|
|
(не показаны 262 промежуточные версии 4 участников) |
Строка 1: |
Строка 1: |
| К. Н. Беркова
| | Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин. |
| ВІԀЧЫԌӦЈ ԀА БУРԀӦԀЧӦЈ ԈОКВІԌӦМЫԌ
| |
| | |
| Роч-вылыԍ коміӧн лӧԍӧԁіс Т. Наԃејева
| |
| СССР-са-јӧзјаслӧн Шӧрса-ԋіга-леԇан-ін
| |
| Мӧскуа—1927-во
| |
| 2.000
| |
| Ԉоквіԍӧмыԍ јӧзлы уна-омӧԉ.
| |
| | |
| Ԉоквіԍӧм зев-омӧԉј зев-пеж-віԍӧм. Ӧԏі-јӧзоланін му-вылын абу, кӧні сіјӧ оз сіԍты јӧзӧс. Роч-муын сіјӧ паԍкалӧма важӧн-ԋін. Вывті-јона-разӧԁчіс меԁ-бӧрја коԍјас-бӧрын—ԋеметскеј ԁа гражԁанскеј-војнајас-бӧрын. Куш-ӧԏі-Мӧскуаын 1922-ԁ-воын ԉоквіԍӧмӧн віԍӧмаӧԍ 38000 морт.
| |
| А мынԁа тащӧм-віԍыԍыс став Сӧвет-респубԉікајасас! Тамбовса, Саратовса, Пензаса, Вороԋежса губерԋајасын емӧԍ быԁса-ујезԁјас ԉоквіԍӧмӧн віԍӧны јӧзыс. Тајӧ-губерԋајасас емӧԍ вӧлӧԍтјас, кӧні ӧԏі-морттӧг, пузчужӧм-кагаԍаԋ кітӧм-коктӧм-пӧчӧԇ, ставныс ԉоквіԍӧмӧн віԍӧны. Сещӧм-вӧлӧԍтјассӧ ԋімтӧны „Чангыԉныр-ԍіктӧн“ (ԃеревԋа ,,Курноска“). Сіјӧ сы-вӧсна, мыј ԉоквіԍӧмајаслӧн ныргӧчыс сіԍмӧ, нырыс чангыԉтчӧ. Ԉоквіԍӧмӧн віԍӧны оз сӧмын міјан-муын, віԍӧны і мукӧԁ-госуԁарствојасын, нӧшта јонҗыка міјанын-ԁорыԍ. Франтсіјаын ԁасӧԁ-јукӧн-јӧзыс віԍӧ ԉоквіԍӧмӧн. Нӧшта сені быԁ-ԍо-морт-пыщкыԍ ԋеԉа-
| |
| мыныс кулӧ ԍӧлӧм-віԍӧмыԍ, јурвем-віԍӧмыԍ, ты-мус-віԍӧмыԍ ԁа вӧрк-віԍӧмыԍ. Став-тајӧ-віԍӧмыс ԉоквіԍӧмӧн-віԍӧм-помыԍ. Ԋеметс-стоԉітсаын, Берԉін-карын, быԁ-ԍо-морт мужщіна-пыщкыԍ кыԅыс ԉоквіԍӧма. Беԉгіјаын сіԇ-жӧ: 1922-ԁ-воын ԉоквіԍӧмӧн-віԍыԍ сені вӧлӧма міԉԉонҗын морт, а Беԉгіјаыс-ӧԁ ачыс зев-ічӧԏік-госуԁарство. Та-ԍерԏі со мі аԁԇам, кущӧм јона паԍкалӧма ԉоквіԍӧм быԁлаын.
| |
| Міјанын, Комі-муын, зев-жӧ јона сіјӧ паԍкалӧма. Колӧ сіјӧс бырӧԁны. Тајӧ-ԋігаас гіжӧма, кущӧм-уна-ԉоктор мортлы ԉоквіԍӧмыс вӧчӧ. ІЦӧщ тані гіжӧма, кыԇі колӧ сыыԍ віԁчыԍны. Тајӧ-ԋігасӧ колӧ быԁ-комі-мортлы лыԃԃыны. Кор мортыс гӧгӧрвоас став-ԉоксӧ ԉоквіԍӧмыԍ, кутас сыыԍ віԁчыԍны.
| |
| Ԉоквіԍӧм зев вуҗыԍ. Быԁ-вуҗана-віԍӧм лоӧ зев-посԋіԃік-гагјасԍаԋ. Ԉквіԍӧм сещӧм-жӧ посԋіԃік-гагјасԍаԋ паԍкалӧ.
| |
| Ԉоквіԍӧм-гаг-кӧ веԍкалас морт-јајӧ—рӧԁмас, паԍкӧԁчас сетчӧ, леԇас зев-јон јаԁ. Сіјӧ јаԁыс і сіԍтӧ морттӧ.
| |
| Ԉоквіԍӧм-гагјасӧс поԅӧ аԁԇыны віԍыԍ-морт орыԍ, ԁуԉԉыԍ, сітыԍ. Сӧмын најӧ сещӧм-посԋіԃікӧԍ, куш-ԍінмӧн, ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧ-пыр-віԇӧԁтӧг, он аԁԇы. Сещӧм-ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧјассӧ лӧԍӧԁӧма ыргӧн-трубкајасӧ, ставнас шуԍӧны мікроскопӧн. Ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧјасыс віԇӧԁантортӧ вермӧны ыҗԁӧԁны ԍурс-пӧв, ԁас-ԍурс-пӧв. Ԉоквіԍӧмалыԍ-кӧ боԍтан вір-војтсӧ,
| |
| мавтан сіјӧн торја-ԍԏеклӧтор, коԍтан сіјӧс, сеԍԍа мічӧԁан (краԍітан) аслыс-пӧлӧс краскаӧн ԁа понԁан віԇӧԁны мікроскопӧн, аԁԇан: ԍԏеклӧтор-вылас лоӧны віԋт-моԁаа ԉібӧ пробка-перјалан-штопор-моԁаа вӧсԋіԃік суԋіспом-коԃјас. Сіјӧ-суԋіспом-коԃјасыс і ем ԉоквіԍӧм-гагјасыс. Віԋт-коԃ-моԁаысла најӧс шуӧны ԍпіракетаӧн.
| |
| Тащӧм-вывті посԋі-гагјассӧ шуӧны мікробјасӧн. Најӧ бус-чірыԍ-на ічӧтӧԍ. Бус-чірјасыԁ шонԁі-југӧр-воԇын тыԁалӧны, а мікробыԁ оз. Ыҗыԁӧ ԉібӧ ва-војт, а сетчӧ. уна-міԉԉон мікроб тӧрӧ, сещӧм најӧ посԋіӧԍ. Мікробјас олӧны быԁ-ваын, муын, сынӧԁын, морт-тушаын, ԍојан-јуанын, морт-шојјасын, скӧт-вылын, быԁ-ԍікас кӧԇа-
| |
| | |
| I ԍер. Мікроскоп.
| |
| | |
| -быԁтас-вылын. Сӧмын мі, вывті-посԋіԁысла, ог аԁԇӧј најӧс, ог аԁԇӧј налыԍ ԉок-вӧчӧмсӧ.
| |
| Веԍкаласны мікробјасыԁ морт-пыщкӧ ԁај віԍмӧԁасны сіјӧс. Таԇі віԍмӧны: біавіԍӧмӧн, коԉераӧн, піԍкіӧн, чакоткаӧн.
| |
| | |
| 2-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-гагјас.
| |
| | |
| Емӧԍ і колан-мікробјас, шуԅӧԁчыны. Рокӧсын ԁа гушщаын најӧ тырыс. Натӧг, еԍкӧ, ԋаԋтӧ ԋемторјӧн лоі шуԅӧԁны, шомјӧвтӧ вӧчны.
| |
| Емӧԍ му-кујӧԁалыԍ-мікробјас. Сӧмын тајӧ-ԋігаас колан-мікробјас-јылыԍ мі ог кутӧј ԍорԋітны. Віԍталамӧ сӧмын ԉоквіԍӧм-мікробјас-јылыԍ, ԍпірокетајас-јылыԍ.
| |
| Ԉоквіԍӧм-гаг—мікроб—олӧ морт-вірын, ԁуԉԉын, ԋылӧԁын (пӧԍын), кыԇі шуасны, морт-сӧкын,
| |
| Ԉӧквіԍӧма-морт-паԍкӧмыс, таԍті-паԋыԍ ԁа мукӧԁыԍ колӧ повны, ԉакԍӧмаӧԍ-кӧ најӧ сіјӧ уԉ-вірӧн, орӧн ԉібӧ ԁуԉԉӧн. Коԍмӧмаӧԍ-кӧ-ԋін најӧ—шуам, суткі-бӧрын најӧн-вӧԃітчӧм-мыԍԏі—секі повны наыԍ ԋемтор: секі гагја-
| |
| | |
| 3-ԁ. ԍер. Ԉоквіԍӧм-ԁој јанԇімын.
| |
| | |
| сыс щӧщ-жӧ-ԋін коԍмӧмаӧԍ. Мортыԁ віԍмӧ сӧмын секі, кор сы-вылӧ ԉібӧ сы-пыщкӧ веԍкалас ловја-гаг. Кокԋіа ԉоквіԍӧмыԁ вуҗӧ окаԍігӧн ԉібӧ ԉоквіԍӧмалыԍ паԍкӧмсӧ ԁа таԍті-паԋсӧ мыԍкігӧн.
| |
| Чакоткалӧн, піԍкілӧн, скарлаԏінлӧн, ԉаты-віԍӧмлӧн (кор) гагјасыс олӧны веԍіг сынӧԁын. Сы-вӧсна најӧ вермӧны пырны морт-пыщкӧ.
| |
| вомӧԁыс, лолалігас; вермӧны пукԍыны сы-вылӧ ветлӧԁлігас. Мортыс-кӧ віԍлӧс, ԉібӧ кӧнкӧ-кӧ сылӧн гыжна ем, сіјӧ секі віԍмас-ԋін.
| |
| Ԉоквіԍӧм-гагјас сынӧԁын абуӧԍ, оз вермыны најӧ сені овны: коԍмӧны буспыщкас. Сы-вӧсна сынӧԁыԍ најӧ оз вермыны шеԁны.
| |
| Ԉоквіԍӧм міјанлы шеԁӧ гыжтујјасӧԁ, вунԁыԍӧмінјасӧԁ, луԁік-тӧрӧкан-куртчӧмінјасӧԁ. Вунԁыԍӧм, куртчалӧм, гыжна-тујјас міјан оз быравлы. Пыр најӧ емӧԍ кокын, вом-пыщкӧсын, кынӧмын чорыԁ-ԍојанјас-бӧрын.
| |
| Віԇӧԁламӧ ӧні, кыԇі јӧз віԍмӧны ԉоквіԍӧмӧн.
| |
| | |
| Ԉоквіԍӧмӧн-віԍмӧмјас-јылыԍ.
| |
| | |
| Кыԇі, еԍкӧ, ԉоквіԍӧмыс ԇоԋвіԇа-мортыслы шеԁӧ? Ԉоквіԍӧм-гаглы морт-пыщкӧ-пырӧмыԍ ԁон мынтыны оз ков. Сіјӧ пырӧ сетчӧ быԁ-ногыс, Меԁ-кокԋіа ԍурӧ гозја-моз-уԅлігӧн. Таԇі віԍӧмыс лоӧ јанԇімԍаԋ. Віԍыԍ-морт-јанԇім-ԁојыԍ гагјыс вуҗӧ ԇоԋвіԇа-морт јанԇімӧ. Ԇоԋвіԇа-мортыслӧн-кӧ јанԇімас гыжнајас емӧԍ, гагјыс веԍкалӧ сетчӧ, овмӧԁчӧ сені. Вежон-кык-кујім-мыԍԏі ԉоквіԍӧм - гаг-вуҗӧм-бӧрԏіыс гыжнаын лоӧ чорыԁ-гӧрӧԁ-коԃ, аԋкыщ- ыҗԁа-кымын. Сеԍԍа гӧрӧԁ-вывԍыс кучікыс шԉувӧ, коԉӧ чорыԁ-ԁоргӧгӧра, чорыԁ-пыԁӧса гӧрԁоват-ԁој (јазва), шуԍӧ чорыԁ шанкрӧн (тверԁыј шанкр).Тајӧ-ԁојыс унҗыкыԍсӧ оз ԁојмы ԋі оз луԁ
| |
| Унаыԍ віԍыԍјасыс оз і каԅавлыны віԍмӧмнысӧ. Сы-бӧрын сеԍԍа регыԁ мортыслы пакјасас леԇалӧ ԁојмытӧм-ԋерӧԁјас. Посԋіԃік, ԋебыԃік-ԋерӧԁјасыԁ, еԍкӧ, быԁ мортлӧн ем-ԁа, ԇоԋвіԇа-мортыԁлӧн кучік-пыщтіыс кіулаԁ најӧ оз тӧԁчыны.
| |
| 4-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-ԁоі (јазва).
| |
| Віԍмӧм-ԁој-пыԁӧсԍыс-кӧ вунԁыштан ічӧԏік кучік-коԃ тор, віԇӧԁлан сы-вылӧ ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧ-пыр, аԁԇан ԉоквіԍӧм-гагјасӧс. Сіԇкӧ, вежон-кык-кујім віԍмӧм-мыԍԏі ԉоквіԍӧм-гагјаслӧн позјыс лоӧ ԁојыԁ. Вежон-кык-кујім ԉок-
| |
| віԍӧм, ԁојын-кынԇі, туша-куԅтаын ԋекытӧні абу. Віԍыԍ, кыԇі шуім-ԋін воԇын, оз тӧԁ асԍыс-віԍӧмсӧ: уҗалӧ, ԍојӧ-јуӧ воԇԇа-моз-жӧ. Ԉоквіԍӧм оз сӧмын гозја-моз-уԅ-
| |
| | |
| 5-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-ԁој вомпыщкӧсын.
| |
| | |
| лігӧн шеԁ. Сіјӧ кӧвјаԍӧ мортлы уна-ногӧн. Кокԋіԁа вуҗӧ окаԍігӧн. Секі чорыԁ шанкрыс парјаԁ лоӧ. Вуҗӧ таԍтіԍаԋ, паԋԍаԋ, віԍыԍ-бӧрын пуан-ваӧн-мыԍкавтӧг-кӧ вӧԃітчан најӧн. Секі чорыԁ шанкрыс вермас лоны вомпыщкӧсаԁ, парјын, кывјылын, піԋанын. Вермас віԍӧмыԁ кӧлаԍны пывԍігӧн ԉібӧ ас-могаԍігӧн, пукалӧма-кӧ сіјӧ-местаас віԍыԍ
| |
| ԁа војтӧԁӧма сетчӧ ас-ԁојԍыс орсӧ. Верман віԍмыны шырԍігӧн, шыранԍаԋыс, оз-кӧ шырыԍыс чышкы сіјӧс косӧԇ ԉоквіԍӧмаӧс шырӧм-бӧрын. Вуҗӧ ӧԏі-таԍтіыԍ-віԍыԍкӧԁ-ԍојігӧн, ӧԏі-куԅчышјанӧ чышкыԍігӧн, ӧԏі-воԉпаԍын уԅлігӧн, ӧԏі-чігарка курітігӧн. Пузчу-
| |
| | |
| 6-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-ԁој парјын.
| |
| | |
| жӧм-кагаԍаԋ віԍӧм вермӧ вуҗны сіјӧс ԋоԋӧԁыԍыслы. Чорыԁ шанкрыс секі лоӧ сіјӧ ԋоԋ-јурјасын. Ԁокторјаслы ԉоквіԍӧмајаслыԍ ԁојсӧ-віԁлалігӧн віԍӧмыс вуҗлывлӧ, бабкајаслы—ԉоквіԍӧма-бабајаскӧԁ-вӧԃітчігӧн; вурԍыԍјаслы—јемјасԍаԋ, булавкајасԍаԋ. Најӧ мукӧԁ-ԁырјіыс ӧтпырјӧ уна-јем ԉібӧ булавка вомас
| |
| боԍтӧны, сеԍԍа, кор ештас уҗыс, бӧр пуктасны најӧс ӧтчукӧрӧ. Ԇоԋвіԇа-вурԍыԍ-кӧ віԍыԍ-бӧрын боԍтас вомас булавкатӧ, лоӧ сені чорыԁ шанкр. Ԉоквіԍӧма-мам-баԏԍаԋ ԉоквіԍӧма-кага чужӧ. Віԍыԍ-чеԉаԃјас зев ӧԁјӧ ԁа кокԋіа разӧԁӧны віԍӧмјастӧ: чачајасӧн, ворсігӧн. Унаыԍ пӧрыԍ-јӧз кывјывнаныс ԍінмыԍ јог перјавлывлӧны. А он-ӧԁ-тӧԁ, кущӧм
| |
| | |
| 7-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-ԁој ԍінмын.
| |
| | |
| сіјӧ морт: ԇоԋівіԇа аԉі абу. Јог-перјыԍыԁ зев-кокԋіа кывнас вермас ԍујны ԍінмаԁ ԉоквіԍӧм-гаг, быԏԏӧ, ԃерт, ачыс-кӧ сіјӧ ԉоквіԍӧма. Сылы јог-перјӧмыԍ ыҗыԁ-аԏԏӧ шуасны, а оз тӧԁны, кущӧм-ыҗыԁ-ԉок вӧчіс: гагјыԁ зев ічӧт ԁа ԁојԁтӧмысла ԍінмаԁ-веԍкалӧмыс оз кыв. Пемыԁ-ԃеревԋајасаԁ пӧшԏі пыр кага-бӧрԁігӧн вомас ԍујӧны куртчалӧм-руԇӧгԋаԋ рузум-пыщкын. Уна-кӧԅајева-ӧԁ оз тӧԁны
| |
| ԇоԋвіԇа-абу налӧн кагавіԇыԍыс. Ԉоквіԍӧма-кӧ сіјӧ, рузумԋоԋыскӧԁ-щӧщ аслас ԁуԉнас вермас ԍујны кагаыслы асԍыс-ԉоквіԍӧмсӧ. Нӧшта ӧбраз-окалігӧн унаыԍ вуҗлывлӧ ԉок-
| |
| | |
| 8-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-кіԍԏӧԁ мышкуын.
| |
| | |
| віԍӧмыԁ. Вічкоаԁ јӧзыԁ уна волӧ, быԁ-ԍама-ԍікасыс: ԇоԋвіԇаыс і віԍыԍыс. Віԍыԍыԁ окыштас ӧбразтӧ ԉібӧ кресттӧ, коԉас сетчӧ ԉоквіԍӧм-гагсӧ. Сы-бӧрын сеԍԍа сіјӧ-жӧ-места
| |
| окыштас ԇоԋвіԇа-морт ԁај віԍмас. Нӧшта-на уна-ногӧн вермӧ вуҗны ԉоквіԍӧмыԁ, ставсӧ татчӧ гіжны он вермы, оз тӧр ԋігаас.
| |
| Кӧԏ-кущӧм-ногӧн мортыԁ віԍмас ԉоквіԍӧмӧн, ԉоквіԍӧм-ԁојыс лоӧ војԁӧр сетчӧ, кытчӧ вуҗас ԉоквіԍӧм-гагјыс.
| |
| Ԉоквіԍӧмајас зев-уна быԁлаын. Быԁлаӧ најӧ разӧԁӧны асԍыныс віԍӧмнысӧ. Ԉоквіԍӧм вуҗӧмыԍ мі огӧ кутӧ сещӧма повны, кутам-кӧ тӧԁны, кыԇі сіјӧ вуҗӧ. Секі мі аԍным кутам сыыԍ віԁчыԍны. Мі ӧні уна-тор-на ог тӧԁӧ, сы-вӧсна унаыԍ ԍурлывлам капканӧ, унаыԍ аслыным аԍным корԍам віԍӧмсӧ.
| |
| Унаӧн шуӧны, ԉоквіԍӧм-пӧ лоӧ сӧмын гозјӧн-уԅлігӧн. Сіјӧ абу ԇік сіԇі. Воԇынҗык міјан гіжӧма-ԋін лоі кымын-ногӧн сіјӧ вермӧ вуҗны. Ԃеревԋајасын ԉоквіԍӧмыԁ гозјӧԁчӧм-помыԍ шоч. Сетчӧ вајӧны сіјӧс сӧмын карын-уҗалыԍјас ԁа салԁатјас. Віԍыԍјасыԁ уԅасны гортаныс гӧтырыскӧԁ ԉібӧ нывјаскӧԁ,—віԍмӧԁасны најӧс. Наԍаԋ сеԍԍа віԍӧмыԁ воԇӧ понԁас паԍкавны: кіаԍігӧн (зԁоровајтчігӧн), ӧтлаыԍ-ԍоіг-јуігӧн, ӧтлаын-олігӧн. Гозја-моз-уԅігӧн-віԍмӧм ԃеревԋаын ԁас-віԍмӧмын сӧмын ӧԏі, мукӧԁыс— ӧкмысыс — мукӧԁ-ногӧн-віԍмӧм (абу гозјӧԁчылӧмыԍ). Гырыԍ-карјасын кыз-віԍмӧмыс лоӧ гозјӧн-уԅлӧмыԍ, меԁԍа-јона пубԉішнеј-керкајасын.
| |
| Ԉоквіԍӧмӧн-віԍӧм.
| |
| | |
| Кыԇі-нӧ ԉоквіԍӧмыс віԍӧԁӧ?
| |
| Ԉоквіԍӧмӧн-віԍӧм быԁӧнлӧн мунӧ ӧтмоза. Віԍмӧм-мыԍԏі пыр-жӧ поԅӧ віԍтавны мыј лоӧ віԍыԍкӧԁ (оз-кӧ, ԃерт, бурԁӧԁчы) воԇӧ.
| |
| Ввајт-кӧкјамыс-вежон-мыԍԏі& віԍмӧм-бӧрын ԉоквіԍӧм-гагјас петӧны позԍыныс (ԁојыԍ—чорыԁ шанкрыԍ) морт вірӧ. Сіјӧ сеԍԍа разӧԁӧ најӧс став-туша-куԅаыс. Віԍӧмыс ӧні оз-ԋін ло сӧмын ӧԏілаын, а раԁӧм, туша-куԅтаас. Шуӧны, віԍӧмыс-пӧ мӧԁногаса-ԋін. (Ԁојас-олӧмыс лоӧ первој-ногас.) Віԍмӧм секі тӧԁчыны-ԋін понԁас: віԍыԍ оз вермӧԁчы—сылӧн јурыс віԍӧ, пыр быԏԏӧ муԇӧма, кокԋіԃіка кынтыштӧ—јірмӧг, гӧлӧсыс ԍібԁӧ. Уналӧн јурԍіыс уԍӧ. Вомпыщкӧсас, кывјас, јанԇімас ԁа тушаас кіԍтӧ. Мышкуас, морӧсас, кі-кокас ԁа чужӧмас кіԍтӧмыс овлывлӧ уна-пӧлӧс: мукӧԁ-ԁырјіыс зев-посԋіԃік-алеј-чутјас, мукӧԁ-ԁырјіыс ора, угрі-коԃ, ԉібӧ лӧм-коԃјас. Сіјӧ-кіԍтӧмыс оз луԁ ԋі оз ԁојмы. Чорыԁ-шанкртӧ-моз-жӧ уна-віԍыԍ оз і тӧԁлы сіјӧс, ԉібӧ кӧԏ-і тӧԁласны, шуасны сіјӧс пӧрӧс-віԍӧмӧн ԁај ставыс. Таԇі-со ԉоквіԍӧмыԁ, ылӧԁліг-моз, боԍтӧ морттӧ ас-кіпоԁ-улас.
| |
| Тајӧ-кіԍтӧмјаскӧԁ-щӧщ лоалӧны уԉалан-кіԍтӧԁјас. Вомпыщкӧсын, јанԇімын, ԋоԋ-увјасын, пакын ԁа кыԋаувјасын посԋіԃік ва-боԉјас-коԃ лоӧны,
| |
| Тащӧм-уԉалан-кіԍтӧԁԍаԋыс віԍӧмыс меԁ-јона вуҗӧ.
| |
| Зев-кокԋіа вуҗӧ ԉоквіԍӧм јеҗыԁ-чут-коԃјасыԍ. Најӧ петӧны ӧтпырјӧ уԉалан-кіԍтӧԁкӧԁ. Јеҗыԁ-чутјас лоалӧны парјын, піԋанын,
| |
| | |
| 9-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-кіԍԏӧԁ јурын.
| |
| | |
| вомпыщкӧсын ԁа горшын. Секі віԍыԍкӧԁ ԋінӧм-вылӧ оз ков ӧԏі-таԍті-паԋыԍ ԍојны. Ӧԏі-ԁозјыԍ јуны. Он-кӧ секі кут віԁчыԍны, віԍӧмыс пырыԍ-пыр вуҗас теныԁ,
| |
| Вежон-3-4-мыԍԏі ԉоквіԍӧм-кіԍтӧԁ бырӧ. Віԍыԍ-кӧ еновтчас, оз кут бурԁӧԁчыны, кымынкӧ-тӧлыԍ-мыԍԏі сіјӧс выԉыԍ кіԍтас, ԁа зев чорыԁа. Мӧԁыԍ-кіԍтӧмыԁ зев-ԁыр олӧ: во-кык, кујім, мукӧԁ-ԁырјіыс нӧшта ԁырҗык.
| |
| Сіјӧ-каԁын віԍыԍлӧн унаыԍ горшыс віԍлӧ, гӧлӧсыс ԍібԁӧ, мукӧԁ-ԁырјіыс ԇікӧԇ сіјӧ бырӧ. Јурԍіыс уԍӧ, јурыс кушмӧ. Чорыԁ насмука ԁыр-кежтӧ боԍтӧ. Ԍінмыс віԍмӧ.
| |
| Мыј-жӧ лоӧ віԍыԍкӧԁ воԇӧ?
| |
| Воԇӧ-віԍӧм лоӧ ас-сајаԁ. Ԉоквіԍӧмыԍ поԅӧ ԇікӧԇ бурԁӧԁчыны: ем сыыԍ зев-бур, јон-ԉекарствојас. Віԍыԍлы-кӧ колӧ ԇоԋвіԇалун, ԁа бурԁӧԁчыны-кӧ понԁас сіјӧ ԁоктор-орԁын—бурԁас. Ԋімвіԇыԍјас-орԁын ԁа тӧԁыԍјас-орԁын бурԁны сіјӧ оз вермы. Најӧ сӧмын ылӧԁласны віԍыԍтӧ, пӧрјӧԁласны сылыԍ унҗык-ԍӧм ԁа коԅінјас, а ԇоԋвіԇалунсӧ јонҗыка торкасны. Кымын-воԇ віԍыԍыԁ кутчіԍас ԁоктор-ԁінӧ, сымын-ӧԁјӧ бурԁас сіјӧ.
| |
| Сӧмын сіјӧ і ыҗыԁ-матыс: оз быԁӧн регыԁӧн завоԃітны бурԁӧԁчыны. Ӧԏілы пыр ԋекор—кущӧмкӧ-уҗјас торкӧны; мӧԁлы-віԍӧмыс веԍкоԃ, меԁ віԍӧ-кӧ; којмӧԁлы—јанԇім: кущӧм-ԋін ԁоктор-ԁінӧ-мунӧм, меԁ-ԋін сӧмын віԍӧмсӧ ԋекоԁ оз тӧԁ-а. Емӧԍ і сещӧм віԍыԍјас, коԁјас шуӧны: јен-пӧ ԍетіс, јен і боԍтас; ԁокторјасыԁлы бурԁӧԁчӧма-ԋін.
| |
| Віԍыԍјас полӧны бурԁӧԁчыны, коԁ-вылӧкӧ наԃејтчӧны, а віԍӧмыс најӧс оз віԁчыԍ, вӧчӧ асԍыс-уҗсӧ, жугӧԁӧ мортсӧ.
| |
| Во-ԋоԉ-віт-мыԍт-і віԍӧм воԇӧ четчыштӧ, којмӧԁ-ногасӧн, меԁ-чорыԁа, меԁ-ԍӧкыԁа завоԃітӧ віԍӧԁны.
| |
| Віԍӧмыс ӧні зев-ԋін пыԁӧԇ пырӧ, сіԍтӧ морттӧ. Веԍіг-ӧԁ лыјассӧ сылыԍ сіԍтӧ. Орјӧԁлӧ-ԍојӧ мортыԁлыԍ став-пыщкӧссӧ: муссӧ, рушку-пыщкӧссӧ, ԍӧлӧмсӧ, вӧрксӧ, вір-сӧнјассӧ, јурвемсӧ. Быԁлаын інԁӧмінјасас лоалӧны чіпан-коԉк-гырԍа-кымын пыкӧсјас. Став пыкӧсас тырыс ԉоквіԍӧм-гагјас.
| |
| Војԁӧрсӧ пыкӧсјасыс чорыԁӧԍ, сеԍԍа ԋебԅӧны, разалыштӧны. На-местаӧ воԍԍалӧны ԁојјас,—ԁыр сеԍԍа најӧ оз бурԁны. Сещӧм-ԁојјасыс унҗыкыԍсӧ овлывлӧны кокчерјасын, јурын, кывјын, піԋанын ԁа ныргӧчын.
| |
| Лыјас-віԍмӧм-бӧрын мортыԁлы зев-ԋін ԍӧкыԁ ԁа ԃелӧ овны: быԁлаті зев-јона јукалӧ, меԁԍа-ԋін војјасын. Ныргӧчӧ-кутчіԍӧм-мыԍԏі сіјӧс орӧԁӧ—нырыԁ вӧјӧ. Секі ԋінӧм-ԋін ԁумајтны мічлун-јылыԍ: ныртӧм лоан. Пыкӧсыс-кӧ быԁмас вомпыщкӧсӧ, ԋеԁыр-мыԍԏі сеті воԍԍас, вомыс ӧтлааԍас ныркӧԁ. Секі кіԅер-ԍојан-ԍојігӧн сіјӧ кутас веԍкавны нырӧ. Мортыс понԁас ԍорԋітны ныр-пырыс, кыԇ шуасны, назгыны. Ԉоквіԍӧм-ԁојыс-кӧ лоӧ горшас, секі ԍорԋітны зев ԍӧкыԁ, ԍорԋітан-інјасыс сіԍмаласны-ԁа. Гӧлӧсыԁ ԍібԁӧ, ԍорԋітігӧн
| |
| ӧԁва вішкӧ. Сещӧмыԁлы і лолавныс щӧщ ԍӧкыԁ. Мукӧԁ-ԁырјіыс горшса-пыкӧсыс јамігас щупӧԁӧн-щупӧԁӧн бурԁӧ, чукыртӧ, кӧрӧ лолалан-інсӧ. Секі мортыс лолавныс ԇік-ԋін оз вермы, пӧԁтӧ сіјӧс. Сещӧмјаслыԍ гырыԍ-
| |
| | |
| 10-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧм-помыԍ нырыс вӧјӧма, парјыс бырӧма.
| |
| | |
| -карјасын горшсӧ ортсыԍаԋыс роԅӧԁӧны, ԍујӧны сетчӧ уклаԁыԍ-вӧчӧм трубка. Сы-пыр сеԍԍа і лолалӧ мортыс. Пыкӧсыс-кӧ лоӧ ԍӧлӧмын, мускын, вӧркын, секі морттӧ он-ԋін бурԁӧԁ. Секі сіјӧ ԉібӧ кулӧ, ԉібӧ кулӧма-ԋі-
| |
| ԍӧ-ловјӧн коԉӧ: уҗавны ԋі овны-прамеја оз-ԋін кут вермыны. Ԉоквіԍӧмыс-кӧ ԍінмӧ шыбытчас, мортыԁ секі ԍінтӧммӧ. Меԁԍа омӧԉ, ԉоквіԍӧм-гагјас-кӧ веԍкалӧны јур-вемӧ ԉібӧ ԍурсалы-вемӧ. Аслас-бурԁӧԁчытӧмысла мортыслӧн војԁӧр кі-кокыс коԍмӧ, сеԍԍа кулӧ сіјӧ. Тајӧ мыј на, страԍтыс со-кӧні: віԍӧмыс морттӧ оз ԁругӧн коԍты, а вочасӧн: војԁӧр ӧԏілаті, сеԍԍа мӧԁлаті — туша-куԅаыс сіјӧ паԍкалас. Мортыԁ сыыԍ оз кув, ԁыр мучітчас, нӧшта јӧјмас.
| |
| Јона-омӧԉ ԁа полана ԉоквіԍӧмыԁ нӧшта сы-вӧсна,мыј вуҗӧ сіјӧ мам-баԏԍаԋыс чеԉаԃыслы. Кагаыԁ мамԍаԋыс мам-кынӧмас-на јешщӧ віԍмӧ, чужӧмԍаԋыс-ԋін сіјӧ ԉоквіԍӧма лоӧ. Сӧмын сіјӧ бур, ԉоквіԍӧма-нывбабајасыԁ шоча вајӧны ловја-чеԉаԃсӧ: унҗыкыԍсӧ најӧ шојмӧ-
| |
| | |
| 11-ԁ ԍер. Ԉоквіԍӧма кага.
| |
| | |
| ны (выкіԁыш), каԁыԍ-воԇ вајӧны кагасӧ. Ԁа-кӧԏ сещӧм-віԍыԍыԁлӧн і чужӧ ловја-кагаыс, чужӧ сіјӧ ԇік-пӧрыԍ-морт-коԃӧн: чукыра-чужӧма, руш-кучіка, вабоԉԉӧн ԉібӧ чутјасӧн-моз кіԍтӧм-тушаа. Вомас-кӧ сылӧн кіԍтӧԁыс, зев-ӧԁјӧ-віԍмӧԁас ԋоԋӧԁыԍсӧ. Ԉоквіԍӧма-кагајас унҗыкыԍсӧ чужӧны ԍінтӧмӧн, пеԉтӧмӧн, јӧјӧн. Уна на-піыԍ гырыс-јураӧԍ (јурлы-пыщкас налӧн ва чукӧрмӧ), рӧԃімечаӧԍ. Сыктыв-карын ԋеважӧн вӧвлі ԍінтӧм-Мішка. Сылы сещӧм-ԇоԋвіԇалунсӧ мам-баԏыс каԅтыланпом коԉлӧмаӧԍ: чужлӧма ԉоквіԍӧма-мам-баԏԍаԋ.
| |
| Ԉоквіԍӧма-баԏ-мамлӧн шочіԋіка чужлӧны-жӧ кіԍттӧм-чеԉаԃыс, сӧстӧм-јајаӧԍ—оз веԍіг тӧԁчы ԉоквіԍӧмаӧԍ-абу најӧ. Но та-вӧсна оз-на поԅ шуны, мыј најӧ ԇік-ԇоԋвіԇаӧԍ. Быԁмыштасны ар ԁас, ԁас-кыкӧԇ—віԍӧмыс кутас тӧԁчыны. Мортыԁ кутас віԍыштавны, омӧԉтчыны. Лыјасыс ԁа кусԋаԍанінјасыс кутасны јукавны. Ԍінмыс ԁа нырыс віԍмасны. Кутаԍ вошлаԍны тӧлк-вывԍыс, сеԍԍа ԇікӧԇ јӧјмас.
| |
| Со-ӧԁ кущӧм-полана ԁа ԉок ԉоквіԍӧмыԁ. Оз сіјӧ жаԉіт коԁ-ԁінӧ кутчіԍас: војԁӧр сіјӧс ԋінӧмӧ воштас, сеԍԍа віас. Оз жаԉіт і віԍыԍыслыԍ рӧԁсӧ, рӧԁвужсӧ. Кагајастӧ, коԋӧрјасӧс, мам-кынӧмас-на јешщӧ віԍмӧԁӧ, сіԍтӧ ԋем-мыжтӧмјасӧс. Гырыԍјасԍаԋ ԉоквіԍӧм вуҗӧ чеԉаԃлы, чеԉаԃԍаԋ ӧԁјӧ-паԍкалӧ, разалӧ сіјӧ мукӧԁ-чеԉаԃ-костын ԁа гырыԍјаслы.
| |
| Ԉоквіԍӧмӧн віԍмӧны быԁса-ԍемјајас, ԇоԋвіԇа-котыр пӧрӧны ԋекытчӧ-тујтӧм-јӧзӧ—інваԉіԁјасӧ. Сіԇкӧ, ԉоквіԍӧмыԁ вајӧ зев-ыҗыԁ-ԉок і быԁса-госуԁарстволы. Ԉоквіԍӧм-вӧсна јона-чінӧ јӧз-соԁӧм (чеԉаԃаԍыԍјас шојмӧны) ԁа ԋемпӧратӧм-пӧраӧ кулӧ уна гырыԍ ԁа посԋі-јӧз. Ԉоквіԍӧмыԁ оз сӧмын морт-лыԁсӧ ну, нуӧ щӧщ налыԍ ԍуԍлунсӧ: кӧні ԉоквіԍӧмыԁ јона паԍкалӧма, сені јӧзыс абу мукӧԁлаын-коԃ ԍуԍӧԍ. Сені выԉыԍ-чужыԍјасыс пыр-ӧтарӧ омӧԉҗыкӧԍ ԁа омӧԉҗыкӧԍ лоӧны, сеԍԍа і бырӧны ԇікӧԇ. Со-ӧԁ кущӧм-ыҗыԁ-ԉок ԉоквіԍӧмыԍ став-јӧзыслы.
| |
| | |
| Кущӧм-ногӧн віԇны ԉоквіԍӧмыԍ аԍтӧ.
| |
| | |
| Кыԇі-нӧ, еԍкӧ, ԉоквіԍӧмыԍ віԁчыԍны? Сіјӧ ытва-моз тыртӧ аснас ставмупаԍтасӧ, сіԇ-жӧ міјанлыԍ мунымӧс. Поԅӧ-ӧ свајајас сувтӧԁны паныԁ јӧз-сіԍтыԍ-торјыслы?
| |
| Тајӧ-јуаланыс быԁ-вежӧра-морт-јурын. Поԅӧ, ԁерт, воԇсаԍны ԉоквіԍӧмыԁкӧԁ, поԅӧ сіјӧс ԇікӧԇ бырӧԁны. Велӧԁчӧм-јӧз ԁа ԋігајас велӧԁӧны міјанӧс кыԇі колӧ віԁчыԍны ԉоквіԍӧмыԍ. Кор кутам мі тӧԁны кыԇі вуҗӧ ԉоквіԍӧмыс, кутам тӧԁны, кыԇі сыыԍ віԁчыԍны.
| |
| Уԅлігӧн-ԉоквіԍӧмӧн-віԍмӧмыԍ зев кокԋі віԁчыԍны: он-кӧ тӧԁ ԇоԋвіԇа-абу мортыс, ен уԅ сыкӧԁ-ԁај, ен ов гӧтыркӧԁ-моз. Мужік-
| |
| јаслы віԍӧм вуҗӧ унҗыкыԍсӧ гуԉашщеј-нывјасԍаԋ. Мукӧԁ-зонјас зев-томыԍаԋ олӧны нывбабакӧԁ, ԋӧԏі оз кутны аԍнысӧ кыԇ-ԍурӧ-олӧмыԍ. Најӧ шуӧны: нывбабатӧгыс-овны-пӧ оз поԅ— віԍман. Збыԉсӧ, коԁі сіԇі мӧвпалӧ, зев-јона аԍсӧ ылӧԁлӧ. Мортыԁ-кӧ том-ԁырјіыс віԁчыԍӧ кыԇ-ԍурӧ-олӧмыԍ, зев-ыҗыԁ-бур аслыс вӧчӧ. Сещӧм-јӧзыԁ ԇоԋвіԇаӧԍ, вынаӧԍҗык мукӧԁыԍ ԁај ԍуԍлуныс налӧн бур.
| |
| Ԍӧкыԁҗык віԁчыԍны ԉоквіԍӧмӧн-віԍмӧмыԍ мукӧԁ-ногӧн (оз уԅлігӧн). Комі шулывлӧ: вермытӧмтор-пӧ ԋінӧм абу. Сіԇ-кӧ-і таыԍ колӧ віԁчыԍны. Колӧ сӧмын тӧԁны, кущӧм-ногӧн јешшӧ, уԅлӧмыԍ-ӧпріч, віԍӧм вермӧ вуҗны мукӧԁлы.
| |
| Оз ков вунӧԁны, ԉоквіԍӧм шеԁӧ ԉоквіԍӧм-ԁој-ԁінӧ ԉібӧ ԁојас-інмӧԁлӧм-кӧлуј-ԁінӧ інмӧԁчылӧмыԍ, кор ԉоквіԍӧм-гагјас вермасны вуҗны ԇоԋвіԇа мортлы. Сы-вӧсна, пӧԍваӧн-мыԍкытӧм ԁа косӧԇ-чышкытӧм јӧз-таԍті-паԋӧн оз ков ԍојны-јуны, оз ков тӧԁтӧм-морт-вомыԍ чігарка боԍтны. Чеԉаԃлы јӧз-чеԉаԃ-вомыԍ чачајас оз ков ԍетны. Оз ков окаԍны тӧԁтӧм-јӧзкӧԁ, кыԇі вӧчӧны ыҗыԁлун-ԁырјі быԁ-паныԁаԍыԍкӧԁ. Оз ков ԋоԋӧԁны јӧз,-тӧԁтӧм-кагајасӧс. Пыр колӧ тӧԁвылаԁ кутны, мыј міјан-гӧгӧрын віԍыԍ зев-уна, віԍмыны зев регыԁ. Колӧ овны јона-віԁчыԍӧмӧн. Мукӧԁ-ԁырјіыс-ӧԁ віԍыԍыԁлӧн віԍӧмыс оз тӧԁ-
| |
| чы, ветлӧԁлӧ сіјӧ ԇоԋвіԇа-јӧз-пӧвсті, разӧԁӧ віԍӧмсӧ. Меԁ-кокԋіа ԉоквіԍӧмыԁ вуҗӧ меԁ-воԇԇа ԁа мӧԁ-ногаса-віԍӧԁігас. Којмӧԁ-ногаса-віԍӧԁігӧн оз-ԋін сещӧм-јона вуҗ. Унаӧн ԁажӧ чајтӧны, којмӧԁ-ногӧн віԍӧԁігас-пӧ сіјӧ ԋекущӧма-ԋін оз вуҗ. Сіјӧ абу сіԇ. Вуҗӧ і секі, сӧмын віԍӧм-нуӧԁӧм-ԍерԏіыс-а. Којмӧԁ-ногӧн-віԍӧԁігӧн-кӧ ԉоквіԍӧмыс пыщкын, мортыслӧн пыщкӧсыс віԍӧ, а еж-вылас ԋекущӧм ԁој абу, секі віԍӧмыс вуҗны мукӧԁлы, шуам, ӧтлаын-олыԍјаслы, оз вермы. Ԉоквіԍӧм-гагјасыс сещӧм-віԍыԍјаслӧн емӧԍ вірас. Сы-вӧсна, чужӧ-кӧ налӧн кага, ԉоквіԍӧма сіјӧ лоӧ. Којмӧԁ-ногӧн-віԍыԍлӧн-кӧ ԁојыс кӧнкӧ еж вылын—кокчерјас-ԉі, јурлыас-ԉі, кывјылас-ԉі—секі віԍӧмыԁ зев-жӧ кокԋіа вуҗӧ, меԁ-воԇԇа-кык-ногса-мозыс-жӧ.
| |
| Кущӧмкӧ-ногӧн-кӧ віԍман ԉоквіԍӧмӧн, пырыԍтӧм-пыр колӧ боԍтчыны бурԁӧԁчыны. Мукӧԁ-віԍӧмјасӧн-тај боԉԋічаӧ мунам, ԉок-віԍӧмнаԁ сіԇ-жӧ колӧ вӧчны: ԉоквіԍӧмыԁ-ӧԁ сіјӧ-жӧ-віԍӧм. Сыыԍ јанԁыԍны ԋінӧм. Сіјӧ абу мыж, а шуԁтӧм-лун, коԁӧс колӧ веԍкӧԁны. Кымын морт-ӧԁ аслас јанԁыԍӧм-вӧснаыс ԇікӧԇ сіԍмӧ! Оз веԍ міјан-комі-јӧз шуны тајӧ-віԍӧмсӧ ԉоквіԍӧмӧн. Ԃеревԋасајас, еԍкӧ, ԇеблалӧны-ԋін віԍӧмнысӧ, ԁа-ӧԁ карсајас сещӧмӧԍ-жӧ: јанԁыԍӧны, меԁ еԍкӧ ԋекоԁ оз тӧԁлы. Полӧны најӧ јӧз-ԍерамыԍ, оз бурԁӧԁчыны, а віԍӧмыс сек-кості ӧтарӧ
| |
| паԍкалӧ воԇӧ. Нӧшта-омӧԉа вӧчӧны унаӧн: ԁоктор-ԁінӧ-пыԃԃі мунӧны бурԁӧԁчыны ԋімвіԇыԍјас-орԁӧ. Сені сіјӧс јукталӧны ӧԇӧс-каԉіч-мыԍкалӧм-ваӧн ԁа мукӧԁ-пӧлӧс сещӧм-„ԉекарствојасӧн“. Секі ԋајтваԍыԁ віԍӧмыс јонҗыка ӧԁԇӧ. Віԍӧмысла ԁа јанԇімысла уна-том-јӧз җагӧԁчылӧны. Меԁ-јона, ԃерт, јанԁыԍӧны сы-вӧсна, чајтӧны, віԍӧмыс-пӧ вуҗіс налы гозјӧн-уԅлігӧн ԁа сіјӧн. Сіјӧ, еԍкӧ, ԇік абу сіԇі. Міјан роч-муын җынԍыс-унҗык-віԍыԍыс віԍмӧны уԅлытӧг. Ԉоквіԍӧмыԍ јанԁыԍны ԋінӧм. Сіјӧ-ӧԁ чакотка-ԁа, маԉаріја-ԁа, піԍкі-ԁа, мукӧԁ ԍӧкыԁа-нуӧԁана-віԍӧмјас-коԃ віԍӧм-ж ӧ.
| |
| Мыјӧн каԅалан ԉоквіԍӧмӧн-віԍмӧм, пыр-жӧ колӧ зіԉны бурԁӧԁчыны. Сӧмын оз ков мунны ԋімвіԇыԍ-орԁӧ, ԉібӧ јен-вылӧ наԃејтчыны. Колӧ мунны ԁоктор-орԁӧ. Ԁокторыс-кӧ абу, пеԉшӧрыс пӧшԏі быԁ-вӧлӧԍтын-ԋін ем. Ԉоквіԍӧмыԍ ԁокторјаслӧн ем зев-бур-ԉекарствојас, поԅӧ регыԁӧн бурԁны. Кымын-ӧԁјӧ віԍыԍ боԍтчас бурԁӧԁчыны, сымын-ӧԁјӧ сіјӧ вермас мынны сыыԍ. Меԁ-воԇԇа ԁа мӧԁ-ногса-віԍӧԁӧмыԍ поԅӧ ԇікӧԇ бурԁны. Којмӧԁ-ногсаыԍ, оз-кӧ вывті чорыԁа нуӧԁ, поԅӧ-жӧ. Сӧмын сіјӧ-кӧ кутчіԍӧма-ԋін мортыслы јурвемас, мускас, ԉібӧ ԍӧлӧмас, секі он-ԋін бурԁ. Но бурԁӧԁчыны і секі колӧ: віԍыԍлы лоӧ кокԋіҗык ԁај вермас віԇны сіјӧс јӧјмӧмыԍ ԁа кі-кок-коԍмӧмыԍ.
| |
| Ԉоквіԍӧмыԍ бурԁӧԁчыны колӧ оз сӧмын ас-вӧснаыԁ, колӧ ԁумыштны чеԉаԃ-вӧснаыԁ. Ԉоквіԍӧмыԍ-бурԁӧԁчытӧм-баԏ-мамԍаԋ віԍӧмыс вуҗӧ чеԉаԃыслы. Сіјӧс ԋекор оз ков вунӧԁны. Чеԉаԃыс ԋі госуԁарство-ԇоԋнас оз ошкыны сещӧм мам-баԏӧс, коԁјас асланыс-бурԁӧԁчытӧмысла паԍкӧԁӧны віԍлӧс-рӧԁ.
| |
| Кыԇі-нӧ, еԍкӧ, тӧԁмавны ԇікӧԇ-бурԁӧма-абу мортыс ԉоквіԍӧмыԍ? Поԅӧ оз шуны мортӧс ԇікӧԇ-бурԁӧмӧн, сылӧн-кӧ ԋекӧн ԋекущӧм ԁој ԋі кіԍтӧм абу?—Оз. Віԍӧмыс сылӧн вермас лоны пыщкас, ԉоквіԍӧм-гагјасыс коԉны вірас. Віԍыԍлӧн-кӧ тыԁалан-інын ԋекущӧм ԁојјас ԋі кіԍтӧм абуӧԍ, бурԁӧма абу сіјӧ ԇікӧԇ вермас тӧԁны сӧмын ԁоктор, вірсӧ-віԁлалӧмӧн. Віԁлалӧны кујім-ԋоԉ-пӧрјӧ. Гагјас-кӧ вірыԍ оз ԍурны, морт, інӧ, бурԁӧма. Поԅӧ сылы гӧтраԍны ԉібӧ верӧссајӧ мунны. Гӧтырыс ԁа чеԉаԃыс сылӧн лоӧны ԇоԋвіԇаӧԍ.
| |
| | |
| Кыԇі арԏеԉӧн, ӧтувтчӧмӧн-ставјӧзыслы воԇсаԍны ԉоквіԍӧмон.
| |
| | |
| Ԉоквіԍӧмыԍ омӧԉыс абу сӧмын віԍыԍыслы, а став јӧзыслы. Меԁым бырӧԁны омӧԉ-тор, колӧ сіјӧс ԋещыштны вужнас. Вужјыс-кӧ коԉӧ сіјӧ, выԉыԍ быԁмас. Сіԇ-жӧ і ԉоквіԍӧмтӧ:
| |
| колӧ ԋещыштны вужнас, ԇікӧԇ сіјӧс бырӧԁны. Мі ӧнӧԇ пыр-на ԍорԋітім кыԇі колӧ віԁчыԍны ԁа воԇсаԍны ԉоквіԍӧмкӧԁ ӧтка-мортлы. Оз-на поԅ шуны ԉоквіԍӧмлы пом, кык-кујім-морт-кӧ бурԁас. Ӧтка-јӧз-бурԁӧԁчӧмӧн ԉоквіԍӧм оз помаԍ, он ԋещышт сіјӧс вужнас. Колӧ сіԇі вӧчны, меԁ ԋекоԁ оз кут віԍны, ԉоквіԍӧмыслы-вуҗны меԁ ԋекыԍ лоӧ. Ӧԏі-морт-кӧ-ӧԁ кыԇкӧ віԍмас, сыԍаԋ сіјӧ бара уналы вуҗас. Вуж-перјыны-завоԃіттӧԇ колӧ војԁӧр тӧԁмавны, кӧні сіјӧ вужјыс. Сіԇ-жӧ і ԉоквіԍӧм-бырӧԁігӧн: колӧ војԁӧр тӧԁмавны, кыԍаԋ сіјӧ паԍкалӧ, кыԇі јонҗыка паԍкалӧ.
| |
| Мі віԍталім-ԋін, мыј ԃеревԋајасын ԉок-віԍӧмӧн-віԍмӧны меԁ-јонасӧ оз гозјӧн-уԅлігӧн, а мукӧԁ-ногӧн. Сені, ӧԏікӧ, оз тӧԁны мыјыԍ лоӧ віԍӧмыс, мӧԁкӧ, оз тӧԁны, кыԇі сіјӧ вуҗӧ мӧԁа-мӧԁлы. Ԍемја-котыр (коміын і рочын), озыр-кӧԏ-гӧԉ, ԍојӧны ӧԏі-таԍтіыԍ, чышкыԍӧны ӧԏі-куԅчышјанӧ, уԅлӧны ставныс ӧтлаын. Комі ԁа роч-креԍԏана абу-на велалӧмаӧԍ овны ԉучкі, кыԇі олӧны ангԉічана ԁа ԋемеч меԁ-гӧԉ креԍԏанаыс, ԉібӧ пабрік-завоԁса-уҗалыԍјас. Сені быԁӧн-ԋін торја-таԍтіыԍ ԍојӧны, торја-кічышкӧԁӧ чышкыԍӧны, торјӧн уԅлӧны. Колӧ еԍкӧ і міјанлы сіԇі вӧчны, оз ԁона сувт, ԁа кыԇкӧ пыр ԋужӧԁчам. Веԍіг-ӧԁ міјанын карсајас оз сіԇі овны. Сы-вӧсна і унаӧн віԍмӧны ԉоквіԍӧмӧн, гозјӧн-уԅлӧмыԍ-ӧпріч.
| |
| Ԋеважӧн Кашір-карын, ԍо-верст-сајын Мӧскуаԍаԋ (абу ԍӧԁ-вӧр-шӧр-ԃеревԋаын) вӧлӧма со-кущӧм-тор. Воӧма сетчӧ уҗавны Јогор-ԋіма-зон ԃеревԋаыԍ, овмӧԁчӧма Јаков-вок-орԁас. Јаковыс војԁӧр-ԋін кывлӧма, мыј Јогорыс ԉоквіԍӧма, тӧԁӧ мыј гӧлӧсыс сылӧн сы-вӧсна ԍібԁӧма, аԁԇӧ парԍыс јеҗыԁ-вабоԉјас, а овны ԍемјаас век леԇӧ, оз віԁчыԍ сыыԍ. Регыԁ Јаковлӧн гӧтырыс кулӧ. Коԉӧ сылӧн кујім-посԋі-чеԉаԃ. Јаковыс ачыс уҗалӧ кӧрт-туј-вылын, пыр ӧтарӧ-мӧԁарӧ ветлӧԁлӧ вагонјасын. Гӧтырыс-кулӧм-бӧрын чеԉаԃсӧ понԁіс коԉны віԇны Јогорыслы. Јогорыслӧн сіјӧ-каԁын бурещ вӧлӧма мӧԁ-ногаса, меԁ-вуҗыԍ ԉоквіԍӧмыс. Сіјӧ чеԉаԃтӧ верԁӧ-јукталӧ ӧԏі-таԍтіыԍ аскӧԁыс, ворсӧԁӧ најӧс, ԁуріг-мозыс чігарка-помсӧ воманыс ԍујӧ ԁа с. в. Сіԇі-олігӧн ԋеԁыр-мыԍԏі меԁ-ыҗыԁ-кагаыслӧн вом-ԁорас чорыԁ шанкр лоі. Сы-бӧрын сеԍԍа віԍмісны і кык-посԋіыс. Арлаԋыс Јаков выԉыԍ гӧтраԍіс. Јогорыс щӧщ-жӧ. Вајіс сіјӧ ԁӧва-Аннаӧс, ԉоквіԍӧма-аԋӧс. Кыкнан-гозјаыс овмӧԁчісны ӧԏі-вежӧсӧ. Вежон-кык-кујім-мыԍԏі Јаковлӧн гӧтырыс—Ӧкԍіԋԋа—віԍміс ԉоквіԍӧмӧн. Сы-бӧрын сеԍԍа Јаковыс ачыс. Чеԉаԃыс важӧн-ԋін віԍӧны, омӧԉтчӧны, кі-кок налӧн вӧсԋалӧ. Јаков повԅіс. Боԍтіс сіјӧ гӧтырсӧ ԁа чеԉаԃсӧ ԁа мунісны петкӧԁчывны ԁокторлы. Ԁоктор віԁлаліс најӧс, шуіс: ставныԁ-пӧ ті віԍанныԁ ԉоквіԍӧмӧн.
| |
| Гыжјыштіс, еԍкӧ, Јаковыԁ баԉабӧжсӧ-ԁа, ԍор-ԋін.
| |
| Јаков Јогор-гозјаӧс ыстіс гортԍыс. Јогор гӧтырыскӧԁ овмӧԁчісны чој-орԁас, Ӧԁа-ԋіма& чој сылӧн сені вӧлӧма. Ӧԃаыс вӧлӧм мужікыскӧԁ ԁа ԋоԉ-чеԉаԃкӧԁ олӧны ӧԏі-вежӧсын. Јогор-гозја сені-жӧ овмӧԁчасны. Оласны најӧ кујім вежон. Сіјӧ-кујім-вежоннас Ӧԃа-орԁса ставныс ԉоквіԍӧмӧн віԍмасны. Віԍмас щӧщ Ӧԃалӧн пӧԁругаыс, чеԉаԃыскӧԁ: најӧ Ӧԃа-орԁӧ пукавны волывлӧмаӧԍ. Ӧԃа-орԁԍаԋ Јогор мунас овны мӧԁ-вок-орԁас—Мікулај-орԁӧ. Сені бара-жӧ ставныс ӧтлаӧ овмӧԁчасны, ӧԏі-таԍті-паԋыԍ кутасны ԍојны-јуны, ӧԏі-куԅчышјанӧ чышкыԍны, ӧԏіалын& пывԍыны, җоҗын ӧтчукӧрын уԅлыны. Јогор-гӧтыр —Анна, Мікулајлыԍ кагасӧ, кор мамыс абу, верԁӧ куртчалӧм-сӧсуԉкіӧн. Регыԁ кагаыслӧн піԋанас лоӧ ԁој. Кујім-вежон-мыԍԏі сы-бӧрын Мікулај-гӧтырлӧн ԋоԋјурас лоӧ чорыԁ шанкр. Віԍмасны щӧщ Мікулајыс ачыс ԁа мукӧԁ-чеԉаԃыс. Тајӧ мыј-на, тајӧн став-ԉокыс оз-на помаԍ. Јогор-гӧтыр чеԉаԃаԍас, костті вајас кага. Вомԁорас сылӧн јеҗыԁ-чут-коԃјас, кокас вабоԉ-коԃ-кіԍтӧԁ. Петкӧԁласны ԁокторлы. Ԉок-віԍӧма-пӧ тајӧ тіјан, шуас сіјӧ.
| |
| Тајӧ-мојԁкыв-коԃ-віԍтԍыс (абу мојԁ, збыԉыԍ вӧлӧма ԋеважӧн) мі аԁԇам, кущӧм регыԁӧн паԍкалӧ-разалӧ ԉоквіԍӧм. Ӧԏі-мортԍаԋ уҗӧма& сіјӧ кыԅлы! Коԋӧрјас, асланыс-пемыԁ-
| |
| лунныс-понԁа ԁа кужтӧм-олӧмысла ез кужны віԁчыԍны ԉоквіԍӧмыԍ. Ԃерт сені ставныс мӧԁа-мӧԁыскӧԁ гозја-моз ез уԅлыны. Вуҗіс налы віԍӧмыс таԍтіпаԋԍаԋ&, чачајасԍаԋ, окаԍігӧн, чігаркапомјасԍаԋ, сӧԍуԉкіԍаԋ, віԍыԍ-кагаӧс ԋоԋӧԁігӧн ԁа м.-ногӧн. Мі ещаыԍ кывлывлам тащӧм-торјастӧ, ԁокторјас уна тӧԁӧны, унаӧс ас-ԍіннаныс аԁԇылӧны. Ԃеревԋајасын та-ногӧн ӧԏі-мортԍаԋ разалӧ ԉоквіԍӧмыԁ оз сӧмын ӧԏі-ԍемја-пыщкын ԉібӧ рӧԁвужын, разалӧ сіјӧ быԁса ԍіктјасӧ. Кыԇі-тај граԁ-выв-пуктас-костӧ ԋавԁа быԁмӧ; сіԇі-жӧ паԍкалӧ јӧз-костын ԉоквіԍӧм. Ԋекущӧм торја гозјӧн-уԅлӧм оз ков. Став-омӧԉыс міјан пемыԁлунным-понԁа, ԋінӧм-тӧԁтӧм - понԁа. Велӧԁчӧмҗык госуԁарствојасын сещӧмыс абу-ԋін. Тајӧ-ԉоквіԍӧмыс інԁӧ міјанлы тујсӧ, кӧні уна-омӧԉ-торлӧн вужјыс, кыті колӧ орӧԁны сіјӧс. Міјанлы колӧ велӧԁчыны, колӧ ԋігајас лыԃԃыны. Ԋігајасын гіжӧма, кыԇі колӧ бурҗыка овны. Ԋігајасыс абу ԁонаӧԍ, ԋӧбны најӧс креԍԏаналы оз ло ԍӧкыԁ. Колӧ кывзыны велӧԁчӧм-јӧзлыԍ-віԍталӧмјас ԁа овны на-ԍерԏі. Мыј-ԍурӧ-вылӧ најӧ оз велӧԁны.
| |
| Сар-ԁырјі јона полісны јӧз-велӧԁчӧмыԍ, јӧз-ԍуԍмӧмыԍ, зіԉісны віԇны најӧс пемыԁӧн, велӧԁчытӧг. Ревоԉутсіјаӧԇ ез леԇлыны налы ԍорԋітны олӧм-лӧԍӧԁӧм-јылыԍ, ԇоԋвіԇалун-кутӧм-јылыԍ-ԁа. Міјан сарлы, кокԉабӧр-гыжја-
| |
| лыԍјасыскӧԁ колӧ вӧлі креԍԏанатӧ ԍӧԁ-вӧр-шӧрын-моз віԇны. Коԁкӧ-кӧ вӧлі вомсӧ асԍыс каԉкԋітас олӧм-бурмӧԁӧм-јылыԍ, зев-ӧԁјӧ весаласны, веԍіг кокыс муас оз інмыв. Ӧні Сӧвет-влаԍт јӧз-ԇоԋвіԇалун-понԁа уна-ԋін вӧчіс і вӧчӧ. Велӧԁчӧмҗык-јӧз прӧст-пӧрајасӧ віԍтавлӧны велӧԁчытӧмјаслы віԍӧмјас-јылыԍ, тӧԁмӧԁӧны најӧс кыԇі віԍӧмјасыԍ віԁчыԍны, кыԇі наыԍ бурԁӧԁчыны. Уна ԁонтӧм-ԋігајас-ԋін віԍӧмјас-јылыԍ емӧԍ. Лӧԍӧԁалӧма выставкајас, кӧні петкӧԁлӧны кыԇі ԇоԋвіԇалун кутны. Карјасын емӧԍ ԉоквіԍӧмыԍ, тріпперыԍ ԁа мукӧԁ-сещӧм-віԍӧмыԍ бурԁӧԁчыны торја боԉԋічајас — ԃіспанԍерјас. Сені віԁлалӧны быԁ-віԍыԍӧс, бурԁӧԁӧны најӧс ԋекущӧм-ԁон-боԍттӧг, велӧԁӧны воԇӧ кыԇі овны, меԁ ӧԁјӧнҗык бурԁан, гортын меԁ віԍӧмыс мукӧԁлы оз вуҗ. Тӧԁмалӧны віԍыԍлыԍ гортса-олӧмсӧ, віԁлалӧны гортсӧ, гортсајассӧ. Ыҗыԁ-карјасын сещӧм-боԉԋічајасыс уна-ԋін ем. Ԃеревԋајасаԁ, ԃерт-на, ещаҗык. Сетӧні важ-боԉԋічајассӧ паԍкӧԁӧны, ыҗԁӧԁалӧны, меԁ-еԍкӧ унҗык кујлыԍ понԁас тӧрны. Ԉоквіԍӧмајаслы торја-вежӧсјас сетчӧ лӧԍӧԁалӧны.
| |
| Кӧԏ-кыԇі Сӧвет-влаԍт оз кут зіԉны отјсавны& јӧзлы бырӧԁны ԉоквіԍӧмтӧ, аԍныс-кӧ оӧзыс& оз кутчіԍны щӧщ сіјӧ-уҗӧ, ԋінӧмтор ӧн вермы вӧчны. Ԉоквіԍӧмыԁ бур-коса-моз јӧзтӧ ыщкӧ. Уҗалыԍ јӧзлы колӧ ԇоԋвіԇалун-јывԍыс аслыныс мӧвпавны. Мі ӧнӧԇ зев-на
| |
| пемыԁӧԍ, велӧԁчытӧмӧԍ вӧлім. Ӧні јураным уналы-ԋін југыԁ-југӧрјас пырӧмаӧԍ. Меԁ-бӧрја-војна ԁа ревоԉутсіја-бӧрын уналаӧ міјан јӧзыс велаліс, уна-тор-вылӧ сылӧн ԍінмыс воԍԍіс. Јӧзыс саԃмыны кутісны. Карса-уҗалыԍјас креԍԏанакӧԁ асԍыныс-олӧмсӧ выԉ-ногӧн кутісны лӧԍӧԁны. Оз-ԋін ӧні најӧ воԇԇа-моз јен-вылӧ леԇчыԍны. Ԍуԍҗык-креԍԏаԋін ӧні оз-ԋін шу, ԉоквіԍӧмыԁ-пӧ јен-ԍетӧм-тор. Унаӧн-ԋін ӧні оз јанԁыԍны сыыԍ, бурԁӧԁчӧны ԁоктор-орԁын. Најӧ шуӧны, ԉоквіԍӧмыс-пӧ јӧз-кост-віԍӧм, колӧ-пӧ сылы паныԁ сувтны, сіјӧс бырӧԁны.
| |
| Мі пыр-на гіжім, мыј креԍԏана віԍӧны ԉок-віԍӧмӧн ас-пемыԁлун-куԅтаыс, оз кужны сыыԍ віԁчыԍны ԁа сіјӧн. Ӧні емӧԍ-ԋін бурҗык јуӧрјас. 1923-ԁ-воԍа-апреԉ-тӧлыԍын, Вороԋеж-губерԋа-увса, Павлов-кар-увса Гороковка-вӧлӧԍтын чукӧртчӧмаӧԍ 1500 морт скоԁ-вылӧ ԍорԋітны ԉоквіԍӧм-јылыԍ. Віԍыԍ вӧлӧԍтын зев-уна вӧлӧма, луныԍ-лунӧ выԉјас соԁӧны. Віԍӧмаӧԍ верԍԏԏӧ-јӧз і чеԉаԃ. Скоԁ шуӧма: міјанлы-пӧ ԉоквіԍӧма-јӧзыс оз ковны; колӧ-пӧ вӧлӧԍтыԍ віԍӧмсӧ бырӧԁны. Сы-бӧрын сеԍԍа вӧлӧԍткоԃнас боԍтчасны воԇсаԍны ԉоквіԍӧмӧн.
| |
| Тащӧмтор-жӧ вӧлӧма Кіјев-губерԋа-улын: Краснополк-вӧлӧԍтын скоԁ-вылын шуӧмаӧԍ ԁокторӧс корны вӧлӧԍтас, меԁ-пӧ сіјӧ ӧԏітӧг ставнымӧс віԁлалас ԁа коԁі віԍӧ-бурԁӧԁас.
| |
| Міјан-Комі-муын-кӧ скоԁјас-вылаԁ унҗыкыԍ кутасны ԍорԋітны віԍӧмјас-јывԍыԁ, јӧзыс-кӧ щӧщ кутасны отсаԍны ԉоквіԍӧмтӧ бырӧԁны, ԃерт-жӧ ещаҗык лоӧ сіјӧ, веԍіг ԇікӧԇ бырӧ.
| |
| Кымын-јона јӧзыс боԍтчас аԍсӧ-ачыс-віԇны, кымын-јона кутас ачыс ас-јывԍыс мӧвпавны, сымын ԉоквіԍӧмыԁ ӧԁјӧ ԇікӧԇ-бырӧ. Ԇоԋвіԇалунсӧ уҗалыԍ-мортыԁлы колӧ аслыс кутны. Тајӧс ԋекор оз ков вунӧԁны, коԁі кӧсјӧ ԉоквіԍӧмыԍ мынтӧԁчыны.
| |
|
| |
| Кыԇі воԇсаԍны ԉок-ногӧн-олӧм-вӧсна ԉоквіԍӧм-паԍкалӧмӧн.
| |
| | |
| Меԁым мезԁыԍны ԉоквіԍӧмыԍ ԃеревԋајасын, ԃеревԋаса-јӧзӧс колӧ велӧԁны сӧстӧмҗыка овны, велӧԁны віԇны асԍыныс ԇоԋвіԇалуннысӧ. Кор најӧ велаласны сіԇі овны, ԉоквіԍӧм шочмас. Карсајаслы ԉоквіԍӧмыԍ-мезԁыԍны колӧ мӧԁ-ногӧн-ԋін. Сені унҗыкыԍсӧ шеԁӧ сіјӧ уԅлігӧн, меԁԍа-јона гуԉашщеј-нывјасԍаԋ. Рочӧн најӧс шуӧны проԍԏітуткајасӧн. Најӧ кызыс ԉоквіԍӧмаӧԍ. Тащӧм-нывјасыс војјаснас аԍнысӧ вӧзјӧны мужікјаслы ԍӧм-вылӧ, віԍмӧԁӧны најӧс. Накӧԁ-уԅлыԍ-мужікјасыс сеԍԍа гортсајассӧ віԍмӧԁӧны. Таԇінаԁ сеԍԍа зев бара ӧԁјӧ ԉоквіԍӧмыԁ паԍкалӧ. Колӧ кыԇкӧ зіԉны ԁугӧԁны нывјасӧс
| |
| аснас-вузаԍӧмыԍ, мужікјасӧс —на-ԁінӧ ветлӧмыԍ-ԁај. Кор сіјӧ лоӧ, секі карын вӧԉіԍԏі ԉоквіԍӧмыс шочмас, коркӧ сеԍԍа-і бырӧ.
| |
| Нывбабајаслӧн аснас-вузаԍӧмыс зев-ԋін-важыԍаԋ кысԍӧ: вӧвлӧма-ԋін сіјӧ ԍурс-кык-кујім-во-сајын. Војԁӧр вӧлӧм нарошнӧ керкајас меԁалӧны сещӧм-нывјассӧ-віԇны. Мужікјас сеԍԍа сетчӧ локтасны ԁај ԋӧбӧны најӧс уԅны аскӧԁныс. Керка-меԁалыԍыслы вӧлӧм зев барышнӧ сещӧм-нывјассӧ віԇны: волыԍ-гӧԍтјасԍаԋ ԍӧм локтӧ уна, нажетка шеԁӧ кокԋіа, оз ков пес керавны. Ӧні мукӧԁ госуԁарствојасын емӧԍ-на сещӧм-вузаԍан-керкајасыс. Кӧні влаԍт-берԁын озыр-јӧз, коԁјас вермӧны уҗӧԁны гӧԉ-јӧзӧс ԁонтӧм-ԁоныԍ, сені быԁлаын зев-уна аснас-вузаԍыԍыс. Вывті-јона паԍкалӧма сещӧм-вузаԍӧмыс во-ԍо-сајын-кымын. Быԁ-сарлы колӧ вӧлі, меԁ сылӧн јӧзыс оз ԍуԍмыны, оз ԋігајас-вылӧ уԍлаԍны. Бурҗык-пӧ лоӧ, мунасны-кӧ најӧ нывјасӧн-вузаԍан-керкајасӧ ԁа сен прӧст-пӧрасӧ коԉԉаласны. Поп-ԃакјас тащӧм-керкајас-віԇӧмыԍ госуԁарствоӧс ез вӧјпны, ез мыжԁыны, а мӧԁарӧ—щӧщ отсаԍісны: закон-ԍерԏі-пӧ тајӧ, сіԇі і колӧ. Тащӧм-торјасыс ез сӧмын міјанын, роч-муын вӧвны, вӧліны і мукӧԁлаын: Амерікаын, Ангԉіјаын. Міјан сарскеј влаԍтыԁ ачыс тӧжԁыԍлӧма лӧԍӧԁны салԁатјаслы ԁа опітсерјаслы гуԉашщеј-нывјастӧ. Вӧлӧм веԍіг ԋігајасӧ
| |
| пасјалӧны коԁлы кор кущӧм-нывјасӧн-вузаԍан-керкаӧ мунны.
| |
| Кымын-уна нывјасӧн-вузаԍан-керкаыс, сымын-уна, ԃерт, гуԉашщеј-јӧзыс. Кымын-уна гуԉашщеј-јӧзыс, сымын-јона паԍкалӧ ԉоквіԍӧм. Ԉоквіԍӧмыԍ омӧԉтчӧны, жебмӧны, кулалӧны јӧзыс,—омӧԉтчӧ госуԁарство.
| |
| Госуԁарство вӧлі мыжԁӧ таыԍ нывбабајасӧс, быԏԏӧ сӧмын најӧ віԍӧмсӧ-паԍкӧԁыԍјасыс. Најӧ оз кӧсјыны гӧгӧрвӧны, мыј ем-кӧ вузаԍан-інјас, тӧԁӧмыԍ, колӧ лоны і ԋӧбаԍыԍјаслы. Сіԇкӧ, абу сӧмын нывјас мыжаӧԍ віԍӧм-паԍкӧԁӧмыԍ, мыжаӧԍ щӧщ ԋӧбаԍыԍ-мужікјас. Сещӧм-пубԉішнеј-керкајассӧ унаыԍ віԁлавлӧмаӧԍ ԁокторјас. Најӧ-пасјалӧмјас-ԍерԏі мі аԁԇамӧ, мыјӧн нывјас вӧлӧм веԍкалӧны пубԉішнеј-керкаӧ, унҗыкыс на-піыԍ (3/4) меԁ-воԇԇа-вонас-жӧ віԍмӧны ԉоквіԍӧмӧн. Кыԇі налы ԉоквіԍӧмыс ԍурӧ? Тӧԁӧмыԍ, мужікјасԍаԋ. Ӧԏі-ԉок-нога-олыԍ-мужікыс-ӧԁ кымынкӧԁ вермас уԅлыны. Кӧвјаԍас сылы ԉоквіԍӧмыԁ, сеԍԍа разӧԁӧ ԇоԋвіԇајаслы, ԍемјаыслы щӧщ-і. Мыј-вӧсна-нӧ, еԍкӧ, ԉок-нога-олӧмыԍ мыжԁылісны сӧмын нывбабајасӧс, мужщінајасӧс ез? Сы-вӧсна, мыј јӧзсӧ ылӧԁлісны. Вӧлі шуӧны: мужікјасыԁ-пӧ нывбабајастӧгыс овныс оз вермыны, ԋінӧмӧ-пӧ воӧны. Сы-вӧсна веԍіг мамјасыс піјансӧ аԍныс вӧлі ыстӧны гуԉашщеј-нывјас-ԁінас, полӧны, меԁ еԍкӧ піјаныс оз ԋінӧмӧ-воны гӧтыртӧг-олігас. Со-ӧԁ кытчӧԇ ылӧԁлӧ-
| |
| мыԁ воӧԁӧ! Велӧԁчӧм-јӧз ԇік мӧԁтор шуӧны. На-ногӧн, томыԍаԋ нывбабакӧԁ овны оз ков. Сіјӧ омӧԉтчӧԁӧ морттӧ, кыскӧ сылыԍ вынјӧрсӧ. Емӧԍ сещӧм-јӧз: ӧԏі-вој уԅас ӧԏікӧԁ, мӧԁ-вој — мӧԁкӧԁ, којмӧԁӧс—којмӧԁкӧԁ-ԋін, с. в. Сіԇ оз поԅ. Сещӧм-јӧзыс—щыкӧм-јӧз. Најӧ ԋӧԏі оз кутны аԍнысӧ.
| |
| Озырјас вӧлі војԁӧр шуӧны, гуԉашщеј-олӧмтӧгыс-пӧ оз поԅ овнысӧ, пубԉішнеј-керкајассӧ-пӧ быԏ лоӧ віԇны. Гуԉашщеј-олӧмыслӧн-пӧ вужјыс зев пыԁын, ԋещыштны сіјӧс он вермы: нывјас аԍнысӧ-вузавтӧгыс овны оз вермыны, а мужікјас—натӧг. Нӧшта коԁ-ԍурӧ со-кыԇі-на јешщӧ вӧлі шуӧны: поԅӧ-пӧ јӧзыслыԍ гӧԉлунсӧ бырӧԁны, салԁатјасӧс гортас леԇавны, став-јӧзсӧ велӧԁны, став-јӧзсӧ гӧтравны, олӧмсӧ бурҗыка лӧԍӧԁны налыԍ, кокԋӧԁны— ставсӧ-пӧ тајӧс поԅӧ вӧчны, сӧмын нывјаскӧԁ-уԅлӧм-олӧм ԋекыԇі он бырӧԁ: ныв-бабајас пыр кутасны аснаныс вузаԍны.
| |
| Со-ӧԁ кыԇі вӧлі војԁӧр ылӧԁлӧны мі-вок-коԃԃемтӧ.
| |
| Озырјас-ногыԁ аснаԁ-вузаԍӧмтӧ ԋекыԇі оз поԅ ԁугӧԁны. Колӧ-пӧ сӧмын віԁлавлыны нывјассӧ—оз-ӧ віԍны најӧ. Сы-вӧсна став-гуԉашщеј-нылыслы колӧ вӧлі гіжԍыны пӧԉітсаын, боԍтны сеԍ коԉк-віж-рӧма (нарошнӧ вӧлі најјаслы лӧԍӧԁӧма) пашпорт, кӧсјыԍны овны ԁа вузаԍны аснаныс сӧмын пубԉшінеј-керкајасын. Сені најӧс урчітӧм-каԁјасын віԁ-
| |
| лавлӧмаӧԍ ԁокторјас, віԍыԍјассӧ мырԁӧн бурԁӧԁавлӧмаӧԍ боԉԋічајасын. Бокын, гуԍӧн-аснас-вузаԍыԍјасӧс закон-ԍерԏі чорыԁа мыжԁылӧмаӧԍ.
| |
| Пӧԉітсаын-гіжԍӧм гуԉашщеј-нывјаслӧн чінтіс ез асӧн-вузаԍӧм ԁа ԉоквіԍӧм-паԍкалӧм?—Ез. Пӧԉітсааԁ вӧлӧм зев-ещаӧн гіжԍӧны.
| |
| 1910-воын роч-муын гіжԍӧм,-віж-пашпорта-нылыс вӧлӧма сӧмын 25000 морт. Зев-ыҗыԁ-карын, Оԃессаын, сӧмын 46 морт, Мӧскуа-губерԋа-улын—80. Збыԉсӧ, ԃерт, таыԍ јона-уна вӧліны, сӧмын абу гіжԍылӧмаӧԍ-а. Гіжԍытӧм-гуԉашщеј-нывсӧ арталӧны 10, 15, 20-пӧв унҗык гіжԍӧмԍыс.
| |
| 1914-ԁ-воын војнаӧԇ ӧԏі гуԍӧн-аснас-вузаԍыԍ-нывбаба вӧлӧм воӧ:
| |
| Берԉінын (ԋемеч-стоԉітсаын) 20-нывбаба-вылӧ
| |
| Венаын (Австріја-стоԉітсаын) 22 * *
| |
| Паріжын (Франтсіја *) 14 * *
| |
| Лонԁонын (Ангԉіја *) 9 * *
| |
| Варшаваын (Поԉша *) 13 * *
| |
| Піԏірын (Роч-му *) 20 * *
| |
| Тајӧ-пасјӧгыԍ со мі аԁԇам: Піԏірын ӧԏі-гуԉашщеј вӧлӧма быԁ кыԅ-нывбаба-піын, Паріжын — быԁ ԁас-ԋоԉ-піын, Лонԁонын— быԁ ӧкмыс-піын-ԋін. Тајӧ-пасјӧгыс віԍталӧ, мыј гуԉашщеј-нывјасӧс-гіжԍӧԁалӧм пӧԉітса-
| |
| ын ԋекущӧм-бур оз вермы вајны: ӧԏікӧ, гіжалӧм-улас оз став нылыс ԍур; мӧԁкӧ, на-ԁінӧ-волыԍ гуԉашщеј-мужікјасыс вӧԉа-вылын олӧны, меԁ-јона віԍӧмсӧ разӧԁӧны. Гуԉашщеј-мужікјас наԃејтчісны ԁокторјас-вылӧ, чајтісны, ԋекущӧм-віԍӧм пубԉішнеј-керкајасыԍ оз вермы ԍурны, волывлісны сетчӧ ԁолыԁа-пырыԍ. Еԍкӧ, гуԉашщеј-нывјассӧ-віԁлалӧмыс ез пыр ԉучкі вӧв. Унаӧн мукӧԁ-ԁырјіыс віԁлавтӧг коԉлывлісны. Нӧшта, віԁлалісны најӧс шоча, віԁлалӧм-костас вермӧны вӧлі віԍмыны ԁај уналы разӧԁны сіјӧс воԇӧ. Сіԇкӧ, гуԉашщеј-нывјастӧ-гіжалӧмыԍ бур-пыԃԃі вӧлі воӧ зев уна ԉок.
| |
| Војԁӧр міјан-влаԍтыԁ кӧсјӧ вӧлі сіԍ-пујас выԉыԍ сувтӧԁны ԁа быԁтыны, а мі шуам: сіјӧ оз шогмы. Гуԉашщеј-олӧмтӧ кӧсјӧны вӧлі лӧԍӧԁны меԁ сыыԍ бур лоас, а кыԍ-ԋін сіԍмӧм-тортӧ бурмӧԁан.
| |
| Озыр-гіжыԍјас-ног, гуԉашщеј-олӧмтӧг-олӧм оз вермы лоны: нывбабајас пыр кутасны аснаныс вузаԍны. Гуԉашщеј-олӧмыԍ пыр мыжԁӧны најӧ нывбабаӧс. Мыжԁыны-ӧԁ быԁӧнӧс зев-кокԋі. Віԇӧԁламӧ, збыԉ-ӧ сещӧм-олӧмыԍ сӧмын нывбабајас мыжаӧԍ, мыј-вӧсна најӧ петӧны гуԉашщеј-олӧм-вылӧ? 1889-ԁ-воԍа-август-1-ԇԇа-лунӧ віԁлалӧмаӧԍ Роԍԍіјаын 17000 віж-пашпорта-нылӧс. Тајӧ-віԁлалӧмыс петкӧԁлӧ міјанлы зев-уна-тор, уна-тор-вылӧ ԍіннымӧс воԍтӧ.
| |
| 17000-пыщԍыс кӧкјамысԁас-кујім-прӧчентнылыс (унҗык 4/5 јукӧнԍыс) петӧмаӧԍ гуԉашщеј-олӧмӧ зев-гӧԉ ԍемјаыԍ. На-піыԍ баԏ-мамкӧԁ овлӧмаӧԍ сӧмын кыԅ-кык-прӧчент. Мукӧԁыс баԏ-мамсӧ ԋі рӧԁвужсӧ абу тӧԁлӧмаӧԍ. Унаӧн на-піыԍ локтӧмаӧԍ ыҗыԁ-карјасӧ кынӧмпӧтсӧ корԍны. Ԋеԉамын-прӧчентыс на-піыԍ карса-слугајас. Сы-мынԁа-кымын-жӧ посԋі-жалӧваԋԋӧ-вылын служашщејјаԍ ԁа пабрік-завоԁјасын уҗалыԍјас. Мукӧԁыс сеԍԍа быԁԍама-пӧлӧс јӧзыс. Слугајасыԁ вӧлі војԁӧр тојтӧны кок-јылас лун-лун, ԁонтӧм-ԁоныԍ, куш-кынӧмпӧт-вылас. Купечјас вӧлі мынтӧны прікашщічајаслы зев-жӧ еща, а паԍтаԍны щӧктӧны мічаа: омӧԉа-кӧ прікашщічаыс паԍтаԍӧма, ԋӧбаԍыԍыс омӧԉа локтӧ сы-орԁӧ. Зев ԁонтӧг вӧлі уҗалӧны ныв-бабајас і пабрік-завоԁјасын. Сеԍԍа олӧмныс? Ез-ӧԁ најӧ торја-горԋічајасын овны, олісны пеԉӧсјасын, уна-јӧзкӧԁ ӧтчукӧрын. На-ԍінвоԇын маԏкісны, понјаԍісны, јуісны, коԍаԍісны, быԁторсӧ вӧчісны. Со-мыј-вӧсна нывјас петӧны вӧлі гуԉашщеј-олӧмӧ, вузаԍӧны аснас. Налы ставыс-ԋін веԍкоԃ, воԇӧ мунны сеԍԍа ԋекытчӧ. Тащӧм-омӧԉ-олӧм-понԁаыс-жӧ гуԉашщеј-нывјас лоӧмаӧԍ і мукӧԁ госуԁарствојасын.
| |
| Мі ӧні гӧгӧрвоім мыј вӧсна нывјас ԍетчӧны ԉок-олӧмӧ. Ӧтарын —озыр-јӧз: најӧ кокԋіа ԁа бура олӧны, бура ԍојӧны-јуӧны. Мӧԁарын—
| |
| гӧԉјас: налы ԋінӧм ԍојны, ԋекӧн овны. Најӧ — јорӧм јӧз. Сіԇкӧ, гӧԉ-олӧмыс ԁа колӧмыс воштыліс уна-нылӧс.
| |
| Кыԇі ӧні міјанын, Сӧвет-Роԍԍіјаын, ем абу гуԉашщеј-олӧмыс?—Ем. Оз ков вунӧԁны кыԇі мі олім војна-завоԃітчӧмԍаԋ. Војԁӧр војна ԋемечкӧԁ, сеԍԍа ревоԉутсіја. Гӧгӧр кіԍԍӧ, жугавлӧ. Мукӧԁ-госуԁарствојас јӧртӧны міјанӧс, ԋінӧм оз вузавны. Мі гӧԉмім, мі кутім щыгјавны, ԋеуна корыԍӧԇ ставным ег воӧј. Фронтјас-гӧгӧрыԍ јӧзыс вӧлі пышјӧны пыщлаԋ,—најӧс вӧлі колӧ віԇны, верԁны. Быԁ-уԉіч гырыԍ-карјасын лун і вој јӧзӧн тыр вӧлі. Тащӧм-олігӧн гуԉашщеј-олӧмыс, ԃерт, ез вермы чінны, сіјӧ соԁіс. Ӧні Сӧвет-влаԍт зев-јона песԍӧ гуԉашщеј-олӧм бырӧԁны, уна-ԍӧм віԇӧ сы-вылӧ. Міјан-моз та-понԁа ԋекоԁ-на јешщӧ ез песԍыв ԁај ӧні-на мукӧԁ-госуԁарствојасын оз шогԍыны. Сар-влаԍтыԁ вӧлі бырӧԁӧ гуԉашщеј-олӧмтӧ. Ӧні сіјӧ-жӧ вӧчӧны. Сӧмын налӧн сетчӧ-мунан-тујыс абу ӧткоԃ. Сарскеј-влаԍт кӧсјӧ вӧлі сіԍ-путӧ выԉыԍ сувтӧԁны, зԁоровмӧԁны сіјӧс: гуԉашшеј-нывјаслы віж-пашпорт ԍеталіс, торја-керкајасӧ најӧс ԍујаліс. Ӧні мӧԁног сыкӧԁ вермаԍӧны: гуԉашщеј-олӧмыслыԍ перјӧны вужсӧ, олӧмсӧ выԉ ногӧн лӧԍӧԁӧны.
| |
| Меԁ ӧԁјӧнҗык гуԉашщеј-олӧмсӧ бырӧԁны, ӧні со-мыј вӧчӧны:
| |
| 1. Ԋем уҗтӧм нывбабајаслы отсалӧны корԍны уҗ, меԁ ԋаԋ-кусӧк-понԁа оз ков налы аԍсӧ вузавны. Воԍталӧны ӧтчукӧра-уҗалан-інјас, маԍԏерскејјас, школајас, кӧні велӧԁӧны најӧс быԁԍама-кі-кост-уҗ-вылӧ. Пабрік-завоԁјасын ԁа уҗалан-інјасын служашщејјасӧс-чінтігӧн, кагаа-нывбабајасӧс ԁа ӧтка-нывбабајасӧс шуӧма ыстыны уҗ-вылыԍ меԁ-бӧрјаӧн. Женотԃелјас ԁа профсојузјас песԍӧны бурҗыка-велӧԁны нывбабаӧс быԁ-уҗ-вылӧ.
| |
| 2. Віԇӧны-ԁӧԅӧрітӧны быԁтыԍыԍ-мамјасӧс ԁа посԋі-чеԉаԃӧс. Нӧбаԍыԍ-нывбабалы кагавајтӧԇыс ԁај вајӧм-бӧрас-војԁӧрсӧ овны зев ԍӧкыԁ. Сы-вӧсна нывбабаӧс кык-тӧлыԍ-војԁӧр-чеԉаԃаԍтӧԇыс мезԁӧны быԁ уҗыԍ, чеԉаԃаԍӧм-бӧрас бара кык-тӧлыԍ оз уҗӧԁны. Ԋоԉнан-тӧлыԍԍыс жалӧваԋԋӧсӧ ԍетӧны сылы сымынԁа-жӧ, мыјԁа вӧлі боԍтӧ уҗалігас. Ԋоԋӧԁыԍ-мамјаслы ԍетӧны отсӧг кагасӧ верԁны. Воԍталӧны јаԍԉіјас, чеԉаԃ-віԇан-інјас, чеԉаԃӧс віԁлалан-інјас (ԁокторјас віԁлалӧны—оз-ӧ віԍ кагаыԁ). Кага-баԏыслыԍ, оз-кӧ сіјӧ мамсӧ ԁа кагасӧ ас-ԁінас віԇ ԁа оз-кӧ бурӧн отсав налы, суԁӧн перјӧны ԍӧм кагасӧ быԁтыны. Оз артаԍны, гіжԍӧмаӧԍ аԉі абу гозја.
| |
| 3. Чеԉаԃлы велӧԁчігас олӧм-јылыԍ-збыԉсӧ віԍталӧны ставсӧ. Віԍталӧны гозја-кост-уԅлӧм-олӧм-јылыԍ, віԍмӧм-
| |
| јас-јылыԍ, меԁ најӧ, кор быԁмасны, ԉок-ногӧн оз кутны овны, кутасны віԁчыԍны віԍӧмјасыԍ. Ԉектсіјајас лыԃԃӧны кыԇі бура овны. Том-јӧз кутасны тӧԁны ԉучкі гозја-кост-уԅлӧм-олӧмтӧ, сы-вӧсна віԍмӧмјастӧ — понԁасны сы-јылыԍ віԍтавлыны мукӧԁлы, віԇны најӧс віԍмӧмјаԍыԍ ԁа ԉок-ногӧн олӧмыԍ. Сӧвет-влаԍт разӧԁалӧ гӧгӧрвоана-ԋігајас віԍӧмјас-јылыԍ, собраԋԋӧјас-вылын сы-јылыԍ щӧктӧ ԍорԋітны; преставԉеԋԋејас, суԁјас вӧчавны, петкӧԁлыны сені, кыԇ гуԉашщеј-нывԍаԋ ԉок-віԍӧмыс разалӧ јӧз-костын—суԃітны нывсӧ.
| |
| 4. Сӧвет-закон нывбаба-ԁор сувтӧ, коԁкӧ-кӧ сіјӧс гуԉашщеј-олӧмӧ ылӧԁас. Уголовнеј коԃекс 155-ԁ-ст.-ԍерԏі, коԁі ԉоквіԍӧмӧн віԍмӧԁас мӧԁ-мортӧс, мыжԁӧны віԍмӧԁӧмԍыс кујім-воӧԇ. 167-ԁ-ст.-ԍерԏі тыр-бур-мортӧԇ (половаја зрелоԍԏ)-вотӧԇ гозја-моз-уԅлӧмыԍ уԅлыԍјассӧ (ныв кӧԏ зон ӧткоԃ) мыжԁӧны во-кежлӧ. 169-ԁ-ст.-ԍерԏі, служашщејӧс ԉібӧ уҗјӧза-нывбабаӧс-кӧ уҗӧԁыԍјасыс ԉібӧ ԍӧм-уҗԁыԍыс понԁасны мырԁӧн щӧктыны сыкӧԁ уԅлыны, секі сещӧм-щӧктыԍсӧ мыжԁӧны кујім-во кежлӧ. Сеԍԍа ем-уна закон мыжԁыны свӧԃԋічајтӧмыԍ, гуԉашщеј-јӧзӧс-віԇӧмыԍ ԁа мукӧԁыԍ.
| |
| Став-уҗсӧ та-тујӧԁ Сӧвет-влаԍт нуӧԁӧ мыјԁа вермӧ, мыјԁа выныс ԁа ԍӧмыс суԁчӧ. Ԃерт, ԉок-нога-гуԉашщеј-олӧм ӧԏі-лунӧн он бырӧԁ. Сы-вылӧ ковмас уна-во, уна-ԍӧм ԁа вын. Кы-
| |
| мын мі озырмам, бурмас міјан олӧмным, сымын јона кутам вермаԍны гуԉашщеј-олӧмӧн. Колӧ став-јӧзыслы боԍтчыны сіјӧ-уҗӧ—вермаԍны гуԉашщеј-олӧмӧн. Секі сіјӧ регыԁҗык бырӧ, а щӧщ-сыкӧԁ бырӧ і ԉоквіԍӧм.
| |
| Мыј-жӧ мі тӧԁмалім локвіԍӧм-јылыԍ тајӧ-ԋіга-ԍерԏіыс? Со-мыј: ԉоквіԍӧм паԍкалӧ јӧз-костын, ју-вожјас-моз, кыклаԍаԋ. Венлаԍны сыкӧԁ кыкнлаԍаԋыс і колӧ. Кӧні паԍкалӧ ԉоквіԍӧмыс уԅлытӧг, сені колӧ јӧзсӧ велӧԁны, југԁӧԁны налыԍ ԍінвоԇсӧ, меԁ гораԋӧн-ворсӧм-моз ԍінсӧ-кӧрталӧмӧн оз овны. Сещӧм-јӧзыслы колӧ бур-олӧмсӧ петкӧԁлыны, колӧ уналаӧ інԁавны. Кӧн ԉоквіԍӧмыс паԍкалӧ уԅлӧмӧн, сені колӧ венлаԍны гуԉашщеј-олӧмӧн. Гуԉашщеј-морткӧԁ-уԅлігӧн ԉоквіԍӧмыс меԁ-јона вуҗӧ. Тајӧ-гуԉашщеј-олӧмыс ԁа пемыԁлуныс кыз-јӧзыслӧн міјанлы каԅтыланпом коԉӧма важ-олӧмыԍ. Кытчӧԇ мі важ-нога-олӧмсӧ ог вунӧԁӧј, выԉнога-олӧм огӧ лӧԍӧԁӧј, сетчӧԇ ԉоквіԍӧмыԁ міјанӧс пыр кутас сіԍтыны. Кыкнан-јуыс ӧтлаӧ воӧны: вермаԍны бур-олӧм-вӧсна, коммуԋізм-вӧсна.
| |
| Ԉок-нога гуԉашщеј-олӧмыс-кӧ капітаԉізмлӧн быԁтас, коммуԋізмыԁ лоӧ сылы җуҗыԁ гуӧн — бырӧԁас сіјӧс.
| |