА КЫВПЕСАНЪЯС.
| |
| | |
| | |
| УНА.
| |
| | |
| | |
| Веж видз вывті муна, муна,
| |
| | |
| Мича дзоридз сэні уна,
| |
| | |
| Зарни дзоридз вывті уна.
| |
| | |
| Меным гажа, сьыла-йӧкта,
| |
| | |
| Мича дзоридз водзӧ ӧкта...
| |
| | |
| B. Савин.
| |
| | |
| | |
| | |
| Выль во войӧ Дед-Мороз
| |
| | |
| Вайӧма мен мича коз.
| |
| | |
| Еджыд лым чиръясыс сэн
| |
| | |
| Лапъяс вылас уна эм.
| |
| | |
| Мича чачаясыд тыр,
| |
| | |
| Кӧть эн дугдыв, видзӧд пыр.
| |
| | |
| П. Образцов.
| |
| | |
| | |
| | |
| Уна мича коль да лыс
| |
| | |
| Коз пу вылын быдмӧ,
| |
| | |
| Сӧмын чача-шаръясыс
| |
| | |
| | |
| | |
| Сы вылын оз быдмы.
| |
| | |
| Ёлка вылӧ асьным ми
| |
| | |
| Чача ӧшлам уна,
| |
| | |
| Ӧзтам мича рӧма би
| |
| | |
| Выль во праздник лунӧ.
| |
| | |
| | |
| C. Маршак.
| |
| | |
| (Комиӧдіс С.Куликов.)
| |
| | |
| | |
| | |
| ЧИПАНПИЯН.
| |
| | |
| | |
| Мамныс корас — пырысь-пыр
| |
| | |
| Панласьӧмӧн, чипсігтыр,
| |
| | |
| Быгыльтчӧны сідз да тадз
| |
| | |
| Мамныс дінӧ скач.
| |
| | |
| | |
| | |
| * * *
| |
| | |
| | |
| Лэбӧ катша, лэбӧ рака,
| |
| | |
| Таво ар пӧ лоӧ тшака.
| |
| | |
| Тыр пӧ тшакӧн рас и яг.
| |
| | |
| Коді ветлас вотны тшак?
| |
| | |
| | |
| Г. Юшков.
| |
| | |
| | |
| | |
| ГӦСНЕЧ.
| |
| | |
| | |
| Вадорӧ турунла
| |
| | |
| Рӧдтӧма вӧла.
| |
| | |
| Усьӧма лым вылас
| |
| | |
| Посньыдик кӧлач.
| |
| | |
| | |
| | |
| Сюрӧма кӧлачыд
| |
| | |
| Кузь пеля кӧчлы,
| |
| | |
| Зэв уна кӧчпилӧн
| |
| | |
| Мусаник пӧчлы.
| |
| | |
| | |
| | |
| Кӧчӧыд-пӧчӧыд
| |
| | |
| Тадзи сэк шуас:
| |
| | |
| “Вай жӧ ме поснилы
| |
| | |
| Гӧснечтор нуа.
| |
| | |
| | |
| | |
| Мед кӧть и вильышӧсь,
| |
| | |
| Чирыштны лолӧ,
| |
| | |
| Налы ӧд чӧскыдыс
| |
| | |
| Меысь на колӧ.”
| |
| | |
| | |
| Г. Юшков.
| |
| | |
| | |
| | |
| КЫК
| |
| | |
| | |
| Ичӧт Пилялы мамыс
| |
| | |
| Сетіс кык апельсин.
| |
| | |
| Пиля чӧскыда нямис,
| |
| | |
| Весиг куньлывліс син.
| |
| | |
| | |
| КЫК ЛЯГУША.
| |
| | |
| | |
| Мый енэжыс и керӧ?
| |
| | |
| Сувтсӧн зэрӧ, лунтыр зэрӧ!
| |
| | |
| Кык лягуша пукалӧны
| |
| | |
| Да ква-квакӧн сералӧны.
| |
| | |
| Налы зэрыд радлун вайӧ —
| |
| | |
| Мыськалӧ, гильӧдӧ найӧс.
| |
| | |
| И. Смирнов.
| |
| | |
| | |
| ДИВӦ. (Теш.)
| |
| | |
| | |
| Дивӧ, дивӧ,
| |
| | |
| Миян Ивӧ | |
| | |
| Мыйӧн чеччис,
| |
| | |
| Эжва дорӧ лэччис.
| |
| | |
| Сэні лунтыр,
| |
| | |
| Быттьӧ гундыр,
| |
| | |
| Черияскӧд вензис,
| |
| | |
| Гортӧ кайис,
| |
| | |
| Кык йӧрш вайис...
| |
| | |
| Миян мамӧ шензис!
| |
| | |
| | |
| В. Лыткин.
| |
| | |
| | |
| ЛЕНОЧКА.
| |
| | |
| | |
| Тэн, Леночка,
| |
| | |
| Кык ленточка
| |
| | |
| Зэв лӧсялӧ
| |
| | |
| Кык кӧсаӧ.
| |
| | |
| Кык розаыс,
| |
| | |
| Кык дзоридзыс,
| |
| | |
| Кык синтӧ тэнсьыд ёрысьыс
| |
| | |
| Мича платтьӧ вылысад
| |
| | |
| Мед тыдалӧны ылісянь.
| |
| | |
| Партукад кык чукыр,
| |
| | |
| Бандзибад — кык югӧр,
| |
| | |
| Кык алӧй гӧгрӧс чут —
| |
| | |
| Вензьыны он кут —
| |
| | |
| Кык, дзоляникӧсь кӧть и,
| |
| | |
| А Леночканым ӧти!
| |
| | |
| | |
| A. Журавлев.
| |
| | |
| (Комиӧдіс Вл. Журавлев.)
| |
| | |
| | |
| РӦМПӦШТАН.
| |
| | |
| | |
| Киӧ босьті рӧмпӧштан,
| |
| | |
| Аддзи ассьым чужӧмбан:
| |
| | |
| Кык син, кык пель, чангыль ныр
| |
| | |
| Берин чукӧръясӧн тыр.
| |
| | |
| Тайӧ, шуа, -э-э-э!
| |
| | |
| Кодкӧ мӧд, но абу ме!
| |
| | |
| С. Попов.
| |
| | |
| Сюра мегӧ
| |
| | |
| Бӧжыс легӧ.
| |
| | |
| Ӧти сюрыс
| |
| | |
| Регыд чегӧ
| |
| | |
| Люкасьӧмысла.
| |
| | |
| (Кывпесан.) Г. Юшков.
| |
| | |
| | |
| МУРЗИК ДА БАРСИК.
| |
| | |
| | |
| Миян эм кык кань:
| |
| | |
| Мурзик — сюсь да шань,
| |
| | |
| Барсик — горш да дыш,
| |
| | |
| Сӧмын лэчтӧ гыж.
| |
| | |
| Мурзик кыйӧ шыр,
| |
| | |
| Барсик узьӧ дыр.
| |
| | |
| Сійӧ олӧ квайтӧд во,
| |
| | |
| Во на Мурзиклы эз ло.
| |
| | |
| B. Лодыгин.
| |
| | |
| Кык кок, кык борд. (Кывпесан.)
| |
| | |
| Кык поп, кык вок. (Кывпесан.)
| |
| | |
| Ю. Попова.
| |
| | |
| КУИМ.
| |
| | |
| Казка показка,
| |
| | |
| Ӧшинь улын баклажка.
| |
| | |
| Кум, прӧстит,
| |
| | |
| Селиван, гӧстит!
| |
| | |
| На тупӧсь,
| |
| | |
| Вай тупӧсь!
| |
| | |
| Улыс кумын кельчи,
| |
| | |
| Вылыс кумын ёкыш,
| |
| | |
| Шӧр кумын налим.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| ЛЭБАЧ СЁЯНІН.
| |
| | |
| Шытӧг чечча
| |
| | |
| Кысук моз.
| |
| | |
| Меным узьны
| |
| | |
| Дыр оз позь.
| |
| | |
| Пета гортысь
| |
| | |
| Пырысь-пыр,
| |
| | |
| Босьта киӧ
| |
| | |
| Ыджыд зыр.
| |
| | |
| Лымсӧ весала
| |
| | |
| И сёян
| |
| | |
| Лэбач сёянінӧ
| |
| | |
| Коя.
| |
| | |
| Коді сёйны кӧсйӧ —
| |
| | |
| Локтӧй!
| |
| | |
| Ставлы тырмас
| |
| | |
| Чӧскыд рокӧй.
| |
| | |
| Воаласны
| |
| | |
| Недыр мысти
| |
| | |
| Пышкай, жонь,
| |
| | |
| А сэсся пыста.
| |
| | |
| Кылӧ пельын
| |
| | |
| Сьыланкыв —
| |
| | |
| Лэбачьяссянь
| |
| | |
| Аттьӧ кыв.
| |
| | |
| П. Бушенев.
| |
| | |
| ЗОЯ ВРАЧ.
| |
| | |
| Талун шань ныв миян Зоя
| |
| | |
| Гӧрд крест ӧшӧдӧма сояс,
| |
| | |
| Шуӧ: ме пӧ лои врач,
| |
| | |
| Локтӧй бурдӧдчыны нач.
| |
| | |
| Медводз воис акань Нюра,
| |
| | |
| Сӧмын тай нӧ доймӧм юра.
| |
| | |
| Зоя бинтӧн гартліс дой,
| |
| | |
| Сиис аканьлы бур вой.
| |
| | |
| Витаминӧн вердіс вӧлӧс,
| |
| | |
| Медым чиблӧн воссяс гӧлӧс,
| |
| | |
| Кисьтіс вомас ассьыс пай
| |
| | |
| Ошлы ӧмидз сора чай.
| |
| | |
| Сылы аттьӧ висьталӧны
| |
| | |
| Ставӧс бурдӧдӧмысь ӧні:
| |
| | |
| Но и бур жӧ Зоя врач,
| |
| | |
| Водзӧ бурдӧдав тэ тадз.
| |
| | |
| А. Некрасов (Гамса).
| |
| | |
| Куим каньысь шыр оз пов.
| |
| | |
| Он кӧ эскы, оз и ков.
| |
| | |
| (Кывпесан.) Г. Юшков.
| |
| | |
| КРОЛИКЪЯС.
| |
| | |
| Тӧдад ичӧт Толикӧс?
| |
| | |
| Видзӧ куим кроликӧс.
| |
| | |
| Вӧчис налы позтор.
| |
| | |
| Быд лун турун моздор,
| |
| | |
| Юмов сёркни пыртӧ,
| |
| | |
| Юан дозсӧ тыртӧ.
| |
| | |
| — Видлӧй, — шуӧ, — васӧ,
| |
| | |
| Лапъя пеляясӧй!
| |
| | |
| Донаяс, ті ютӧг
| |
| | |
| Сёйны онӧй кутӧй.
| |
| | |
| Сылӧн кроликьясыс
| |
| | |
| Петавлӧны-й ортсӧ.
| |
| | |
| Локтӧны бӧр асьныс,
| |
| | |
| Тӧдӧны нин гортсӧ.
| |
| | |
| П. Образцов.
| |
| | |
| (Комиӧдіс И.Вавилин.)
| |
| | |
| Лэби, лэби, шлывмуні
| |
| | |
| Матрен бабыс ордӧ.
| |
| | |
| Лэби, лэби, шлывмуні
| |
| | |
| Кузьма дедыс ордӧ.
| |
| | |
| Лэби, лэби, шлывмуні
| |
| | |
| Ефим дядьыс ордӧ.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| НЁЛЬ.
| |
| | |
| Турун юр, нарман юр,
| |
| | |
| Казак керка медбур,
| |
| | |
| Ӧньӧ вокӧ — выль ку пась,
| |
| | |
| Ярӧ вокӧ — мӧлӧтник.
| |
| | |
| Степан вокӧ — кузнеч,
| |
| | |
| Петыр вокӧ — лёк зипун.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| А со и ур, а со и ош,
| |
| | |
| И тэрыб кӧч, и весиг ёж.
| |
| | |
| Кымынӧнӧсь ставыс найӧ,
| |
| | |
| Лыддям-висьталамӧй вайӧ.
| |
| | |
| А. Михайлова серти. | |
| | |
| Коз пу улын уна гоб,
| |
| | |
| Ог дышӧдчӧй, ӧктам лок.
| |
| | |
| Ӧтик, кык, куим, нёль,
| |
| | |
| Ставсӧ ӧктам — нем оз коль.
| |
| | |
| В. Михайлова.
| |
| | |
| Кокӧ, кокӧ, котӧрт
| |
| | |
| Ыджыд мамыс ордӧ,
| |
| | |
| Ыджыд айыс ордӧ,
| |
| | |
| Вежаньыс ордӧ,
| |
| | |
| Вежайыс ордӧ.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| Ӧтіли-мӧтіли,
| |
| | |
| Сьӧд кырныш вӧтасьӧ,
| |
| | |
| Зили-били вала лэччӧ,
| |
| | |
| Тюпки-тяпки ваӧн кайӧ
| |
| | |
| Чуман пельӧс Дарья,
| |
| | |
| Сера чӧрс Марья,
| |
| | |
| Керка пельӧс Устинья,
| |
| | |
| Карта пельӧс Крестинья.
| |
| | |
| (Фольклорысь.) | |
| | |
| Кӧчиль кӧвдум пӧжалӧма,
| |
| | |
| Уна гӧсьтӧс коралӧма.
| |
| | |
| Локтіс Ёжик, воис Мой,
| |
| | |
| Лэбзис Пышкай, Бобув збой.
| |
| | |
| Кымын татчӧ гӧсьтыс воис,
| |
| | |
| Пызан сайын кӧвдум сёйис?
| |
| | |
| З. Жижева.
| |
| | |
| СЕРА ВӦНЬ.
| |
| | |
| Швырги-швырги, кӧлеса,
| |
| | |
| Швырги-швырги, кӧлеса,
| |
| | |
| Колӧ меным уна рӧма
| |
| | |
| Мича-мича шӧрт.
| |
| | |
| Медводз рӧмыс, алӧйгӧрдыс,
| |
| | |
| Медводз рӧмыс, алӧйгӧрдыс,
| |
| | |
| Асъя кыалӧн кодь рӧмыс —
| |
| | |
| Мича алӧйгӧрд.
| |
| | |
| Мӧд рӧм босьта кельыдлӧзӧс,
| |
| | |
| Мӧд рӧм босьта кельыдлӧзӧс,
| |
| | |
| Парма ю кодь кельыдлӧзӧс —
| |
| | |
| Мича кельыдлӧз.
| |
| | |
| Коймӧд рӧмыс лым кодь еджыд,
| |
| | |
| Коймӧд рӧмыс лым кодь еджыд,
| |
| | |
| Яг выв ялаыс кодь еджыд —
| |
| | |
| Мича еджыд шӧрт.
| |
| | |
| Ещӧ колӧ турунвижыс,
| |
| | |
| Видз выв рӧма турунвижыс,
| |
| | |
| Пармалӧн кодь турунвижыс —
| |
| | |
| Мича-мича шӧрт.
| |
| | |
| Босьта киӧ алӧйгӧрдсӧ,
| |
| | |
| Турунвижсӧ, кельыдлӧзсӧ,
| |
| | |
| Лым кодь еджыд мича шӧртсӧ,
| |
| | |
| Кыа сера вӧнь.
| |
| | |
| Л. Чувьюрова.
| |
| | |
| Йирсьӧ лудын куим мӧс:
| |
| | |
| Гӧрд да еджыд, сьӧд да лӧз.
| |
| | |
| Кытысь нёльӧд мӧскыс лои?
| |
| | |
| Недыр мысти гӧгӧрвои:
| |
| | |
| Мамыс сайын вӧлӧм кук,
| |
| | |
| Петкӧдчыліс ӧти здук.
| |
| | |
| Г. Юшков.
| |
| | |
| ИСЛАСИГӦН.
| |
| | |
| Надя, Таня, Юрик, Толя —
| |
| | |
| Кырйӧд исковтім ми нёльӧн.
| |
| | |
| Лымйӧ тюрбыльтчимӧй — тюрр!
| |
| | |
| Артмис ыджыд лым мач юр.
| |
| | |
| Э. Ванеев.
| |
| | |
| ПАНЛАСЬӦМ.
| |
| | |
| Куканьӧс луд вылысь вая —
| |
| | |
| Быд лунъя удж менам тайӧ,
| |
| | |
| Первой котӧртам дыр орччӧн,
| |
| | |
| Сэсся панласьӧмӧ босьтчам.
| |
| | |
| Сійӧ видзӧдлас ме вылӧ:
| |
| | |
| “Тэ дорысь ме тэрыбджык,
| |
| | |
| Менам нёль кок, тэнад кык.”
| |
| | |
| И. Смирнов.
| |
| | |
| ФИЗЗАРЯДКА.
| |
| | |
| Садьмӧдчы пыр ӧти кадӧ,
| |
| | |
| Сизим часын стӧч.
| |
| | |
| Котӧрт ӧшинювса садӧ,
| |
| | |
| Физзарядка вӧч.
| |
| | |
| Ӧти-кык, ӧти-кык —
| |
| | |
| Морӧс лов шытӧ эн пык.
| |
| | |
| Куим-нёль, куим-нёль —
| |
| | |
| Асъя унзільыд оз коль.
| |
| | |
| С. Попов серти.
| |
| | |
| ПОС.
| |
| | |
| Кильчӧ дорын
| |
| | |
| Артмис шор.
| |
| | |
| Сяльгӧ шорын
| |
| | |
| Тувсов гор.
| |
| | |
| Петіс Ваня,
| |
| | |
| Вӧчис пос.
| |
| | |
| Лэдзис каньӧс,
| |
| | |
| Вуджис пос.
| |
| | |
| Тобик пыксьӧ:
| |
| | |
| — Ув да ов!
| |
| | |
| Дзодзӧг горзӧ:
| |
| | |
| — Ме ог пов!
| |
| | |
| Сӧмын ыж,
| |
| | |
| Чорыд гыж,
| |
| | |
| Вуджны пос кузя эз лысьт,
| |
| | |
| Чеччис — киысь?!
| |
| | |
| П. Образцов.
| |
| | |
| (Комиӧдіс Ю. Васютов.)
| |
| | |
| ==вит.==
| |
| | |
| Ен зэрӧ, зэрӧ,
| |
| | |
| Пон дадӧ, дадӧ,
| |
| | |
| Гурейыс гӧрӧ,
| |
| | |
| Емеляыс агсасьӧ,
| |
| | |
| Иринаыс чапасьӧ,
| |
| | |
| Рӧдь гӧтыр бӧрдӧ,
| |
| | |
| Рӧдьыс тӧждысьӧ.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| ВӦРСА КАЧАЙ.
| |
| | |
| Ӧтарӧ — жбыр, мӧдарӧ — жбыр,
| |
| | |
| Качайӧн веськӧдлӧ ёсь ныра шыр.
| |
| | |
| Ӧтарӧ — шур, мӧдарӧ — шар,
| |
| | |
| Качайын пукалӧ гӧрд синма тар.
| |
| | |
| Орччӧнсӧ ручкӧд пукалӧ мой.
| |
| | |
| Веськӧдлысь шырыдлӧн крепыд зэв сой.
| |
| | |
| Тані жӧ кӧчиль — пельясыс чош,
| |
| | |
| Оз на тай сувтлы полӧмысь щӧть;
| |
| | |
| Ӧтарӧ — жбыр, мӧдарӧ — жбыр,
| |
| | |
| Качайӧн веськӧдлӧ ёсь ныра шыр.
| |
| | |
| В. Бабин.
| |
| | |
| ПАРОВОЗ.
| |
| | |
| Чуф-чуф-чуф,
| |
| | |
| Петӧ ру.
| |
| | |
| Паровозӧй,
| |
| | |
| Менӧ ну.
| |
| | |
| Босьта ёртӧс,
| |
| | |
| Нимыс — Саша.
| |
| | |
| Воис гортысь
| |
| | |
| Нывъёрт — Маша.
| |
| | |
| Кӧсйӧ мунны
| |
| | |
| Коля микӧд,
| |
| | |
| Настя чойыс
| |
| | |
| Тшӧтш жӧ сыкӧд.
| |
| | |
| “Паровозлы, —
| |
| | |
| Шуӧ Коля, —
| |
| | |
| Кывлі, рельса
| |
| | |
| Туйыс колӧ!”
| |
| | |
| Вочавидзи:
| |
| | |
| “Тӧда ме,
| |
| | |
| Вӧчам рельстӧ”.
| |
| | |
| Босьті мел,
| |
| | |
| Кык визь нуӧді
| |
| | |
| Пос вомӧн,
| |
| | |
| Мыйӧн абу рельса туй?
| |
| | |
| Чуф-чуф-чуф,
| |
| | |
| Петӧ ру.
| |
| | |
| Паровозӧй,
| |
| | |
| Водзӧ ну!
| |
| | |
| Ф. Вокуев.
| |
| | |
| Кроликыс Галялӧн — тыр,
| |
| | |
| Юкталӧ да вердӧ пыр.
| |
| | |
| Кымын кролик сылӧн?
| |
| | |
| Еджыд, сера, сьӧд, кык руд —
| |
| | |
| Со и тырӧма нин куд.
| |
| | |
| З. Жижева серти.
| |
| | |
| — Руй-руй, кытчӧ ветлін?
| |
| | |
| — Му шыр ордын гӧсьтиті.
| |
| | |
| — Мыйӧн нӧ вердіс?
| |
| | |
| — Выя няньӧн чӧсмӧдліс.
| |
| | |
| — Руй-руй, код ордын вӧлін?
| |
| | |
| — Мой ордын гӧсьтиті.
| |
| | |
| — Мыйӧн нӧ чӧсмӧдліс?
| |
| | |
| — Пӧсь чайӧн юктӧдіс.
| |
| | |
| — Руй-руй, кытчӧ ветлін?
| |
| | |
| — Гӧрд петук чукӧстліс.
| |
| | |
| — Мыйӧн нӧ вердіс?
| |
| | |
| — Шобді тусьӧн кокӧдіс.
| |
| | |
| — Руй-руй, кӧн нӧ вӧлін?
| |
| | |
| — Гажӧдчи кань ордын.
| |
| | |
| — Мыйӧн нӧ ворсіс?
| |
| | |
| — Гудӧк улӧ йӧктӧдіс.
| |
| | |
| — Руй-руй, кытысянь локтан?
| |
| | |
| — Порсь ордӧ пыравлі.
| |
| | |
| — Мыйӧн нӧ гӧсьтитӧдіс?
| |
| | |
| — Тодмышкаліс-ныраліс.
| |
| | |
| С. Пылаева.
| |
| | |
| ЛЫШКЫД ПӦЛЬ.
| |
| | |
| Кор тай джудждас тола,
| |
| | |
| Лымйӧн тырас коз,
| |
| | |
| Челядь дорӧ волас
| |
| | |
| Лышкыд Дед-Мороз.
| |
| | |
| Ыджыд нопсӧ разяс:
| |
| | |
| Мыйыс абу сэн!
| |
| | |
| Козинъяссӧ ассьыс
| |
| | |
| Мыччас тэд и мен.
| |
| | |
| Галя миян авъя,
| |
| | |
| Сійӧ миян шань.
| |
| | |
| Таысь сылы сетам
| |
| | |
| Мича рочакань.
| |
| | |
| Коля збой да зіль кӧ —
| |
| | |
| Босьт автомобильсӧ,
| |
| | |
| А тэд, ичӧт Петя,
| |
| | |
| Сетам ми ракета.
| |
| | |
| Радейтӧ и Дима
| |
| | |
| Быдсяма машина,
| |
| | |
| А тэ ворс, Тамара,
| |
| | |
| Уна рӧма шарӧн.
| |
| | |
| Ставлы козин тырмас,
| |
| | |
| Гажӧдчамӧй дыр на.
| |
| | |
| Е. Козлова.
| |
| | |
| кымын вок.
| |
| | |
| Кымын чунь,
| |
| | |
| Кымын чунь
| |
| | |
| Ӧтик киын тэнад —
| |
| | |
| Сымын ар,
| |
| | |
| Сымын ар
| |
| | |
| Талун тыри тэныд.
| |
| | |
| Кымын кок,
| |
| | |
| Кымын кок
| |
| | |
| Сера петушоклӧн —
| |
| | |
| Сымын вок,
| |
| | |
| Сымын вок
| |
| | |
| Тэнӧ шуӧ вокӧн.
| |
| | |
| В. Власов.
| |
| | |
| Тили-бом, тили-бом!
| |
| | |
| Миян каньлӧн сотчӧ чом.
| |
| | |
| Каньыд чомйысь чепӧсйис,
| |
| | |
| Повзьӧм синма, чеччыштіс.
| |
| | |
| Чипан эз жӧ виччысь дыр:
| |
| | |
| Васӧ вайис ведра тыр.
| |
| | |
| Гортсьыс пӧнар аддзис вӧв,
| |
| | |
| Кӧчпи кыскис паськыд пӧв.
| |
| | |
| Гӧлик тюрӧдіс зіль пон...
| |
| | |
| Кусӧдісны сотчысь чом.
| |
| | |
| Швуч-швач — айда ми! —
| |
| | |
| Регыд кусіс би.
| |
| | |
| С. Маршак серти.
| |
| | |
| Джоджын ӧти самолёт,
| |
| | |
| Сэні некымын пилот.
| |
| | |
| Пропеллерсӧ гартӧ Витя,
| |
| | |
| Кутӧ бордъясӧдыс Митя,
| |
| | |
| Лёня дасьтӧ парашют.
| |
| | |
| Саш оз юась — пуксис жмут.
| |
| | |
| — Мыйла нӧ тэ медся шӧрӧ?
| |
| | |
| Тадз ми ставӧн ог и тӧрӧй.
| |
| | |
| — Вешйы, вешйы ещӧ, но...
| |
| | |
| Да и Сеня эз на во.
| |
| | |
| Бокӧ коли миян Сеня,
| |
| | |
| Тыр нин сытӧг экипаж.
| |
| | |
| Ю. Васютов.
| |
| | |
| ...Тані со автогараж,
| |
| | |
| Кӧть и важ,
| |
| | |
| Сэні вит автомобиль.
| |
| | |
| Ставыс выль.
| |
| | |
| Ді-ді-ді!
| |
| | |
| Ю. Васютов.
| |
| | |
| Со и ю. Со теплоход
| |
| | |
| Вундӧ валысь паськыд от.
| |
| | |
| Теплоход вылас ме тані
| |
| | |
| Медся первой капитаныс,
| |
| | |
| Отсасьӧны мем вит друг,
| |
| | |
| Другасьӧмтӧ ме ог дзуг.
| |
| | |
| П. Образцов серти.
| |
| | |
| ЙӦРЫН.
| |
| | |
| Мӧс да кукань, ыж да мегӧ.
| |
| | |
| Мегӧ сайын чошӧ легӧ.
| |
| | |
| Потшӧс вывсянь лыддьӧ кысӧ,
| |
| | |
| Кымынӧнӧсь йирсьӧнысӧ?
| |
| | |
| Г. Юшков.
| |
| | |
| ТЭНАД КЫМЫН ЧУНЬ.
| |
| | |
| Кыкнан синтӧ ӧдйӧ кунь,
| |
| | |
| Лыддьы киад кымын чунь,
| |
| | |
| — Ӧти, кык,
| |
| | |
| куим, нёль...
| |
| | |
| Выльысь лыддьы, дона пи,
| |
| | |
| Вӧлі, помнита ме, вит:
| |
| | |
| Пев да ыджыд, шӧр да чаль...
| |
| | |
| Збыль тай ӧти воши... Жаль!
| |
| | |
| Вунӧдін тай нимсӧ
| |
| | |
| Сылысь, коді нимтӧм!
| |
| | |
| С. Попов.
| |
| | |
| СТӦЧА АРТАСЬЫСЬ.
| |
| | |
| Пӧчӧ шуӧ: — Ноко, зон,
| |
| | |
| Артасьнытӧ кужан он?
| |
| | |
| Зонка чургӧдыштіс ки:
| |
| | |
| — Аддзан, пӧчӧ, чуньӧй — вит.
| |
| | |
| Гортын витӧн олам-вылам.
| |
| | |
| Лыддьӧдла кӧть, пӧчӧ!
| |
| | |
| Кылан?
| |
| | |
| Айӧ, мамӧ, пӧль да тэ,
| |
| | |
| Но и ...
| |
| | |
| Стӧча артасьысьыс — ме.
| |
| | |
| (Коми-перм., комиӧдіс О. Рочева.)
| |
| | |
| АСЫВ.
| |
| | |
| Шарик тявзӧ: ав-ав-ав!
| |
| | |
| Мурзик нявзӧ: няв, няв, няв!
| |
| | |
| Чибук гӧрдлӧ: го, го, го!
| |
| | |
| Чипан котсьӧ: ко, ко, ко!
| |
| | |
| Полюк Машка помся кашкӧ,
| |
| | |
| Йӧрын кылӧ: рук, рук, рук.
| |
| | |
| Ставыс виччысьӧны, гашкӧ,
| |
| | |
| Кытчӧдз сёян ме ог юк.
| |
| | |
| В. Бабин.
| |
| | |
| ТШАКЛА.
| |
| | |
| Босьта киӧ
| |
| | |
| Ыджыд чуман,
| |
| | |
| Тшакла вӧрӧ
| |
| | |
| Чожа муна.
| |
| | |
| Тшакыс вӧрын
| |
| | |
| Уна эм.
| |
| | |
| Зэрӧм бӧрын
| |
| | |
| Петіс тшем.
| |
| | |
| Коз пу улӧ
| |
| | |
| Дзебсьӧ ельдӧг,
| |
| | |
| Муртса тыдалыштӧ
| |
| | |
| Пельтор.
| |
| | |
| Но а тайӧ
| |
| | |
| Эськӧ код?
| |
| | |
| Тайӧ медся
| |
| | |
| Чӧскыд гоб!
| |
| | |
| Сэсся паныдасяс
| |
| | |
| Ягсер.
| |
| | |
| Вотчан дозйӧ
| |
| | |
| Пукта тшаксӧ.
| |
| | |
| Нӧшта сюрас
| |
| | |
| Уртшак гоз...
| |
| | |
| Со и тырис чулькйӧн доз.
| |
| | |
| П. Бушенев.
| |
| | |
| ДРУГЪЯС.
| |
| | |
| Детинкаяс — вита-вит,
| |
| | |
| Сёрнитыштны телепит.
| |
| | |
| Радлӧ Гоша — бука плеш,
| |
| | |
| Вомыс нимкодьысла — шеш:
| |
| | |
| — Меным вайис Ӧньӧ дядь
| |
| | |
| Карысь алӧй рӧма гадь,
| |
| | |
| Сэтшӧм кокни, быттьӧ пук,
| |
| | |
| Пыр и лэбас, он кӧ кут!
| |
| | |
| Петя другыс кывзӧ —
| |
| | |
| Ньылыштӧма кывсӧ.
| |
| | |
| Гоша бара варгӧ,
| |
| | |
| Тэрыб кывнас сяргӧ:
| |
| | |
| — Сашлы вайис нюдзвижӧс,
| |
| | |
| Григорейлы — кольквижӧс,
| |
| | |
| Пашлы — тэнад гач кодь лӧз,
| |
| | |
| Тэныд, Петя, нинӧм эз.
| |
| | |
| Петьлӧн вомыс нюмыртчис,
| |
| | |
| Синсьыс синва тупыльтчис.
| |
| | |
| Жугыльмыштіс варов Гоша,
| |
| | |
| Сылӧн быттьӧ мыйкӧ воши.
| |
| | |
| — Гриша, лыддьы, кымын гадь
| |
| | |
| Вайис карысь Ӧньӧ дядь?..
| |
| | |
| Гриша лыддьӧ юрысь юрӧ,
| |
| | |
| Медым ставыс лыдӧ сюрӧ:
| |
| | |
| Ӧти — тэн,
| |
| | |
| Мӧдӧс — мен,
| |
| | |
| Коймӧдӧс — Сашалы,
| |
| | |
| Нёльӧдӧс — Пашалы.
| |
| | |
| Аддзӧ Гоша: гаддьыс нёль.
| |
| | |
| Шуӧ: — Сэсся-й оз и коль...
| |
| | |
| Петя, на тэн алӧй гадь —
| |
| | |
| Оз вид менӧ Ӧньӧ дядь.
| |
| | |
| — Менсьым босьт жӧ, — вӧзйӧ Паша.
| |
| | |
| — Ме тшӧтш сета, — мыччӧ Саша.
| |
| | |
| Гриша шуис тадз
| |
| | |
| Ыджыд морт моз нач:
| |
| | |
| — Гадьяс вылын Петя главнӧй.
| |
| | |
| Ворсны кутам ӧтвыв ставным.
| |
| | |
| Ю. Попова.
| |
| | |
| КАТОК.
| |
| | |
| Меным шуис ыджыд вок
| |
| | |
| (Вӧскресенньӧ вӧлі):
| |
| | |
| “Колӧ лӧсьӧдны каток,
| |
| | |
| Кольны кутіс тӧлыс.”
| |
| | |
| Корсим морт ӧтиӧн зыр,
| |
| | |
| Матыс тылань мунім.
| |
| | |
| Эгӧ нюжмасьӧй ми дыр
| |
| | |
| Татшӧм кыпыд лунӧ.
| |
| | |
| Видзӧдам да, локтӧ морт,
| |
| | |
| Тайӧ Ваньӧ вӧлӧм.
| |
| | |
| Эновтӧма шоныд горт,
| |
| | |
| Унджыкӧн мед вӧлім.
| |
| | |
| Ваньӧ бӧрся пырысь-пыр
| |
| | |
| Горув лэччис Женя.
| |
| | |
| Сэсся лоис витӧд зыр —
| |
| | |
| Тайӧ локтіс Веня.
| |
| | |
| В. Лодыгин.
| |
| | |
| КВАЙТ.
| |
| | |
| Кокӧ табӧ, пышйы, пышйы
| |
| | |
| Чӧдла, пувла — ягӧ,
| |
| | |
| Мырпомла — нюрӧ,
| |
| | |
| Сэтӧрла — лоскӧ,
| |
| | |
| Льӧмла — кустӧ,
| |
| | |
| Озла — тылаӧ,
| |
| | |
| Бабыдлы тусьла
| |
| | |
| Кайӧ да вайӧ.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| Гриш Ёгор — вабергач,
| |
| | |
| Сера сёркни жилетка,
| |
| | |
| Ки пыдӧсын чӧланӧй,
| |
| | |
| Лабич дорын тшетшакӧй.
| |
| | |
| Ӧгашӧй чойӧй,
| |
| | |
| Мӧсейӧй вокӧй,
| |
| | |
| Тьӧтка вӧтасьӧ,
| |
| | |
| Опонасьӧй гудӧкасьӧ.
| |
| | |
| Гут юр, чирӧм ныр,
| |
| | |
| Чери ныра Васька,
| |
| | |
| Ыджыд ныр гиль да голь.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| Тэ да ме, да сійӧ
| |
| | |
| Ворсам дзоридз пиын.
| |
| | |
| Тэ да ме, да сійӧ —
| |
| | |
| Квайт ки лоас миян.
| |
| | |
| Н. Перминова.
| |
| | |
| ПУРТА ТРАКТОР.
| |
| | |
| Сымда трактор сиктын ӧні!
| |
| | |
| Уджалӧны, сьӧкыд кӧні.
| |
| | |
| Трактор гӧрӧ, трактор ытшкӧ,
| |
| | |
| Кӧрым пыртӧ карта пытшкӧ.
| |
| | |
| Трактор чӧвтӧ, трактор куртӧ.
| |
| | |
| А эм трактор — нырыс пурта.
| |
| | |
| Г. Юшков.
| |
| | |
| ЛЫБЗЬЫСЬЯС.
| |
| | |
| Тыдорса діын ворсӧны няйтӧн
| |
| | |
| Лягушапиян
| |
| | |
| Ква-ква-ква-квайтӧн.
| |
| | |
| Ворсӧны-горзӧны,
| |
| | |
| Зэв ылӧ кылӧ,
| |
| | |
| Чайтӧны асьныс,
| |
| | |
| Бура пӧ сьылам.
| |
| | |
| Лыбзьӧмыс тайӧ
| |
| | |
| Шызьӧдіс ласта.
| |
| | |
| Ёна жӧ найӧ
| |
| | |
| Ква-ква-ква-квастӧсь.
| |
| | |
| В. Бабин.
| |
| | |
| ВУГРАСЬЫСЬЯС.
| |
| | |
| Сиктсянь ылӧ-ылӧ,
| |
| | |
| Дзик нин Вӧръю йылӧ
| |
| | |
| Мунісны квайт ёрт —
| |
| | |
| Толя, Ваня, Веня,
| |
| | |
| Коля, Вась да Женя
| |
| | |
| Эновтісны горт.
| |
| | |
| Сюри налы йирыс,
| |
| | |
| Кӧні сыныс, сирыс
| |
| | |
| Олӧ лыд ни тшӧт.
| |
| | |
| Некод дыр эз пукав,
| |
| | |
| Дасьтысисны здукӧн.
| |
| | |
| Кутчысь, чери рӧд.
| |
| | |
| Табныс пыр и суніс,
| |
| | |
| Ставыс юрысь вуніс,
| |
| | |
| Сӧмын мед оз мын.
| |
| | |
| Лэптіс йӧршӧс Толя,
| |
| | |
| Ёкыш кыйис Коля,
| |
| | |
| Васьлы шедіс сын.
| |
| | |
| Радлӧ комлы Женя,
| |
| | |
| Нюмдіс сирлы Веня,
| |
| | |
| Ваньлы вичмис мык.
| |
| | |
| Пажын кад кор воис,
| |
| | |
| Пӧтмӧн сёйӧм лоис —
| |
| | |
| Быдӧн вӧлі тшыг.
| |
| | |
| Сэсся кыа вӧньӧдз
| |
| | |
| Вуграсисны лӧня,
| |
| | |
| Дозныс лои тыр.
| |
| | |
| Ӧні квайтнан ёртыс
| |
| | |
| Шалсйӧны со гортас,
| |
| | |
| Ставлӧн вылын ныр.
| |
| | |
| В. Лодыгин.
| |
| | |
| Боря, Вася, Коля,
| |
| | |
| Лена, Маша, Оля
| |
| | |
| Вотісны оз,
| |
| | |
| Тыртісны доз.
| |
| | |
| Кымынӧн вотісны оз,
| |
| | |
| Коді лыддьыны медчож?
| |
| | |
| З. Жижева.
| |
| | |
| сизим.
| |
| | |
| ӦШКАМӦШКА.
| |
| | |
| Со тай шонді ю вомӧн
| |
| | |
| Нюжӧдӧма пос,
| |
| | |
| Татшӧм дивӧ вӧчнысӧ
| |
| | |
| Кодкӧ сяммас оз?
| |
| | |
| Сизим рӧмӧн пӧртмасьӧ
| |
| | |
| Ӧшкамӧшка сэн,
| |
| | |
| Ассьыс мичсӧ козьналӧ
| |
| | |
| Сійӧ тэн и мен.
| |
| | |
| Ӧшкамӧшка, енэжсӧ
| |
| | |
| Дырджык сывъяв тэ,
| |
| | |
| Серпасала, пукся да,
| |
| | |
| Тэнсьыд мичтӧ ме.
| |
| | |
| 3. Жижева.
| |
| | |
| Вывті бур! Вывті бур!
| |
| | |
| Понкӧд орччӧн мунӧ ур,
| |
| | |
| Мурка кань да ошпи,
| |
| | |
| Кӧза, кизьӧр тошка,
| |
| | |
| Пелыськай да ӧблезяна —
| |
| | |
| Со ӧд кутшӧм котыр тані.
| |
| | |
| С. Михалков серти.
| |
| | |
| ӦШКАМӦШКА.
| |
| | |
| Ӧшкамӧшка енэж вылӧ
| |
| | |
| Ӧшйис зэрӧм бӧрас.
| |
| | |
| Дасысь лыддьылі нин, сылӧн
| |
| | |
| Сизим рӧм век сьӧрас.
| |
| | |
| П. Бушенев.
| |
| | |
| Чошӧ-Машлӧн миян
| |
| | |
| Быдса сизим польӧпиян.
| |
| | |
| Шонді водзын гожъялӧны,
| |
| | |
| Бокъяснысӧ гыжъялӧны:
| |
| | |
| — Рук-рук-рук!..
| |
| | |
| Няйтсӧ гӧгӧр лукйӧны:
| |
| | |
| — Лук-лук-лук.
| |
| | |
| Чошӧ-Машӧ найӧс корӧ:
| |
| | |
| — Ноко, волӧй мамыс дорӧ,
| |
| | |
| Чӧскыд льӧльӧ ме со вайи,
| |
| | |
| Ставлы лоӧ пӧтмӧн тайӧ!
| |
| | |
| Найӧ воча:
| |
| | |
| — Няйтсӧ лоям,
| |
| | |
| Сэсся чӧскыдджыка сёям!..
| |
| | |
| Е. Козлов.
| |
| | |
| Ӧсьтук, Ӧсьтук,
| |
| | |
| Ёма-бабалы эн сетчы,
| |
| | |
| Сизим потшӧс вомӧн чеччышт да пышйы.
| |
| | |
| Ӧсьт-Ӧсьт!
| |
| | |
| Шыран кад тӧд,
| |
| | |
| Ёмалы эн сетчы,
| |
| | |
| Сизим потшӧс чеччышт да,
| |
| | |
| Бӧр гортӧ лок.
| |
| | |
| Эн сетчы!
| |
| | |
| (Шыӧдчанкывъяс.)
| |
| | |
| Ирина-гурина,
| |
| | |
| Квайт шаньга пӧжалысь,
| |
| | |
| Сизим другӧс вердысь,
| |
| | |
| Ӧти друглы эз тырмы,
| |
| | |
| Кураліс да караліс.
| |
| | |
| (Нимтысян сьыланкыв.)
| |
| | |
| СИЗИМ СЬӦЛА.
| |
| | |
| Яла вылысь
| |
| | |
| Сизим сьӧла
| |
| | |
| Лэбзис-пуксис
| |
| | |
| Пелысь вылӧ.
| |
| | |
| Кокаліс да кокаліс,
| |
| | |
| Ӧти тусьӧдз помаліс.
| |
| | |
| И. Торопов.
| |
| | |
| ПЕТУК.
| |
| | |
| Галип гача, кокни кӧма,
| |
| | |
| Дӧрӧм небыд шӧлкысь.
| |
| | |
| Бӧжыс югзьӧ сизим рӧма,
| |
| | |
| Быттьӧ ӧшкамӧшка.
| |
| | |
| Ӧшинь увті ветлӧ тшапа,
| |
| | |
| Кыпӧдӧма сорссӧ:
| |
| | |
| Сюся видзӧ петук-папыс
| |
| | |
| Сильӧяслысь ворсӧм.
| |
| | |
| В. Напалков.
| |
| | |
| ГӦСЬТЪЯС.
| |
| | |
| Ӧти блюдйысь сизим кань
| |
| | |
| Тяпкӧдісны йӧв.
| |
| | |
| Тадзи вердіс найӧс Вань,
| |
| | |
| Мамыс кор эз вӧв.
| |
| | |
| Мурка бӧрся — мур-мур-мур —
| |
| | |
| Локталісны со.
| |
| | |
| Век нин шедас кынӧм нур,
| |
| | |
| Пӧттӧдз кӧ оз ло.
| |
| | |
| В. Лодыгин.
| |
| | |
| МЕНЫМ ЖАЛЬӦСЬ.
| |
| | |
| Руч пӧ мудер,
| |
| | |
| Кӧч пӧ полысь,
| |
| | |
| Кӧин скӧр да вывті горш.
| |
| | |
| Ур пӧ пельк зэв,
| |
| | |
| Вӧркань колысь,
| |
| | |
| Гуын тӧвбыд узьӧ ош.
| |
| | |
| Оз на дышла пӧж сэн мышсӧ
| |
| | |
| Вӧрса Мишӧ ньӧти войт.
| |
| | |
| Йӧра мед кӧ
| |
| | |
| Ыджыд ветлӧ,
| |
| | |
| Посниясӧс оз на дойд.
| |
| | |
| Парма-вӧрас
| |
| | |
| Быдӧн тӧрас:
| |
| | |
| Скӧр и мудер, но и мед.
| |
| | |
| Меным жальӧсь
| |
| | |
| Ставныс найӧ,
| |
| | |
| Мортлы некод мед оз шед.
| |
| | |
| А. Мишарина.
| |
| | |
| кӧкъямыс.
| |
| | |
| Шыр кывтӧ-катӧ,
| |
| | |
| Катша кӧя пыжа,
| |
| | |
| Мой лопта пелыса,
| |
| | |
| Ур бӧж зібъя,
| |
| | |
| Кӧч ку шапкаа,
| |
| | |
| Руч ку кепыся,
| |
| | |
| Кӧин ку пася,
| |
| | |
| Ош ку шебраса.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| ВОСЬТАМ ӦШИНЬ ПАСЬКЫДА.
| |
| | |
| Восьтам ӧшинь паськыда ми,
| |
| | |
| Ывла чӧскыд кӧрӧн тыр.
| |
| | |
| Челядь котыр петам ворсны,
| |
| | |
| Гажыс тырмас миян пыр.
| |
| | |
| Илля прӧстӧ сідзи жӧдзӧ,
| |
| | |
| Ванюк кодйӧ силос гу,
| |
| | |
| Лида эстӧн анькытш кӧдзӧ,
| |
| | |
| Миша беддьӧн гӧрӧ му,
| |
| | |
| Вера пӧжалӧ сёй папу,
| |
| | |
| Чомйын Поля чышкӧ джодж,
| |
| | |
| Стёпа кӧсйӧ кыйны ляпа —
| |
| | |
| Канаваӧ потшӧ водж.
| |
| | |
| А кор дӧзмам тадзи ворсны,
| |
| | |
| Сизьдам юлань: код медчож?
| |
| | |
| Купайтчыштам визув ваын,
| |
| | |
| Шонді улын чӧжам гож.
| |
| | |
| Ю. Попова.
| |
| | |
| ШЕФЪЯС.
| |
| | |
| Кыр йылын местаыс
| |
| | |
| Гажа да кос,
| |
| | |
| Сэтчӧ выль картаяс
| |
| | |
| Тшупис совхоз.
| |
| | |
| Ӧні тась челядьӧс
| |
| | |
| Аддзан быд здук.
| |
| | |
| Картаын шефъяслӧн
| |
| | |
| Кӧкъямыс кук:
| |
| | |
| Визюк, Купальнича,
| |
| | |
| Пӧлудь да Ӧмидз,
| |
| | |
| Калюш да Умнича,
| |
| | |
| Сьӧдпель да Рӧмидз.
| |
| | |
| Фермаӧ школьникъяс
| |
| | |
| Локтӧны кор,
| |
| | |
| Вайӧны кукъяслы
| |
| | |
| Чӧсмасянтор.
| |
| | |
| Щӧткаӧн, пӧсь ваӧн
| |
| | |
| Мыськӧны век,
| |
| | |
| Мичаӧн, сӧстӧмӧн
| |
| | |
| Вӧліны мед
| |
| | |
| Визюк, Купальнича,
| |
| | |
| Пӧлудь да Ӧмидз,
| |
| | |
| Калюш да Умнича,
| |
| | |
| Сьӧдпель да Рӧмидз.
| |
| | |
| Тулысын вежӧдас
| |
| | |
| Шорсайса видз,
| |
| | |
| Кукъясӧс вежӧсын
| |
| | |
| Он нин сэк видз.
| |
| | |
| Луд вылӧ петкӧдам
| |
| | |
| Найӧс ми сэк,
| |
| | |
| Пӧттӧдзыс ветлӧны,
| |
| | |
| Йирсьӧны мед
| |
| | |
| Визюк, Купальнича,
| |
| | |
| Пӧлудь да Ӧмидз,
| |
| | |
| Калюш да Умнича,
| |
| | |
| Сьӧдпель да Рӧмидз.
| |
| | |
| Гожӧмыс ылыстчас,
| |
| | |
| Матыстчас мӧд,
| |
| | |
| Миянлысь быдтасъяс
| |
| | |
| Сэки он тӧд.
| |
| | |
| Шуасны: дивӧыс
| |
| | |
| Татшӧм эз вӧв,
| |
| | |
| Лысьтӧны, видзӧдтӧ,
| |
| | |
| Медуна йӧв
| |
| | |
| Визюк, Купальнича,
| |
| | |
| Пӧлудь да Ӧмидз,
| |
| | |
| Калюш да Умнича,
| |
| | |
| Сьӧдпель да Рӧмидз.
| |
| | |
| В. Ширяев.
| |
| | |
| КӦН ПАЖНАЙТІН ТЭ, ПЫШКАЙ?
| |
| | |
| — Пышкай, пажнайтін тэ кӧні?
| |
| | |
| — Зоопаркын сёйи ӧні.
| |
| | |
| Первой гӧсьтитӧдіс лев,
| |
| | |
| Сёян вӧлі чӧскыд зэв.
| |
| | |
| Сэсся ёнмӧдчи руч ордын,
| |
| | |
| Моржкӧд юи ва, кыдз гортын.
| |
| | |
| Слӧнлысь кокалі морков,
| |
| | |
| Ме ӧд некодысь ог пов.
| |
| | |
| Ӧтруб сёйи носороглысь —
| |
| | |
| Ме нӧ кодлысь сёйны ог лысьт?
| |
| | |
| И кузь бӧжа кенгуру
| |
| | |
| Вердіс, кыв ни джын эз шу.
| |
| | |
| Вӧлі ошлӧн праздник вылын,
| |
| | |
| Бур и праздник вӧлі сылӧн!
| |
| | |
| Крокодил жӧ — ой, ой, ой! —
| |
| | |
| Муртса ачымӧс эз сёй.
| |
| | |
| С. Маршак.
| |
| | |
| Градйыс ёгӧн лои тыр,
| |
| | |
| Ковмис весасьны лунтыр.
| |
| | |
| Уджалӧны со: Андрей,
| |
| | |
| Валя, Катя да Сергей,
| |
| | |
| Нина, Витя, Зоя, Нюра.
| |
| | |
| Кымын челядь? Артав бура.
| |
| | |
| О. Рочева.
| |
| | |
| ӧкмыс.
| |
| | |
| Катша, катша, китш-котш,
| |
| | |
| Тури помечӧ корӧ,
| |
| | |
| Мой кер лэдзӧ,
| |
| | |
| Ош керка лэптӧ,
| |
| | |
| Кӧин кер кыскалӧ,
| |
| | |
| Ур би видзӧ,
| |
| | |
| Руч дӧра кыӧ,
| |
| | |
| Кӧч кӧвдум пӧжалӧ,
| |
| | |
| Тӧрӧкан гӧсьтя локтӧ.
| |
| | |
| Печкан кокнас крукасис,
| |
| | |
| Гиль-голь киссис.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| ВӦЛӦЙ НАСТЯ ОРДӦ.
| |
| | |
| Эн кӧ пемыд вӧрас вош,
| |
| | |
| Волы, мугӧм пася ош.
| |
| | |
| Он кӧ ёртъясыдкӧд дур,
| |
| | |
| Волы, дженьыд кока ур.
| |
| | |
| Он кӧ нинӧм гортад вӧч,
| |
| | |
| Волы, пуртӧс пеля кӧч.
| |
| | |
| Эн кӧ котралігад мудз,
| |
| | |
| Волы, пач лыс бӧжа руч.
| |
| | |
| Эн кӧ мыйкӧ вӧчны пан,
| |
| | |
| Волы, лэчыд пиня сан.
| |
| | |
| Эз кӧ топӧд тэнӧ дой,
| |
| | |
| Волы, чери кыйысь мой.
| |
| | |
| Оз кӧ юрыд талун вись,
| |
| | |
| Волы, шыла ныра сизь.
| |
| | |
| Он кӧ бара кокав гар,
| |
| | |
| Волы, паськыд борда тар.
| |
| | |
| Он кӧ кыйсьӧм бӧрад узь,
| |
| | |
| Волы, югыд синма сюзь.
| |
| | |
| Чужан лун ӧд Настялӧн.
| |
| | |
| Пызан чӧскыдторнас тыр,
| |
| | |
| Вежон сёян, да оз быр.
| |
| | |
| Петӧй чача кудйысь ті,
| |
| | |
| Мыччӧй нывкаыслы ки,
| |
| | |
| Медым тайӧ чужан лун
| |
| | |
| Некор паметьсьыс оз вун.
| |
| | |
| В. Лодыгин.
| |
| | |
| ДАС...
| |
| | |
| Пачӧ, пачӧ, гажъяв,
| |
| | |
| Уль пу доддя мунӧ,
| |
| | |
| Кос пу доддя локтӧ,
| |
| | |
| Низя, ура вӧрысь,
| |
| | |
| Чӧдъя, пувъя ягысь,
| |
| | |
| Ӧмидза логысь,
| |
| | |
| Сэтӧра баддьысь,
| |
| | |
| Кӧч чеччалан шор дорысь,
| |
| | |
| Вурд ислалан чой помысь,
| |
| | |
| Байдӧг баксан бадь дорысь,
| |
| | |
| Тури чуксан нюр дорысь!
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| ХОР.
| |
| | |
| Пуксис катша потшӧс вылӧ,
| |
| | |
| Жбыргис мӧд.
| |
| | |
| Со и коймӧд китшкӧ-сьылӧ,
| |
| | |
| Шог оз тӧд.
| |
| | |
| Нёльӧд локтіс, китш-котш керис,
| |
| | |
| Сідзжӧ ас.
| |
| | |
| Регыд сьӧда-еджыд серыс
| |
| | |
| Лоис дас.
| |
| | |
| Югыд енэж улас кылӧ
| |
| | |
| Кыпыд гор.
| |
| | |
| Талун сиктсаяслы сьылӧ
| |
| | |
| Быдса хор.
| |
| | |
| В. Лодыгин.
| |
| | |
| Джуӧ, джуӧ, мый бергалан?
| |
| | |
| Мый нӧ ме ог бергав, ог бергав,
| |
| | |
| Дас воробей куталі да куталі,
| |
| | |
| Потш пом вылӧ лэпталі да лэпталі,
| |
| | |
| Потш помыс луйк-лайк,
| |
| | |
| Дас воробейыс гизь-гозь!
| |
| | |
| (Челядь фольклорысь.)
| |
| | |
| ПАРОВОЗ.
| |
| | |
| Паровозыд менам ён:
| |
| | |
| Сійӧ кыскӧ дас вагон.
| |
| | |
| Чах-чах,
| |
| | |
| Чу-чу-чу!
| |
| | |
| Ылӧ-ылӧ менӧ ну!
| |
| | |
| Т. Волгина серти.
| |
| | |
| (Комиӧдіс С. Куликов.)
| |
| | |
| ВУГРАСЬЫСЬЯС.
| |
| | |
| Батьлы коскӧдзыс ме кӧть и —
| |
| | |
| Ӧти.
| |
| | |
| Шедіс меным ыджыд мык —
| |
| | |
| Кык.
| |
| | |
| Батькӧд найӧс пуны шуим —
| |
| | |
| Куим.
| |
| | |
| Мамлы нуны нем эз коль —
| |
| | |
| Нёль.
| |
| | |
| Таысь мамным оз жӧ вид —
| |
| | |
| Вит.
| |
| | |
| Чери вайӧм эз и чайт —
| |
| | |
| Квайт.
| |
| | |
| Консервъяс на сылысь видзим —
| |
| | |
| Сизим.
| |
| | |
| Тӧдса миян кыйсян сямыс —
| |
| | |
| Кӧкъямыс.
| |
| | |
| Теш и серам — ставыс ӧкмис —
| |
| | |
| Ӧкмыс.
| |
| | |
| Гирзим ас вылӧ дзонь час —
| |
| | |
| Дас.
| |
| | |
| Мамӧй, аски кыям ком!
| |
| | |
| Пом.
| |
| | |
| А. Ванеев.
| |
| | |
| АРТАСЯН ДЗОЛЬ.
| |
| | |
| Васюк батьлысь корис пурт
| |
| | |
| Вӧлавны пу тор.
| |
| | |
| Пуртыс ветлӧ шурк да шурк,
| |
| | |
| Кадыс кӧть и сёр.
| |
| | |
| Ӧтик, кык, куим, нёль...
| |
| | |
| Ставыс колӧ дас.
| |
| | |
| Артасьнысӧ сійӧ дзоль
| |
| | |
| Вӧчӧ нин дзонь час.
| |
| | |
| А. Мишарин.
| |
| | |
| ВУГРАСЬНЫ ВЕТЛІСНЫ.
| |
| | |
| Вуграсьны ветлісны кык удал зон.
| |
| | |
| Нимъяссӧ налысь ті тӧданныд он?
| |
| | |
| Вася да Петя, дерт, кык ӧткодь ёрт,
| |
| | |
| Ӧтлаысь аддзанныд найӧс кӧть кор.
| |
| | |
| Шатинӧн ӧвтчӧны, кыйӧны мык.
| |
| | |
| Васялы дас шеді, Петялы — кык.
| |
| | |
| С. Попов.
| |
| | |
| ТӦВСЯ ВУГРАСЬӦМ.
| |
| | |
| Ӧти-кык,
| |
| | |
| Пысась меным, кельчи-мык!
| |
| | |
| Куим-нёль,
| |
| | |
| Вугыр, вужляӧ эн коль!
| |
| | |
| Вит да квайт,
| |
| | |
| Уна шедӧмтӧ ог чайт!
| |
| | |
| Сизим,
| |
| | |
| Пӧсь чайтӧгыд йизим!
| |
| | |
| Кӧкъямыс,
| |
| | |
| Ваыс туліс — бӧр ямис!
| |
| | |
| Ӧкмыс,
| |
| | |
| Кило чери ӧкмис!
| |
| | |
| Дас,
| |
| | |
| Мыйта кыйи — ставыс ас.
| |
| | |
| А. Шебырев.
| |
| | |
| ЛЫДДЬӦДЛАНА ФИЗЗАРЯДКА.
| |
| | |
| Чеччам чӧла
| |
| | |
| Шум ни зык.
| |
| | |
| Вӧчам тадзи,
| |
| | |
| Ӧтик-кык,
| |
| | |
| Ӧтик-кык,
| |
| | |
| Ӧтик-кык,
| |
| | |
| Вӧчам тадзи,
| |
| | |
| Ӧтик-кык.
| |
| | |
| Коскӧ пуктам
| |
| | |
| Кыкнан ки,
| |
| | |
| Недыр чеччалыштам
| |
| | |
| Ми,
| |
| | |
| Медым ньӧти
| |
| | |
| Мудз эз коль:
| |
| | |
| Медым ньӧти
| |
| | |
| Мудз эз коль:
| |
| | |
| Куим-нёль,
| |
| | |
| Куим-нёль.
| |
| | |
| Ӧні полыштамӧй
| |
| | |
| Быдӧн.
| |
| | |
| Ме ног, челядь,
| |
| | |
| Вӧчӧй вай:
| |
| | |
| Вит и квайт,
| |
| | |
| Вит и квайт.
| |
| | |
| Ме ног, челядь,
| |
| | |
| Вӧчӧй вай:
| |
| | |
| Вит и квайт,
| |
| | |
| Вит и квайт.
| |
| | |
| Кияс нюжӧдамӧй
| |
| | |
| Тадзи,
| |
| | |
| Сэсся лажыньтчамӧй
| |
| | |
| Надзӧн.
| |
| | |
| Сувтам:
| |
| | |
| Сизим и кӧкъямыс.
| |
| | |
| Бара лажыньтчамӧй
| |
| | |
| Надзӧн.
| |
| | |
| Сувтам:
| |
| | |
| Сизим и кӧкъямыс.
| |
| | |
| Физзарядка вӧчам
| |
| | |
| Водзӧ,
| |
| | |
| Киӧн судзӧдчылам
| |
| | |
| Джоджӧдз.
| |
| | |
| Молодечьяс, ай да
| |
| | |
| Класс.
| |
| | |
| Помаламӧй:
| |
| | |
| Ӧкмыс-дас.
| |
| | |
| Молодечьяс, ай да
| |
| | |
| Класс.
| |
| | |
| Помаламӧй:
| |
| | |
| Ӧкмыс-дас.
| |
| | |
| Н. Щукин.
| |
| | |
| ЛЫДПАС ЧУКӦР.
| |
| | |
| 1 Веськыд бедь кодь лыдпас “ӧти”.
| |
| | |
| Чангыль ныр оз мешайт ньӧти.
| |
| | |
| 2 Сюркнялӧма юрсӧ “кык”,
| |
| | |
| Быттьӧ лунтыр ветлӧ тшыг.
| |
| | |
| Бӧрас сылӧн чукля бӧж,
| |
| | |
| Оз и веськавлы нэм чӧж.
| |
| | |
| 3 Артмӧма кык асык джынйысь.
| |
| | |
| Тадзи шуам “куим” йылысь.
| |
| | |
| 4 Ёна радлӧ вильыш Коль:
| |
| | |
| Сыкӧд ёртасьӧ со “нёль”.
| |
| | |
| Лыдпаслӧн кӧть гырддза ёсь,
| |
| | |
| Бурджык йӧктысьӧс он корсь.
| |
| | |
| 5 Улын — крукыль, вылын — бӧж.
| |
| | |
| “Витӧн” шуам олӧм чӧж.
| |
| | |
| Мича чужӧм, веськыд стать.
| |
| | |
| Рочӧн сійӧ лоӧ “пять”.
| |
| | |
| 6 Вылӧ лэптала ме кок,
| |
| | |
| Мольыд, гӧгрӧс чужӧм бок.
| |
| | |
| Лыдпас “квайтӧн” шуся ме,
| |
| | |
| “Ӧкмыскӧд” эн сорав тэ.
| |
| | |
| 7 “Сизим” лыдпас быттьӧ бедь,
| |
| | |
| Пӧлӧстчыштӧм муртса — мед.
| |
| | |
| Тшапа чургӧдӧма ныр,
| |
| | |
| Шуйга боксьыс аддзӧ пыр.
| |
| | |
| 8 Гӧгрӧс чужӧм, гӧгрӧс бок.
| |
| | |
| “Куим” — сылӧн ичӧт вок.
| |
| | |
| 9 Пӧльтчӧма да — ачыс
| |
| | |
| Вот-вот вывлань качас.
| |
| | |
| 0 Абу мач ни абу моль
| |
| | |
| Тайӧ, челядь, лыдпас “ноль”.
| |
| | |
| 10 Сюся видзӧд — тайӧ “дас”
| |
| | |
| “Ӧти” “нолькӧд” тані ас.
| |
| | |
| “Дасыд” — быттьӧ сюра лёльӧ:
| |
| | |
| Петас — позйыс кушӧн кольӧ.
| |
| | |
| О. Рочева.
| |
| | |
| ГОРШ ПИ.
| |
| | |
| Аддзис зонлӧн завидь син
| |
| | |
| Пызан вылысь апельсин.
| |
| | |
| — Вай мен кыкӧс, — горзӧ, — мамӧ,
| |
| | |
| Кыкӧс ӧтпырйӧ ме няма!
| |
| | |
| Мам эз жалит — сетіс кыксӧ,
| |
| | |
| Мед оз лэпты пиыс зыксӧ.
| |
| | |
| — Колӧ куим... колӧ нёль...
| |
| | |
| Сёя, — некодлы ог коль!
| |
| | |
| Муса пиыс дзикӧдз ышмис,
| |
| | |
| Мамсӧ лыйлӧ йирӧм кышнас:
| |
| | |
| — Меным пызан вылӧ вай
| |
| | |
| Тшӧтш и ичӧт чойлысь пай!
| |
| | |
| — Яндысь! — шуӧ сылы мамыс, —
| |
| | |
| Кӧні тэнад, пиӧй, сямыд;
| |
| | |
| Сӧмын ӧтнас бегемот
| |
| | |
| Пӧттӧдз сёяс, да оз пот.
| |
| | |
| Но эз кывзысь пиыс...
| |
| | |
| Вот и
| |
| | |
| Кутшӧм овлӧ завидь син!
| |
| | |
| Ышмӧм зонмыс збыльысь потіс,
| |
| | |
| Сёйис кор
| |
| | |
| Дас апельсин.
| |
| | |
| С.. Попов.
| |
| | |
| 0-сянь 10-ӧдз.
| |
| | |
| Тайӧ лыдпас. Абу руль.
| |
| | |
| Но а нимыс сылӧн “нуль”.
| |
| | |
| Нырыс кузь. Но некор “ӧти”
| |
| | |
| Ныр понда оз дӧзмы ньӧти.
| |
| | |
| Чукля кокыс, чукля нырыс...
| |
| | |
| Но эн повзьӧй тайӧ шырысь
| |
| | |
| И эн лэптӧй шум да зык.
| |
| | |
| Тайӧ лыдпас шусьӧ — “кык”.
| |
| | |
| Мегыр вылӧ чеччис мӧд —
| |
| | |
| Лои “куим”. Сідз и тӧд.
| |
| | |
| Тайӧ “нёль”. Но быдӧн шуӧ:
| |
| | |
| Быттьӧ вылӧ кока улӧс.
| |
| | |
| Нимкодясьӧ лыдпас “вит”:
| |
| | |
| Бергӧдыштан — лоӧ кит.
| |
| | |
| “Нульлы” содтам чальтор вай,
| |
| | |
| Татшӧм “нульыд” шусьӧ “квайт”.
| |
| | |
| Лыдпас “сизим” быттьӧ кобув,
| |
| | |
| Кӧні бордсӧ косьтӧ бобув.
| |
| | |
| Зурасисны “куим-куим” —
| |
| | |
| И “кӧкъямыс” артмис, шуим.
| |
| | |
| “Квайт” кӧ сувтас увлань юрӧн,
| |
| | |
| “Ӧкмыс” лоӧ — тӧдам бура.
| |
| | |
| “Ӧтикӧд” кор “нульыд” ас —
| |
| | |
| Татшӧм лыдпас шусьӧ “дас”.
| |
| | |
| П. Бушенев.
| |
| | |
| ВОРСІС УЛЯ.
| |
| | |
| Ӧшинь улын ворсіс Уля,
| |
| | |
| Жбыр — и орччӧн пуксис гулю,
| |
| | |
| Сэсся мӧд и коймӧд... дасӧд...
| |
| | |
| Мыйӧн вердны та мындасӧ?
| |
| | |
| Уля сетіс налы сӧчӧн,
| |
| | |
| Кодӧс тӧрыт сёйысь вӧчис.
| |
| | |
| Сёйӧй, лэбачьяс, эн полӧй,
| |
| | |
| Уля дорӧ нӧшта волӧй.
| |
| | |
| В. Лодыгин.
| |
| | |
| Вӧрысь вайис Пӧль-Мороз
| |
| | |
| Козин челядьлы дзонь воз:
| |
| | |
| Первой козин — Ваньӧлы,
| |
| | |
| Мӧдыс — ичӧт Клавӧлы,
| |
| | |
| Коймӧд козин — Олялы,
| |
| | |
| Нёльӧд вичмис Колялы,
| |
| | |
| Витӧдсӧ сетіс Ёгорлы,
| |
| | |
| Квайтӧдсӧ индіс Фёдорлы,
| |
| | |
| Сизимӧдсӧ босьтіс Нина,
| |
| | |
| Кӧкъямысӧдсӧ — Карина,
| |
| | |
| Ӧкмысӧдсӧ Витя гуис,
| |
| | |
| Дасӧд козин меным лоис.
| |
| | |
| О. Рочева.
| |
| | |
| Джиги, джиги!
| |
| | |
| Меж пач вартӧ,
| |
| | |
| Кӧин му лэптӧ,
| |
| | |
| Сан кер кыскӧ,
| |
| | |
| Кӧч лысьтысьӧ,
| |
| | |
| Шыр би видзӧ,
| |
| | |
| Катша турнасьӧ,
| |
| | |
| Рака ва катлӧ,
| |
| | |
| Чукчи изӧ,
| |
| | |
| Дозмӧр юрбитӧ,
| |
| | |
| Кань тасьті-дозмук мыськалӧ,
| |
| | |
| Лудік стен нитшкалӧ,
| |
| | |
| Сырчик бӧжнас турун чӧвтӧ.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| НИМЛУН.
| |
| | |
| Талун Юрочка — сёшайт,
| |
| | |
| Тырис Юрочкалы квайт.
| |
| | |
| Нимлун кузя Юра
| |
| | |
| Быттьӧ выль дас ура.
| |
| | |
| Дзижгӧ самӧвар зэв пӧсь.
| |
| | |
| Со и воис первӧй гӧсьт:
| |
| | |
| — На тэд резинӧвӧй мач,
| |
| | |
| Котрав сы бӧрся век скач,
| |
| | |
| Лоан чемпионӧн,
| |
| | |
| Тэрыбӧн да ёнӧн.
| |
| | |
| і
| |
| | |
| — А ме вайи тэныд “ЗИЛ”, —
| |
| | |
| Шуис мӧд пырысь — Кирилл. —
| |
| | |
| Быдмыштан тэ кор,
| |
| | |
| Лоан мед шофёр.
| |
| | |
| Киас уна карандашӧн
| |
| | |
| Локтіс чолӧмавны Даша.
| |
| | |
| Шуис: — Рисуйтчы, мед петіс
| |
| | |
| Коркӧ тэысь коми Репин.
| |
| | |
| Локтӧ гӧсьт бӧрся выль гӧсьт...
| |
| | |
| Ю. Васютов.
| |
| | |
| ТШАКЪЯС.
| |
| | |
| Мӧдлапӧвса яла ягын
| |
| | |
| Мыйта петӧма нин тшакыс.
| |
| | |
| Сулалӧ со дзик пу улас
| |
| | |
| Гӧрд шляпаа гобйыс тшапа.
| |
| | |
| Быттьӧ шуӧ, эн жӧ коль пӧ
| |
| | |
| Банйӧм чужӧма ён рыжик.
| |
| | |
| Босьт да чуманад вай пукты,
| |
| | |
| Вуджӧд менӧ гортад пыжӧн.
| |
| | |
| А со сэні мича масля
| |
| | |
| Быттьӧ шуӧ, ме пӧ, кылан,
| |
| | |
| Босьтан кӧ, он ворссьы меӧн,
| |
| | |
| Шыдыд лоӧ меысь сыла.
| |
| | |
| И иванчик асьсӧ вӧзйӧ:
| |
| | |
| Менӧ, челядь, ті кӧ босьтад,
| |
| | |
| Тӧв кежланыд сёйӧм вылӧ
| |
| | |
| Паччӧрад и пачад косьтад.
| |
| | |
| Уна пӧлӧс тшак на ягас,
| |
| | |
| Ставсӧ дозъясаным ӧктам.
| |
| | |
| Понтшакӧс ог босьтӧй сӧмын,
| |
| | |
| Мед кӧть босьтны асьсӧ тшӧктӧ.
| |
| | |
| А. Мишарина.
| |
| | |
| СИБДАН ЙӦН.
| |
| | |
| — Сибдан йӧн, сибдан йӧн,
| |
| | |
| Дона юръяс тэнад кӧн?
| |
| | |
| — Дас — сибдӧма кӧза бокӧ,
| |
| | |
| Кык — ӧшйӧма каньпи кокӧ.
| |
| | |
| Буско бӧжын — куим,
| |
| | |
| Кытчӧкӧ тай нуис.
| |
| | |
| Тэ гачын — дас ӧти,
| |
| | |
| Аслым эз коль ньӧти.
| |
| | |
| И. Смирнов.
| |
| | |
| Катша, катша, китш-котш,
| |
| | |
| Тури помечӧ корӧ,
| |
| | |
| Вурдысь кер пӧрӧдӧ,
| |
| | |
| Кӧин кер кыскалӧ,
| |
| | |
| Ош керка лэптӧ,
| |
| | |
| Сизь ӧшинь писькӧдӧ,
| |
| | |
| Меж пач вартӧ,
| |
| | |
| Сюзь пожнасьӧ,
| |
| | |
| Кӧч кӧвдум пӧжалӧ,
| |
| | |
| Ур би видзӧ,
| |
| | |
| Руч дӧра кыӧ.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| ТУРИЛЫ ПОМЕЧ.
| |
| | |
| Катша, катша, китш-китш!
| |
| | |
| Тури керка стрӧитӧ,
| |
| | |
| Тури помечӧ корӧ,
| |
| | |
| Ош кер пӧрӧдӧ,
| |
| | |
| Мой кер кыскалӧ,
| |
| | |
| Кӧин керка лэптӧ,
| |
| | |
| Руч нараживайтӧ,
| |
| | |
| Кеня стен лӧсалӧ,
| |
| | |
| Сизь ӧшинь писькӧдӧ,
| |
| | |
| Ур пазъяс нитшкалӧ,
| |
| | |
| Меж пач вартӧ,
| |
| | |
| Кӧч джодж чышкӧ,
| |
| | |
| Катша ёг шыблалӧ,
| |
| | |
| Шыр би видзӧ,
| |
| | |
| Кысіль тасьті мыськалӧ,
| |
| | |
| Тури пусьӧ-пӧжасьӧ,
| |
| | |
| Тӧрӧкан гӧсьтъясӧс виччысьӧ.
| |
| | |
| (Фольклорысь.)
| |
| | |
| Татшӧм вӧрад
| |
| | |
| Тшакыд эм.
| |
| | |
| Татшӧм вӧрад
| |
| | |
| Тшакыд тшем.
| |
| | |
| (Кывпесан.) Г. Юшков.
| |
| | |
| ЗООПАРКЫН.
| |
| | |
| Уна пӧлӧс ловъя лов
| |
| | |
| Зоопаркын олӧ.
| |
| | |
| Найӧс видлытӧг ог ов,
| |
| | |
| Кадысь кадӧ вола.
| |
| | |
| Каньлӧн кодь дзик юрыс,
| |
| | |
| Сьылі вылас бурысь.
| |
| | |
| Клетка пӧлӧн шӧйтӧ,
| |
| | |
| Бӧжнас асьсӧ нӧйтӧ.
| |
| | |
| Тӧдны абу сьӧкыд зэв:
| |
| | |
| Тайӧ — лев.
| |
| | |
| Вомыс пач вомысь на
| |
| | |
| паськыд, —
| |
| | |
| Унджык сёян сылы дасьты.
| |
| | |
| Госсялӧма — ӧдва вӧрӧ.
| |
| | |
| Мышку вылас дасӧн тӧран.
| |
| | |
| Сэтшӧм кыз — мед оз жӧ
| |
| | |
| пот.
| |
| | |
| Тайӧ — бегемот.
| |
| | |
| Дурӧ, некор весь оз ов.
| |
| | |
| Сёрйӧд чеччалӧ, оз пов.
| |
| | |
| Весиг увлань юрӧн ӧшъяс,
| |
| | |
| Сӧмын кутчысьӧма бӧжнас,
| |
| | |
| Векыштчылас тэныд паныд.
| |
| | |
| Тайӧ — ӧбезьяна.
| |
| | |
| Быттьӧ ыджыдӧс да шаньӧс,
| |
| | |
| Кутӧмаӧсь кыськӧ каньӧс,
| |
| | |
| Пӧт, оз вильӧд пуктӧм лысӧ.
| |
| | |
| Лапаясыс пескысь кызӧсь.
| |
| | |
| Оштӧ бара вермас дзик.
| |
| | |
| Тайӧ — тигр.
| |
| | |
| Турунвиж и сьӧдов рӧма,
| |
| | |
| Лампа улӧ сюркмунӧма.
| |
| | |
| Сылы сэтӧн помся гожӧм.
| |
| | |
| Кывсӧ мыччылас да —
| |
| | |
| вожа.
| |
| | |
| Ачыс кызджык тэнад сойысь.
| |
| | |
| Синнас веськыда дзик сёйӧ.
| |
| | |
| Бур, мый куйлӧ стеклӧ
| |
| | |
| сайын.
| |
| | |
| Змей — питон,
| |
| | |
| Вот коді тайӧ.
| |
| | |
| Кынӧм улас йӧртӧд
| |
| | |
| ичӧт,
| |
| | |
| Муса писӧ сэтӧн видзӧ.
| |
| | |
| Чеччалӧмӧн ветлӧ-мунӧ:
| |
| | |
| Лыбӧдчылас, сэсся сунӧ.
| |
| | |
| Ӧддзӧдчас кӧ, он и су.
| |
| | |
| Тайӧ кенгуру.
| |
| | |
| Лӧз и гӧрд, и зарни,
| |
| | |
| Став лэбачсьыс мича гӧна.
| |
| | |
| Ыджыд бӧжсӧ паськӧдас
| |
| | |
| кӧ,
| |
| | |
| Он и аддзы сэки асьсӧ.
| |
| | |
| Тэлань оз и чӧвтлы син!
| |
| | |
| Мыйся лэбач нӧ?
| |
| | |
| Павлин.
| |
| | |
| Аддзан тӧдлытӧг кӧ,
| |
| | |
| повзян:
| |
| | |
| Быттьӧ мойдысь гундыр
| |
| | |
| ловзьӧм.
| |
| | |
| Вомыс ыджыд, бӧжыс
| |
| | |
| пиня,
| |
| | |
| Синмыс вирдалӧ, оз инась.
| |
| | |
| Куйлӧ, — гашкӧ, кык сыв
| |
| | |
| кузя.
| |
| | |
| Крокодилӧн шусьӧ.
| |
| | |
| Еджыд сьыліыс зэв кузь,
| |
| | |
| Ылысяньыс быттьӧ юсь.
| |
| | |
| Локтан — аддзан: ыджыд ныра,
| |
| | |
| Нырас мешӧк сёян тыра.
| |
| | |
| Юсьяскӧд жӧ олӧ тан.
| |
| | |
| Тайӧ — пеликан.
| |
| | |
| Оз во пикӧ, гоз-мӧд войтӧ
| |
| | |
| Вермас узьны ньӧти
| |
| | |
| сёйтӧг.
| |
| | |
| Мышку вылас, быттьӧ нӧб,
| |
| | |
| Госӧн тырӧм ыджыд гӧрб.
| |
| | |
| Дузъёв, сьӧласьны зэв лют.
| |
| | |
| Татшӧм пемӧсыс —
| |
| | |
| верблюд.
| |
| | |
| Мӧс моз сійӧс он на домав,
| |
| | |
| Кӧть эськӧ и турун
| |
| | |
| вомас, —
| |
| | |
| Дӧзмӧдан кӧ, лӧгӧн тырас.
| |
| | |
| Ӧти сюр, дай сійӧ нырас.
| |
| | |
| Видзӧднысӧ рам, но лёк.
| |
| | |
| Тайӧ — носорог.
| |
| | |
| Аддзан — шемӧс босьтӧ
| |
| | |
| морттӧ.
| |
| | |
| Лэбач рӧдысь жӧ, а
| |
| | |
| бордтӧм.
| |
| | |
| Ачыс таысь, дерт, оз
| |
| | |
| шогав:
| |
| | |
| Тэрыблуныс сылӧн кокас.
| |
| | |
| Ылӧдз котӧртас, оз жаяв.
| |
| | |
| Страус тайӧ.
| |
| | |
| Вӧв кодь дзик, кӧть кут да сӧв,
| |
| | |
| Сӧмын абу сійӧ вӧв.
| |
| | |
| Ичӧтджык и тешкодь
| |
| | |
| рӧма:
| |
| | |
| Быттьӧ кодкӧ визьйӧдлӧма.
| |
| | |
| Весиг нырас визьяс эмӧсь.
| |
| | |
| Тайӧ — зебра, тэрыб пемӧс.
| |
| | |
| Гидысь джуджыд, ньӧжйӧ
| |
| | |
| вӧрӧ.
| |
| | |
| Оланінас муртса тӧрӧ.
| |
| | |
| Нырыс нюжалӧ зэв кузя,
| |
| | |
| И оз ныр, а хобот шусьӧ.
| |
| | |
| Рӧмыс рудов куыслӧн.
| |
| | |
| Тайӧ — слӧн.
| |
| | |
| Йирсьыны зэв сьӧкыд
| |
| | |
| сылы,
| |
| | |
| Кӧть и зэв кузь сылӧн
| |
| | |
| сьылі:
| |
| | |
| Водз кокъясыс торкалӧны —
| |
| | |
| Быттьӧ потшъяс
| |
| | |
| нюжалӧны.
| |
| | |
| Зато ӧктас, мый эм пуад.
| |
| | |
| Ми жирафӧн сійӧс шуам.
| |
| | |
| Быттьӧ вадорын сьӧд мыр,
| |
| | |
| Сувтӧма, оз вӧрзьыв дыр.
| |
| | |
| Муртса юрсӧ
| |
| | |
| доровтыштлас,
| |
| | |
| Ичӧт бордсӧ
| |
| | |
| паськӧдыштлас.
| |
| | |
| Сэсся бара сувтас дув.
| |
| | |
| Чайтан, эз-ӧ нин сэн кув?
| |
| | |
| Шогсьӧ ёна сы вӧсна,
| |
| | |
| Мый оз сетны йиа ва.
| |
| | |
| Муса сылы кӧдзыдін.
| |
| | |
| Код нӧ татшӧмыс?
| |
| | |
| Пингвин.
| |
| | |
| Уна пӧлӧс ловъя лов
| |
| | |
| Зоопаркад олӧ.
| |
| | |
| Найӧс видлытӧг ог ов.
| |
| | |
| Вот и ті тшӧтш волӧй.
| |
| | |
| Г. Юшков.
| |
| | |
| рифмуйтӧм заДачаяс.
| |
| | |
| чери кыйӧм.
| |
| | |
| Талун чеччим
| |
| | |
| Водзсьыс водз,
| |
| | |
| Чери кыйим
| |
| | |
| Ме да вок.
| |
| | |
| Уна чери шедіс,
| |
| | |
| Видзӧд:
| |
| | |
| Ыджыд мык
| |
| | |
| И нӧшта ичӧт,
| |
| | |
| Сэсся ёкыш,
| |
| | |
| Сэсся ёді,
| |
| | |
| Пӧшти килограмма коді,
| |
| | |
| Сир на содты,
| |
| | |
| Оз кӧ мын,
| |
| | |
| Куим кельчи,
| |
| | |
| Ӧти сын...
| |
| | |
| Ок, и уна чери кыйим
| |
| | |
| Миян керкадорса тыысь!
| |
| | |
| (А уна-ӧ чери ми кыйим, лыддьӧй!)
| |
| | |
| П. Бушенев.
| |
| | |
| Чикыш-математик
| |
| | |
| Уна зэв оз доль.
| |
| | |
| — Куим. Нӧшта ӧтик.
| |
| | |
| Кымын лоӧ?
| |
| | |
| — ... (нёль.)
| |
| | |
| П. Образцов.
| |
| | |
| (Комиӧдіс Ю. Васютов.)
| |
| | |
| КЫК ПИ.
| |
| | |
| Миян мамӧлӧн кык пи:
| |
| | |
| Ыджыд воккӧд тайӧ ми.
| |
| | |
| Воклы дас кык регыд лоӧ,
| |
| | |
| А ме ичӧт куим воӧн.
| |
| | |
| (Кымын арӧс меным?)
| |
| | |
| Г. Юшков.
| |
| | |
| Уна менам чача:
| |
| | |
| Ош да руча-кӧча,
| |
| | |
| Кык машина, вертолёт,
| |
| | |
| Куим пыж да вездеход.
| |
| | |
| Найӧс жуглӧм пыдди,
| |
| | |
| Кымын ставыс, лыддя.
| |
| | |
| О. Рочева.
| |
| | |
| Куим пышкай вылын-вылын,
| |
| | |
| Куим пышкай — потшӧс йылын.
| |
| | |
| Кыклы — муса югыд ваыс.
| |
| | |
| Кымын пышкай лоӧ ставыс?
| |
| | |
| (Роч кыв вылысь комиӧдіс О. Рочева.)
| |
| | |
| Меным ньӧти,
| |
| | |
| Тэныд ӧти,
| |
| | |
| Воклы кык
| |
| | |
| Со шедіс мык.
| |
| | |
| Ӧдйӧ висьтав,
| |
| | |
| Кымын чери
| |
| | |
| Мамӧ юква вылӧ
| |
| | |
| Керис?
| |
| | |
| З. Жижева.
| |
| | |
| Бара воис тувсов кад,
| |
| | |
| Ӧшинь улӧ пуктім сад.
| |
| | |
| Льӧмсӧ — кыкӧс, ӧти кыдз пу,
| |
| | |
| Куим пелысь, ӧти пипу.
| |
| | |
| Кымын быдмас тані пу,
| |
| | |
| Бура артышт, сэсся шу.
| |
| | |
| З. Жижева.
| |
| | |
| Батьӧ вӧчис вугыр шать.
| |
| | |
| Кыйи кельчи быдса квайт.
| |
| | |
| Нӧшта шедіс мык
| |
| | |
| Меным мича — кык.
| |
| | |
| Шедіс на и сир —
| |
| | |
| Позьӧ вӧчны пир.
| |
| | |
| Кымын чери шедіс меным,
| |
| | |
| Артыштнысӧ тшӧкта тэныд.
| |
| | |
| З. Жижева.
| |
| | |
| Кымын Олялӧн тан чачӧ?
| |
| | |
| Частӧ ворсӧ сійӧ мачӧн.
| |
| | |
| Эм кык акань, сера кань,
| |
| | |
| Нӧшта качай сяма чань.
| |
| | |
| Дурпоп эм и петушок,
| |
| | |
| Зарни сорса гребешок.
| |
| | |
| Став чачаыс мича, бур.
| |
| | |
| Ставсӧ лыддин? Вот и бур!
| |
| | |
| З. Жижева серти.
| |
| | |
| Кыкӧн воккӧд зэрӧм бӧрын
| |
| | |
| Час-мӧд тшак вотімӧ вӧрын.
| |
| | |
| Выя ельдӧг сюри нёль,
| |
| | |
| А кор вуджим визув ёль,
| |
| | |
| Нӧшта на со сюри квайт.
| |
| | |
| Кымын ставыс — висьтав вай!
| |
| | |
| З.Жижева серти.
| |
| | |
| ПУДЪЯСЬӦМЪЯС.
| |
| | |
| Ӧтчыд-мӧдысь, ӧтчыд-мӧдысь,
| |
| | |
| Гуляйтны руд кӧчиль мӧдіс.
| |
| | |
| Петіс вӧралысь друг,
| |
| | |
| Лыйис кӧчильлы — бух.
| |
| | |
| Сӧмын рудлы эз сюр,
| |
| | |
| Пышйис кӧчильыд — тюр.
| |
| | |
| Ӧтчыд мамӧ ньӧбис боті,
| |
| | |
| Кык лун видзи — сійӧ поті,
| |
| | |
| А мӧдсӧ пачын соті.
| |
| | |
| Пемыд вӧрӧ муна ме,
| |
| | |
| Кӧчиль паныдасяс мем.
| |
| | |
| Вая сійӧс гортӧ,
| |
| | |
| Пондам кыкӧн ворсны!
| |
| | |
| КӦИН.
| |
| | |
| Ӧтик, кык и куим,
| |
| | |
| Вӧрын олӧ кӧин,
| |
| | |
| Лэчыд пиня, рудов гӧна,
| |
| | |
| И, кӧнешнӧ,
| |
| | |
| Тшыг кынӧма.
| |
| | |
| (Коми-перм.)
| |
| | |
| Ӧтик-мӧтик,
| |
| | |
| Кык, куим.
| |
| | |
| Ме — тулан,
| |
| | |
| Тэ — кӧин.
| |
| | |
| Тури, тури,
| |
| | |
| Истӧг кок,
| |
| | |
| Кытчӧ кора,
| |
| | |
| Сэтчӧ лок!
| |
| | |
| (Коми-перм.)
| |
| | |
| Тірс-торс,
| |
| | |
| Куим стӧкан морс.
| |
| | |
| Он кӧ вӧдит,
| |
| | |
| Он и ворс!
| |
| | |
| Ӧтик, кык и куим.
| |
| | |
| Йӧла рок ми пуим.
| |
| | |
| Сэсся вердім рокнас
| |
| | |
| Медся ичӧт вокӧс.
| |
| | |
| С. Ануфриева.
| |
| | |
| Ӧтик, кык, куим, нёль,
| |
| | |
| Коз пу йылысь киссьӧ коль.
| |
| | |
| Лӧдім кольсӧ самӧварӧ,
| |
| | |
| Сэсся котӧртім базарӧ.
| |
| | |
| Кӧсйим ньӧбны сакар-чай,
| |
| | |
| Кытшовтім ми базар сай,
| |
| | |
| Волім куим лавка дорӧ,
| |
| | |
| Гортӧ воим вывті сёрӧн.
| |
| | |
| Кӧдзалӧма самӧвар —
| |
| | |
| Эз нин пуркйы сэтысь пар.
| |
| | |
| Ӧтик, кык, куим, нёль —
| |
| | |
| Кодлы колӧ вайны коль?
| |
| | |
| А. Мишарин.
| |
| | |
| Ӧтик,
| |
| | |
| Кык,
| |
| | |
| Куим,
| |
| | |
| Нёль,
| |
| | |
| Коз пу йылӧ ӧшйис коль,
| |
| | |
| Уна жӧ нин пӧльтчис
| |
| | |
| Ыргӧн кӧлӧкӧльчик.
| |
| | |
| Вывті ёна радлӧ ур,
| |
| | |
| Тӧвбыд сылы тырмас нур.
| |
| | |
| С. Попов серти.
| |
| | |
| кодлы вичмис коль.
| |
| | |
| Ӧтик, кык, куим, нёль,
| |
| | |
| Коз пу йылысь усис коль.
| |
| | |
| Сійӧс нуис визув ёль,
| |
| | |
| Урлы немтор эз и коль.
| |
| | |
| И. Торопов.
| |
| | |
| ШУНДЫ-БРУНДЫ.
| |
| | |
| Шунды-брунды,
| |
| | |
| Ӧтик, кык.
| |
| | |
| Петіс шонді
| |
| | |
| Чик да брик.
| |
| | |
| И тӧлысь —
| |
| | |
| Куим и нёль —
| |
| | |
| Кусіс, вошис,
| |
| | |
| Нем эз коль.
| |
| | |
| Ачым шонді,
| |
| | |
| Тэ — тӧлысь.
| |
| | |
| Ме дзебся,
| |
| | |
| Тэ корсьысь.
| |
| | |
| (Коми-перм.)
| |
| | |
| Ӧтик, кык, куим, нёль...
| |
| | |
| Мамӧ сетіс меным сёй.
| |
| | |
| Шуис: “Сёйсӧ кинад лой”.
| |
| | |
| Тшӧктіс вӧчны гӧгрӧс коль,
| |
| | |
| Вӧчи уна сикӧтш моль.
| |
| | |
| А. Чупрова.
| |
| | |
| Йи кылалӧ-кылалӧ,
| |
| | |
| Карнан тшупӧд вӧлалӧ.
| |
| | |
| Ичӧт дядьӧ юалӧ:
| |
| | |
| — Кымын арӧс тэд тырӧ?
| |
| | |
| — Вит.
| |
| | |
| — Ӧтик, кык, куим, нёль, вит.
| |
| | |
| Пыра-пета,
| |
| | |
| Босьта-сета,
| |
| | |
| Тэныд нёльӧс,
| |
| | |
| Витӧд кольӧ.
| |
| | |
| Коді ичӧт —
| |
| | |
| Нёдздӧм ситеч,
| |
| | |
| Коді ыджыд —
| |
| | |
| Керка мыджӧд.
| |
| | |
| Ситеч косьтіс,
| |
| | |
| Ружье босьтіс,
| |
| | |
| Сэсся кодкӧ
| |
| | |
| Бруткис-броткис —
| |
| | |
| Лыйис.
| |
| | |
| В. Лыткин.
| |
| | |
| Ӧтик-мӧтик,
| |
| | |
| Кык-куим.
| |
| | |
| Видзӧд, локтӧ
| |
| | |
| Руд кӧин.
| |
| | |
| Нёль, вит,
| |
| | |
| Квайт, сизим —
| |
| | |
| Пышйӧй, кӧчьяс,
| |
| | |
| Вот — кӧин.
| |
| | |
| Ӧтик-мӧтик,
| |
| | |
| Кык да куим.
| |
| | |
| Нёль-ӧ-витӧн
| |
| | |
| Юква пуим.
| |
| | |
| Пуксим сёйны
| |
| | |
| Сійӧс квайтӧн.
| |
| | |
| Сизимӧдыс
| |
| | |
| Лои
| |
| | |
| Пайтӧм!
| |
| | |
| Г. Юшков.
| |
| | |
| Оліс-выліс ызӧ-базӧ,
| |
| | |
| Ручӧс кыйны ветліс расӧ.
| |
| | |
| Эз шед сылы мудер руч,
| |
| | |
| Сӧмын шеді сизим мудз.
| |
| | |
| Сизимнансьыс вӧчис пес.
| |
| | |
| Кодлы сетіс, кодлы эз.
| |
| | |
| Г. Юшков.
| |
| | |
| Ӧти, кык и куим, нёль,
| |
| | |
| Нӧшта водзӧ: вит да квайт.
| |
| | |
| Менам зептын сизим шайт.
| |
| | |
| Чойкӧд чӧсмасьыштны медым,
| |
| | |
| Магазинӧ сыкӧд мӧдім.
| |
| | |
| С. Семяшкина.
| |
| | |
| Ӧтика, кыка,
| |
| | |
| Куима, нёля,
| |
| | |
| Вита, квайта,
| |
| | |
| Сизима, кӧкъямыса,
| |
| | |
| Ӧкмыса, даса,
| |
| | |
| Чипки, липки,
| |
| | |
| Круга, пуля,
| |
| | |
| Нижна, верхна,
| |
| | |
| Краля, кӧрӧб!
| |
| | |
| Ӧтик-мӧтик,
| |
| | |
| Кык-мык,
| |
| | |
| Куим-муим,
| |
| | |
| Нёль-моль,
| |
| | |
| Вит-мит,
| |
| | |
| Квайт-майт,
| |
| | |
| Сизим-мизим,
| |
| | |
| Кӧкьямыс-мӧкъямыс,
| |
| | |
| Ӧкмыс-мӧкмыс,
| |
| | |
| Дас-мас,
| |
| | |
| Кино вылӧ пыран пас,
| |
| | |
| Тшакӧ, вакӧ,
| |
| | |
| Кисель, квас,
| |
| | |
| Кино вылысь петан час!
| |
| | |
| Ӧтик-мӧтик,
| |
| | |
| Кык-мык,
| |
| | |
| Куим-муим,
| |
| | |
| Нёль-моль,
| |
| | |
| Вит-мит,
| |
| | |
| Квайт-майт,
| |
| | |
| Сизим-мизим,
| |
| | |
| Кӧкъямыс-мӧкъямыс,
| |
| | |
| Ӧкмыс-мӧкмыс,
| |
| | |
| Дас-мас,
| |
| | |
| Пес чипас!
| |
| | |
| Ӧтик-шытик,
| |
| | |
| Кык-мык,
| |
| | |
| Куим-нюим,
| |
| | |
| Нёль-моль,
| |
| | |
| Вит-кит,
| |
| | |
| Квайт-няйт,
| |
| | |
| Сизим-низим,
| |
| | |
| Кӧкъямыс-мыкталысь,
| |
| | |
| Ӧкмыс-прӧмыс,
| |
| | |
| Дас-пас,
| |
| | |
| Пес чипас!
| |
| | |
| Ӧти-мӧти,
| |
| | |
| Кык-мык,
| |
| | |
| Куим-муим,
| |
| | |
| Нёль-моль,
| |
| | |
| Вит-низь,
| |
| | |
| Квайт-нязь,
| |
| | |
| Сизим-мизим,
| |
| | |
| Кӧкъямыс-пырталысь,
| |
| | |
| Ӧкмыс-прӧмыс,
| |
| | |
| Дас-пас,
| |
| | |
| Кызь-лызь,
| |
| | |
| Комын-вомын,
| |
| | |
| Шакӧ-бакӧ,
| |
| | |
| Пере-Дуне,
| |
| | |
| Тшакыр-бакыр,
| |
| | |
| Кисель, квас!
| |
| | |
| Видзьяс вылын лун и вой
| |
| | |
| Сулалӧны уна чой.
| |
| | |
| Синкым налӧн еджыд,
| |
| | |
| Синъяс вижӧсь сэтшӧм. (Катшасинъяс.)
| |
| | |
| Зарни пож сьӧд керкаясӧн тыр; кымын сьӧд керка, сы мында еджыд олысь. (Подсолнух, семечки.)
| |
| | |
| Сизимдас платтьӧ новлӧ, а кизь оз овлы. (Капуста.)
| |
| | |
| Сӧстӧм ваӧд кывтӧ-мунӧ
| |
| | |
| Сьӧрся-бӧрся пыжыс уна.
| |
| | |
| Водзас медыджыд карабыс,
| |
| | |
| Кыскӧ найӧс быттьӧ табъяс.
| |
| | |
| Пыжъяс ставыс пелыстӧмӧсь,
| |
| | |
| Кыскысь мунӧ тэрмасьӧмӧн.
| |
| | |
| Бӧрӧ, водзӧ, бокӧ кежлас,
| |
| | |
| Бӧрсаяслысь туйсӧ вежлас. (Уткаяс.)
| |
| | |
| Сё пальто, да ставыс кизьтӧм. (Капуста.)
| |
| | |
| Уна рӧма мегыр ю вомӧн воськовтіс. (Ӧшкамӧшка.)
| |
| | |
| Муыс мерайттӧм, ыжыс лыддьытӧм. (Енэж да кодзувъяс.)
| |
| | |
| Керка тыр олысь, а ӧшиньыс абу. (Анькытш, ӧгурцы.)
| |
| | |
| Сё кока, а сувтны оз вермы. (Рос.)
| |
| | |
| Сё кока, да пельӧстӧг оз сулав. (Рос.)
| |
| | |
| Зэв уна пиня, а нинӧм оз сёй. (Сынан.)
| |
| | |
| Сё синма, а нинӧм оз аддзы. (Пож.)
| |
| | |
| Кымын гӧсьт, сымын и вольпась. (Чуня кепысь да чуньяс.)
| |
| | |
| Кокъяс уна, а видз вылысь мышку вылын лэччӧ. (Куран.)
| |
| | |
| Пукалӧ дед, сё пасьӧн пасьтасьӧма, коді сійӧс кульсьӧдас, сійӧ и инвасӧ кисьтас. (Лук.)
| |
| | |
| Сизимдас платтьӧ
| |
| | |
| Ас вылас каттис
| |
| | |
| Топыда зэв,
| |
| | |
| Сулалӧ чӧв. (Капуста.)
| |
| | |
| М. Лебедев.
| |
| | |
| Петӧ вӧр туй бокӧ
| |
| | |
| Уна чоя-вока.
| |
| | |
| Кульыштан кӧ эжӧд,
| |
| | |
| Юрыс лоӧ еджыд. (Масленик.)
| |
| | |
| А. Пархачев.
| |
| | |
| Вӧрын керка кыптӧма,
| |
| | |
| Пурттӧг-чертӧг вӧчӧма.
| |
| | |
| Кӧть и ӧдзӧстӧм — он пыр,
| |
| | |
| Олысь сэні пуӧ тыр,
| |
| | |
| Ӧта-мӧдныслы бур ёртъяс,
| |
| | |
| Кодъяс тайӧ ... (кодзувкотъяс.)
| |
| | |
| Г. Попов.
| |
| | |
| Кынӧмас — пывсян, нырас — пож, юр вылас — гӧг, сӧмын ӧти ки и то мышку саяс. (Чайник.)
| |
| | |
| Ӧти киа багатыр му лэпталӧ дзик лунтыр. (Экскаватор.)
| |
| | |
| Керкаыс ӧти, а ӧшиньыс сюрс. (Пож.)
| |
| | |
| Зэв уна вок ӧти керкаын олӧны. (Шеп.)
| |
| | |
| Ӧтикӧс шыбитіс — ки тыр босьтіс. (Тусь.)
| |
| | |
| Кодлӧн луннас ӧти син, а войнас уна? (Небесалӧн.)
| |
| | |
| Уна вок ӧти кӧртӧдӧ кӧртасьӧмаӧсь. (Корӧсь.)
| |
| | |
| Гид тыр ыж, да ӧти бӧж. (Пачын нянь да зыр.)
| |
| | |
| Комын вок вартӧны, ӧти бергӧдлӧ. (Кыв да пиньяс.)
| |
| | |
| Уна ки, а кокыс ӧти. (Пу.)
| |
| | |
| Комын вок ӧти юрлӧс вылын куйлӧны. (Пӧтӧлӧк да матич.)
| |
| | |
| Кызь вок олӧны да ӧти вӧньӧн вӧнясьӧны. (Йирк да матич.)
| |
| | |
| Кодӧс вонас ӧтчыд мичаа вӧччӧдӧны? (Козйӧс.)
| |
| | |
| Лун кежлӧ ӧтчыд сёйлӧ. (Пач.)
| |
| | |
| Ӧти синма пӧчӧ ставлы вурӧ-вӧчӧ. (Ем.)
| |
| | |
| Нюр шӧрын ӧти пес плака куйлӧ и нэмсӧ оз сісьмы. (Кыв.)
| |
| | |
| Быдмӧ лунысь-лун,
| |
| | |
| Чужӧмсяньыс новлӧ
| |
| | |
| Ӧти пӧлӧс платтьӧ. (Коз.)
| |
| | |
| Ӧти кока дозмӧр. (Тшак.)
| |
| | |
| Зэра кадыд сылы бур,
| |
| | |
| Пыр и мыччас мусьыс юр.
| |
| | |
| Олӧ лун дай олӧ мӧд,
| |
| | |
| Быдмӧ вывлань, шог оз тӧд.
| |
| | |
| Гӧрд шляпаа, вывті тшап —
| |
| | |
| Ӧти кока косьтан... (тшак.)
| |
| | |
| Е. Тараканова.
| |
| | |
| Му улӧ позтысис пӧтка,
| |
| | |
| Лои уна, а вӧлі ӧтка. (Картупель.)
| |
| | |
| В. Крюков.
| |
| | |
| Ӧти пӧдруга пырис мӧдыслы пеляс. (Суниса ем.)
| |
| | |
| Ӧшинь ворйын кык моль. (Синъяс.)
| |
| | |
| Кык ты костын гӧра. (Синъяс да ныр.)
| |
| | |
| Кык вок ӧтилаӧ видзӧдӧны. (Синъяс.)
| |
| | |
| Вой кежлас кык ӧшинь асьныс тупкысьӧны, а шонді петігӧн асьныс воссьӧны. (Синъяс.)
| |
| | |
| Кык вок орччӧн олӧны, а ӧта-мӧднысӧ оз аддзыны. (Синъяс, пельяс.)
| |
| | |
| Навӧлӧк бокын пӧрӧма кык пу. (Пельяс.)
| |
| | |
| Ӧти сёрнитӧ,
| |
| | |
| Кыкӧн кывзӧны
| |
| | |
| Да видзӧдӧны. (Кыв, пельяс да синъяс.)
| |
| | |
| Кык вок мӧдӧдчӧны: ӧтиыс мусӧ-васӧ нин гӧгӧртіс, а мӧдыс пыр кӧмасьӧ-пасьтасьӧ. (Би да тшын.)
| |
| | |
| Сьӧд воронко рӧдтӧ, а кык вожйыс век кольӧ. (Ю да берегъяс.)
| |
| | |
| Ӧта-мӧд выланыс найӧ
| |
| | |
| Видзӧдӧны сё во сайӧ,
| |
| | |
| Но оз ӧтласьны кык вок —
| |
| | |
| Некод мӧд дінас оз лок. (Ю берегъяс.)
| |
| | |
| Кык чоя-вока тӧлын и гожӧмын купайтчӧны. (Ведраяс.)
| |
| | |
| Кык вок мунісны вадорӧ купайтчыны. Ӧтиыс купайтчӧ, а мӧдыс берегас виччысьӧ. (Ведраяс.)
| |
| | |
| Кык пом, кык кольча, шӧрас тув. (Ножич.)
| |
| | |
| Ӧти бӧчкаын кык пӧлӧс сёян. (Чипан кольк.)
| |
| | |
| Киӧн вӧчтӧм
| |
| | |
| Ичӧт бӧчка.
| |
| | |
| Пытшкас сёянтор кык рӧма
| |
| | |
| Весиг абу сорласьӧма. (Кольк.)
| |
| | |
| Ю. Попова.
| |
| | |
| Коді вонас нёльысь паськӧмсӧ вежлӧ? (Му.)
| |
| | |
| Нёль вок
| |
| | |
| И оз ӧтлаасьны, и оз торйӧдчыны,
| |
| | |
| И оз кольччыны, и оз панласьны. (Телега кӧлесаяс.)
| |
| | |
| Нёль вок туй кузя мунӧны, ставныслӧн тошкыс бӧрас. (Вӧвлӧн кокъяс да си чукӧр гыж улас.)
| |
| | |
| Уліас — из,
| |
| | |
| Выліас — из,
| |
| | |
| Нёль кок
| |
| | |
| Да ӧти юр. (Черепаха.)
| |
| | |
| Нёль кок, кык пель, ӧти ныр да рушку. (Самӧвар.)
| |
| | |
| Вит чунь, да ни ӧти гыж. (Чуня кепысь.)
| |
| | |
| Вит чулан — ӧти ӧдзӧс. (Чуня кепысь.)
| |
| | |
| Вит вок олӧны асланыс чумын, да ёрта-ёртнысӧ оз аддзыны. (Чуньяс да чуня кепысь.)
| |
| | |
| Разӧдчисны мортъяс
| |
| | |
| Быдӧн аслас гортӧ.
| |
| | |
| Вит морт —
| |
| | |
| Быдӧнлы и горт. (Чуньяс да чуня кепысь.)
| |
| | |
| В. Крюков.
| |
| | |
| Гӧна позйын вит шырпи. (Кепысь пиын ки.)
| |
| | |
| Ӧти мамлӧн вит пи, да ставыс ӧти нимаӧсь. (Чуньяс.)
| |
| | |
| Вит вок арлыднас ӧттшӧтшъяӧсь, а тушанас разнӧйӧсь. (Чуньяс.)
| |
| | |
| Кык вок, налӧн пӧ вит пиньӧн, и быдӧнлӧн эм ним. (Кияс да чуньяс.)
| |
| | |
| Нёль вокыс орчча,
| |
| | |
| Витӧдыс воча. (Ки чуньяс.)
| |
| | |
| Ю. Попова.
| |
| | |
| Вит пиня сынан. (Вила.)
| |
| | |
| Ӧти тэчӧ: тіп-тап. Мӧд тэчӧ: тіп-тап. Коймӧд тэчӧ: тіп-тап. Нёльӧд тэчӧ: тіп-тап. Витӧд вӧчӧ: швич-швач. (Вӧв кокъяс да бӧж.)
| |
| | |
| Вит вок керка вӧчӧны: ӧти керкасӧ гӧгрӧдлӧ, а мукӧдыс пукалӧны. (Носки кыан емъяс.)
| |
| | |
| Сьӧд, но абу рака,
| |
| | |
| Сюра, но абу ӧш,
| |
| | |
| Квайт лапа, да ставыс гыжтӧм. (Жук, гаг.)
| |
| | |
| Квайт кок, кык юр, ӧти бӧж. Коді тайӧ? (Вӧв вылын морт.)
| |
| | |
| Квайт кок, а гӧнитӧны оз ӧдйӧджык нёльысь. (Верзьӧма морт.)
| |
| | |
| Нёль гыж,
| |
| | |
| Витӧдыс — бӧж,
| |
| | |
| Квайтӧдыс — бурысь. (Вӧв.)
| |
| | |
| Кор понлы тырас вит арӧс, мый лоӧ водзӧ? (Квайтӧд вылӧ петас.)
| |
| | |
| Мича-мича сизим чышъяна, а видзӧдан кӧ — бӧрдӧдӧ. (Лук.)
| |
| | |
| Кык сулалӧ, кык куйлӧ, витӧд ветлӧдлӧ, квайтӧд новлӧдлӧ, сизимӧд сьыланкыв сьылӧ. (Ӧдзӧс.)
| |
| | |
| Мыльк гӧгӧр сизим поз. Мый тайӧ? (Юр, пельяс, синъяс, ныр розьяс, вом.)
| |
| | |
| Тайӧ гырничыс зэв сюсь,
| |
| | |
| Сылӧн быдса сизим рузь. (Юр.)
| |
| | |
| Клёнӧ-нӧшкын
| |
| | |
| Сизим розь.
| |
| | |
| Сійӧн вачкасьны
| |
| | |
| Оз позь. (Юр, кык син, кык пель, вом, кык ныр розь.)
| |
| | |
| А. Мишарина.
| |
| | |
| Сизим розь сылӧн эм:
| |
| | |
| Тайӧ — медым сёйны-юны,
| |
| | |
| Тайӧ кыкыс — мед лолавны,
| |
| | |
| Тайӧ кыкыс — медым кывны,
| |
| | |
| Нӧшта кыкыс — мед лыддьысьны. (Юр.)
| |
| | |
| Зэрӧм бӧрын енэжтасӧдз
| |
| | |
| Ӧшйӧ джынъя мича асык.
| |
| | |
| Сизим рӧма ыджыд кӧшӧн
| |
| | |
| Васӧ юӧ... (ӧшкамӧшка.)
| |
| | |
| Юрсӧ лэптас вылӧ,
| |
| | |
| Кикуруллю сьылӧ,
| |
| | |
| Галип гача, кокын кӧма,
| |
| | |
| Бӧжыс югзьӧ сизим рӧма. (Петук.)
| |
| | |
| Книга.
| |
| | |
| Книгаас квайт листыс прӧстӧй,
| |
| | |
| А сизимӧдыс — зарни. (Лунпас, вежонлӧн
| |
| | |
| лунъяс, ӧти — вӧскресенньӧ.)
| |
| | |
| Кузь кока, сизим вожа сюра, —
| |
| | |
| Пу костӧд ветлӧ сійӧ бура. (Йӧра.)
| |
| | |
| Г. Юшков серти.
| |
| | |
| Квайт кока пӧтӧлӧкын, а кӧкъямыс кока виччысьӧ сійӧс пельӧсын. Кодъяс тайӧ? (Гут да черань.)
| |
| | |
| Сизим воклӧн ӧти чойӧн. Кымынӧнӧсь ставныс? (Кӧкъямысӧнӧсь.)
| |
| | |
| Кымын яблӧк быдмӧ кыдз вылын, сы вылын кӧ кӧкъямыс ув, а быд ув вылын ӧти яблӧкӧн? (Кыдз вылын яблӧк оз быдмы.)
| |
| | |
| Ыджыд сир гыбыштӧ,
| |
| | |
| Ӧкмыс пиня кыскыштӧ,
| |
| | |
| Кык пиня лэптыштӧ. (Коса ытшкӧ, куран куртӧ, лэбын чӧвтӧ.)
| |
| | |
| Дас воклы кык пась тырмӧ. (Чуньяс да кепысьяс.)
| |
| | |
| Дас зонка мышку вылас йи нуӧны. (Чуньяс да гыжъяс.)
| |
| | |
| ШУСЬӦГЪЯС ДА КЫВЙӦЗЪЯС.
| |
| | |
| Кымын унджык ки, сымын ӧдйӧ удж мунӧ.
| |
| | |
| Кымын юр, сымын и тӧлк.
| |
| | |
| Кымын кыв тэ тӧдан, сы мындаысь тэ морт.
| |
| | |
| Кӧн уна сёрни, сэн этшаджык удж.
| |
| | |
| Тӧд уна, а висьтав этшаджык.
| |
| | |
| Этшаджык больгы, да унджык вӧч.
| |
| | |
| Ӧтпырйӧ унатор вӧчигӧн ни ӧти удж он помав.
| |
| | |
| Этшаджык сёрнит да унджык кывзы.
| |
| | |
| Кӧні бура уджалӧны, сэні и унатор эм, а дышӧдчигад нинӧм абу.
| |
| | |
| Этшаджык серав да унджык уджав.
| |
| | |
| Этшаджык сёрнит да унджык уджав.
| |
| | |
| Ӧти юр пельпом вылад.
| |
| | |
| Ӧти чикыш тулыс оз вӧч.
| |
| | |
| Первойя блиныд век комока.
| |
| | |
| Ӧкты ӧти тусьӧн, вотан дзонь кузов.
| |
| | |
| Ӧти лунӧн нинӧм оз артмы.
| |
| | |
| Бурджык ӧтчыд аддзывны, сёысь кывлӧм дорысь.
| |
| | |
| Бурджык сёысь ӧткажитны, кӧсйысьлӧмтортӧ вӧчтӧм дорысь.
| |
| | |
| Сідз ладмӧны, весиг ӧти паньӧн сёйӧны.
| |
| | |
| Ӧтка ньӧртӧ чегны кокни, а видлы корӧсь чегны.
| |
| | |
| Кытчӧ ӧти ыж, сэтчӧ и ставыс.
| |
| | |
| Ӧтка пуыд абу яг.
| |
| | |
| Курӧг ӧти тусьӧн кокалӧ, да пӧттӧдз лоӧ.
| |
| | |
| Мортыд абу тшак, ӧти лунӧн оз быдмы.
| |
| | |
| Мортыдлӧн ӧти мам, ӧти сылӧн и чужан му.
| |
| | |
| Ӧткӧн уджалігӧн унатор он вермы вӧчны.
| |
| | |
| Ӧти киӧн гӧрӧд он гӧрддзав.
| |
| | |
| Ӧти лунӧ ӧд кыкысь оз ужнайтлыны.
| |
| | |
| Ӧти кинас сетӧ, а мӧднас босьтӧ.
| |
| | |
| Сэтшӧм яндзим, кык юр кӧ вӧлі, ӧтиыс уси.
| |
| | |
| Ӧтлаад олігӧн и кык гырнич тармунлӧны.
| |
| | |
| Кык кӧч кӧсьян кыйны, да некодыс оз ло.
| |
| | |
| Сійӧн и кык пель, медым унджык кывны.
| |
| | |
| Важ тӧварышыд бурджык кык выль дорысь.
| |
| | |
| Бур делӧыд кык олӧм олӧ.
| |
| | |
| Кык кӧч бӧрся вӧтчан, некодсӧ он кут.
| |
| | |
| Ӧти пельӧд пырӧ, мӧдӧд петӧ.
| |
| | |
| Кутшӧм ӧтиыс, сэтшӧм и мӧдыс.
| |
| | |
| Ӧти кокыд тані, мӧдыс — сэні.
| |
| | |
| Кык би костын.
| |
| | |
| Эн пов первой ӧшыбкасьыд, эн вӧч мӧдсӧ.
| |
| | |
| Кык улӧс костад оз пукавсьы.
| |
| | |
| Кык ош ӧти гуын оз ладмыны.
| |
| | |
| Ӧткӧн бур, а кыкӧн ещӧ бурджык.
| |
| | |
| Бӧб мортлысь кык син костсьыс нырсӧ гусяласны.
| |
| | |
| Быд бедь овлӧ кык пома.
| |
| | |
| Кык бана шаньга.
| |
| | |
| Ӧти воас кык гожӧм оз овлы.
| |
| | |
| Куим пу костӧ вошӧма, карта саяс ылалӧма.
| |
| | |
| Мый куимӧн тӧдӧны, тӧдӧны сёӧн.
| |
| | |
| Медым велӧдчыны радейтны удж, колӧ куим во, медым
| |
| | |
| велӧдчыны дышӧдчыны — сӧмын куим лун.
| |
| | |
| Тӧдмав ёрттӧ эн куим лунӧн, а куим воӧн.
| |
| | |
| Куим шорӧн бӧрдны. (Зэв забеднӧя бӧрдны.)
| |
| | |
| “Эськӧыс” да “гашкӧыс” да “пӧыс” — куим чоя-вока.
| |
| | |
| Куим рушкуӧ ӧд он сёй.
| |
| | |
| Кык киӧн ов, коймӧд ки оз ков.
| |
| | |
| Пельтӧм поплы куимысь оз звӧнитлыны.
| |
| | |
| Куим пу костӧ вошӧма.
| |
| | |
| Ӧтчыд оз артмы, мӧдысь оз артмы, а коймӧдысьсӧ — артмас.
| |
| | |
| Кык син дорысь нёль син бурджыка аддзӧны.
| |
| | |
| Вӧв нёль кока, и то сконъясьлӧ.
| |
| | |
| Нёль пельӧстӧг керкаыд оз кай вылӧ.
| |
| | |
| Квайт чуня, ӧти чунь колӧ керыштны. (Гусясьысь йылысь.)
| |
| | |
| Ӧти уджалӧ, а сизимӧн нянь куд видзӧны.
| |
| | |
| Сизимӧн пӧ ӧтиӧс оз виччысьлыны.
| |
| | |
| Сизимысь кор, а эн гу.
| |
| | |
| Вомыс сизим куысь вурӧма. (Больгысь морт йылысь.)
| |
| | |
| Сизимысь мерайт, ӧтчыд вунды.
| |
| | |
| Сизимысь думышт, да ӧтчыд гиж.
| |
| | |
| Сёяныс сизим кывйӧн сёрнитӧ. (Сэтшӧм чӧскыд.)
| |
| | |
| Арся луннад сизим пӧлӧс поводдя овлывлӧ: кӧдзӧ, тӧлӧдӧ, гартлӧ,
| |
| | |
| гудралӧ, нетшкӧ, вывсянь кисьтӧ, увсянь чышкӧ.
| |
| | |
| Сизим видзыся кага бӧрысь видзӧдны некодлы.
| |
| | |
| Ӧти кыв сэтшӧм жӧ бур, кутшӧм и ӧкмыс.
| |
| | |
| Дасысь думышт да вӧлись висьтав.
| |
| | |
| Ӧти пон кӧ тявӧстас, сы бӧрся дас пон увтыштас.
| |
| | |
| Арын дас поводдя ӧти лунас: и чушкас, и пушкас, и кӧтӧдас, и
| |
| | |
| косьтас.
| |
| | |
| Ӧти мӧс пакӧститас, да дас морт лякӧссяс.
| |
| | |
| Ӧти пу пӧрӧдан — дасӧс садит.
| |
| | |
| Ӧти пӧлӧссӧ дасысь оз шулыны.
| |
| | |
| Киясын да кокъясын дас чуньӧн.
| |
| | |
| Правдаыд дас кык чеп орӧдас.
| |
| | |
| Воын дас кык тӧлысь.
| |
| | |
| Сьӧмтӧ оз лыддьы сійӧ, коді сійӧс оз шедӧд.
| |
| | |
| Мый этша — сійӧ и дона, а мый уна — сійӧ и донтӧм.
| |
| | |
| Мед эз вӧв сё чӧлкӧвӧй, а вӧлі сё тӧварыш.
| |
| | |
| Кужӧмлун озырлунысь бурджык.
| |
| | |
| Мастер ки помысь зарни киссьӧ.
| |
| | |
| Коді кӧпейкатӧ оз видз, сійӧ ачыс руб оз сулав.
| |
| | |
| Деньгаыд зэрысь оз киссьы.
| |
| | |
| Сьӧмыд зэр моз оз киссьы, уджавтӧгыд гортад оз лок.
| |
| | |
| Дзоньвидзалуныд бурджык озырлун дорысь.
| |
| | |
| Трудӧвӧй кӧпейкаыд дарӧвӧй рубысь донаджык.
| |
| | |
| Удж серти и дон босьтан.
| |
| | |
| Небесасянь (пӧтӧлӧксянь) нинӧм оз гылав вомад. Пусьыд
| |
| | |
| таркнитӧмнад сьӧмыд оз киссьы.
| |
| | |
| Правда кодь дона нинӧм абу.
| |
| | |
| Бур кыв — сійӧ меддонатор.
| |
| | |
| Горш мортлы век этша. Кымын уна, сымын унджык колӧ.
| |
| | |
| Кымын уна, сымын колӧ.
| |
| | |
| Мыйта деньга, сы серти и босьтасян.
| |
| | |
| Сетӧм кыв деньгаысь на донаджык.
| |
| | |
| Арталан кӧ стӧча, ставсӧ бура вӧчан.
| |
| | |
| СЕРАМТОРЪЯС.
| |
| | |
| АРТАСЬЫСЬ ВАСЬ.
| |
| | |
| Кыкӧдз артавны велӧдчис Вась.
| |
| | |
| Ӧні артавны быдторсӧ дась.
| |
| | |
| Сета кампет кӧ ӧтиӧс, тӧда —
| |
| | |
| Пыр жӧ юалас: “Кӧні нӧ мӧдыс?”
| |
| | |
| Г. Бушенев.
| |
| | |
| КЫКЫСЬ КЫК — НЁЛЬ.
| |
| | |
| Нёль преник Коля ӧтнас сёйис...
| |
| | |
| И школаысь кор Вася воис,
| |
| | |
| Кык преник кутіс корны зыкӧн:
| |
| | |
| — Мем пайсӧ мыйла нӧ эн коль? —
| |
| | |
| Син паськӧдіс сэк ичӧт Коля:
| |
| | |
| — Тэ ачыд артышт! Кысь нӧ коляс?
| |
| | |
| Мам шуис кыкысь: “Сёй пӧ кыкӧс”,
| |
| | |
| А кыкысь кыкыд — буретш нёль.
| |
| | |
| И. Вавилин.
| |
| | |
| МИЯН ПРАЗДНИК.
| |
| | |
| Меным ӧти, пӧльлы кык
| |
| | |
| Шеді чаль чунь кузьта мык.
| |
| | |
| Гортӧ пӧчӧнымлы нуим,
| |
| | |
| Менсьым жаритім да пуим,
| |
| | |
| Пӧльлысь солалім да косьтім.
| |
| | |
| Керка тыр волісны гӧсьтъяс:
| |
| | |
| Васьӧ, Рӧдьӧ, ичӧт Миш,
| |
| | |
| Педьӧ, Ӧдьӧ, Саш да Гриш.
| |
| | |
| Мисӧ пӧлькӧд вывті шаньӧсь,
| |
| | |
| Пайтӧг эг кольӧй и каньӧс.
| |
| | |
| Куим лун да куим вой
| |
| | |
| Кыссис праздник ... ой, ой, ой!
| |
| | |
| С. Попов.
| |
| | |
| НЁЛЬӦД НОМЕРА АВТОБУС.
| |
| | |
| — Папӧ, со локтӧ нёльӧд номера автобус! — радлігтырйи горӧдіс Коля.
| |
| | |
| Батьыс видзӧдліс автобуслысь номерсӧ:
| |
| | |
| — Абу жӧ нёльӧд. Комын ӧтиӧд да.
| |
| | |
| Колялӧн гӧгрӧсмисны синъясыс:
| |
| | |
| — Тэ жӧ ачыд висьтавлін: куим дінӧ кӧ содтан ӧтиӧс, лоӧ нёль.
| |
| | |
| К. Балин.
| |
| | |
| ТИТ.
| |
| | |
| Кык да кык —
| |
| | |
| Лоӧ вит.
| |
| | |
| Дӧска вылӧ гижис
| |
| | |
| Тит.
| |
| | |
| Юаліс учитель:
| |
| | |
| — Тит!
| |
| | |
| Кутшӧм висьӧм
| |
| | |
| тэнӧ суис?
| |
| | |
| — Тайӧ ... мелыс
| |
| | |
| гижис “вит”,
| |
| | |
| А ме думайті, дерт,
| |
| | |
| “куим”.
| |
| | |
| | |
| П. Бушенев.
| |
| | |
| | |
| УРОК ВЫЛЫН.
| |
| | |
| | |
| Учитель юасьӧ первой класса велӧдчысьлысь:
| |
| | |
| — Вася, уна-ӧ лоӧ, ӧтлаавны кӧ куим да вит?
| |
| | |
| — Ог тӧд, — вочавидзис зонка.
| |
| | |
| Учитель шуӧ сэсся отсалӧм могысь:
| |
| | |
| — Вот, шуам, ме пукта тэныд зептад куим да вит кӧпейкаа монетаяс, уна-ӧ лоӧ?
| |
| | |
| — Ньӧти оз ло, зептӧй менам розя да.
| |
| | |
| УЧИТЕЛЬ: Висьтав, Вова, уна-ӧ лоӧ, юкны кӧ кӧкъямысӧс шӧрипӧв?
| |
| | |
| ВОВА: Кыдзи ӧд юкан. Вомӧн ногӧн кӧ — артмас кык ноль. Кузя ногыс кӧ — кык куим петас.
| |
| | |
| | |
| МОЙДЪЯС ДА ВИСЬТЪЯС.
| |
| | |
| | |
| СЁРКНИ.
| |
| | |
| | |
| Кӧдзис пӧльӧ сёркни,
| |
| | |
| Быдмис сёркни ыджыд,
| |
| | |
| Сэтшӧм ыджыд сёркни,
| |
| | |
| Кутшӧм эз на вӧвлы.
| |
| | |
| Сёркни пӧльӧ кыскӧ —
| |
| | |
| Кыскыны оз вермы!
| |
| | |
| Пӧрысь пӧчӧс пӧльӧ
| |
| | |
| Отсӧг вылӧ корӧ.
| |
| | |
| Воис пӧрысь пӧчӧ
| |
| | |
| Отсӧг вылӧ пӧльлы.
| |
| | |
| Кыскӧны нин кыкӧн —
| |
| | |
| Сёркни оз и вӧрзьы.
| |
| | |
| Корис сэки пӧчӧ
| |
| | |
| Нывлысь ичӧт нывсӧ.
| |
| | |
| Тільсьӧны зэв зіля
| |
| | |
| Ыджыд сёркни гӧгӧр.
| |
| | |
| Оз и вӧрзьы сёркни,
| |
| | |
| Куимлы оз сетчы!
| |
| | |
| Нывлӧн ичӧт нылыс
| |
| | |
| Корис сэки понсӧ.
| |
| | |
| Кутчысисны нёльӧн
| |
| | |
| Ӧти сёркни корйӧ,
| |
| | |
| Сёркни вылӧ налӧн
| |
| | |
| Оз на судзсьы выныс!
| |
| | |
| Понйыс сэки корис
| |
| | |
| Отсӧг вылӧ каньсӧ.
| |
| | |
| Надзӧникӧн локтіс
| |
| | |
| Шыльыд юра Машук.
| |
| | |
| Мырсьӧны нин витӧн —
| |
| | |
| Оз на кыпты сёркни!
| |
| | |
| Ветліс сэки каньыс
| |
| | |
| Рыныш дорӧ шырла.
| |
| | |
| Шыркӧд сэні лои
| |
| | |
| Сёркни перйысь квайтӧн,
| |
| | |
| Шыркӧд налӧн выныс
| |
| | |
| Бура уна содіс.
| |
| | |
| Кутчысьӧма пӧльыс,
| |
| | |
| Кутчысьӧма пӧчыс,
| |
| | |
| Кутчысьӧма нылыс,
| |
| | |
| Кутчысьӧма понйыс,
| |
| | |
| Кутчысьӧма каньыс,
| |
| | |
| Кутчысьӧма шырыс,
| |
| | |
| Кутчысисны квайтӧн —
| |
| | |
| Нетшыштісны сёркни!
| |
| | |
| | |
| М. Лебедев.
| |
| | |
| | |
| КӦЧЛӦН ПРАЗДНИК.
| |
| | |
| | |
| Талун кӧчлӧн чужан лун ӧд.
| |
| | |
| Воас гӧсьт да гӧсьтя уна.
| |
| | |
| Кильчӧ вылӧ сувтіс кӧч —
| |
| | |
| Гӧсьтъяс воасны вот стӧч.
| |
| | |
| Ма со кыскӧ ош — дзонь бӧчка —
| |
| | |
| Колӧ козьнавны вӧд кӧчтӧ!
| |
| | |
| Сьӧкыд кыскынысӧ — мат...
| |
| | |
| Кӧчыд лоас вывті рад!
| |
| | |
| Ичӧт ур со, щӧть кодь уска,
| |
| | |
| Вайӧ телега тыр сус коль.
| |
| | |
| Телегаыс дзурлик-дзур...
| |
| | |
| Кӧчлы лоас гӧснеч бур!
| |
| | |
| Войбыд вуграсьӧма ручыд
| |
| | |
| (Сійӧс некытӧн он удзӧд!)
| |
| | |
| Шедіс сылы уна мык —
| |
| | |
| Нуӧ кӧчыдлы пуд кык.
| |
| | |
| Ылі сиктсянь (дас верст, гашкӧ)
| |
| | |
| Кань со кыскӧ, ружтӧ-кашкӧ —
| |
| | |
| Ыджыд-ыджыд кашник нӧк
| |
| | |
| (М’оз жӧ вӧрзьы сылӧн гӧг!)
| |
| | |
| Кӧза нӧбъялӧма морков,
| |
| | |
| Воис кӧч керкаӧ коркӧ:
| |
| | |
| Рудзалӧма ки и кок...
| |
| | |
| “Лок жӧ, кӧза сваття, лок!”
| |
| | |
| Козин эз вай Ваткыль миян,
| |
| | |
| Но оз тӧждысь зонмыд сійӧ.
| |
| | |
| | |
| | |
| Эм кӧ Ваткыль, оз босьт шог:
| |
| Гудӧкӧн йӧктӧдас кок.
| |
| Веж луд вылын чужан лунӧ
| |
| Гажа праздник кӧчлӧн мунӧ,
| |
| Гажыс ыджыд, гажыс ён —
| |
| Йӧктӧ ош и руч, и пон.
| |
| В. Лыткин.
| |
| | |
| КӦВДУМ.
| |
| | |
| Олісны-вылісны старик да старука. Вот старик и шуӧ старукаыслы:
| |
| — Петав жӧ, старука, куд пыдӧстӧ вуштышт, йӧртӧдтӧ чышкышт, оз-ӧ сюрышт пызьтор кӧвдум вылӧ.
| |
| Босьтіс старука ичӧт борд, куд пыдӧсті сійӧн вуштыштіс, йӧртӧд чышкыштіс да чукӧртіс пызь китыр кык кымын.
| |
| Гудраліс пызьсӧ нӧкйӧн, вӧчис кӧвдум, пӧжаліс выйӧн да ӧшинь вылас кӧдзӧдны пуктіс.
| |
| Кӧвдумыс куйліс, куйліс, босьтіс да гӧгыльтчис — ӧшинь вывсянь лабичӧ, лабичсянь джоджӧ, джодж кузя ӧдзӧс дорӧ, чеччыштіс порог вомӧн — да посводзӧ, посводзсянь кильчӧ вылӧ, кильчӧ вывсянь ӧшинь улӧ, ӧшинь увсянь завор сайӧ, водзӧ да водзӧ. Тюрӧ кӧвдум туй кузя, паныдасис сылы кӧч:
| |
| — Кӧвдум, кӧвдум, ме тэнӧ сёя!
| |
| — Эн сёй менӧ, кӧчӧй, ме тэныд сьыланкыв сьыла:
| |
| — Кӧвдум ме, кӧвдум,
| |
| Йӧртӧдысь ме чышкӧма,
| |
| Куд пыдӧсысь вуштӧма,
| |
| Гудралӧма нӧкйӧн,
| |
| Пӧжалӧма выйӧн,
| |
| Ӧшинь вылын кӧдзалі.
| |
| Ме и пӧльысь пышйи,
| |
| Ме и пӧчысь пышйи,
| |
| Тэысь, кӧчысь, дерт жӧ, пышъя!
| |
| И гӧгыльтчис туй кузя — сы мында кӧч сійӧс и аддзыліс.
| |
| Тюрӧ кӧвдум, паныдасис сылы кӧин:
| |
| — Кӧвдум, кӧвдум, ме тэнӧ сёя!
| |
| — Эн сёй менӧ, руд кӧин, ме тэныд сьыланкыв сьыла:
| |
| | |
| — Кӧвдум ме, кӧвдум,
| |
| Йӧртӧдысь ме чышкӧма,
| |
| Куд пыдӧсысь вуштӧма,
| |
| Гудралӧма нӧкйӧн,
| |
| Пӧжалӧма выйӧн,
| |
| Ӧшинь вылын кӧдзалі.
| |
| Ме и пӧльысь пышйи,
| |
| Ме и пӧчысь пышйи,
| |
| Ме и кӧчысь пышйи,
| |
| Тэысь, кӧин, дерт жӧ, пышъя!
| |
| И гӧгыльтчис туй кузя — кӧин сы мында сійӧс и аддзыліс!
| |
| Тюрӧ кӧвдум, паныдасис сылы ош:
| |
| — Кӧвдум, кӧвдум, ме тэнӧ сёя!
| |
| — Кытысь тэныд, баръёв коклы, сёйны менӧ!
| |
| — Кӧвдум ме, кӧвдум,
| |
| Йӧртӧдысь ме чышкӧма,
| |
| Куд пыдӧсысь вуштӧма,
| |
| Гудралӧма нӧкйӧн,
| |
| Пӧжалӧма выйӧн,
| |
| Ӧшинь вылын кӧдзалі.
| |
| Ме и пӧльысь пышйи,
| |
| Ме и пӧчысь пышйи,
| |
| Ме и кӧчысь пышйи,
| |
| Кӧинысь ме пышйи,
| |
| Тэысь, ош, дерт, пышъя жӧ!
| |
| И бара гӧгыльтчис — сӧмын ош сійӧс и аддзыліс!
| |
| Тюрӧ кӧвдум, паныдасис сылы руч:
| |
| — Кӧвдум, кӧвдум, кытчӧ тюран?
| |
| — Туй кузя тюра.
| |
| — Кӧвдум, кӧвдум, сьылышт меным сьыланкыв!
| |
| Кӧвдум и заводитіс сьывны:
| |
| — Кӧвдум ме, кӧвдум,
| |
| Йӧртӧдысь ме чышкӧма,
| |
| Куд пыдӧсысь вуштӧма,
| |
| Гудралӧма нӧкйӧн,
| |
| Пӧжалӧма выйӧн,
| |
| Ӧшинь вылын кӧдзалі.
| |
| Ме и пӧльысь пышйи,
| |
| Ме и пӧчысь пышйи,
| |
| Ме и кӧчысь пышйи,
| |
| Кӧинысь ме пышйи,
| |
| Ме и ошкысь пышйи,
| |
| И тэысь, ручанӧй, абу сьӧкыд пышйыны!
| |
| А руч шуӧ:
| |
| — Ок, сьыланкывйыс лӧсьыд, да ме омӧля кыла. Кӧвдум, кӧвдум, пуксьы менам ныр йылӧ да сьыв ещӧ ӧтчыд, гораджыка.
| |
| Кӧвдум чеччыштіс ручлы ныр йылас да заводитіс сьывны гораджыка сійӧ жӧ сьыланкывсӧ.
| |
| А руч бара сылы:
| |
| — Кӧвдум, кӧвдум, пуксьы менам кыв вылӧ да сьылышт медбӧръяысь.
| |
| Кӧвдум чеччыштіс ручлы кыв вылас, а руч сійӧс — ам! — и сёйис.
| |
| | |
| ТЕРЕМОК.
| |
| | |
| Мужик нуис вӧлӧн гырничьяс да воштіс ӧти гырнич. Лэбис сы дінӧ гут-дзизгун да юалӧ:
| |
| — Кодлӧн керка-теремокыс? Коді теремын олӧ?
| |
| Аддзӧ — некод абу. Сійӧ пырис гырничӧ да кутіс сэні овны-вывны. Локтіс ном-зыньгун да юалӧ:
| |
| — Кодлӧн керка-теремокыс? Коді теремын олӧ?
| |
| — Ме, гут-дзизгун. А тэ коді?
| |
| — Ме ном-зыньгун.
| |
| — Лок ме ордӧ овны.
| |
| Вот найӧ кутісны овны кыкӧн.
| |
| Локтіс шыр-ёсь ныр да юалӧ:
| |
| — Кодлӧн керка-теремокыс? Коді теремын олӧ?
| |
| — Ме, гут-дзизгун.
| |
| — Ме, ном-зыньгун. А тэ коді?
| |
| — Ме шыр-ёсь ныр.
| |
| — Лок миян ордӧ овны.
| |
| Кутісны овны найӧ куимӧн.
| |
| Локтіс чеччалігтырйи лягушка-квакушка и юалӧ:
| |
| — Кодлӧн керка-теремокыс? Коді теремын олӧ?
| |
| — Ме, гут-дзизгун.
| |
| — Ме, ном-зыньгун.
| |
| — Ме, шыр-ёсь ныр. А тэ коді?
| |
| — Ме лягушка-квакушка.
| |
| — Лок миян ордӧ овны.
| |
| Кутісны овны найӧ нёльӧн.
| |
| Котӧртӧ кӧч да юалӧ:
| |
| — Кодлӧн керка-теремокыс? Коді теремын олӧ?
| |
| — Ме, гут-дзизгун.
| |
| — Ме, ном-зыньгун.
| |
| — Ме, шыр-ёсь ныр.
| |
| — Ме, лягушка-квакушка. А тэ коді?
| |
| — Ме кӧч-табъя кок.
| |
| — Лок миян ордӧ овны.
| |
| Кутісны овны найӧ витӧн.
| |
| Котӧртӧ сэті руч да юалӧ:
| |
| — Кодлӧн керка-теремокыс? Коді теремын олӧ?
| |
| — Ме, гут-дзизгун.
| |
| — Ме, ном-зыньгун.
| |
| — Ме, шыр-ёсь ныр.
| |
| — Ме, лягушка-квакушка.
| |
| — Ме кӧч-табъя кок. А тэ коді?
| |
| — Ме руч-сёрни вылӧ вывті сюсь.
| |
| — Лок миян ордӧ овны.
| |
| Кутісны найӧ овны квайтӧн.
| |
| Котӧрӧн воис кӧин.
| |
| — Кодлӧн керка-теремокыс? Коді теремын олӧ?
| |
| — Ме, гут-дзизгун.
| |
| — Ме, ном-зыньгун.
| |
| — Ме, шыр-ёсь ныр.
| |
| — Ме, лягушка-квакушка.
| |
| — Ме, кӧч-табъя кок.
| |
| — Ме руч-сёрни вылӧ вывті сюсь. А тэ коді?
| |
| — Ме кӧин-лэчыд пинь.
| |
| — Лок миян ордӧ овны.
| |
| Вот найӧ олӧны ӧтлаын сизимӧн — шог абу. Локтіс ош да таркӧдчӧ:
| |
| — Кодлӧн керка-теремокыс? Коді теремын олӧ?
| |
| — Ме, гут-дзизгун.
| |
| — Ме, ном-зыньгун.
| |
| — Ме, шыр-ёсь ныр.
| |
| — Ме, лягушка-квакушка.
| |
| — Ме, кӧч-табъя кок.
| |
| — Ме, руч-сёрни вылӧ вывті сюсь.
| |
| — Ме, кӧин-лэчыд пинь. А тэ коді?
| |
| — Ме, ош — ставсӧ пазӧдысь, тіянӧс лязӧдысь.
| |
| Ош пуксис гырнич вылӧ. Гырничсӧ лязӧдіс, да став зверыс повзьӧмйывсьыс пышйис.
| |
| | |
| КӦЗАПИЯН ДА КӦИН.
| |
| | |
| Оліс-выліс кӧза. Сылӧн вӧлі сизим пи. Сійӧ вӧчис вӧрын аслыс ичӧтик керка. Быд лун кӧза ветлывліс вӧрӧ кӧрымла. Ачыс мунас, а пияныслы тшӧктас игнасьны да некодӧс не лэдзны.
| |
| Локтас кӧза, тотшкӧдыштас ӧдзӧсӧ да заводитас сьывны:
| |
| — Менам пиянӧй, дзоля кӧзаяс!
| |
| Восьтӧй, восьтӧй ті меным ӧдзӧстӧ!
| |
| Тіян мамныд воис,
| |
| Чӧскыд йӧв вайис!
| |
| Кӧзапиян кыласны мамыслысь гӧлӧссӧ да восьтасны ӧдзӧссӧ. Мамыс вердас найӧс да бӧр мунас вӧрӧ, а кӧзапиян игнасясны да виччысьӧны мамсӧ.
| |
| Кывліс кӧзалысь вӧзйысьӧмсӧ кӧин. Мыйӧн кӧза муніс вӧрӧ, кӧин воис керка дорӧ да кутіс омлявны кыз гӧлӧсӧн:
| |
| — Ті, челядьӧй, ті, батюшъясӧй!
| |
| Восьтӧй, восьтӧй ті меным ӧдзӧстӧ!
| |
| Тіян мамныд воис,
| |
| Чӧскыд йӧв вайис!
| |
| А кӧзапиян сылы шуӧны:
| |
| — Кылам, кылам, абу мамлӧн гӧлӧсыс! Миян мамным сьылӧ вӧсньыдик гӧлӧсӧн да оз тадзи лыддьӧдлы.
| |
| Кӧинлы вӧчны нинӧм. Сійӧ муніс кузнечаӧ да тшӧктіс выль пӧв дорны ассьыс горшсӧ, медым сьывны вӧсньыдик гӧлӧсӧн. Кузнеч сылы горшсӧ дорис выльысь.
| |
| Кӧин бара котӧрӧн локтіс керка дорӧ да дзебсис куст сайӧ.
| |
| Со воис кӧза да таркӧдчӧ:
| |
| — Менам пиянӧй, дзоля кӧзаяс!
| |
| Восьтӧй, восьтӧй ті меным ӧдзӧстӧ!
| |
| Тіян мамныд воис,
| |
| Чӧскыд йӧв вайис!
| |
| Кӧзапиян лэдзисны мамсӧ да кутісны висьтавлыны, кыдзи воліс кӧин да кӧсйис найӧс сёйны.
| |
| Кӧза вердіс, юкталіс кӧзапиянсӧ да стрӧга-стрӧга шуис:
| |
| — Коді локтас керка дорӧ, кутас вӧзйысьны кыз гӧлӧсӧн да оз висьтав ставсӧ, мый ме лыддьӧдла тіянлы, ӧдзӧс энӧ восьтӧй, некодӧс энӧ лэдзӧй.
| |
| Сӧмын муніс кӧза, кӧин бара гӧнечӧн керка дорӧ, таркӧдчыштіс да заводитіс лыддьӧдлыны зэв вӧсньыдик гӧлӧсӧн:
| |
| — Менам пиянӧй, дзоля кӧзаяс!
| |
| Восьтӧй, восьтӧй ті меным ӧдзӧстӧ!
| |
| Тіян мамныд воис,
| |
| Чӧскыд йӧв вайис!
| |
| Кӧзапиян восьтісны ӧдзӧссӧ, кӧин уськӧдчис керкаӧ да став кӧзапиянсӧ сёйис. Сӧмын ӧти кӧзапи дзебсис пачӧ.
| |
| Локтіс кӧза: кутшӧма кӧть сійӧ эз вӧзйысь да эз лыддьӧдлы, некод сылы эз вочавидз. Аддзӧ — ӧдзӧсыс восьса, котӧрӧн пырис керкаас — сэні некод абу. Видзӧдліс пачӧ и аддзис ӧти кӧзапиӧс.
| |
| Кӧза тӧдмаліс, мый лоис пияныскӧд, пуксис лабичӧ — кутіс гораа бӧрдны:
| |
| — Ок ті, челядьӧй менам, кӧзапиянӧй!
| |
| Мыйла ті ӧдзӧстӧ восьтінныд,
| |
| Скӧр кӧин вомӧ веськалінныд?
| |
| Кыліс тайӧс кӧин, пырис керкаӧ да шуӧ кӧзалы:
| |
| — Мый тэ ме вылӧ прӧстӧсӧ шуан, кума? Эг ме тэнсьыд кӧзапиянтӧ сёй. Тырмас шогсьыныд, бурджык мунам вӧрӧ, гуляйтыштам.
| |
| Мунісны найӧ вӧрӧ, а вӧрас вӧлі гу, а гуас бипур сотчис. Кӧза и шуӧ кӧинлы:
| |
| — Вай, кӧин, видлам, коді чеччыштас гу вомӧныс.
| |
| Кутісны найӧ чеччавны. Кӧза чеччыштіс гу вомӧныс, а кӧин чеччыштіс да и уси пӧсь гуас.
| |
| Кынӧмыс сылӧн поті да сэтысь кӧзапиян петісны, ставныс ловъяӧсь, чеччыштісны мамыс дінӧ. И кутісны найӧ овны да вывны воддза мозыс.
| |
| | |
| КУИМ ОШ.
| |
| | |
| 1.
| |
| | |
| Ӧти ичӧтик нывка муніс гортсьыс вӧрӧ. Вӧрын сійӧ воши да кутіс корсьны гортӧ петан туйсӧ, но эз аддзы и воис вӧрас кутшӧмкӧ керка дорӧ.
| |
| Ӧдзӧсыс вӧлі восьса, нывка видзӧдліс ӧдзӧсӧд, аддзӧ — керкаын некод абу, и пырис. Тайӧ керкаас олісны куим ош. Ӧти ош вӧлі
| |
| батьыс, шуисны сійӧс Микайлӧ Ивановичӧн. Сійӧ вӧлі ыджыд да лёзь гӧна. Мӧдыс — энь ош. Сійӧ вӧлі ичӧтджык, и шуисны сійӧс Настасья Петровнаӧн. Коймӧдыс вӧлі ичӧтик ошпи, и шуисны сійӧс Мишукӧн. Ошъяс эз вӧвны гортын, найӧ мунісны гуляйтны вӧрӧд.
| |
| | |
| 2.
| |
| | |
| Керкаын вӧлі кык жыр: ӧтиыс — сёянін, мӧдыс — узьланін. Нывка пырис сёянінӧ да пызан вылысь аддзис сёян тыра куим тасьті. Ӧти тасьті, зэв ыджыд, вӧлі Микайлӧ Ивановичлӧн. Мӧдыс, неуна ичӧтик, вӧлі Настасья Петровналӧн; коймӧдыс, ичӧтик лӧз дозйыс, вӧлі Мишуклӧн.
| |
| Быд тасьті дінын вӧлі пань: ыджыд, шӧркодь да ичӧт.
| |
| Нывка босьтіс медся ыджыд паньсӧ да медся ыджыд дозсьыс сёйыштіс; сэсся босьтіс шӧркоддьӧм паньсӧ да сёйыштіс шӧркост дозсьыс; сэсся босьтіс ичӧтик паньсӧ да сёйыштіс ичӧтик лӧз дозсьыс, и Мишуклӧн сёяныс сылы кажитчис медся чӧскыдӧн.
| |
| Нывкалы окота лои пуксьыны и аддзӧ пызан дорысь куим улӧс: ӧти ыджыд — Микайлӧ Ивановичлӧн, мӧд ичӧтджык — Настасья Петровналӧн, да коймӧд, ичӧтик, лӧз пӧдушкаа — Мишуклӧн. Нывка кайис ыджыд улӧс вылӧ да усис; сэсся пуксис шӧркодь улӧс вылӧ, сэні пукавны вӧлі лӧсьыдтӧм; сэсся пуксис ичӧтик улӧс вылӧ да серӧктіс — сэтшӧм лӧсьыд вӧлі тані пукавнысӧ. Лӧз дозсӧ босьтіс пидзӧс вылас да кутіс сёйны.
| |
| Сёйис став сёянторсӧ да мӧдіс катласьны улӧс вылас.
| |
| Улӧсыс жугалі, и сійӧ уси джоджӧ. Сійӧ чеччис, лэптіс улӧссӧ да муніс мӧд горничаӧ. Сэні сулалісны куим крӧвать: ӧти ыджыд — Микайлӧ Ивановичлӧн, мӧд шӧркодь — Настасья Петровналӧн, коймӧд ичӧтик — Мишуклӧн. Нывка водіс ыджыд крӧвать вылӧ — вӧлі вывті паськыд; водіс шӧркост крӧвать вылӧ — вывті джуджыд; водіс ичӧтик крӧвать вылӧ — крӧватьсӧ быттьӧ буретш сы серти вӧчӧмаӧсь, и сійӧ унмовсис.
| |
| | |
| 3.
| |
| | |
| А ошъяс локтісны гортӧ тшыгӧсь да кӧсйисны пажнайтны. Ыджыд ош босьтіс ассьыс тасьтісӧ, видзӧдліс да зэв кыз гӧлӧсӧн равӧстіс:
| |
| — Коді менам тасьтіысь сёйис?!
| |
| Настасья Петровна видзӧдліс аслас тасьтіӧ да мурӧстіс неуна ньӧжйӧджык:
| |
| — Коді менам тасьтіысь сёйис?!
| |
| А Мишук аддзис ассьыс тыртӧм тасьтісӧ да вӧсньыдик гӧлӧсӧн чилӧстіс:
| |
| — Коді менам сёян тасьтіысь ставсӧ сёйис?!
| |
| Микайлӧ Иванович видзӧдліс аслас улӧс вылӧ да ыджыд гӧлӧсӧн равӧстіс:
| |
| — Коді пукаліс менам улӧс вылын да сійӧс бокӧ вештіс?!
| |
| Настасья Петровна видзӧдліс аслас улӧс вылӧ да неуна
| |
| ичӧтджык гӧлӧсӧн мурӧстіс:
| |
| — Коді пукаліс менам улӧс вылын да сійӧс бокӧ вештіс?!
| |
| Мишук видзӧдліс аслас жугалӧм улӧс вылӧ да чилӧстіс:
| |
| — Коді пукаліс менам улӧс вылын да жугӧдіс сійӧс?!
| |
| Ошъяс пырисны мӧд горничаӧ.
| |
| — Коді водліс менам вольпась вылӧ да дзугис сійӧс?! — равӧстіс Микайлӧ Иванович ыджыд гӧлӧсӧн.
| |
| — Коді водліс менам вольпась вылӧ да дзугис сійӧс?! — неуна ичӧтджык гӧлӧсӧн мурӧстіс Настасья Петровна.
| |
| А Мишук матыстіс скамья, кайис аслас крӧвать вылӧ да вӧсньыдик гӧлӧсӧн чилӧстіс:
| |
| — Коді водліс менам вольпась вылӧ?!
| |
| И друг сійӧ аддзис нывкаӧс да сэтшӧм гораа чилӧстіс, быттьӧ сійӧс виӧны:
| |
| — Со сійӧ! Кут, кут! Со сійӧ! Кут! Со сійӧ! Ай-я-а-ай! Кут!
| |
| Сійӧ кӧсйис курччыны нывкаӧс. Нывка восьтіс синъяссӧ, аддзис
| |
| ошъясӧс да уськӧдчис ӧшиньлань. Ӧшиньыс вӧлі восьса. Нывка чеччыштіс ӧшинь пыр да котӧртіс. И ошъяс эз вермыны суӧдны сійӧс.
| |
| | |
| Л. Толстой.
| |
| | |
| РУЧ ДА КӦЧ.
| |
| | |
| Олісны-вылісны руч да кӧч. Ручлӧн вӧлі йи чом, а кӧчлӧн — пу чом.
| |
| Воис гажа тулыс — ручлӧн чомйыс сылі, а кӧчлӧн сулалӧ важмозыс.
| |
| Вот руч и вӧзйысис узьны сы ордын асылӧдзыс, да сійӧс вӧтліс чомсьыс. Мунӧ туй кузя кӧч да бӧрдӧ. Сылы паныдасис пон:
| |
| — Ув, ув, ув! Мый, кӧчильӧй, бӧрдан?
| |
| — Кыдзи меным не бӧрдны? Вӧлі менам пу чом, а ручлӧн йи чом. Вӧзйысис сійӧ ме ордӧ узьны, да менӧ и вӧтліс.
| |
| — Эн бӧрд, кӧчильӧй! Ме отсала тэнад шоглы.
| |
| Найӧ локтісны чом дорӧ. Пон увтыштіс:
| |
| — Ув, ув, ув! Пет, руч, усйысь!
| |
| А руч налы паччӧр вывсянь:
| |
| — Кыдзи уськӧдча, кыдзи чеччышта, лэбзясны торпыригъясныд пельӧсъясӧ!
| |
| Пон повзис да пышйис.
| |
| Кӧч бара мунӧ туй кузя, бӧрдӧ. Сылы паныдасис ош:
| |
| — Мый вӧсна, кӧчильӧй, бӧрдан?
| |
| — Кыдзи меным не бӧрдны? Вӧлі менам пу чом, а ручлӧн йи чом. Вӧзйысис сійӧ ме ордӧ узьны, да менӧ и вӧтліс.
| |
| — Эн бӧрд, ме тэнад шоглы отсала.
| |
| — Он, он отсав. Пон вӧтлыны кӧсйис — эз вермы вӧтлыны, и тэныд не вӧтлыны.
| |
| — Вӧтла!
| |
| Найӧ локтісны чом дорӧ. Ош кыдзи горӧдас:
| |
| — Пет, руч, усйысь!
| |
| А руч налы паччӧр вывсянь:
| |
| — Кыдзи уськӧдча, кыдзи чеччышта, лэбзясны торпыригъясныд пельӧсъясӧ!
| |
| Ош повзис да пышйис.
| |
| Мунӧ бара кӧч. Сылы паныдасис ӧш:
| |
| — Мый, кӧчильӧй, бӧрдан?
| |
| — Кыдзи меным не бӧрдны? Вӧлі менам пу чом, а ручлӧн йи чом. Вӧзйысис сійӧ ме ордӧ узьны, да менӧ и вӧтліс.
| |
| — Мунам, ме тэнад шоглы отсала.
| |
| — Он, ӧш, он отсав. Пон вӧтлыны кӧсйис — эз вермы вӧтлыны, ош вӧтлыны кӧсйис — эз вермы вӧтлыны, и тэныд не вӧтлыны.
| |
| — Вӧтла!
| |
| Найӧ локтісны чом дорӧ. Ӧш кыдзи горӧдас:
| |
| — Пет, руч, усйысь!
| |
| А руч налы паччӧр вывсянь:
| |
| — Кыдзи уськӧдча, кыдзи чеччышта, лэбзясны торпыригъясныд пельӧсъясӧ!
| |
| Ӧш повзис да пышйис.
| |
| Кӧч бара мунӧ туй кузя, бӧрдӧ воддза дорсьыс ёнджыка. Сылы паныдасис косаа петук:
| |
| — Ки-ку-рул-ллю! Мый вӧсна, кӧчильӧй, бӧрдан?
| |
| — Кыдзи меным не бӧрдны? Вӧлі менам пу чом, а ручлӧн йи чом. Вӧзйысис сійӧ ме ордӧ узьны, да менӧ и вӧтліс.
| |
| — Мунам, ме тэнад шоглы отсала.
| |
| — Он, петук, он отсав. Пон вӧтлыны кӧсйис — эз вермы вӧтлыны, ош вӧтлыны кӧсйис — эз вермы вӧтлыны, ӧш вӧтлыны кӧсйис — эз вермы вӧтлыны, и тэныд не вӧтлыны.
| |
| — Вӧтла!
| |
| Найӧ локтісны чом дорӧ. Петук шаркнитіс кокъяснас, швачнитіс бордъяснас:
| |
| — Тувччала кокбӧрля вылын,
| |
| Вая коса пельпом вылын,
| |
| Кӧсъя ручӧс керавны,
| |
| Кӧсъя ручӧс керавны.
| |
| Весась, ручӧй, мун!
| |
| Ки-ку-рул-ллю!
| |
| Руч кыліс, повзис да шуӧ:
| |
| — Кӧмася...
| |
| Петук бара:
| |
| — Тувччала кокбӧрля вылын,
| |
| Вая коса пельпом вылын,
| |
| Кӧсъя ручӧс керавны,
| |
| Кӧсъя ручӧс керавны.
| |
| Весась, ручӧй, мун!
| |
| Ки-ку-рул-ллю!
| |
| Руч бара шуӧ:
| |
| — Пасьтася...
| |
| Петук коймӧдысь:
| |
| — Тувччала кокбӧрля вылын,
| |
| Вая коса пельпом вылын,
| |
| Кӧсъя ручӧс керавны,
| |
| Кӧсъя ручӧс керавны.
| |
| Весась, ручӧй, мун!
| |
| Ки-ку-рул-ллю!
| |
| Руч садьтӧгыс чепӧсйис, петук сэні сійӧс и кераліс косаӧн.
| |
| И кутісны найӧ кӧчкӧд овны-вывны пу чомйын.
| |
| | |
| ПЛӦТНИК КӦЧ.
| |
| | |
| Оліс-выліс плӧтник Кӧч. Мыйӧ босьтчас — сійӧс и вӧчас. Мунӧ вӧрӧд, черыс — вӧнь костын, пилаыс — мыш саяс, кӧрт тув, черта, гогын, мерка — чуманын.
| |
| Паныдасьӧ Вурдысь.
| |
| — Видза олан, Кӧч! Он-ӧ меным поз вӧч?
| |
| — Ыджыд-ӧ донысь тэчан?
| |
| — Шонтысьны кӧ лэдзан кӧдзыд тӧв дырйи и ладнӧ.
| |
| — Бур, — сӧгласитчис Вурдысь.
| |
| Котш-котш, кув-ков. Вурдысьлӧн поз рыт кежлас гӧтов. Пыр да ов. Водзӧ мунӧ Кӧч. Черыс — вӧнь костын, пилаыс — мыш сайын, кӧрт тув, черта, гогын — чуманын.
| |
| Паныдасьӧ Руч.
| |
| — Видза олан, Кӧч! Вай тэ меным керка вӧч.
| |
| — Вӧча, керйысь тэча, джуджыд кильчӧа, ӧдзӧс — зильган каличӧн.
| |
| — Ыджыд-ӧ доныс? Висьтав водзвыв.
| |
| — Нинӧм оз ков. Лэдзлы шонтысьны кӧдзыд тӧв дырйи.
| |
| — Бурӧн ладмам, — шуӧ Руч.
| |
| Зым-зым, котш-котш, кув-ков. Лун-мӧд и Ручлы керка гӧтов. Пыр да ов.
| |
| Мунӧ Кӧч. Черыс — вӧнь костын. Пилаыс — мыш сайын. Чуманын став инструментыс. Паныдасьӧны Ыж, Петук, Лягуша да Шыр.
| |
| — Видза олан, Кӧч! Миянлы нёль судта керка вӧч. Улыс судтаас медым гӧбӧч вӧлі, мед сэтчӧ тӧвбыд кежлӧ сёян-юан тӧрис.
| |
| — Вӧча. Керйысь тэча. Улын — гӧбӧч. Сэсся — Ыжлы судта. Шырлы — мӧд судта. Лягушалы — коймӧд. Петуклы — нёльӧд. Ӧшиньяссӧ узорӧн вӧча. Керка гӧгӧр потшӧс лоӧ.
| |
| — Ыджыд-ӧ нӧ доныс? Висьтав водзвыв.
| |
| — Нинӧм оз ков. Лёк тӧв дырйи шонтысьыштны лэдзлӧй.
| |
| — Бур, бур.
| |
| Котш-котш, кув-ков. Сӧмын тӧв кежлӧ керка лоис гӧтов.
| |
| Тӧв пуксис. Кӧч чер-пила джаджйӧ пуктіс. Чумансӧ коз лап улӧ дзебис. Шувгӧ лёк тӧв, турӧб синмӧ швачкӧ. Кӧч котӧртіс скачӧн, руд пасьсӧ еджыд вылӧ вежис. Вурдысь дорӧ кежис.
| |
| — Тар-тар, Вурдысь, лэдз менӧ шонтысьыштны! Пӧсь чайӧн юктӧд.
| |
| — Коді тэ? Мыйкӧ тай ме тэнӧ ог тӧд.
| |
| — Ме Кӧч-плӧтникыд, коді тэныд позтӧ вӧчис.
| |
| — Мун татысь, меным руд Кӧч позсӧ вӧчліс. А тэ дзик еджыд. Котӧртіс Кӧч Руч керкаӧ.
| |
| — Зиль-зиль, — ӧдзӧс каличӧн зилькӧдчӧ.
| |
| — Коді сэн?
| |
| — Ме, Кӧчыд, коді тэныд керкатӧ вӧчис.
| |
| — Весась татысь, меным керкасӧ руд Кӧч вӧчис, а тэ со еджыд. Котӧртіс Кӧч нёль судта керкаӧдз.
| |
| — Тотш-тотш, — игӧдчӧ.
| |
| — Коді сэн?
| |
| — Тайӧ ме, Кӧч-плӧтник. Зэв нин кӧдзыд лои. Еджыд пась со вежи, шонтысьны тіянӧ кежи.
| |
| Шыасьӧ Ыж:
| |
| — Ӧтар джынъяс менам — вурун, мӧдар джынъяс — тырыс турун. Шӧрас ачым ола. Биысь ёна пола. Шыр дорӧ вӧзйысь.
| |
| Шыр зэв ёна повзис:
| |
| — Ме дорӧ эн пыр, шырпиян дзик тыр.
| |
| Кӧч кайис коймӧд судтаӧ.
| |
| — Котш-котш, Лягуша-небыд душа. Лэдз менӧ шонтысьны.
| |
| — Коді тэ?
| |
| — Ме Кӧч-плӧтник, тэныд тайӧ оланінсӧ вӧчлі.
| |
| — Мый нӧ водзджык тэ эн лок? Ме ордӧ гӧсьт Рак-вок воис. Дзескӧдны сійӧс ог кӧсйы, дӧзмӧдны сійӧс ог лысьт.
| |
| Кӧч кайис нёльӧд судтаӧ.
| |
| — Тук-тук-тук! Видза олан, Петук! Тэ ордын шонтысьышта ӧти здук. Лэдз менӧ.
| |
| — Лэдза эськӧ да, сӧмын вот гӧтраси. Позйын чипанъяс олӧны. Быдӧнысь полӧны.
| |
| Петіс Кӧч-плӧтник керкаысь. Ас бӧрсяыс ӧдзӧс пӧдлаліс. Лапанас пельяссӧ шымыртіс. Забеднӧ лои — бӧрддзис. Котӧртӧ Пон.
| |
| — Мый нӧ бӧрдан, Кӧч?
| |
| — Гожӧмбыд быдӧнлы позъяс вӧчи. Сӧмын аслым эг эшты. Кынмыны куті, а шонтысьны некод эз и лэдз.
| |
| Пон и шуӧ:
| |
| — Лок ме ордӧ. Менам эм вон. Сэні тӧлыс озджык шутьляв. Вонйын Понкӧд и тӧвйисны.
| |
| С. Пылаева.
| |
| | |
| КӦР.
| |
| | |
| Паськыд яг шӧрын, джуджыд ты дорын Кӧр яла йирӧ, Ош чӧдлач вотӧ, Кӧч лапкор вужйӧн чӧсмасьӧ, Руч шыръясӧс куталӧ, Тулан чери кыйӧ, Кӧин пожӧм улын узьӧ, войнас сӧмын кыйсьыны петалӧ. А лӧдзьяс, номъяс ставнысӧ вильӧдӧны, дӧзмӧдӧны.
| |
| — Ок, — шуӧ Кӧр, — мунамӧй вай помтӧм-дортӧм саридз дорӧ. Сэні пӧ вӧля, тӧв шутьлялӧ-пӧльтӧ, гӧгӧр чӧскыд яла, шӧвк кодь турун
| |
| быдмӧ, быд тыын чериыс гыбалӧ, тырыс сэні байдӧг, утка лэбалӧ, шондісӧ сайӧдлӧны, а шырыд сэні дзик тыр!
| |
| — Мунамӧй дзик пыр! — кутісны радлыны зверъяс.
| |
| Мӧдӧдчис Кӧр, сюръяс уна вожа. Мукӧдыс сы бӧрся вӧтчӧны
| |
| чожа:
| |
| Ош-паськыд тош.
| |
| Руч-гӧрд пася, ёсь пиня.
| |
| Кӧч-котӧртӧ скач.
| |
| Тулан-мича куа.
| |
| Кӧин-гӧныс быттьӧ пӧим.
| |
| Мунӧны, мунӧны, вой суис, водісны узьны. Кӧр — берег дорӧ. Ош — нитш улӧ, Руч — коз лап улӧ. Кӧч — перйыштіс аслыс поз, Кӧин — кыйсьыны муніс. Асылын мӧдӧдчисны бара. Мунӧны, мунӧны — вой суис. Узьны колӧ. Ош юалӧ:
| |
| — Кӧр, Кӧр, а кӧні нӧ саридз дорыс? Кымын лун нин мунам, а саридз оз на тыдав.
| |
| — Эн шогсьӧй, воам, лун дас коли мунны.
| |
| — Дас лун?! — чуймис Кӧч. — Мый тэ лоин, Кӧр, буракӧ, тэ сӧран?.. Кокӧй оз нин чеччӧдлы. Ог мун саридз дорӧ. Кольчча тайӧ вӧрас.
| |
| Ещӧ лун мысти Ош казяліс, мый кок пыдӧсыс вушйыны кутӧма, доймӧ:
| |
| — Тайӧ вӧрас кольчча, гуран кодъя, шойчча.
| |
| Сэсся Руч мыр вылӧ пуксис:
| |
| — Кутшӧм мича мыр! Тырыс тані шыр! Водзӧ ме ог мун. Шыр тась кыя, сёя.
| |
| Витӧд вой, квайтӧд лун мунӧны. Ёнакодь нин мудзӧмны. Тулан котӧртіс джуджыд пулань, кавшасис да аддзис Тулан нылӧс.
| |
| — Саридзӧдз ылын, гӧтрася да татчӧ кольчча.
| |
| Колины кыкӧн: Кӧр да Кӧин. Кӧин кыв нюжӧдӧма, кашкӧ:
| |
| — Кула татчӧ, гашкӧ. Бурджык кольчча. Саридз дорӧ ме ог мун, мый ме сэтысь корся? Со тай сикт тыдалӧ, сылань сетча, кынӧмӧй век лоӧ пӧт.
| |
| Ӧтнас мунӧ Кӧр, кокыс ӧдва нуӧ. Воис паськыд ю дорӧ. Колӧ сійӧс вуджны. Пырис Кӧр ваӧ, нуӧ гыа визулыс. Варччыны кӧть кужӧ, выныс абу, ӧдва и вуджис. Берег дорын шойччыштіс. Видзӧдӧ: уна Кӧр сэні котралӧны, а водзын помтӧм-дортӧм саридз тыдалӧ. Локтіс саридз дорӧ, сола васӧ сэтысь юыштіс. Выныс сылӧн содіс. Тӧв пӧльтӧ долыда.
| |
| — Чолӧм тэныд, саридз! Ме тані кута овны!
| |
| С. Пылаева.
| |
| КВАЙТ ЧУНЬ.
| |
| (Висьт)
| |
| | |
| Аннушкалы нёль арӧс тырис. Сійӧ ыджыд нин, лыддьысьны велӧдчӧ. Асывбыд пукалӧ кильчӧ вылас да лыддьӧ ассьыс чуньяссӧ: ӧти, кык, куим, нёль ... квайт! Да, да, ӧти киын квайт чунь и мӧдас квайт жӧ!
| |
| Бабыс керкаысь петіс помӧй ведраӧн. Аннуш уськӧдчис бабыслы паныд:
| |
| — Бабӧ, бабӧ! Менам квайт чунь! Ме ачым нин лыдди!
| |
| Бабыс пуктіс помӧй ведрасӧ, шензьыштіс:
| |
| — Квайт чунь?! Ен мед видзас! Квайт чуняясыс ӧд гуськульяс сӧмын! Вай, ноко, выльысь да бурджыка лыддьы.
| |
| Аннуш шергӧдіс чуньяссӧ, мӧд кинас лӧсьӧдыштіс кымӧсас лювдысь юрсисӧ дай пондіс лыддьыны шервидзысь чуньяссӧ:
| |
| — Видзӧд, бабӧ, ӧти, кык... ку-им... нёль... квайт! — медбӧрын инмӧдчывліс пев йылас: — Квайт чунь!
| |
| Бабыс дзӧрӧдыштіс юрнас, мыччис ассьыс кисӧ:
| |
| — А ноко, менсьым лыддьы!
| |
| Аннуш ошйысьӧмӧнмоз да тэрмасьӧмӧн и лыддис бабыслысь кыз чуньяссӧ:
| |
| — Тэнад квайт жӧ! — кывкӧрталіс.
| |
| — А витӧдыс нӧ инӧ кытчӧ воши? — серӧктіс бабыс.
| |
| — Ме ог тӧд, ме эг гусяв, — жугылиника шуис Аннуш да лэдзис юрсӧ.
| |
| Бабыс босьтіс помӧй ведрасӧ, кайтыштіс:
| |
| — Пыр гортӧ, батьыд вежӧс сайын, сыкӧд нӧшта велӧдчыштӧй лыддьысьнысӧ, а ме петкӧда польӧпиыдлы сёянсӧ. Пыра да нӧшта на лыддьыштам.
| |
| Пырис Аннуш батьыс дорӧ вежӧс сайӧ, юрсӧ лэдзӧма.
| |
| — Аннушка, сё шайтӧй, мый нӧ сэтшӧм жугыль талун? Эн-ӧ висьмы? — батьыс босьтіс нывкасӧ ки вылас, видзӧдліс чужӧмас.
| |
| — Висьми, — жугыля нурбыльтіс Аннуш. — Бабӧлӧн витӧд чуньыс кытчӧкӧ вошӧма. Чайтӧ: ме гусялі. А ме — эг. Тӧрыт сӧмын ӧти кампет сылысь юавтӧг босьті.
| |
| — А-а, со инӧ тэ кутшӧм! — батьыс вак-вакӧн серӧктіс, гильӧдыштіс, кыдзи и пыр, нывкаыслысь мышкусӧ, киняувъяссӧ дай бӧр лэдзис джоджас. — А менам, колӧкӧ, воши жӧ витӧд чуньӧй да? Вай ӧтвылысь кыкӧн лыддям!
| |
| Пондісны лыддьыны: ӧти, кык, куим, нёль, вит...
| |
| — А квайтӧдыс нӧ кӧні? — горӧдіс Аннуш.
| |
| Батьыс бара гораа серӧктіс. Но сэсся лабутнӧя нин содтіс:
| |
| — Квайтӧдсӧ аддзам жӧ, эн тэрмась. Вай кыкнан кисьыд ӧтлаын став чуньсӧ лыддям дай аддзам квайтӧдсӧ.
| |
| Н. Куратова.
| |
| | |
| ПӦЛЬЛӦН ДАСӦД ЧУНЬ.
| |
| (Висьт.)
| |
| | |
| Пончиклы квайт арӧс. Регыд сійӧ мунас школаӧ. Бать-мамыс тшӧтш виччысьӧны тайӧ кадсӧ.
| |
| Ӧтчыд Лӧня юӧртіс вокыслы:
| |
| — Вася нюню*, а ме артасьны велӧдча. Ӧшинь улын Полкан — ӧти, Пушок кань — кык, Петыр петук — куим... Фу-у-у, мудзи...
| |
| — А тэ, вын*, чуньяс отсӧгыд артась, — чуйдіс вокыслы Вася.
| |
| — Ӧти дінӧ ӧти — лоӧ кык, — радпырысь горӧдіс Пончик. — А кык чунь дінӧ содтам ещӧ ӧтикӧс — куим лоӧ. Ур-ра! Ме артасьны кужа! Да?
| |
| — Ӧдйӧ тай велалін, козлок*, — ошкыштіс вокыс.
| |
| — Часлы, пӧльӧ дорӧ петала. Сылысь чуньяссӧ артала, — мӧдӧдчис ывлаӧ ичӧт зонка.
| |
| Пӧльыс пукаліс ӧшинювса лабич вылын. Юрас — важиник салдат картуз, киас — “Красная звезда” газет, радейтана лыддянторйыс.
| |
| — Пӧльӧ, видзӧд, ме чуньяс отсӧгӧн артася! Вася нюню велӧдіс!
| |
| — Бур тай, — ошкыштіс пӧльыс. — Ноко, петкӧдлы.
| |
| — Вай китӧ, — корис зонка, — видзӧд. Певйыд — ӧти, чалльыд — кык, а этайӧ... нимтӧм чуньыд ... абу да?
| |
| — Тайӧс, дитяӧй, — жугыля шуис пӧльыс, — война вылӧ коли...
| |
| — Эн на висьтавлы да?
| |
| — Кадыс воис да, и висьтала. Кывзы.
| |
| Тайӧ Польшаын вӧлі. Миянӧс, кык мортӧс, мӧдӧдісны минаяс корсьны.
| |
| — А тэ полін, пӧльӧ, да? — юасис внукыс.
| |
| — Ог тӧд. Овнытӧ, дерт, быдӧн кӧсйис. Ме ӧд зэв на том вӧлі. Минаяссӧ аддзи коз улысь. Вештышті проводъяссӧ, а ӧтиӧс эг казяв пемыдас. Но и взорвитчис минаыс. Ас садьӧ вои, гӧгӧр ачымӧс видлала — дзоньвидза. Сӧмын чуньӧс и чирснитӧма мина торйыс. Шудаӧн вӧвсьӧма.
| |
| — А чуньтӧгыд сьӧкыд овнытӧ? — жалитанапырысь юаліс внукыс.
| |
| — Дерт, абу кокни. Пулысь кӧ увсӧ чеган — висьӧ, нёрпалӧ, кытчӧдз оз бурд. А ловъя мортыдлы чуньтӧгыд ещӧ на сьӧкыдджык.
| |
| Сэсся пӧльыс нюмдыштіс да содтіс:
| |
| — Но тэ ӧд — менам дасӧд чуньыс и эм. Отсасьысьыс.
| |
| В. Сергеев.
| |
| (Коми-перм., комиӧдіс В. Иванова.)
| |
| | |
| *нюню — ыджыд вок дінӧ шыӧдчӧм
| |
| *вын — ичӧт вок дінӧ шыӧдчӧм
| |
| *козлок — вильышпоз.
| |
| | |
| МАША ДА ЗОЙКА.
| |
| | |
| Олісны-вылісны кык нывка: Маша да Зойка. Маша вӧлі зэв зіль да кывзысьысь нывка. А Зойкаӧс кӧ мыйкӧ тшӧктан вӧчны, век шуӧ: “Ой, ме ог вермы! Ой, ме ог куж! Ой, меным дыш!” Век “ой” да “ой”. Сы вӧсна и Зойкаӧс кутісны шуны Ойкаӧн.
| |
| | |
| ОЙКАЛӦН КОЗИН
| |
| | |
| Пукалӧ Ойка гортас да ворсӧ. Гӧгӧрыс сылӧн зэв мича чачаяс. Сэтчӧ локтіс Шырпи дай шуӧ:
| |
| — Ойка, меным мыйкӧ козьнав!
| |
| Ойка кутіс видзӧдны чачаяс вылас да думайтны: “Тайӧ меным аслым колӧ. Тайӧ жаль. А тайӧн ме ачым ворса.”
| |
| Сэсся Ойка босьтіс из дай шуӧ Шырпилы: “Чачаясыс меным жальӧсь. Ме тэныд изтор козьнала.”
| |
| Забеднӧ лои Шырпилы. Дыр муніс Шырпи да воис гажа луд вылӧ. Сэні Ошпи, Урпи да Кӧчпи ворсӧны.
| |
| Шырпи висьталіс налы Ойка йылысь.
| |
| | |
| ОЙКАЛӦН ЧУЖАН ЛУН.
| |
| | |
| Локтіс Ойкалӧн чужан лун. Воисны гӧсьтъяс.
| |
| — Ойка, ми тэныд козинъяс вайим, — шуисны найӧ.
| |
| Урпи вайис ӧрешки кыш. Кӧчпи — гут кулан тшак. Ошпи — сісь коль. Маша — чагтор.
| |
| Яндзим лои Ойкалы. Дум вылас уси, кыдзи сійӧ Шырпилы ковтӧмторсӧ жӧ козьнавліс. Ойка бӧрддзис.
| |
| Ставныслы Ойка лои жаль. Котӧртіс Урпи да вайис ӧрешки. Кӧчпи — морков. Ошпи — ма. А Маша вайис акань.
| |
| — Ме сэсся ӧні ковтӧмтортӧ некор нин некодлы ог кут козьнавны, — шуис Ойка.
| |
| | |
| КОДІ УНА УДЖАЛІС, СІЙӦ УНА И БОСЬТІС.
| |
| | |
| Машалы да Ойкалы паныдасисны пӧрысь Ош да пӧрысь Ёж. Ошкыс ӧдва кыскӧ яблӧк тыра мешӧк. А Ёжыс ӧти яблӧк нуӧ.
| |
| Ош шыасис нывкаяс дорӧ:
| |
| — Нылукъяс, отсыштӧй миянлы.
| |
| — Отсалам. Ме Ёжлы, а тэ, Маша, Ошкыслы, — шуӧ Ойка. Маша пуктіс мешӧксӧ пельпом вылас да ӧдва и воис Ош гу
| |
| дорӧдз.
| |
| Ош разис мешӧксӧ. Пияныслы да Машалы сетіс дас яблӧкӧн.
| |
| А Ойка яблӧкнас мачасигтырйи и муніс Ёж оланінӧдз.
| |
| Ёж яблӧксӧ торйӧдіс уна пельӧ. Сеталіс пияныслы да Ойкалы юкӧнӧн.
| |
| Сёйис Ойка ассьыс юкӧнсӧ да жугыля мӧдӧдчис.
| |
| С. Прокофьева серти.
| |
| | |
| ТШАКЪЯСЛӦН ЗЫК.
| |
| | |
| Дорвыв час чӧж дугдывтӧг зэрис. Кӧтасисны муяс да сёнъяс. Югдісны пуяслӧн коръяс, быттьӧ пывсянӧ ветлісны. Сэсся кытыськӧ воис вына тӧв, чуш-чашвӧчис кымӧръясӧс, вӧтліс найӧс парма весьтысь. Вочасӧн бӧр воссис енэжыс. Да и шондіыс лышкыдджыка шонтіс. Гашкӧ, ошйысис парма-ягъяслы, юяслы да тыяслы аслас мичлунӧн.
| |
| Зэра шоныд лунъястӧ радейтӧны тшакъяс. Мӧд лунас жӧ му пытшкысь кыпӧдісны ассьыныс юрнысӧ еджыд дона гобъяс. Шапкаясныс налӧн мичаӧсь, быттьӧ кӧнтусь выйӧн мавтӧмаӧсь да пачӧ сюйлӧмаӧсь жаритны. Гобъяс аддзисны ӧта-мӧдсӧ, кутісны радлыны.
| |
| — Видза оланныд, вокъяс!
| |
| — Видза оланныд, чойяс!
| |
| — Аттьӧ шоныд зэрлы, отсаліс миянлы ӧдйӧджык быдмыны, а то му пытшкад лёка пемыд да гажтӧм. Вӧльнӧй светсӧ кӧть ӧні аддзылам, вӧр дукнас лолыштам.
| |
| Друг кодкӧ гобъяс пиысь горӧдіс:
| |
| — Видзӧдлӧй, видзӧдлӧй, кодкӧ со бара мусӧ вӧрӧдӧ! — Эз на удитны тшакъяс юрнысӧ бергӧдны, а пӧль тош кодь небыд яла пытшкысь кыпӧдчис гӧрд гоб. Пыркнитіс юр вывсьыс лыасӧ, улӧдз копыртчыліс банйӧм юра гобъяслы:
| |
| — Примитӧй и менӧ асланыд семьяӧ. Аддзанныд, кутшӧм ме ичӧтик. Быдмышта да тіян кодь жӧ кыз кока лоа. Но кыдз, примитанныд?
| |
| — Примитам, примитам! — ӧтпырйӧ горӧдісны еджыд гобъяс да сюся кутісны видзӧдны выль тӧдса вылӧ.
| |
| — Ой, кутшӧм тані лӧсьыд! Шондіыс синмӧс ёрӧ, абу му пытшкад кодь олӧмыд. И лэбачьяс гажӧдӧны миянӧс, весиг йӧктыны позьӧ, — радліс гӧрд юра тшак.
| |
| Мӧд лунас, кор ывлаыс муртса заводитіс югдыны, садьмисны тшакъяс да кутісны шензьыны ас выланыс.
| |
| — Но и но, со кыдзи ме быдми ӧти войӧ, — ошйысис медся ыджыд еджыд гоб.
| |
| — И ме...
| |
| — И ме быдми да ёнми. Видзӧдлӧй кӧть, — чилзіс пу бокӧ саймовтчӧм тшак.
| |
| Друг гӧрд гоб бергӧдчыліс мышкас и аддзис ещӧ куим тшакӧс, кодъяс тӧрыт тані эз на тыдавны.
| |
| — Кодъяс нӧ ті да кытысь татчӧ усинныд? — юаліс гӧрд гоб аслас суседъяслысь.
| |
| — Ме ягса путник. А орччӧн сулалысьяслӧн нимыс уртшак.
| |
| — А менӧ шуӧны рыжик-пыжикӧн, — кыліс вӧсньыдик гӧлӧс.
| |
| — Веськалім ми татчӧ сідзи жӧ, кыдзи и ті.
| |
| — А миянӧс ӧмӧй энӧ тӧдӧй, со кымынӧн сярвидзам чукӧрӧн? — кутісны норасьны масленикъяс.
| |
| Виж гоб, коді садьмис узянінысь медбӧрын, тільыштіс синъяссӧ да очсалігтырйи равӧстіс:
| |
| — Мый нӧ сэтшӧма ызганныд, узьны онӧ лэдзӧй! Чукӧста кӧ яг пасьталаыс быдмысь ассьым став рӧдвужӧс, ставнытӧ вӧтласны татысь.
| |
| — Эн вышшитчы, виж гоб, — вомаліс сійӧс еджыд гоб. — Тэныд кӧ тані дзескыд, верман мӧдлаӧ мунны. Миянлы и тэтӧг гажа. Зэв на ӧд тэнад доныд ичӧт.
| |
| Виж гоб зымнитіс кокнас, эз кӧсйы сетчыны. Тӧдіс, пикӧ кӧ воштасны сійӧс еджыд гобъяс, отсӧг вылӧ чукӧстас ассьыс чой-воксӧ.
| |
| И. Коданев.
| |
| | |
| КУИМ КАНЬПИ ЙЫЛЫСЬ.
| |
| (Висьт.)
| |
| | |
| Оліс-выліс кань — абу еджыд, абу руд, абу сьӧд. А кутшӧм нӧ эськӧ? А со кутшӧм: и еджыд, и руд, и сьӧд — визя-визя. Вӧлі сылӧн куим каньпи: еджыд, руд да сьӧд. Ӧтчыд еджыд каньпи муніс гуляйтны да вошис. Сійӧ муніс пыр веськыда водзӧ да вочасӧн ылыстчис и ылыстчис гортсяньыс. Кань-мамыс виччысис-виччысис писӧ, а сійӧ сідз эз и лок. Муніс сійӧс корсьны, а мӧд кык каньпиыслы шуис:
| |
| — Некытчӧ энӧ мунӧй! Ме аддза тіянлысь вокнытӧ, да пырысь-пыр жӧ локтам гортӧ.
| |
| Мам мунӧм бӧрти руд каньпи шуӧ:
| |
| — А друг мамӧ оз аддзы еджыд вокнымӧс? Вай и ми тшӧтш корсям сійӧс.
| |
| — Правильнӧ, — шуӧ сьӧд каньпи. — Мамӧ муніс веськыда, а ми мунам мӧдлаӧ: тэ веськыдвылӧ, а ме шуйгавылӧ.
| |
| Сідзи найӧ и вӧчисны.
| |
| Кань-мам ӧдйӧ аддзис еджыд каньписӧ, и найӧ кыкӧн бергӧдчисны гортланьыс. Видзӧдӧ: каньпияныс абуӧсь. Мунісны мамыс еджыд каньпиыскӧд корсьны рудсӧ да сьӧдсӧ. Кытчӧ мунны? Позьӧ шуйгавылӧ, позьӧ веськыдвылӧ. Мунісны веськыдвылӧ. Мунісны-мунісны, аддзӧны: пукалӧ руд каньпи.
| |
| — Вот тэ кӧні! — шуӧ мамыс. — А сьӧд вокыд нӧ кытчӧ вошис?
| |
| — Сійӧ мӧдарладорас муніс, — вочавидзӧ каньпи.
| |
| Бергӧдчис мамыс кыкнан каньпиыскӧд гортас и юалӧ:
| |
| — Ӧні ӧд некытчӧ онӧ нин мунӧй? Виччысянныд менӧ? Ме сьӧд вокнытӧ корсьны ветла.
| |
| — Ми тэкӧд мунам! — вочавидзӧны каньпиян.
| |
| Мунісны найӧ шуйгавылӧ. Каньпиян водзын котӧртӧны, а мамныс на бӧрся мунӧ. Да сӧмын еджыд каньпиыс, коді ставсьыс водз гортсьыс мунліс, мудзис и кутіс кольччыны. Первой руд воксьыс кольччис, а сэсся и мамсьыс. Ковмис мамыслы сійӧс виччысьыштны. Мунӧ еджыд каньпи мамыскӧд, муртса кокъяссӧ кыскӧ, а рудыс водзын котӧртӧ. Первойӧн сьӧдсӧ суӧдіс да сыкӧд ӧтлаын мамыс да
| |
| еджыд вокыс дінӧ бергӧдчис-воис. Но вот шогыд: ӧні нин куимнан каньпиыс сэтшӧма мудзисны, мый ас кокӧн мунны весиг эз кутны вермыны.
| |
| — Ковмас тіянӧс ки вылын нуны, — шуӧ мамыс.
| |
| Нуис сійӧ гортас еджыд каньписӧ, сэсся рудысла бергӧдчис, а сэсся и сьӧдысла. И заводитіс лӧсьӧдны ужын. Ужын лӧсьӧдіс, пырис жырйӧ, аддзӧ: улас бӧжсӧ сюркнялӧмӧн каньпиян куткырвидзӧны-узьӧны. Весиг ужын эз вермыны виччысьны — сэтшӧма мудзӧмаӧсь!
| |
| | |
| ВИЗЯОРДА.
| |
| (Висьт.)
| |
| | |
| Талун Визяордалӧн чужан лун, и корис сійӧ вӧрса пемӧсъясӧс гӧсьтитны. Чукӧртчисны найӧ вӧрса эрд вылӧ. Ош, Йӧра да Кӧин. Лоины найӧ... куимӧн. Сэсся котӧрӧн воисны ещӧ кык пемӧс: Мой да Руч. Найӧ лоины... витӧн. На бӧрын тыдовтчисны Ур да Вурдысь, и лоины найӧ... сизимӧн. Виччысьӧны сизим пемӧс нӧшта ӧтикӧс — Кӧчпиӧс. А сійӧ абу и абу. Виччысисны-виччысисны найӧ да, мед не сёрмыны сёрнитчӧм кад кежлӧ, мунісны. Кор воис Кӧчпи вӧрса эрд вылӧ, аддзис сэтысь письмӧ, кытчӧ вӧлі гижӧма ӧти шусьӧг: “Сизимӧн ӧтиӧс оз виччысьны.”
| |
| | |
| АРТАСЬӦМ.
| |
| (Висьт.)
| |
| | |
| Миша локтіс исласянінысь да кайис паччӧрӧ. Сэні сійӧ шоналіс да вугыртіс. Но кодкӧ друг кыскыштіс пельпомӧдыс. Миша восьтіс синъяссӧ. Сы дінын пукаліс Зина чойыс, киас кутіс тетрадь да ручка.
| |
| — Миша, — шуис сійӧ. — Отсав этайӧ задачасӧ вӧчны.
| |
| — Лыддьы условиесӧ, — унзільпырысь вочавидзис Миша.
| |
| Зина лыддис. Задачаыс вӧлі со кутшӧм: “Парник вылын куйлісны
| |
| дас рама. Первой босьтісны витӧс, сэсся кыкӧс. Кымын рама коли парник вылас?”
| |
| — Тайӧс он куж? — серам сорӧн юаліс Миша.
| |
| — Ог, — муртса кывмӧн шуыштіс Зина.
| |
| — Тайӧ жӧ зэв кокни, — Миша лыбӧдчис гырддза вылас. — Вот, шуам, мамыд вайис пызан вылӧ дас шаньга. Тэ сёйин витӧс, а ме кыкӧс. Уна-ӧ коли?
| |
| — Ме вит шаньгатӧ эг на сёйлы! Эн пӧръясь! — дӧзмис Зина.
| |
| — Быттьӧкӧ сёйин, — шуис Миша.
| |
| — Быттьӧкӧ! — нерыштіс Зина. — Ачыд век ставсӧ сёян-а, меным он и сетлы. Сюсь ӧд!
| |
| — Кор сёйлі?! — соссис Миша.
| |
| — Тӧрыт на, — эз сетчы Зина. — Став рыськасӧ аслыд босьтін. Ещӧ мамыд юрсиӧдыд таысь някыртіс. Паччӧрӧ сэсся кайин.
| |
| — Кынма вӧлі да, дерт, — дорйысис Миша.
| |
| — Кынман тай. Никӧстін-а, — эз лэдзчысь Зина.
| |
| — А тадзтӧ кӧ, мун татысь! — скӧрмис Миша. — Ачыд вӧч.
| |
| — Вӧча на ӧд, ог али мый?! — шуис Зина да лэччис паччӧрысь. Недыр мысти Миша лыбӧдчыліс да видзӧдліс паччӧрсянь. Зина
| |
| пукаліс пызан сайын да зіля артасис чуньяснас.
| |
| Г. Юшков.
| |
| | |
| * * *
| |
| | |
| Пукалӧ Сера курӧг колькъяс вылын, пукалӧ да шензьӧ:
| |
| — Мый дыра нин пукала, а нинӧм оз артмы. Кыдзи сідзи?
| |
| Друг сы улын ӧти кольк — трач! Быттьӧ рузум пытшкысь
| |
| чеччыштіс чипанпи. Пукалӧ ӧтнас, дзӧръялӧ, мукӧдсӧ виччысьӧ.
| |
| Со и мӧд кольк потіс. Пемыд керкаысь нӧшта ӧти сильӧпи — скок! Ӧти да ӧти, лоины найӧ кыкӧн. Пукалӧны кыкӧн, дзоръялӧны, мукӧдсӧ виччысьӧны.
| |
| Коймӧд колькйысь петіс чой. Кык да ӧти, лоины найӧ куимӧн. Пукалӧны куимӧн, дзоръялӧны, мукӧдсӧ виччысьӧны.
| |
| Нӧшта кольк — кок!
| |
| Нӧшта сильӧпи — скок!
| |
| Куим да ӧти, лоины найӧ нёльӧн. Пукалӧны нёльӧн, дзоръялӧны, медбӧръясӧ виччысьӧны.
| |
| А медбӧръя кольксьыс — бара чой.
| |
| Нёль да ӧти — вит.
| |
| Выльысь лыддьы, прӧверит!
| |
| Кутіс Серук сильӧяскӧд ветлӧдлыны, улич кузя гуляйтны. Ветлӧдлӧ, оз эндӧдчы, ныв-пияныслы сёян корсьӧ.
| |
| А орчча йӧрын Сьӧд курӧглӧн тожӧ чужӧмаӧсь чипанпиян. Вит колькйысь — вит гӧна тупыль.
| |
| Кутіс Сьӧдук сильӧяскӧд ветлӧдлыны, улич кузя гуляйтны. Сӧмын ылалӧ сійӧ быдлаӧ: то тані сулыштас, то сэні, то бӧрӧ
| |
| котӧртас, то водзӧ, а чипанпиян сы бӧрся разіпельӧ. Вот и суис шог — вошис ӧти вок. Ӧти, кык, куим, нёль... А вӧлі вит! Ӧти абу. Кытысь корсьны?
| |
| А Серук чуймӧма — сылӧн семья содӧма. Вит да ӧти — квайт. Ставныс сёйны корӧны.
| |
| Сьӧдуклӧн писӧ корсигкоста, вошис сылӧн нылыс. Ӧні, кӧть кыдз эн видзӧд, — колины сылӧн куимӧн.
| |
| А Серуклӧн лои сизим! А Сьӧдук бара нин эндӧма. Дзикӧдз бергӧдчӧма юрыс. Коли сылӧн сӧмын кык чипанпи: ӧти да ӧти — ныв да пи. А Серуклӧн кымын лоис? Сизим да ӧти — кӧкъямыс.
| |
| Пышйис Сьӧдуклӧн и нылыс. Мед эськӧ эз вош и пиыс. Пукалӧ сійӧ ӧтнас, дзӧръялӧ, буракӧ, тшӧтш пышйыны лӧсьӧдчӧ.
| |
| Серуклӧн сильӧяс — дзонь отряд.
| |
| Кӧкъямыс да ӧти — ӧкмыс.
| |
| Да и тайӧ абу на ставыс!
| |
| Лёкиникӧсь делӧясыс Сьӧдуклӧн: медбӧръясӧ сійӧ воштіс. То татысь корсьыштас, то сэтысь, а век быдлаӧ ылалӧма.
| |
| И медбӧръя чипанпи Серук дінӧ вуджис. Тыдалӧ, сы дорын бурджык! Чукӧрмисны сильӧпиян... дзонь дас.
| |
| Коді мойдсӧ кывзіс, ставсӧ ачыс лыддис: ӧти, кык, куим, нёль, вит, квайт, сизим, кӧкъямыс, ӧкмыс, дас.
| |
| А. Барто серти. (Комиӧдіс О. Рочева.)
| |
| | |
| МАТЕМАТИКА НӦДКЫВЪЯСА КАРЫН.
| |
| | |
| Тайӧ вӧлі важӧн. Ӧні висьтлӧн геройясыс быдмисны нин, лоины верстьӧясӧн, пыдди пуктана йӧзӧн. А сэки найӧ вӧліны челядьӧн. Павлик сӧмын на заводитіс велӧдчыны школаын, а сылӧн чойыс ветліс на детсадйӧ. Гортас найӧ ставсӧ вӧчлывлісны ӧтув: отсасьлісны мамыслы, ворслісны, гуляйтлісны. Пӧшти пыр на дінын гартчывліс ёртыс — пушыд гӧна, мышку вылас руд чута понпи. Челядь кӧ эз вӧвны гортас, сійӧ радейтлывліс пыравны чуманӧ да йӧжгыльтчӧмӧн унмовсьлывліс сэтчӧ. Сэки сійӧ вӧлі дзик шар кодь. Сы вӧсна и челядь нимтісны кычиӧс Шарикӧн. Кор Павлик Юлякӧд волісны гортас, Шарик гораа, гажаа увтӧмӧн вочаавліс найӧс порог дорын. Но ӧтчыд горт дорӧ матыстчигӧн челядь эз кывны тӧдса увтӧм шы, эз аддзыны муса ныр-вом да гажаа легысь бӧж. “Шарик, Шарик, кытчӧ тэ вошин?” — чуксалісны челядь. Шарик некӧн эз вӧв. Челядь кутісны корсьны сійӧс. Найӧ кытшовтісны став керка пытшсӧ,
| |
| сэсся котӧртісны ӧшинь улӧ. Шарик сылі-воши. Кычиӧс корсьны челядь котӧртісны паркӧ. Но паркын вӧлі шы ни тӧв. Пон эз сюр. Друг найӧ казялісны скамейка вылын пукалысь пӧльӧс. Сійӧ видлаліс кутшӧмкӧ книга.
| |
| — Висьталӧй, пӧжалуйста, таті эз гӧнит еджыд пушыд понпи? — эскана юалісны челядь.
| |
| Пӧль наяна нюммуніс.
| |
| — Тэнӧ Павликӧн шуӧны? — юаліс сійӧ.
| |
| — Да, — шемӧсмис зонка.
| |
| — И тэ велӧдчан 21-ӧд номера школаын, тадзи? — наяна бара юаліс сійӧ. Павлик нӧшта ёнджыка шӧйӧвоши.
| |
| — Ме тэ йылысь ставсӧ тӧда: тӧда, мый тэ шань детинка, тӧда, мый тэ бура велӧдчан. Тӧда ме и сійӧс, мый тэ шыбитін тайӧ небӧгсӧ, кор тіянын овмӧдчис Шарик, — пӧль петкӧдліс математикаысь велӧдчан книга.
| |
| Павлик гӧрдӧдіс да лэдзис синъяссӧ. Сылы друг кажитчис, мый пӧльыс дзик школаса математика велӧдысь кодь. Павликлӧн сьӧлӧмыс сэтшӧм ёна кутіс тіпкыны, вот-вот чеччыштас морӧс пытшсьыс.
| |
| — Ме восьта тэныд ӧти гусятор, — детинка вылӧ тӧждысьӧмпырысь видзӧдігмоз юӧртіс пӧль. — Тіянлысь Шарикнытӧ нуис “двойка”, коді тай овмӧдчӧма тэнад тетрадяд.
| |
| — Мый нӧ ӧні миянлы вӧчны? — синва сорӧн юаліс Юля.
| |
| — Кыдзи мездыны Шарикӧс? — мыжаа юрсӧ лэдзигмоз шуыштіс Павлик.
| |
| — Тайӧ абу кокни, — шуис пӧль. — “Двойкаыд” нуис тіянлысь Шарикнытӧ математика нӧдкывъяса карӧ. Мездыны сійӧс вермас сӧмын сійӧ, коді лӧсялӧ математикакӧд.
| |
| — Павлик, тэ ӧд век сэтшӧм бура велӧдчин! Вай видлам! — сьӧлӧм сетӧмӧн горӧдіс Юля.
| |
| Павлик чӧв олыштіс, а сэсся чорыда шуис:
| |
| — Висьталӧй, кыдзи воӧдчыны тайӧ карӧдзыс? Ми мунам Шарикла!
| |
| — Ті повтӧм челядь. Меным тайӧ воӧ сьӧлӧм вылӧ. Ме инда тіянлы, кыдзи веськавны математика нӧдкывъяса карӧ, — пӧль висьталіс бура дыр. Челядь лов шысӧ кутӧмӧн, медым ни ӧти кыв эз коль да эз вун, кывзісны. Кор сійӧ помаліс, тӧждысяна видзӧдліс челядь вылӧ да содтіс.
| |
| — Тіянлысь ёрттӧ отсаласны аддзыны ӧта-мӧдкӧд лӧсялӧм, писькӧслун да сюсьлун, — тайӧ кывъяссӧ шуӧм мысти пӧль вошис.
| |
| Сӧмын сэки челядь гӧгӧрвоисны, мый тайӧ абу прӧстӧй пӧль вӧлӧма, а тун.
| |
| — Оз позь воштыны ни ӧти минут! — челядь тэрмасьӧмӧн бергӧдчисны гортас, медым ӧдйӧджык лӧсьӧдчыны петан туйӧ. Мунігмоз найӧ сёрнитчисны, мый колӧ босьтны аскӧд.
| |
| — Вай босьтам чумантӧ, кӧні Шарикным узьліс. Друг сійӧ дуксӧ сылысь кылас да ачыс котӧртас миян дінӧ.
| |
| — Тӧдысь пӧльыд шуис, мый миянлы отсаласны писькӧслун да сюсьлун, — тӧд вылӧ уси Павликлы. — Вай босьтам сьӧрысь сійӧс, мый туй вылад векджык ковмывлӧ: гез — друг ковмас мыйкӧ кӧртавны, ведра — друг ковмас ва гумовтны, кружка — лоас мыйысь юны... Гортас найӧ ӧдйӧ лӧсьӧдісны чуман, кытчӧ Юля пуктіс нӧшта карандаш, носӧвӧй чышъян, кабала лист, кык яблӧк да Шариклы лытор. Ӧні позьӧ вӧрзьӧдчыны туйӧ.
| |
| Челядь, мӧдӧдчӧй и ті миян геройяскӧд тшӧтш. Колӧкӧ, туйын налы ковмас тіян отсӧгныд. Медым энӧ вунӧдӧй, мый челядь пукталісны чуманас, серпасалӧй ставсӧ да лыддьӧй, кымынтор лои!
| |
| Первой челядь мунісны тӧдса туйӧд. Трӧпа вайӧдіс найӧс сук пемыд вӧрӧ.
| |
| — Ой, кутшӧм сук лои вӧрыс, — полӧмпырысь гӧгӧрбок видзӧдӧмӧн вомгорулас шуыштіс Юля.
| |
| — Мед, мекӧд эн пов, — мыйлакӧ аслыс эскытӧг шуыштіс Павлик. Но кор челядьлы усины тӧд вылас пӧльлӧн кывъясыс, мый туйын налы отсалас ӧта-мӧдкӧд лӧсялӧм, повтӧг мӧдӧдчисны вӧрӧд. И вӧрыс быттьӧ на водзын вешйис ӧтарӧ-мӧдарӧ. Мед не повны, найӧ мунігмозыс сьылісны сьыланкыв:
| |
| Коді отсалас миян Шариклы?
| |
| Гортӧ локнысӧ ачыс оз вермы!
| |
| Асьным аддзам да отсалам ёртнымлы!
| |
| Сюсьлун-писькӧслун та вылӧ тырмас!
| |
| Сьылыштӧй и ті, челядь, тайӧ сьыланкывсӧ миян путешественникъяскӧд.
| |
| Дыр уялісны челядь сук вӧрӧд. Медбӧрын найӧ веськалісны джуджыд мича дзиръя водзӧ. Ӧграда ӧдзӧс вӧлі игналӧма кык ыджыд томанӧн. Орччӧн стрӧга сулалісны Дзиръя Видзысьяс.
| |
| — Кытчӧ ми веськалім? — юалісны челядь Ӧдзӧс Видзысьяслысь.
| |
| — Ті сулаланныд нимкывъя карлӧн дзиръя дорын, — тшапа вочавидзисны Дзиръя Видзысьяс.
| |
| — А ті энӧ аддзылӧй миянлысь Шарикнымӧс? Колӧкӧ, котӧртіс таті? — юаліс Павлик.
| |
| — Да, — вочавидзисны Ӧдзӧс Видзысьяс, — сійӧ пырис тайӧ дзиръя пырыс. “Двойка” сійӧс кыскис.
| |
| — Сідзкӧ, ми сійӧс аддзам татысь?! — радпырысь горӧдіс Юля.
| |
| — Колӧкӧ, и аддзанныд. Сӧмын пырны тайӧ ӧдзӧсӧд вермасны найӧ, кодъяс лӧсялӧны математикакӧд, — вочавидзисны Дзиръя Видзысьяс.
| |
| Павлик да Юля видзӧдлісны ӧта-мӧд вылас.
| |
| — Лэдзӧй, пӧжалуйста, миянӧс. Миянлы быть колӧ дорйыны ассьыным ёртӧс.
| |
| — Медым воссис тайӧ ӧдзӧсыс, — шуис Ыджыд Дзиръя Видзысьыс, — тіянлы колӧ быд томанӧ лэдзны кымынкӧ изторйӧн. Иганъяслӧн гусяторйыс сыын, мый найӧ воссясны сӧмын сэки, кор кыкнан томанас ӧтлаын изторъяслӧн лыдыс лоӧ стӧч дас.
| |
| Павлик да Юля кутісны казьтывны, кыдзи позьӧ артмӧдны дас лыдпас кык дзоляджык лыдпасъясысь:
| |
| — Кык да кӧкъямыс.
| |
| — Вит да вит...
| |
| | |
| Отсалӧй налы лыддьыны!
| |
| | |
| Челядь эз лысьтны чӧвтны томанас изторъяссӧ. Полісны сорасьны.
| |
| — Колӧкӧ, бурджык, сизим да куим?
| |
| — Артмӧ! Видзӧд!
| |
| Иганъяс усисны, дзиръя воссис.
| |
| Челядь, кыдз ті думайтанныд, воссис эз эськӧ ӧдзӧсыс, чӧвтісны кӧ Юля да Павлик кык да кӧкъямыс изтор, либӧ вит да вит изтор? Кыдзи нӧшта позьӧ артмӧдны дас числӧ?
| |
| — Со ті Математика Нӧдкывъяса карын, — кыпыда шуис Главнӧй Дзиръя Видзысь. — Нинӧм вылӧ энӧ шензьӧй. Ті паныдасянныд тані быдсяма дивӧыскӧд.
| |
| Ӧграда ӧдзӧссянь вожаліс зэв уна туй. Павлик да Юля падъялігтырйи сувтісны.
| |
| — Ой, синмӧй паськаліс! Мыйта тані туй! — горӧдіс Юля.
| |
| — Эн тэрмасьӧй, — сувтӧдіс найӧс Дзоля Дзиръя Видзысь. — Тіянлы, тӧдӧмысь, колӧ Двойка нима улича. Стӧч сэні олӧ Двойка, коді пышйӧдіс тіянлысь Шарикнытӧ. А тайӧ уличаыс кар мӧдар помас. Тіянлы ковмас мунны став кар пырыс, медым аддзыны сійӧс. Тайӧс вӧчны оз ло кокни, сы вӧсна мый туйын паныдасясны сьӧкыдлунъяс.
| |
| — Ми нинӧмысь огӧ полӧй! Ми аддзам Двойка нима улича, кӧть мый миянлы тайӧ эз сулав! Ме ӧд ачым мыжа, мый Шарик веськаліс Двойкалы лапаас. Ӧні колӧ мездыны ёртӧс, — Павлик сэтшӧм пӧся висьталіс, кывъясыс сылӧн вӧліны сэтшӧм сьӧлӧм вӧрзьӧданаӧсь, мый Ӧдзӧс Видзысьяслӧн синъясыс весиг вазисны. Налы зэв окота лои отсыштны челядьлы.
| |
| — Ті, тыдалӧ, бур, повтӧм челядь. Сиам тіянлы ыджыд вермӧмъяс! — шуис Ыджыд Дзиръя Видзысь.
| |
| — Висьталӧй, пӧжалуйста, кутшӧм туй кузя колӧ мунны, медым веськавны Двойка нима улича вылӧ?
| |
| Главнӧй Ӧдзӧс Видзысь кутіс окотапырысь висьтавны:
| |
| — Медводз ті веськаланныд Сизим Джуджыд Керка нима улича вылӧ. Тайӧ менам медся радейтана улича, — нимкодь думъясӧн юксис челядькӧд сійӧ.
| |
| — Сэні сулалӧ сизим джуджыд керка. Керкаясын быд судта вылын сизим балконӧн. Быд керкаын поскыс сизим тшупӧда. Ӧшинь улас быдмӧны мойдвывса кодь мича дзоридзьяс. Быд дзоридзын сизим лепесток. Сизим ябыр позйын олӧны мича гора гӧлӧса лэбачьяс. Найӧ асывсянь рытӧдз дзользьӧны-сьылӧны ассьыныс мича мыла сьыланкывъяссӧ, — нюмъялігмоз висьтавліс Ыджыд Дзиръя Видзысь аслас радейтана улича йылысь.
| |
| — Кутшӧм окота видзӧдлыны тайӧ шензьымӧн дивӧ кодь улича вылас, кӧні ставыс сизимӧн!
| |
| — - Тіянлы сэні оз ков манитчыны, сы вӧсна мый верманныд вунӧдны, кытчӧ да мыйла мунанныд, — ӧлӧдіс найӧс Ӧдзӧс Видзысь.
| |
| — Дерт, сідз, — сӧгласитчис Павлик, — миянлы оз ков воштыны кад да вунӧдны асланым мог йылысь. Кор ме бӧр воа гортӧ, сэки серпасала тайӧ уличасӧ.
| |
| Видлӧй, челядь, и ті серпасавны Сизим Джуджыд Керка нима уличасӧ, фантазируйтыштӧй! Колӧкӧ, тіянлы удайтчас мӧвпыштны, мый нӧшта вермас лоны тайӧ туй вылас.
| |
| — Водзӧ тіянлы колӧ мунны Содтан пас нима улича кузя. Тайӧ туйвывса олысьясыс сӧмын сійӧ и вӧчӧны, мый ӧти лыдпас дорӧ содталӧны мӧдъясӧс. И нимкодясьӧны, кор сюрӧ стӧч вочакыв. Ставныс сэтшӧма мырсьӧны, весиг прӧст кад оз овлы. Но тайӧ абу на ставыс. Вонас ӧти лун налӧн торъялӧ. Тайӧ луннас Содтан пас нима уличавывса олысьяс оз содтавны лыдпасъяс. Найӧ волысьӧны ӧта-мӧд дорас гӧсьтитны, йӧктӧны, сьылӧны. Но медтешкодьторйыс овлӧ накӧд, кодъяс тайӧ луннас веськалӧны на дорӧ. Сэки ставыс, мый эм гӧсьтъяслӧн зепъясас, сумкаясас, кӧшельясас, содӧ кык пӧв.
| |
| — Кыдз сідзи кык пӧв? — шемӧсмис Юля.
| |
| — Зэв кокниа. Мыйта тэнад эм, содӧ нӧшта сы мында жӧ, — стӧчмӧдіс Дзоля Дзиръя Видзысь.
| |
| — Сідзкӧ, менам зептын кӧ кык кампет, кор ме веськала Содтан пас нима улича вылӧ, менам кык кампет дорӧ содас нӧшта сы мында жӧ. И сэки лоӧ оз кык, а... — кутіс мӧвпавны Павлик. Но друг ланьтіс, сы вӧсна мый вӧлись гӧгӧрвоис: тайӧ улича вылас, збыльысь, артмӧны сэтшӧм дивӧяс, кодъяс йылысь сійӧ весиг эз лыддьывлы медся кимӧститчан мойдкывъясын. Сійӧ сэтшӧма чуймис, мый некыдз эз вермы гӧгӧрвоны, кымын кампет нӧ лоас сылӧн зептас.
| |
| А ті, челядь, тӧданныд?
| |
| Юля радейтіс мойдъяс да эскис медся эскыны позьтӧм дивӧясӧ. Сы вӧсна сійӧ кӧть и чуймис, но эз ёна.
| |
| — Тэнад зептад лоӧ нёль кампет. Кутшӧм бур! — ӧдйӧ мӧвпыштіс сійӧ.
| |
| — А менам кӧ эм яблӧк джын, то сэки... то сэки...
| |
| Отсыштӧй, челядь, вочакывтӧ!
| |
| — ... то сэки менам лоӧ дзонь яблӧк, — кывкӧрталіс ас кежас Юля.
| |
| — Ӧтчыд стӧч татшӧм лунас, — водзӧ висьталіс Дзоля Ӧдзӧс Видзысь, — ме веськалі тайӧ туй вылас сундукӧн, кӧні вӧлі куим кӧрт дӧрӧм (кольчуга), кык ньӧв, нёль кӧрт шлем, вит кӧрт видзӧг (щит) да кызь бедь. Думыштлӧй, кутшӧма сьӧктаммис сундукӧй.
| |
| Павлик да Юля босьтчисны артавны, мыйта жӧ видзӧгтор да ӧружье ковмис кыскыны коньӧр Дзоля Дзиръя Видзысьлы.
| |
| Челядь, ӧдйӧджык отсыштӧй налы артавны!
| |
| — А Чинтан пас нима уличаыс эм жӧ карас? — артасьӧм помалӧм бӧрын юалісны чоя-вока.
| |
| — А кыдзи нӧ, дерт жӧ, эм, — тшапитчигмоз шуис Шӧр Ӧдзӧс Видзысь.
| |
| — И сэні олысьясыс ӧти лыдпасъясысь чинталӧны мӧдъясӧс? — вежӧртіс Павлик.
| |
| — Тайӧн найӧ и ноксьӧны лунтыръясӧн, — стӧчмӧдіс Шӧр Дзиръя Видзысь.
| |
| — Кыдз ті думайтанныд, найӧ вермасны дасысь чинтыны нёльӧс? — юаліс Павлик.
| |
| — Дерт.
| |
| — Сідзкӧ, меным дзик жӧ пыр колӧ мунны сэтчӧ, мед менӧ велӧдасны чинтасьны. Ӧд стӧч тайӧ примерсьыс меным пуктісны двойка, коді и нуис миянлысь Шарик ёртнымӧс.
| |
| — Ті кӧ мунанныд Чинтан пас нима улича вылӧ, сійӧ дыр кежлӧ манитас тіянӧс.
| |
| — Огӧ, миянлы оз позь манитчыны весиг ӧти минут кежлӧ! — горӧдіс Юля.
| |
| — Тэ кӧ веськалін Математика Нӧдкывъяса карӧ, тэныд ковмас радейтны математика да бура вежӧртны, — велӧдӧмпырысь заводитіс Шӧр Ӧдзӧс Видзысь, — либӧ ловйӧн татысь он мын. Тэ и ачыд пӧгибнитан, да и ёрттӧ он мезды. Ноко, велӧдчышт. Витысь чинты ӧтиӧс. Тайӧ зэв кокни.
| |
| — Нёль.
| |
| — А ӧні витысь чинты кыкӧс.
| |
| — Куим, — ӧдйӧ вочавидзис Павлик.
| |
| — Витысь чинты куимӧс.
| |
| Павлик муртса мӧвпалыштіс.
| |
| — Кык.
| |
| Юля зэв бура кывзіс Дзиръя Видзысьлысь да Павликлысь сёрнисӧ. Друг нимкодьпырысь сійӧ горӧдіс:
| |
| — Ме ставсӧ гӧгӧрвои. Миянӧс детсадйын велӧдӧны лыддьыны дасӧдз. Ӧтарӧ и мӧдарӧ. Медым стӧча чинтыны, колӧ сӧмын кутны тӧд вылад, мыйта колӧ чинтынысӧ. Кор Павлик витысь чинтіс куимӧс, ме босьті да и лыдди витсянь бӧрӧн: нёль, куим, кык. И менам артмис сы мында жӧ, мыйта Павликлӧн. Сӧмын, мед не вунӧдны, мыйта ме лыдди бӧрӧн, ме бокӧ пукталі усьӧм коръяс, — сійӧ петкӧдліс куим кор.
| |
| — Молодеч, — ошкыштіс нывкаӧс Ӧдзӧс Видзысь, — тэ зэв бура думыштӧмыд. Ӧні тіянлы кокньыдджык лоас решитны и сьӧкыдджык примеръяс. Дзиръя Видзысь сеталіс примеръяс: дасысь чинтыны кыкӧс, дасысь чинтыны куимӧс, дасысь чинтыны нёльӧс, дас этшмӧдны ӧти вылӧ. Павлик да Юля ӧтвылысь вочавидзисны сылы. Ни ӧтчыд эз весиг сорасьны. Сӧмын кор лои решитӧма медбӧръя пример, Павлик горӧдіс:
| |
| — Ой, да тайӧ жӧ буретш сійӧ примерыс, кодысь ме и босьтлі двойка. Бура кӧ мӧвпыштны, вӧлӧмкӧ, тайӧ весиг абу сьӧкыд.
| |
| Челядь, кутшӧм вочакывъяс артмисны Павликлӧн да Юлялӧн?
| |
| — Со тэ и венін тайӧ сьӧкыд чинтӧмтӧ. Буракӧ, гӧгӧрвоин, мый нинӧм сьӧкыдыс тані абу, — шуис Павликлы Ӧдзӧс Видзысь. — Ӧні тіянлы кад мӧдӧдчыны туйӧ. Туй тіян кузь, а шонді со лӧсьӧдчӧ нин пуксьыны. Шӧйтны пемыд тӧдтӧм кар кузя ме тіянлы ог сӧветуйт. Мунӧ водзӧ. А налысь, кодъяс тіянлы кутасны паныдасьны, юасьӧй, кыдзи петны Двойка нима улича вылӧ.
| |
| Челядь колльӧдчисны Дзиръя Видзысьяскӧд да воськовтісны Сизим Джуджыд Керка нима улича вылӧ. Тайӧ, збыль, вӧлі аслыспӧлӧс улича. Мунысьяс кутісны лыддьыны. Дзиръя Видзысьяс абу ылӧдлӧмаӧсь — тані, збыль, ставыс вӧлі сизимӧн: керкаяс дорын быдмис сизим пуӧн, клумбаяс вылын — сизим зэв мича дзоридзӧн, ӧшинь улас сулаліс сизим скамейкаӧн. Друг туй вылын тыдовтчисны кык ошпи. Найӧ кыскисны зэв ыджыд кер.
| |
| — Кутшӧм тешкодь кар. Туй кузя весиг ошъяс вермӧны гуляйтны, — чуймис Юля.
| |
| — Нинӧм тані тешкодьыс абу, — шуис Павлик, — тайӧ ӧд мойдвывса кар. А мойдвывса карын вермас лоны быдсяма дивӧыс. Кытчӧ ті кысканныд татшӧм сьӧкыд керсӧ? — шыӧдчис сійӧ ошпи дінӧ.
| |
| Ошпиян сувтісны, пуктісны му вылӧ ассьыныс нӧбсӧ да сьӧкыда лолыштісны:
| |
| — Кыскам ми сійӧс огӧ кытчӧ, а кытысь, — дузъялігпырысь вочавидзисны найӧ.
| |
| — Ми мӧвпыштім вӧчны качай. Корсим вӧрысь тӧлӧн пӧрӧдӧм коз да лӧсалім ковтӧм увъяссӧ. Со и кыскам ӧні, — зумыша заводитіс висьтасьны ӧти ошпиыс.
| |
| — Кыскам да думайтам: кыскынытӧ, эськӧ, ми кыскам, а мый водзӧ? Медым качайыд артмис, колӧ тайӧ керсӧ кык ӧткодь юкӧн вылӧ пилитны, — содтіс мӧд ошпиыс.
| |
| — Абу ӧмӧй тіян пиланыд? — чуймис Павлик.
| |
| — Пилаыд, эськӧ, миян эм, — ошпи весиг дӧзмыштіс татшӧм гӧгӧрвотӧмысь. — Но вот кыдзи пилитны, медым юкӧнъясыс вӧліны ӧткодьӧсь?
| |
| — Да, сьӧкыд задача, — сӧгласитчис Юля, — ӧд ылӧсас кӧ вундан керсӧ, юкӧнъясыс оз ӧткодьӧсь лоны. Качайыд лоас пӧлӧс.
| |
| — Вот тайӧ миянӧс и майшӧдлӧ. Кыскам ми, кыскам да думайтам... — бара заводитіс лыддьӧдлыны первой ошпиыс.
| |
| — Позис кӧ, эськӧ, кусыньтны керсӧ шӧрипӧв, то сэки эськӧ, юкӧнъясыс артмисны ӧткодьӧсь, — мӧвпаліс Павлик.
| |
| — Тайӧс ми и тэтӧг тӧдам. Кертӧ он нюкыльт. Тӧдысь аддзысьӧма, — ропкис ошпи.
| |
| — Энлӧй, энлӧй, эн пинясьӧй. Бурджык вай ӧтлаын вежӧртламӧй. Колӧкӧ, мыйкӧ и мӧвпыштам, — ӧлӧдіс найӧс Павлик.
| |
| Павлик, Юля да кык ошпи пуксисны кер вылӧ да заводитісны думайтны.
| |
| Челядь, отсыштӧй налы юкны керсӧ кык ӧткодь юкӧн вылӧ!
| |
| Найӧ думайтісны сы дыра, мый кынӧмыс кутіс сюмавны. Юля сюйис кисӧ чуманӧ — сэні сылӧн вӧліны яблӧкъяс — да кыдз серӧктас.
| |
| — Ой-ой-ой, кутшӧм ми гӧгӧрвотӧмӧсь! — горӧдіс нывка да весиг сьылыштіс:
| |
| — Ошпиянъяс, мусаяс,
| |
| Шогсьынытӧ дугдӧй!
| |
| Кертӧ тайӧ гезторнас
| |
| Мерайтны вай видлӧй!
| |
| Сьылігмоз сійӧ кыскис чуманысь гезтор да мыччис сійӧс ошпиянлы. Ошпиян первой гезйӧн муртӧсалісны керсӧ, сэсся кусыньтісны гезторсӧ шӧрипӧв.
| |
| — Со и артмис кык ӧткодь юкӧн, — шуис Юля да петкӧдліс кык пӧв кусыньтӧм гез вылӧ. Сэсся сійӧ пуктіс гез джынсӧ кер вылӧ.
| |
| — Со татчӧ колӧ пасйыны шӧрсӧ, а сэсся тайӧ пас сертиыс и пилитны.
| |
| Ошпиян гажмисны, радысла кутісны чеччавны, патурликасьны. Но друг ӧти ошпиыс сувтіс:
| |
| — Тіянлы, дерт, кокни вӧлі. Сьӧрсьыныд ӧд тіян гез вӧлі.
| |
| — Позьӧ вӧлі и мӧд ног муртӧсавны кертӧ. Ме тӧда, кыдзи позьӧ тайӧс вӧчны, — радпырысь горӧдіс Павлик.
| |
| Ӧні нин ӧчередьыс чуймынысӧ воис Юлялы:
| |
| — Кыдзи?
| |
| — Зэв весиг кокниа. Керсӧ позьӧ мерайтны воськовъясӧн, — юӧртіс Павлик.
| |
| — Вот молодеч! — радпырысь горӧдігмоз клопайтны пондіс Юля.
| |
| Павлик, Юля да ошпиян кутісны ӧттшӧтш воськовъясӧн муртӧсавны кер. Но найӧ сӧмын мешайтісны ӧта-мӧдыслы.
| |
| — Оз, тадзи оз артмы! — ӧлӧдіс ставсӧ Павлик. — Вайӧ кодкӧ ӧти. Со кӧть тэ, — сійӧ индіс ӧти ошпи вылас.
| |
| Ошпи сьӧлӧмсянь кутчысис удж бердӧ.
| |
| — Ӧти, кык, куим, нёль, вит, квайт воськов, — ошпи восьлаліс, мукӧдыс гораа лыддисны, — квайт воськов. Ӧні колӧ квайт воськовсӧ юкны шӧрипӧв. Сідзкӧ, артмӧ...
| |
| Ті, челядь, дерт, вежӧртінныд, кымын воськолӧн лоӧ быд юкӧнын. Вежӧртіс и ошпи.
| |
| Сійӧ муртӧсаліс куим воськов да вӧчис кер вылас пас. Сэсся мерайтіс керлысь кольӧм юкӧнсӧ. Артмис стӧч куим воськов.
| |
| Сідзкӧ, позьӧ повтӧг пилитны кер. Артмас кык ӧткодь юкӧн.
| |
| Ошпиян зэв вылӧ донъялісны челядьлысь бур вӧчӧмторсӧ. Корисны найӧс ас ордас, медым чӧсмӧдлыштны зэв чӧскыд маӧн. Сэк челядь висьталісны ошпиянлы, мый вайӧдіс найӧс Математика Нӧдкывъяса карӧ. Ошпиян жалитыштісны найӧс да индісны, кыдзи веськыда позьӧ петны Двойка нима улича вылӧ. А сэсся, ӧта-мӧдлы бурсиӧмӧн, янсӧдчисны важся бур ёртъяс моз.
| |
| Павлик да Юля муныштісны Содтан пас нима улича кузя, сэсся кежисны Нуль нима пельӧс сайӧ, кыдзи и тшӧктісны ошпиян. Ордйисны Чернила нима улича, вуджисны Ӧткодьлун нима площадь да веськӧдчисны Шудтӧм Ракаяс нима улича вылӧ. Тані налы ӧвтыштіс вӧвлытӧм чӧскыд дукӧн. Челядь первойсӧ весиг эз гӧгӧрвоны, мыйӧн татшӧм чӧскыдасӧ ӧвтӧ. Но бӧрвыв уси жӧ тӧд выланыс, мый тадзи овлӧ шойччан асылын, кор мамыс кыскӧ пачысь челядьлысь медрадейтана банйӧм, рӧшкыд коркаа чӧдъя пирӧг.
| |
| — Ме, буракӧ, тӧда, мыйӧн татшӧм чӧскыдасӧ ӧвтӧ! — нюммуніс Павлик.
| |
| — Мыйӧн, мыйӧн?! — тэрмӧдліс сійӧс чойыс. — Ме кыла, мый ӧвтӧ мыйӧнкӧ зэв чӧскыдӧн да тӧдсаӧн.
| |
| — Тыдалӧ, ми матыстчам Пӧжасьысьяс нима улича вылӧ, код йылысь висьталісны ошпиян.
| |
| — Да, сідзи и эм, меным ӧні уси жӧ дум вылӧ. Татшӧм чӧскыд дукнас вермас ӧвтны сӧмын пирӧгъясысь.
| |
| Уличаыс, кытчӧ веськалісны челядь, вӧлі вӧвлытӧм мича. Быд керка тані позис ӧткодявны чӧскыд пӧжаскӧд. Ӧтияс вӧліны быттьӧ ыджыд нянь тупӧсьяс, мӧдъяс — пирӧгъяс да шаньгаяс, коймӧдъяс — кыз да вӧсни кӧлачьяс. Но медся мичаӧсь вӧліны керкаяс — пирожнӧйяс. Найӧ вӧліны быдпӧлӧс рӧмаӧсь. Налысь вылісӧ мичмӧдалісны крем да шоколадысь вӧчӧм пемӧсъяслӧн быдпӧлӧс мыгӧръяс. Нимкодьпырысь челядь ньӧжйӧник мунісны улича кузя быд керка дорӧ дыркодь сувтыштлӧмӧн. Ӧти булки кодь керкаын друг виччысьтӧг воссис ӧшинь, да мыччысис юр. Кодлӧн вӧлі тайӧ юрыс — гӧгӧрвоны эз позь. Сы вӧсна мый и чужӧмыс, и синкымъясыс, и усъясыс, и юрсиыс, и бандзибъясыс вӧліны пызьӧсь.
| |
| — Ӧдйӧджык пырӧй керкаас, — вӧрзисны пызьӧсь усъяс.
| |
| Дерт жӧ, тайӧ вӧлі Пӧжасьысь. Сӧмын челядь сразу эз гӧгӧрвоны
| |
| та йылысь. Чоя-вока веськалісны комната шӧрӧ, кӧні сулаліс зэв ыджыд пач. Челядь синсӧ весиг эз вермыны вештыны сы вылысь: сійӧ дзоньнас лӧсталіс быдсяма пӧлӧс рӧмӧн. А Пӧжасьысь сэк кості лапкӧдіс-тапкӧдіс дас пирожок да сюйис найӧс пачӧ.
| |
| — Нолтӧсь, висьтасьӧй, мыйла локтінныд? — юаліс Пӧжасьысь.
| |
| — Ми мунам Двойка нима улича вылӧ, — заводитіс Павлик.
| |
| — Мыйла тіянлы “двойкаясыс”? — торкис Пӧжасьысь. — Школаын колӧ велӧдчыны сӧмын “пять” да “четыре” вылӧ, — стрӧга шуис сійӧ.
| |
| — Делӧыс сыын, — шыасис Юля, — мый миянлы “двойкаясыд” оз ковны, стӧчджыка кӧ, колӧны. Веськыда кӧ, дерт, оз ковны... фу, ме мыйкӧ сорси.
| |
| — Вай ме ставсӧ висьтала, — чойыслы отсӧг вылӧ воис Павлик. — Менам математика тетрадьын овмӧдчис “двойка”. Ме, дерт, сійӧс бырӧда. Ӧні ме велалі нин чинтасьны. Тайӧ “двойкаыс” пышйӧдіс миянлысь Шарик ёртнымӧс... Сы вӧсна ми корсям Двойка нима уличасӧ, — шога содтыштіс Павлик.
| |
| — Дорйыны ёртӧс... тайӧ зэв бур. Дзик пыр пӧжассясны менам пирожокъяс, и ме инда тіянлы Двойка нима улича вылӧ медматысса туйсӧ.
| |
| — Кодлы нӧ пӧжаланныд пирожокъястӧ? — юаліс Юля. Сэтшӧм чӧскыда кутіс пачысь кывны пирӧг дукӧн, мый сійӧ мӧдтор йылысь сэсся эз нин мӧвпав.
| |
| — Кыдзи кодлы? Став бур йӧзыслы, кодъяс мунігмоз кежавлӧны ме дорӧ, — Юлялы вочавидзигмоз Пӧжасьысь восьтіс пач пӧдан, и челядь аддзисны, мый пирожокъяс банйӧмаӧсь нин.
| |
| — Быдӧнлы кӧ, коді кежалас ме ордӧ, сета кык пирожокӧн, кымын мортӧс ме верма чӧсмӧдны? — юаліс Пӧжасьысь.
| |
| Павлик да Юля кутісны артавны.
| |
| А ті кыдзи мӧвпаланныд, челядь?
| |
| — Вит мортӧс, — ӧтлаын горӧдісны чоя-вока.
| |
| — Ӧти пирожокӧн кӧ ставныслы сета, то сэки кымынӧс чӧсмӧдла? — эз ӧвсьы пӧжасьысь.
| |
| — Сэки... — Павлик думыштчис, — сэки, дерт жӧ, дас мортӧс.
| |
| — А ме кӧ став пирожоксӧ шӧри юка да ставныслы сета пирожок джынйӧн, кымын морт видлас менсьым пирожоксӧ, — наяна нюмъялігмоз нурбыльтыштіс Пӧжасьысь.
| |
| — Сэки, — зонка весиг синсӧ кунис, медым бурджыка вежӧртны.
| |
| Ӧдйӧджык отсыштӧй Павликлы. Сылы колӧ лоны туянаӧн,
| |
| вермысьӧн.
| |
| — ... сэки кызь морт видласны Тіянлысь пирожокъястӧ, — Павлик зэв лои аснас дӧвӧль.
| |
| — Ӧні ме аддза, мый тэ радейтан математика. Кужан мӧвпавны да, дерт, он нин кут водзӧ шедӧдны “двойкаястӧ”, — ошкыштіс сійӧс Пӧжасьысь.
| |
| — Дзикӧдз ме тані тіянкӧд ылалі. Пирӧгъясыд менам регыд сотчасны, — Пӧжасьысь чепӧсйис-уськӧдчис пач дорӧ да перйис пирожокъяссӧ. Ӧвтыштіс нӧшта на чӧскыдджык дукӧн.
| |
| — Чӧсмасьыштӧй, менам дона гӧсьтъяс. Ме аддза: ті вежӧра челядь, да и бур ёртъяс. Нуръясьыштӧй да ӧдйӧджык туйӧ.
| |
| Чоя-вока сёйигкості Пӧжасьысь висьталіс: налы колӧ воны зарни изъяса ю дорӧдз, вуджны Гӧрба пос кузя мӧдлапӧлӧ да петны Аптека нима кулигаӧ. А сэсянь Двойка нима уличаӧдз зэв нин матын.
| |
| Челядь аттьӧалісны Пӧжасьысьӧс чӧскыда гӧститӧдӧмысь да бур сӧветысь. Да водзӧ мӧдӧдчисны туйӧ.
| |
| Аптека нима кулига челядь, дерт, пыр жӧ тӧдісны. Тані кыліс лекарство дук. Кулига заводитчигӧн сулаліс карса медшӧр аптека. Сэні вузавлісны пилюляяс да мазьяс, таблеткаяс да ва кӧртӧдъяс, горчичникъяс да уна мукӧдтор. Юля да Павлик оз вӧлі висьны. Налы нинӧмла вӧлі кежны Аптека нима кулигаӧ да пырны аптекаӧ. Найӧ кӧсйисны ордйыны кулигасӧ, но друг кылісны кутшӧмкӧ тешкодь шы: нявзӧм не нявзӧм, мургӧм не мургӧм, коді мукӧддырйиыс вуджліс чушкӧмӧ да шарӧдчӧмӧ. Чоя-вока ӧні эз нин шӧйӧвошны. Найӧ тӧдісны нин, мый тайӧ мойдвывса карас вермас лоны быдсямапӧлӧс виччысьтӧмторйыс. Юля сувтовкерис да кывзысьыштіс. Кор бергӧдчис, аддзис тешкодь серпас: кыкнан лапа вылас ньӧжйӧ тувччалӧмӧн моски кузя восьлаліс мичаник руд кань. Киясас, мӧд ногӧн кӧ, воддза лапаясас, сійӧ кутіс ичӧтик сумка. Сэтысь тыдаліс лекарство доз.
| |
| Юля дугдіс нин тайӧ карас чуймавны быдтор вылӧ да чукӧстіс каньсӧ.
| |
| — Кыс, кыс, кыс.
| |
| Кань лэптіс Юля вылӧ синъяссӧ.
| |
| — Тэ сьылан али бӧрдан? — юаліс нывка.
| |
| — Меным абу сэтшӧм долыд, медым сьывны, — вочавидзис Кань, — бӧрдны ме ог радейт, сы вӧсна мый синванад шогыдлы он отсав. Ме прӧстӧ кӧсъя решитны зэв сьӧкыд юр жуглантор.
| |
| — Кутшӧм нин юр жуглантор? — Павлик некыдз эз гӧгӧрво, мыйла Юлялы ковмис шыӧдчыны тӧдтӧм Кань дорӧ.
| |
| — Делӧыс сыын, — шога заводитіс ассьыс висьтсӧ Кань, — мый менам висьмисны пиянӧй. Ме кори Айболитӧс. Сійӧ локтіс, кывзіс найӧс, горшсӧ видзӧдліс, температурасӧ мерайтіс да тшӧктіс ньӧбны лекарство.
| |
| Аптекаын меным сетісны дзонь доз да шуисны: “Сетавны стӧч врачлӧн индӧд серти.” Кань лукйысьыштіс сумка пытшкас да перйис сэтысь дозсӧ:
| |
| — А каньыд ӧд школаад оз велӧдчы. Со и ог тӧд, кымын таблетка колӧ торйӧдны, — и сійӧ бара заводитіс нявзыны, нускыны, мурзыны, дзуртны.
| |
| — Энлы, энлы. Тэ ылын олан? — торкис сійӧс Павлик.
| |
| — Со тан, пельӧс саяс, Кань Йӧр улича вылын.
| |
| Павлик да Юля видзӧдлісны ӧта-мӧд вылас.
| |
| — Но мый нӧ, колӧ отсавны Каньлы. Зэв шог, кор висьӧны став челядьыд. Нуӧд миянӧс гортад, да ӧдйӧджык, — шуис Павлик.
| |
| — Ті кӧ миян моз кужанныд чеччавны забор вомӧн, ме тіянӧс вайӧда горт дорӧдз меддженьыд туйӧдыс. Кань чепӧсйис места вывсьыс. Павлик да Юля сы бӧрся. Регыд мысти найӧ воисны туй вылӧ, кӧні ӧтар бокас вӧлі ӧшӧдӧма пӧвтор вылын гижӧд “Кань Йӧр улича”. Улича мӧдар бокас тшӧтш ӧшаліс пӧвтор, кытчӧ вӧлі гижӧма “Шыр Поз улича”.
| |
| — Тайӧ дивӧ карас, збыль, быдсяматорйыс овлӧ. Но ме некор эг аддзыв, медым ӧти и сійӧ жӧ уличалӧн вӧлі кык ним, — казяліс Юля.
| |
| — Няв, — скӧра нявӧстіс Кань, — тайӧ сусед шыръяс тадзи пакӧститчӧны. Найӧ кӧсйӧны, медым уличасӧ нимтісны налӧн нимӧн, а ми, каньяс, огӧ сетчӧй. Сы вӧсна и улича ӧтар бокыс, кӧні олӧны каньяс, шусьӧ “Кань Йӧрӧн”, а мӧдар бокыс — “Шыр Позйӧн”.
| |
| — Ӧні ставыс гӧгӧрвоана, — шуис Юля. Кань ӧдйӧ крут пос кузя кавшасис дзик керка вевт улӧдз. Сэні оліс сылӧн котырыс. Оланінӧ пыригмысьт, челядь аддзисны крӧватьяс, кӧні куйлісны каньпиян.
| |
| Кань перйис врачлысь индан гижӧд да петкӧдліс сійӧс челядьлы. Со мый сэтчӧ вӧлі гижӧма:
| |
| Врачлӧн индӧд.
| |
| Быд каньпилы
| |
| Сетны со мында
| |
| о о о
| |
| Кыдз ті, челядь, думайтанныд, кымын таблетка колӧ торйӧдны каньлы? Серпасалӧй тайӧ таблеткаяссӧ, быттьӧкӧ Юля да Павлик найӧс торйӧдісны.
| |
| Чоя-вока разӧдісны ичӧт висьысьяслы лекарство. Каньпиян юисны таблеткаяссӧ да дзик пыр и бурдісны. Чеччисны вольпась вылысь да кутісны ӧта-мӧд бӧрсяыс гӧняйтны, дурпоп моз бергалігтыр ассьыныс жӧ бӧжсӧ кутавны.
| |
| Каньпиян гажӧдчигкості Юля да Павлик юасисны Каньлысь Двойка нима улича йылысь, висьталісны асланыс бур ёртыс йылысь, кодӧс лӧсьӧдчӧны мездыны. Кӧть эськӧ кань эз радейт кычиясӧс ни понъясӧс, сылы окота лои отсыштны татшӧм бур да шань челядьлы. Индіс челядьӧн корсяна улича вылӧ туйсӧ.
| |
| Первой Павлик да Юля мунісны некытчӧ кежавлытӧг кутшӧмкӧ тешкодь уличаяс дорті, кӧні сулалісны ыджыдсьыс-ыджыд кубъяс, шаръяс, цилиндръяс. Векни туйясыс вайӧдалісны кутшӧмкӧ ӧти площадь вылӧ: гӧгрӧс, нёль пельӧса либӧ куим пельӧса площадь вылӧ. Миян путешественникъяслы колӧ вӧлі гӧгрӧс площадь. Сысянь и заводитчис Двойка нима улича. Но кутшӧм нӧ уличаӧд мунны? Челядь сувтісны.
| |
| Друг найӧ аддзисны Кӧинӧс. Мышку вылас сылӧн ӧшаліс сумка, кытысь чурвидзис кык кувшин: гӧрд да виж. Челядькӧд орччаасьӧм мысьт, Кӧин пуксис шойччыны.
| |
| — Донаяс, — нора заводитіс Кӧин, — онӧ-ӧ ті тӧдӧй сэтшӧм челядьӧс, кодъяс кужӧны тӧдмавлыны математика нӧдкывъяс. Нывкасӧ Павликӧн нимтӧны, а детинкасӧ — Юляӧн.
| |
| — Он-ӧ нин тэ миянӧс корсь? — серӧктісны челядь.
| |
| — Колӧкӧ, и тіянӧс, ті кӧ кужанныд тӧдмавлыны нӧдкывъяс.
| |
| — Ми ог тӧдӧй, кужам-ӧ тӧдмавны тэнсьыд нӧдкывтӧ, сӧмын миянӧс шуӧны мӧдарӧ: детинкасӧ — Павликӧн, а нывкасӧ — Юляӧн.
| |
| — Со аддзанныд, — бӧрддзис Руд Кӧин, — кутшӧм ме лои: нинӧм ог помнит, некутшӧм кесйӧдӧм ог сяммы вӧчны, а вӧлі..., — сьӧкыда ышловзис сійӧ.
| |
| — Эн шогсьы, Руд Кӧин, — сьӧлӧм сетіс сылы Юля. Малыштіс ыджыд руд юрӧдыс. — Висьтав миянлы аслад шог йывсьыд. Колӧкӧ, ми и, збыль, вермам тэнад шоглы отсыштны.
| |
| — Ыстіс менӧ Иван-Саревич, кодлы ме уна во нин вераӧн да правдаӧн служитлі, ловзьӧдан да кулан вала. Васӧ ме аддзи Пӧрысь Кырныш ордысь. Но вунӧді, кутшӧм кувшинын кутшӧм ва. Пӧрысь ме лои, сьӧкыд меным лои Иван-Саревич ордын служитны. Да сьӧлӧмсӧ сылысь ог кӧсйы дойдны, — бара бӧрддзис Кӧин.
| |
| — Тырмылас тэн бӧрднытӧ. Синванад шогыдлы он отсав, — ӧлӧдіс сійӧс Павлик. — Мый тэныд Кырнышыд висьталіс, кор васӧ кисьталіс?
| |
| — Нинӧм меным сійӧ эз висьтав. Кисьтіс, да и став. Кӧть... энлы, нӧрӧвитлӧй. Кырныш менӧ ӧлӧдіс, мый ловзьӧдан ваыс унджык. Но асьныд аддзанныд, кувшин пырыс оз тыдав, кодарас ваыс унджык. Мый нӧ вӧчны? — бара бӧрддзис Кӧин.
| |
| — Ӧвсьы нин бӧрднытӧ, — скӧрмис Павлик, — мыйкӧ колӧ думыштны.
| |
| Челядь, кыдзи позьӧ Руд Кӧинлы отсыштны? Кыдзи тӧдмавны, кӧні ловзьӧдан ва, а кӧні кулан?
| |
| Павлик да Юля тшӧтш кутісны мӧвпавны, кыдзи тӧдмавны, кӧні ловзьӧдан, а кӧні кулан ва.
| |
| — Пӧрысь Кырныш шуӧма, мый ловзьӧдан ваыс унджык, — мӧвпаліс Павлик, — сідзкӧ, колӧ тӧдмавны, кутшӧм кувшинын ваыс унджык. Сэні и лоӧ ловзьӧдан ваыс, — кывкӧрталіс сійӧ.
| |
| Кӧин дугдіс бӧрдны да кутіс кывзыны челядьлысь сёрнисӧ.
| |
| — Молодеч, вокӧй. Кутшӧм жӧ тэ молодеч менам, — нимкодь лои Юлялы.
| |
| Но сэк жӧ друг ланьтіс:
| |
| — А кыдзи ми тӧдмалам, кодар ваыс унджык? Сійӧс жӧ ковмас мерайтны.
| |
| — Со и тэ молодеч. Вежӧртін, мый колӧ мерайтны, — Павлик зумыштчис. — Ӧні вай мӧвпыштам, мыйӧн кутам мерайтны.
| |
| Кӧин сюся кывзіс челядьӧс, но нинӧм эз вермы гӧгӧрвоны. А челядь матыстчисны асланыс чуман дінӧ да кутісны сэсь лэптавны ставсӧ, мый найӧ босьтлісны туйӧ.
| |
| — Со, буракӧ, стӧч сійӧ, мый миянлы и колӧ, — Павлик босьтіс киас ведра да кружка.
| |
| — Тайӧ кружканас ми первой мерайтам васӧ виж кувшинсьыс, — вӧзйис Павлик. Медводз кисьтіс виж кувшинсьыс васӧ кружкаӧ, а сэсся кружкасьыс — ведраӧ.
| |
| — Ӧти дзонь кружка, — шуис сійӧ. Юля лыа вылӧ черкнитіс ӧти визь.
| |
| Павлик нӧшта тыртіс ӧти кружка да кисьтіс сійӧс ведраӧ, а Юля лыа вылӧ черкнитіс мӧд визь. Павлик коймӧдысь тыртіс кружкасӧ да бара кисьтіс ведраӧ, а Юля коймӧдысь визьнитіс лыа вылӧ.
| |
| — Со аддзан, кувшинас куим кружка ва, — шуис Павлик Юлялысь визьяс лыддьӧм бӧрын.
| |
| Зонка бӧр кисьтіс ведрасьыс васӧ виж кувшинӧ да босьтчис мерайтны васӧ гӧрд кувшинсьыс. Сійӧ тырталіс ваӧн кружкасӧ да кисьталіс кушмӧм ведраӧ, а Юля визьйӧдліс лыа вылӧ крестъяс. Ӧти кружка — ӧти крест, нӧшта ӧти кружка — бара крест, бара тыр кружка — бара крест... Павлик кисьтіс медбӧръя кружкасӧ ведраӧ да думыштчис:
| |
| — Кымын кружка ва нӧ лои?
| |
| — Гӧрд кувшинас вӧлі вит кружка ва, сы вӧсна мый менам вит крест, — отсаліс Юля. — Быд крест ме визьйӧдлі сэки, кор тэ кисьтлін кружка тыр ва.
| |
| Павлик ошкыштіс Юляӧс, бӧр кисьтіс васӧ ведрасьыс гӧрд кувшинӧ да мыччис сійӧс Кӧинлы:
| |
| — Со тані ловзьӧдан ваыс, — шуис сійӧ.
| |
| Кӧин чуймис:
| |
| — Кыдз тэ тӧдмалін?
| |
| — Зэв кокниа. Ме мерайті васӧ. Виж кувшинас куим кружка ва, гӧрдас вит кружка ва. Вит кружкаыс унджык куим кружка дорысь. Мый тэн Кырнышыд висьтавліс?
| |
| — Мый ловзьӧдан ваыс унджык... — нюмдіс Кӧин, — ме ӧні ставсӧ гӧгӧрвои.
| |
| — Но вот, гӧрд кувшинас ваыс унджык, сідзкӧ, сэні и ловзьӧдан ваыс.
| |
| — Ай да молодеч! Ме кӧ эг вӧв сэтшӧм пӧрысь, ме эськӧ тэнӧ весиг качайті, но пола, эбӧсӧй оз тырмы. Сы вӧсна ме улӧдз копыртча тэныд, сюсь зонка, да кутла тэнсьыд лапатӧ. Ог-ӧ вермы и ме тэныд мыйӧнкӧ отсыштны, — юаліс честь тӧдысь Кӧин.
| |
| — Верман кӧ, висьтав миянлы, кыдзи воӧдчыны Гӧгрӧс площадь вылӧ, да и водзӧ Двойка нима улича вылӧ.
| |
| — Тані зэв сьӧкыд туйыс, и ті верманныд вошны, — шуис Кӧин. — Бурджык ме серпасала тіянлы план. Сы серти ті петанныд стӧч сэтчӧ, кытчӧ тіянлы и колӧ.
| |
| Юля перйис чуманысь кабалатор да карандаш. Кӧин босьтчис ӧдйӧ серпасавны план. Кор план лои дась, мыччис сійӧс Павликлы да гӧгӧрвоӧдіс:
| |
| — Мунанныд туй кузя куим коз дорӧдз. Насянь кежанныд шуйгавыв. Воанныд ыджыд ты дорӧ. Сысянь мунӧй веськыда часі башняӧдз, а сэсся кежанныд веськыдвылӧ. Тані ті и аддзанныд Гӧгрӧс площадьтӧ. Сэсянь и заводитчӧ Двойка нима улича. Ті сійӧс пыр жӧ тӧданныд.
| |
| Со план, кодӧс вӧчис Кӧин. Челядь, петкӧдлӧй стрелкаясӧн сійӧ туйсӧ, кыті колӧ мунны миян путешественникъяслы, медым воӧдчыны Гӧгрӧс площадь вылӧ.
| |
| Кӧинлӧн план серти челядь ӧдйӧ воисны Гӧгрӧс площадь вылӧ. Вуджисны сійӧс да петісны улича вылӧ. Но пыр жӧ джӧм сувтісны: сэтшӧма шемӧсмӧдіс найӧс гӧль, коньӧркодь серпасыс. Дерт жӧ, тайӧ вӧлі Двойкалӧн улича. Сійӧ вӧлі векньыд да сэтшӧм дурк! Гӧгӧр туплясисны кутшӧмкӧ кабалаторъяс, чегӧм карандашъяс, няйт, черкайтӧм пеналъяс.
| |
| — Мый тайӧ татшӧмыс? — шензис Юля. Лэптіс му вылысь кабалатор.
| |
| Вӧлӧмкӧ, тайӧ тетрадьысь косялӧм лист, кытчӧ вӧлі гижӧма 2+2=3. Вочакывсӧ вӧлі черкнитӧма, а уліас сулаліс ыджыд гӧрд “двойка”. Челядь кутісны видлавны листъяссӧ: кутшӧм ӧшыбкаяс сӧмын сэні эз вӧвны! Но медъёна шемӧсмӧдіс чоя-вокаӧс сійӧ, мый
| |
| став тайӧ листъясыс вӧліны зэв няйтӧсь, куснясьӧм доръясаӧсь. Уна лист бок весиг вӧлі розьӧдз черкайтӧма ручкаӧн. Ставыс, мый вӧлі сэтчӧ гижӧма, шемӧсмӧдіс аслас дурклуннас.
| |
| Лыдпасъяс и шыпасъяс вӧліны сэтшӧм мисьтӧмӧсь да чукляӧсь, мый сьӧкыд весиг вӧлі гижӧдсӧ лыддьыны. Вӧлі тыдалӧ, мый найӧ, кодъяслӧн вӧліны тайӧ листъясыс, весиг эз кӧсйыны велӧдчыны, урокъяссӧ вӧчисны тэрмасьӧмӧн, кыдзи сюрас, мӧвпавтӧг. Челядьлы весиг шуштӧм лои. А Павликлы зэв яндзим, сы вӧсна мый кок улын туплясьысь листъяс пиысь сійӧ тӧдіс и ассьыс, кытчӧ вӧлі гижӧма 10-4 = 5. Пример улас сулалысь “двойкаыс” эз вӧв. Кӧні нӧ сійӧ?
| |
| Челядьлы дум вылас усис, мый найӧ Двойка нима улича вылын. Сідзкӧ, Двойкаяс тані и олӧны. Тані жӧ, кӧнкӧ, и Двойкаӧн гусялӧм Шарик.
| |
| Шензигтыр челядь кытшовтісны синъяснас уличасӧ. Некутшӧм керка эз вӧв. Сӧмын аддзисны няйт, киссьӧм, орӧм вугъяса, жугалӧм иганъяса, бонзьӧм кучикъяса портпель чукӧр. Тыдаліс, мый тайӧ портпельясыслы сьӧкыда овсис асланыс кӧзяин ордас. Найӧс шыблалісны, на вылын тӧвнас ислалісны гӧра вывсянь да, яндзим весиг висьтавны, тышкасисны наӧн. Павликлы пыр жӧ тӧд вылас усис школаса стенгазетысь карикатура, кӧні вӧлі серпасалӧма коймӧд “Б”-ысь портпельясӧн тышкасьысь лёзь юрсиа детинкаясӧс.
| |
| — Кодӧс ті корсянныд? — друг кыліс чирӧм прӧстудитчӧм гӧлӧс.
| |
| Челядь первой эз гӧгӧрвоны, коді сёрнитӧ. Но бӧрынджык
| |
| аддзисны портпельяс чукӧрысь петысь кутшӧмкӧ тешкодь чукыля лов. Сюсьджыка видзӧдлӧм бӧрын гӧгӧрвоисны, мый тайӧ “двойка”, дзик настӧящӧй “двойка”. Тайӧ здукас портпель чукӧр вӧрзис, и сэтысь анькытш моз киссисны татшӧм жӧ шогмытӧм мисьтӧм ловъяс. Став туплясьысь няйт киссьӧм портпельясысь кӧ кутасны киссьыны “двойкаяс”, налы ӧдва удайтчас петны тайӧ некытчӧ шогмытӧм улича вывсьыс.
| |
| Мый нӧ вӧчны?! Колӧ вӧлі дзик жӧ пыр мыйкӧ вӧчны!
| |
| — Ми локтім асланым Шарик ёртла, — повтӧг воськовтіс водзӧ Павлик. — Мый колӧ вӧчны миянлы, медым ті сетінныд сійӧс миянлы?
| |
| — Тіянлы колӧ вочавидзны кык юалӧм вылӧ, — шуис портпель чукӧрысь первойӧн петысь Двойка. Тыдалӧ, сійӧ вӧлі медыджыднас.
| |
| Медыджыд Двойка горӧдіс косясьысь да горзысь ёртъяс вылас. Найӧ пыр жӧ ланьтісны да вӧляникысь кутісны вошласьны асланыс шогмытӧм гортъясас. Павлик Юлякӧд виччысисны.
| |
| — Со тіянлы первой юалӧм, — шуис Двойка, водзвыв нимкодясигмоз, мый челядь оз кужны вочавидзны сы вылӧ. — Тіян
| |
| быттьӧ кык дзик ӧткодь кабала лист, кодъясӧс ті юкинныд ӧтыджда юкӧнъяс вылӧ: ӧтисӧ кӧкъямыс ӧткодь юкӧн вылӧ, мӧдсӧ — нёль вылӧ. Кодар юкӧныс ыджыдджык — нёль письыс ӧтиыс либӧ кӧкъямыс письыс ӧтиыс?
| |
| Сьӧкыд юалӧм. Павлик падмис весиг.
| |
| Челядь, верманныд-ӧ ті отсыштны Павликлы?
| |
| Отсӧг вылӧ воис Юля. Сылы дум вылас усис, мый чуманын эм кык ӧткодь кабала лист. Сійӧ перйис найӧс да мыччис Павликлы. Нимкодьпырысь Павлик ӧдйӧ заводитіс юкны листсӧ кӧкъямыс ӧткодь юкӧн вылӧ. А Юляӧс корис юкны нёль ӧткодь юкӧн вылӧ.
| |
| Кор уджыс помасис, челядь босьтісны артмӧм ӧти юкӧнӧн, ӧтлаӧдісны найӧс да кокниа ышловзисны. Найӧ пыр жӧ казялісны: нёльӧд юкӧныс, дерт жӧ, ыджыдджык.
| |
| “Двойка” букыштчис. Сійӧ ӧд ёртасис сӧмын сэтшӧм челядькӧд, кодъяс сылӧн юалӧм вылӧ некор эз вермывны вочавидзны стӧча.
| |
| — Но мый нӧ, — скӧра синнас зыркнитлӧмӧн шуис сійӧ, — ті менӧ венінныд. Мӧдысь вермыны менӧ он сяммӧй. Со тіянлы нӧшта ӧти юалӧм. Кузнечьяс дорисны кӧкъямыс подков. Кымын вӧлӧс вермасны найӧ подковавны?
| |
| Павлик вашкӧдчыштіс Юлякӧд. Сійӧ эськӧ вежӧртіс, но решитіс сӧветуйтчыштны чойыскӧд.
| |
| А ті, челядь, вежӧртінныд?
| |
| — Миян артмис тэнад медся радейтана лыдпас — кык. Кык вӧлӧс позяс подковавны тайӧ подковъяснад.
| |
| “Двойка” скӧрысла вижӧдіс:
| |
| — Но мый, ковмас сетны тіянлы ассьыныд Шарикнытӧ. Тайӧ шуӧм мысьт, код тӧдас кытысь, петіс Шарик. Гораа увтӧмӧн уськӧдчис сійӧ челядьлы воча. Шарикӧс малалігкості, Математика Нӧдкывъяс кар быри-воши, а челядь лоисны асланыс керка порог дорын. Тані и помасьӧ тайӧ чудеса кодь вӧвлӧмторйыс.
| |
| Т. Ерофеева, Л. Павлова, В. Новикова. (Комиӧдіс О. Рочева.)
| |