|
|
| (не показана 61 промежуточная версия 3 участников) |
| Строка 1: |
Строка 1: |
| Комі ԋіга леԇан ін
| | Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин. |
| Мојԁан кывјас.
| |
| Сыктывԁін-кар
| |
| 1922 во.
| |
| | |
| Кујім чој.
| |
| | |
| Олісны вылісны пӧрыԍ гозја. Налӧн вӧлі кујім ныв. Тулысын баԏыс петіс граԁјӧр гӧрны, нывјасыс граԁ лептыны. Лептісны, лептісны, віԇӧԁлісны: граԁ костӧԁ зарԋіа бӧжа каԋ котӧртӧ. Ыҗыԁ ныв шыбытіс зыр, котӧртіс каԋ бӧрԍа. Ԁыр вӧтчіс сы бӧрԍа пощӧс ԁорӧԇ. Пошӧс ԁорын каԋ тупыԉтчіс ԁа ошкӧ пӧрі. Сувтіс нывлы паныԁӧн ԁа шуӧ: "ме вылӧ сӧв! Ӧн-кӧ, ме тенӧ ԍоја“. Ныв бӧрԁіг-тырјі пукԍіс ош вылӧ. Ӧш нуіс сіјӧс гортас.
| |
| Аскінас кык ічӧт нылыс бара петісны граԁ лептыны. Лептісны, лептісны, віԇӧԁлісны зарԋіа бӧжа каԋ котӧртӧ граԁ костӧԁ. Шӧркост ныв вӧтчіс сы бӧрԍа, котӧртіс бара жӧ пощӧс ԁорӧԇ. Пощӧс ԁорын каԋ тупыԉтчіс, ошкӧ пӧрі. Бергӧԁчіс нывлы паныԁӧн ԁај шуӧ: "ме вылӧ сӧв! Он-кӧ, ме тенӧ ԍоја“. Ныв бӧрԁіг-тырјі пукԍіс ош вылӧ. Ош нуіс с&јӧс гортас, леԇіс чојыс ԁінӧ ԁај шуӧ: „олӧј кыкӧн".
| |
| Аскомыԍнас којмӧԁ ныв ӧтнас-ԋін петіс граԁ лептыны. Лептіс, лептіс, віԇӧԁліс - граԁ костӧԁ зарԋіа
| |
| бӧжа каԋ котӧртӧ. Ныв сы бӧрԍа. Вӧтчіс пощӧс ԁорӧԇ. Пощӧс ԁорын каԋ бергӧԁчіс ошкӧ ԁај шуӧ; „ме вылӧ сӧв! Он-кӧ, ме тенӧ ԍоја“. Бӧрԁіг-тырјі ныв сӧліс ош вылӧ. Ош нуіс сіјӧс гортас ԁај шуӧ: „којмӧԁӧс вајі. Ті овлӧ аскежаныԁ, ме кыјԍыны ветла“. Ош муніс.
| |
| Кујім чој олӧны ош керкаын, тӧлкуітӧны баԏ-мамлы гӧԍԋеч мӧԁӧԁны. Ош локтас гортас ԁа нывјас шуӧны сылы: „ваі-жӧ, ошкӧ, сунԁук вӧч міјанлы ԁа ыҗыԁҗыкӧс, меԁ сувтны і воԁны бертчан сетчӧ. Гӧԍԋеч гортӧ мӧԁӧԁам. Аскі те і нуан“. Ош вӧчіс сунԁук. Нывјас ԉічкалӧмӧн течісны сунԁукӧ ембурсӧ, сеԍԍа меԁ ічӧт чојсӧ сетчӧ пукԍӧԁісны ԁаі мӧԁӧԁ існы ошкӧԁ гортас. Сӧмын-пӧ ԍ&унԁуктӧ ен воԍтыв, ен тӧԁмав мыј сен ем!
| |
| Ош мӧԁӧԁчіс сунԁукӧн. „Зев тајнӧ мыјкӧ ԍӧкыԁ. Мыј бара течӧмаӧԍ етамынԁасӧ а. Віԁлыны лоӧ", - "Ен лыԍт, ен лыԍт ԁон ԍін, каԋ ԍін!" горӧстіс коԁкӧ сунԁук пыщкын. Ош кывзіс.
| |
| Нуіс, нуіс ԁа бара кӧсјіс віԇӧԁлыны. "Ен лыԍт, ен лыԍт, ԁон ԍін, каԋ оін! Аԁԇа-ӧԁ, аԁԇа!" - "Мыјнӧ тајӧ" Косја-на вӧчны, а коԁкӧ каԇалӧма-ԋін". Воԇӧ мӧԁӧԁчіс ош.
| |
| Нуіс, нуіс... зев ԍӧкыԁ сунԁук. Којмӧԁыԍ кӧсјӧ віԁлыны. "Ен лыԍт, ен лыԍт, ԁон ԍін, каԋ ԍін! Аԁԇа-ӧԁ, аԁԇа!“ Ош ез лыԍт віԁлыны, воԇӧ мӧԁӧԁчіс.
| |
| Коркӧ, ԁыр-мыԍԏі, пӧрыԍ гозја-орԁӧԇ кыскас мунԁуктӧ, шыбытас кіԉчӧ вылас ԁај шуас: налӧ, пӧрыԍ гозја! Нывјасыԁ гӧоԋеч ыстісны."
| |
| Пӧрыԍ гозја пыртісны сунԁук керкаӧ, поліг-тырјі воԍтісны сіјӧс - сені ныв. Зев ԋімкоԃ лоӧ налы.
| |
| Ошлы гортӧ воӧм-мыԍԏі мӧԁ сунԁук щӧктасны вӧчны. Ош вӧчас. Нывјас тырыс сӧвтасны ембур, пукԍас сетчӧ шӧркост чојыс. Ыҗыԁыс ошӧс сунԁукӧн мӧԁӧԁас баԏ-мам орԁас.
| |
| Ош мунӧ, зев ԍӧкыԁа сунԁук нуӧ. "Віԁлыны лоӧ мыј тащӧм ԍӧкыԁсӧ ме кыска.“ „Ен лыԍт, ен лыԍт, ԁон ԍін, каԋ ԍін! Аԁԇа-ӧԁ аԁԇа! - „коԁкӧ горӧстас. Ош повԅас ԁа оз і лыԍт віԁлыныс. Воԇӧ мунӧ. Нуас нуас ԁа бара кӧсјас віԁлыны ԁа оз лыԍт. Пыр і горӧԁас коԁкӧ: „Ен лыст, ен лыԍт, ԁон ԍін, каԋ оін! Аԁԇа-ӧԁ аԁԇа!‘‘
| |
| Мӧԁ сунԁуктӧ ош бара кіԉчӧ помас пӧрыԍ гозјалы шыбытас. „Налӧ, шуӧ: „пӧрыԍ гозја, боԍтӧ, нывјасыԁ гӧԍԋеч мӧԁӧԁісны.“
| |
| Пӧрыԍ гозја сунԁук пыртасны керкаӧ, воԍтасны, ԍен шӧркост ныв. Зев ԋімкоԃ лоі налы.
| |
| Ош локтас гортас. Бара сылы щӧктасны сунԁук вӧчны. Зев ыҗыԁ сунԁук вӧчас ош. Ныв ԉічкалӧмӧн сӧвтас ԁа сӧвтас сетчӧ ембурсӧ, сеԍԍа кујім гыр лӧстас сувтӧԁас, гӧрԁ ԁӧрӧмӧн ԁӧрӧмӧԁас, сарапанӧԁас, кујімлаӧ ԍӧлыштас ԁај шуас: "ті міјан-пыԃԃі ԍорԋітӧј.“ Ачыс пырас сунԁукӧ.
| |
| Ош кашкӧ кыскӧ пӧрыԍ гозја орԁӧ сунԁук. Віԇӧԁлыны кӧсјыліс мыј ем пышкас ԁа ез і лыԍтлы. Мыјӧн сувтас, пырыԍтӧм-пыр коԁкӧ горӧстас: "Ен лыԍт, ен лыԍт, ԁон ԍін, каԋ ԍін! Аԁԇа-ӧԁ аԁԇа!"
| |
| Воас ош пӧрыԍ гозја орԁӧ, бруткас сунԁук кіԉчӧ помас: "налӧ,“ шуӧ: „пӧрыԍ гозја, нывјасыԁ гӧԍԋеч мӧԁӧԁісны".
| |
| Пӧрыԍ гозја сунԁук пыртасны, воԍтасны - којмӧԁ ныв сен. Зев ԋімкоԃ лоӧ налы.
| |
| Ош локтас гортас, віԇӧԁо: кујімнан нылыԁ лӧстын сулалӧны міча сарапанаӧԍ, гӧрԁ ԁӧрӧмаӧԍ.
| |
| "Мыјнӧ сетчӧ кајӧмныԁ, бур аԋјас? Вајӧ ԍојны. Зев јона кынӧмӧј ԍумалӧ.“
| |
| "Пыр, пыр вајам“, шуӧны ԁуԉјас, а аԍныс места вывԍыс оз вӧрԅыны. Ош скӧрміс, боԃтіс лебын (віла) ԁај тојыштіс мыј вермӧмԍыс. Гырјас уԍісны ош вылӧ ԁај ԉамӧԁісны сіјӧс. А кујім чој ај мам ԁінас ӧні-на олӧны вылӧны ош ембурнас.
| |
| | |
| Зарԋі ԍура баба.
| |
| | |
| Важӧн овліс-вывліс зарԋі ԍура баба. Сылӧн вӧлі квајт чеԉаԃ, ставыс ныв. На ԁінын матын овлӧма морт ԍојыԍ Јома-баба. Зарԋі ԍура баба ԋӧтчыԁ сылы абу петкӧԁчывлӧма: пемыԁыԍ пемыԁӧԇ сіјӧ ӧтнас уҗавлӧма јагын. Гортас воӧм-мыԍԏі зарԋі ԍура баба вӧзјыԍӧ чеԉаԃлыԍ: „чеԉаԃанӧј, чеԉаԃанӧј, воԍтӧј, воԍтӧј, мам ԋоԋ јӧвтӧ ваја!“ Чеԉаԃјас воԍтасны.
| |
| ӧтчыԁ мам јона ԍормас. Локтас гортас, вӧзјыԍас вӧзјыоас ԁа чеԉаԃ оз і востыны: јона онмовԍӧмаӧԍ, оз кывны мамлыԍ јіркӧԁчӧм. Зарԋі ԍура баба пырас іԇас піӧ уԅны. Аскінаԁ сылӧн зарԋі ԍурыԁ ԇірԁавны-југјавны понԁас шонԁі воԇын. Јома петас вала ԁај каԅалас зарԋі ԍуртӧ іԇас пышԍыԁ. Уԍкӧԁчас, ԋещыштас сіјӧс ԁај пышјӧԁас гортас Шыбытас кӧԇыԁ кумӧ. Ачыс мунас зарԋі ԍура баба орԁӧ, кутас вӧзјысны: „чеԉаԃанӧј, чеԉаԃанӧј, воԍтӧј, воԍтӧј, мам ԋоԋ јӧвтӧ ваја!“ Најӧ тӧԁасны Јоматӧ, оз воԍтыны, аԍныс ԇебԍасны: ӧԏі сувтас кіԉчӧ ӧԇӧс сајӧ, мӧԁ карта вылас мӧс јукталан вор улас пырас, кыкӧн пырасны ԃіԁӧ, ыжјас пӧвсас ԇебԍасны, вітӧԁ лӧстас кајас, квајтӧԁыс карта ӧԇӧсӧԁыс петас ԁај із улӧ і ԇебԍас.
| |
| Јома бара вӧзјыԍӧ: „чеԉаԃпіјан, воԍтӧј, воԍтӧј! Ыҗыԁ гӧԍԋеч ваја: пожтыр аԋкыш ваја!“ Кіԉчӧ ӧԇӧс сајса ныв воԍтас. Јома пырыԍ-пыр-жӧ сіјӧс шамыртас шошаӧԁыс. Сеԍԍа корԍыԍас, корԍыԍас ԁај вор увԍыԁ ԍурӧ, — сіјӧс кутас. Сеԍԍа ԃіԁԍыԁ кык чојӧс боԍтас, лӧстԍыԁ аԁԇас. Сӧмын із улыԍ оз аԁԇы. Јома вітнан чојсӧ нуас гортас, шыбытас гӧбӧч гуас ԁај кутас вітыԍ лун нӧјтны ԁа ӧтчыԁ лун верԁны.
| |
| Із увса ныв гортас пырас, воԁас уԅны Аскінас сетчӧ Јома локтас. Аԁԇас нывтӧ паччӧр вывԍыԁ, боԍтас сіјӧс ԁај нуас гортас; гӧбӧч вылас аслас нылыскӧԁ ӧртчӧн і воԁтӧԁас. Ачыс пырас гӧбӧчас піԋсӧ зуԁјӧн зуԁјавны. Ныв кылас піԋ зуԁјалӧмтӧ Јомаыԁлыԍ ԁа сіјӧ нывкӧԁ местанас і вежԍас. Јома петас, боԍтас асԍыс нывсӧ ԁа зарԋі ԍура баба ныв-пыԃԃі і ԍојас сіјӧс. Сеԍԍа воԁас ԁај онмовԍас. Зарԋі ԍура бабалӧн нылыс ԋӧжјӧԋікӧн кыԋкі-каԋкі гӧбӧч вылыԍ
| |
| летчас ԁај пышјас. Јома саԃмас, віԇӧԁӧ — ԋекӧн ԋекоԁ абу. Ԋеԁыр-мыԍԏі каԅалас паԍкӧм ԍерԏіыс, мыј асԍыс нывсӧ ԍојӧма, зарԋі ԍура бабалӧн ныв пышјӧма, петас ԁај вӧтчыны кутас. Вӧтчас, вӧтчас ԁај нылыԁ і тыԁовтчас.
| |
| Матын туј ԁорын керка сулалӧ. Ныв сетчӧ. Керкаын пӧрыԍ пӧч пукалӧ. Кевмыԍны кутас пӧрыԍ пӧчлы, ԇеб-пӧ менӧ, кытчӧко, Јомаыԍ. Пӧрыԍ поч шуас: ԇебнытӧ-пӧ ме тенӧ ог вермы, сӧмын Ј&ӧмаыԍ пышјыны отсала. На-пӧ, со, теныԁ кујім тор: беԃ, зуԁ ԁа ԍір чуман. Кор Јомаыԁ суны кутас тенӧ, сащкы етіјӧ беԃсӧ муас. Пырыԍтӧм-пыр сен лоӧ ԍев сук вӧр Мӧԁыԍ кутас суӧԁны шыбыт зуԁтӧ. Лоӧ із гӧра. Којмоԁыԍ кутас суны, шыбыт ԍір чумантӧ лоӧ &сір ју. Ныв керкаыԍ петас, котӧртӧ воԇӧ, пышјӧ Јомаыԍ. Јома сы бӧрԍа... Пыр пыр суӧԁас. Ныв сащкас муӧ беԃ - лоӧ сук вӧр. Јома кашкӧ піԍкӧԁчӧ вӧрӧԁ. Ныв сек-кості воԇӧ пышјӧ. Ԁырӧн Јома вӧр пыр мунас, бара кутас вӧтчыны ныв бӧрԍа. Вӧтчас, вӧтчас ԁа ԇік-ԋін суны кутас нывтӧ. Ныв шыбытас мышкас зуԁ - лоӧ зев җуҗыԁ зуԁ гӧра
| |
| Пышјӧ ныв мыј вермӧмԍыс. Јома вӧтчӧ. Кыԇкӧ і зуԁ гӧратӧ вуҗӧма. Којмӧԁыԍ суӧԁны понԁас нывтӧ. Ныв ԍір чуман шыбытас - лоас ԍір ју. Ԍір ју ԁорын керка. Ныв пырас керкаӧ, меԁаԍас уҗавны. Ӧтчыԁ асылын летчас сіјӧ ԍір ју ԁорӧ ԁӧра мыԍкавны.
| |
| Мӧԁлапӧпас локтас Јома, кевмыԍӧ нывлы: "ныланӧј, ныланӧј, вуҗӧԁ менӧ!" Ныв ӧԏі ԁӧра помсӧ шыбытас Јомалы. Јома пукԍас сы вылӧ. Ныв кыскӧ. Мыјӧн Јома ју шӧрӧ воас, ныв тракԋітас ԁӧратӧ...
| |
| Јома турбыԉтчас, вӧјӧ ваӧ.
| |
| Ныв воан тујӧԁыс бӧр мунас гортас. Мамсӧ ԁа чојјассӧ мезԁас Јома кумыԍ, ԁа гӧбӧчыԍ. Сеԍԍа овмӧԁчасны ԍіԅім еԋа-ныла Јома ембурӧн. Ӧні олӧны-вылӧны.
| |
| | |
| Ԇоԇӧгјас - јуԍјас.
| |
| (Роч вылыԍ).
| |
| | |
| Олісны вылісны пӧрыԍ гозја. Налӧн вӧлі ныла піја. Баԏ-мам мӧԁӧԁчісны уҗ вылӧ. Мамыс кылӧ шуӧ нывлы: "мі мунам уҗавны, а те горт ов. Воктӧ ен еновт, ылӧ ԋекытчӧ ен мун. Бура кӧ олан, булкі вајам, выԉ сарапан вурам, чышјан ԋӧбам.“
| |
| Баԏ-мам мунісны. Нылкалӧн регыԁ вуні мамлӧн кывјас. Пукԍӧԁіс вокӧс ӧшіԋ улӧ луԁ вылӧ, а ачыс котӧртіс ворсны чеԉаԁјаскӧԁ. Гажміс нылка, воксӧ ԇікӧԇ вунӧԁіс
| |
| Ԁруг кыԍкӧ уԍкӧԁчісны ԇоԇӧгјас-јуԍјас, чапԋітісны ԃеԏінаӧс ԁа борԁ вылас кытчӧкӧ вӧрлаԋ і лебӧԁісны. Воіс нылыԁ вок ԁінӧ, вок абу. "Ој-јој-ој!" шуӧ: вокӧј нӧ менам кӧні?“ &Ускӧԁчіс корԍны. Ӧтарӧ-мӧԁарӧ котӧртлас — ԋекӧн вок абу. Чуксаԍӧ, горзӧ, вок оз шыаԍ. "Мыј кута керны? Мыј &вјԍтала мамјаслы?"
| |
| Котӧртіс ныв му вылӧ. Віԇӧԁӧ: ылын-ылын ԇоԇӧгјас-јуԍјас мытчыԍлісны ԁа ԍӧԁ вӧр сајӧ і вошіны. Ныв кывлывліс, ԇоԇӧгјас-јуԍјас-пӧ посԋі чеԉаԃӧс гуԍавлӧны. Чајтіс аԍԍыс воксӧ гуԍалӧмӧн жӧ ԁај котӧртіс на бӧрԍа.
| |
| Котӧртіс, котӧртіс, аԁԇіс — пач сулалӧ туј ԁорын. „Пачӧј, віԍтав кытчӧ ԇоԇӧгјас лебԅісны."
| |
| — „Ԍојыштан-кӧ менсым руԇӧг ԋаԋӧс - віԍтала".
| |
| — „Понԁа-тај руԇӧг ԋаԋ ԍојны, шобԁіыс гортын оз і ԍојԍы-а."
| |
| Пач ез віԍтав.
| |
| Ныв кӧтӧртіс воԇӧ. Аԁԇӧ - сулалӧ коз пу. "Коз пуӧј, коз пуӧј, віԍтав мем кытчӧ лебԅісны ԇоԇӧгјас".
| |
| „Ԍојан-кӧ менԍым коԉаозјӧс — віԍтала".
| |
| "Кыԇ, ог. Гортын прамӧј озјыс оз ԍојԍы-а.“
| |
| Коз пу бара ез віԍтав.
| |
| Воԇӧ котӧртіс ныв. Аԁԇӧ - јӧлӧн візувтӧ ју.
| |
| — „Јӧла јуӧј, кіԍеԉ ԁора јуӧј! — віԍтав кӧԏ те мем коԁарӧ ԇоԇӧгјас лебԅісны."
| |
| — „Ԍојыштан-кӧ менԍым кіԍеԉа јӧлӧс — віԍтала."
| |
| — Гортын шԉівкіаыс оз ԍојԍы-а “
| |
| Ԁыр еԍкӧ лоі котравны нывлы вӧрјасӧԁ ыбјасӧԁ ԋе шуԁталуныс-кӧ. Паныԁаԍіс сылы јӧж&. Ныв кӧсјіс чужјыны сіјӧс ԁа повԅіс ԅущкыԍӧмыԍ. Сеԍԍа јуаліс сылыԍ: „јожӧј, јожӧј, енӧ аԁԇыв кытчӧ ԇоԇӧгјас
| |
| лебԅісны.“
| |
| - „Со, есчӧ!" інԁіс јӧж. - Котӧртіс ныв. Аԁԇӧ - бергалӧ чіпан кок јылын керка. Керкаын пукалӧ зев міԍтӧм пӧрыԍ баба. Сы ԁінын лабічын зарԋі јаблӧкӧн ворсӧ вокыс.
| |
| Гуԍӧԋікӧн чој матыстчіс вок ԁінӧ, боԍтіс сіјӧс ԁа котӧрӧн гортлаԋ мӧԁӧԁчіс. Ԇоԇӧгјас сы бӧрԍа. „Кытчӧ і воштыԍны? Суасны-ӧԁ менӧ, суасны."
| |
| Візувтӧ кіԍеԉ ԁора јӧла ју.
| |
| — "Јуӧј, јуӧј! ԇеб јенмогыԍ менӧ!"
| |
| — „Ԍојыштан-кӧ менԍым кіԍеԉа јӧлӧс - ԅеба“
| |
| Мыј керны? быԏ ԍој.
| |
| Ју пукԍӧԁіс чоја-вокаӧс бужӧԁ бокӧ. Ԇоԇӧгјас јурвывтіныс лебԅісны, ез аԁԇывны чеԉаԃӧс.
| |
| Ныв петіс, „аԏԏӧ" шуіс јулы ԁа бара мӧԁӧԁчіс котӧртны. Ԇоԇӧгјас бӧр бергӧԁчӧмаӧԍ, локтӧны паныԁ. „Мыј керны? Вот матыԁ." Сулалӧ коз пу.
| |
| — „Бур пуӧј, коз пуӧј, ԇеб менӧ воккӧԁ!
| |
| — "Ԍојыштан-кӧ менԍым &коԉаӧзјӧс — ԇеба."
| |
| Ныв ԋещыштіс коԉаоз, ӧԁјӧҗык ԍоіс. Пу вевԏԏіс чеԉаԃӧс увјаснас ԁа лапјаснас. Ԇоԇӧгјас лебԅісны. Бара ез аԁԇывны чеԉаԃӧс.
| |
| Ныв петіс пу сајыԍ, нопјаліс вокӧс, котӧртіс туј-куԅа. Ԇоԇӧгјас каԅалісны најӧс, бергӧԁчісны вӧтчыны. Суны понԁісны. Борԁјасӧн нӧјтчӧны, кваԏітны кӧсјӧны вокӧс. Ыҗыԁ шуԁнаԁ бара нылыԁ мезԁыԍіс. Бурещ туј ԁорын сулалӧ пач.
| |
| „Пачӧј, шоныԁ пачӧј, ԇеб менӧ!"
| |
| "Ԍојыштан кӧ менԍым руԇӧг ԋаԋӧс - ԇеба." Ныв ӧԁјӧнҗык ԋаԋтор ԍујіс вомӧ, пыріс воккӧԁ пачӧ. Ԇоԇӧгјас гӧгралісны, гӧгралісны, горзісны, горзісны ԁај лебԅісны кушӧн.
| |
| Чоја-вӧка& петісны пачыԍ, котӧртісны гортӧ. Муртса пырісны керкаӧ, воісны і баԏ-мамыс.
| |
| | |
| ӦԈӦНА.
| |
| | |
| Олісны вылісны старік гозја. Налӧн вӧлі кујім пі ԁа ӧԏі ныв. Оласны ԁа оласны - мамыс кулӧ. Пӧлаԏ пеԉӧсас сіјӧс гуаласны. Сеԍԍа баԏныс кулӧ ԁа паччӧр пеԉӧсас гуаласны. Оласны ԁа оласны ԁа ԋаԋныс бырӧ. Ԋаԋа муӧ мӧԁӧԁчасны. Мунасны ԁа мунасны ԁа зарԋі кыԇ воас. Ӧԏі вок і шуӧ: „Ӧԉӧна чојӧ, ме татчӧ каја." — "Ен кај", шуӧ Оԉӧна: "кајан ԁа гажман, он сеԍԍа і летчы татчӧ.“ Вок шуӧ: „летча. летча.“ Кајіс сіјӧ пу вылӧ ԁа зев уна зарԋісӧ гылӧԁіс. Ӧԉӧна лы піԇӧс выјӧныс лоі. Сен сылы гажа кажітчіс ԁај шуӧ: „ме, бара, Ӧԉӧна чојӧ, ог летчы таԍ!" Оз і летчы. Бӧрԁіг-тырјі кык вок ԁа чој воԇӧ мӧԁӧԁчасны.
| |
| Мунасны, мунасны ԁа езыԍ кіԉԉа кыԇ воас. Мӧԁ вок шуӧ: "Ӧԉӧна чојӧј, - ме татчӧ каја.“ "Ен кај,“ шуӧ Ӧԉӧна. Кајан ԁа вокыԁ-моз бара сетчӧ коԉтчан". Вок шуӧ: „ог, ог. Бӧр летча." Кајас сіјӧ пу вылӧ, Ӧԉаналы езыԍ гылӧԁас гырԇа выјӧныс. Гажа пу вылын кажітчас воклы, сіјӧ сеԍ оз летчы. Кыкӧн чоја-вока коԉӧны, бӧрԁіг-тырјі воԇӧ мӧԁӧԁчасны. Мунасны мунасны ԁа воклӧн горшыс кутас коԍмыны. Мӧс коктуј паныԁаԍас. Вок шуӧ: „Оԉӧна чојӧј, ме татыԍ јуа.“ „Ен ју,“ шуӧ Ӧԉӧна: "ԉукаԍны кутан.“ Мунасны, мунасны ԁа вӧв коктуј воас. "Ӧԉӧна чојӧј, ме татыԍ јуа!" Ен ју, вӧв лӧан ԁа чужјаԍны ԁа куртчаԍны кутан." Бара-на оз ју. Воԇӧ мунасны. Сеԍԍа вок вӧзјыԍас Ӧԉӧналыԍ бокӧ кежавлыны. Кежалігас сіјо меж коктујыԍ ватӧ і јуас. Оԉӧна ԁінӧ петас ԁа „Ӧԉӧна чојӧ, „ба". Ӧԉӧна чојӧ, „ба“.
| |
| ,.Мыјла-нӧ, коԋӧрӧј, јуін, ен кывзы менԍым. Со-ӧԁ, межӧ пӧрӧмыԁ!“
| |
| Ӧԉӧна межкӧԁ воԇӧ мунасны. Мунасны, мунасны ԁа лыс улӧ шојтчыны пукԍасны. Сен ӧксы піјан ԁа бајар піјан ԇоԉԉаԍӧны-мачаԍӧны. Ӧԉӧна ԍывны горӧԁас:
| |
| Ӧксы піјан ԇоԉԉасӧны, ԇоԉԉаԍӧны,
| |
| Бајар піјан мачаԍӧны, мачаԍӧны.
| |
| Мачыс мунӧ віт кар јывті, віт кар јывті,
| |
| Ԇоԉԉыс мунӧ квајт кар јывті, квајт кар јывті.
| |
| Ме воԇӧ-тај оз уԍ, оз уԍ.
| |
| Поԁ улӧј-ӧԁ постӧм, постӧм,
| |
| Јурвылӧј-ӧԁ вевттӧм, вевттӧм,
| |
| Орԁӧсӧј-ӧԁ стынтӧм, стынтӧм.
| |
| Рытыв тӧлыс-ӧԁ тӧлӧԁӧ, тӧлӧԁӧ,
| |
| Асыв тӧлыс-ӧԁ жбырӧԁӧ, жбырӧԁӧ,
| |
| Лун тӧлыс-ӧԁ быгӧԁӧ, быгӧԁӧ,
| |
| Вој тӧлыс-ӧԁ кынтӧ, кынтӧ.
| |
| Ӧксы піјан ԁа бајар піјан кывзасны, кывзасны, ԁај шуасны: „кӧԁі-нӧ тащӧм лӧԍыԁасӧ ԍылӧ, ваі корԍамӧ! Корԍасны, корԍасны - оз ԍур. Аскінас најӧ бара сетчӧ локтасны ԇоԉԉаԍны-мачаԍны. Ӧԉӧна горӧԁас ԍывны:
| |
| | |
| Ӧксы піјан ԇоԉԉаԍӧны, ԇоԉԉаԍӧны,
| |
| Бајар піјан мачаԍӧны, мачаԍӧны...
| |
| | |
| Ӧксы піјан бајар піјанкӧԁ шенԅӧны, коԁі-нӧ-пӧ тащӧм лӧԍыԁасӧ ԍылӧ, кӧн-нӧ сіјӧ ачыс. Бара завоԃітчасны корԍны. Корԍаԍны, корԍасны ԁај аԁԇасны. — Мыј-нӧ те, Ӧԉӧна, тащӧм лӧԍыԁсӧ ԍылан? Ӧԉӧна повԅас шуӧ: „ме?!" Ӧксы пі шуӧ: „ме сајӧ он мун?“ Бајар пі шуӧ: „ме сајӧ он мун?“ .Чӧвлы," шуӧ Ӧԉӧна: „ме абу отнам; менам меж ем. Сіјӧс-кӧ кӧсјыԍанныԁ шобԁі јӧртӧԁ ԁорын ԁа ма јукмӧс ԁорын віԇны -муна." Ӧксы пі шуӧ: „віԇам-ԋін еԍкӧ сіјӧ-ԁа.“ „Јешшӧ-ӧԁ менам чуԋкыщ ем. Коԁныԁлӧн сы пыр мунас ԋӧвјыԁ, сы сајӧ і ме муна." Чуԋкыщ лӧԍӧԁас. Бајар пі ԋӧвјыштас оз веԍкав, бокӧ мунӧ. Ӧксы пі ԋӧвјыштас — шӧрас веԍкалас. Ӧксы пі сајӧ мунас Ӧԉӧна. Межӧс јӧртасны шобԁі јӧртӧԁ ԁорӧ ԁа ма јукмӧс ԁорӧ. Зев бура овмӧԁчасны ічмоԋ гозја.
| |
| | |
| Ԉок чојјас.
| |
| | |
| Оліс выліс креԍԏаԋін. Сылӧн вӧлі кујім ныв. Мӧԁӧԁчісны најӧ оз вотны. Баԏыс і шуӧ: „Коԁлӧн вотчан чуманыԁ меԁ воԇ тырӧ, сылы ԋӧба выԉ чышјан!“ Вотчасны, вотчасны ԁа ічӧт &чӧјлӧн наберушкаыс віт озјӧн і тырӧ, ыҗыԁ чојаслӧн оз тыр. Летчасны гортас. Баԏыс ічӧт чојлы ԋӧбас выԉ чышјан. Аскінас бара кајасны вотчыны. Баԏыс шуас: коԁлӧн-пӧ меԁ војԁӧр ԁозныԁ тырӧ — ԋӧба шушун ԁӧра. Ічӧт чојлӧн вотчан чуманыс бара меԁ воԇ тырӧ. Гырыԍјас вежавны кутасны, сеԍԍа ԍорԋітчасны ԁа ічӧт чојсӧ і віјасны. Гу перјасны, гуаласны сетчӧ. Аԍныс летчасны гортӧ. Гортын баԏ-мамлы віԍталасны: ічӧт чојным-пӧ коԉтчіс чумансӧ тыртны, нуӧԁім пӧ-ԁа ез летчы міјанкӧԁ. Баԏ-мам віԁчыԍасны, віԁчыԍасны, ічӧт ныв оз во. „Воші-пӧ, тыԁалӧ, вӧрӧ.“ Сеԍса жаԉітыштасны ԁа і вунӧԁасны.
| |
| Мӧԁ во тулыснас мунісны вӧрӧԁ ԋінкӧм вӧчыԍјас. Пукԍісны ныв гу вылӧ шојтчыны. Ныв гу вылын гум быԁмӧ. Шојтчіг мозыԁ вӧчісны најӧ, гумԍыԁ пӧԉан. Пӧԉаԍӧны ԁа шенԅӧны, гум ԍылӧ.
| |
| Мі-пӧ вӧрӧ мунім
| |
| Кујім чој оз вотны;
| |
| Менӧ чојас віісны,
| |
| Кӧԇыԁ гуӧ ԍујісны...
| |
| Шенԅӧны ԋінкӧм вӧчыԍјас. Сеԍԍа боԍтісны пӧԉан, мунісны ԍіктӧ. Пырісны кујім ныв орԁӧ і віԍталӧны: аԁԇім пӧ вӧрыԍ гу, гу вылас быԁмӧма гум, вӧчім пӧ гумԍыс пӧԉан, пӧԉан-пӧ ачыс ԍылӧ. Сеԍԍа понԁісны пӧԉанӧн ворсны. Пӧԉан ԍылӧ:
| |
| | |
| Мі пӧ вӧрӧ мунім
| |
| Кујім чој оз вӧтны:
| |
| Менӧ чојјас, віісны,
| |
| Кӧԇыԁ гуӧ ԍујісны...
| |
| | |
| Кыліс ԍылӧм чојјаслӧн баԏыс ԁа ырс бӧрԁԇіс. Сеԍԍа пӧԉан ԋінкӧм вӧчыԍ кіыԍ ԋещыштіс, җоҗ берԁӧ швачкіс пӧԉаныԍ ныв четчыштіс, баԏлӧн ічӧт нылыс. Баԏлы нылыс віԍталіс, кыԇі сіјӧс ыҗыԁ чојјас вӧрын віісны, гуӧ ԍујісны. Баԏ скорміс гырыԍ нывјас выло ԁа вӧтліс гортыԍ ас ԋаԋ вылас.
| |
Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.