Пос: различия между версиями

Материал из Wiki FU-Lab
Перейти к навигации Перейти к поиску
Нет описания правки
Нет описания правки
 
(не показано 269 промежуточных версий 4 участников)
Строка 1: Строка 1:
Врач Ј. С. Кокаԋін
Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.
Ревмаԏізм
Комі-ԋіга леԇан ін
Сыктывԁінкар — 1929
2.500
Ревмаԏізм.
Сустав ԁа чіг-јај (мышцы) віԍӧԁыԍ ревмаԏізм-віԍӧмтӧ јӧзыԁ тӧԁӧны зев важыԍаԋ. Тајӧ віԍӧмыс віԍӧԁӧ зев чорыԁа ԁа ԁыр уна ԍо-ԍурс уҗалыԍ јӧзӧс. Ԉоквіԍӧм, чакотка ԁа тракома віԍӧмјас ӧні шуам уҗалыԍ-јӧз-пӧвса (сотсіаԉнеј) віԍӧмјасӧн, сӧвет-вԉаԍт чорыԁа боԍтԍіс вермаԍны накӧԁ. Ревмаԏізмыԁ ӧнӧԇ-на коԉӧ бокӧ, а сіјӧ зев јона паԍкалӧма јӧз-костаԁ. Меԁԍа-јона сіјӧн віԍӧны гӧԉ-јӧз — креԍԏана ԁа робочејјас. Гӧԉ-јӧзлы тырмытӧмысла лоӧ овны кӧԇыԁ ва-руа, пемыԁ керкајасын, кытчӧ прамеја југыԁыс оз пырав; лоӧ уҗавны ва-вылын ԉібӧ ва-піын, пӧԍ-інын ԁа тӧв-јылын, сіԇ воԇӧ. Сещӧм-інјасаԁ уҗалыԍ јӧзыԁ кынмалӧны, прӧстуԃітчалӧны. Прӧстуԁа віԍӧмјасԍаԋыԁ сеԍԍа најӧ бӧрынас віԍмӧны чорыԁа віԍӧԁыԍ ԉібӧ ԁыр віԍӧԁыԍ ревмаԏізмӧн.
Стаԏіԍԏіка лыԁпасјас-ԍерԏі тајӧ віԍӧмнас віԍӧны меԁԍа-јона креԍԏана-пӧвсыԍ: кер-леԇысјас, кер кылӧԁыԍјас, вӧралыԍјас, чері кыјыԍјас; робочејјас ԁа служашщејјас-пӧвсыԍ: кӧрттуј-вылын уҗалыԍјас, руԁа-перјан-завоԁјасын, кӧрт-вӧчан завоԁјасын уҗалыԍјас, пабрік - завоԁса гырыԍ-пачјас-
берԁын уҗалыԍјас, ԁортчыԍјас ԁа сіԇ воԇӧ. Сіԇ-кӧ ревмаԏізм віԍӧм меԁ-јона віԍӧԁӧ уҗалыԍјӧзӧс, коԁјас уҗалӧны ывла-вылын, ваын ԁа бі-ԁорын. Ревмаԏізм — уҗалыԍ-јӧз-пӧвсса віԍӧм.
Боԍтам міјан комі креԍԏаналыԍ уҗалӧмсӧ ԁа олан-інсӧ. Керка-пыщкӧсыс налӧн пемыԁ, семјананыс олӧны ӧԏі вежӧсын тӧлын кӧԏ гожӧмын морт 6 — 10-ӧԇ. Вежӧсыс ва-руа, ӧшіԋјассӧ оз-і воԍтавлыны, вежлавтӧм сынӧԁыс вежӧс-пыщкас абу сӧстӧм. Сеԍԍа сен-жӧ-і пуӧны-пӧжалӧны, чаԃітӧны, коԍтӧны уҗалан ва-кӧлујсӧ, кӧмкотсӧ. Ылынҗык ԍіктјасыԍ щӧкыԁа-на аԁԇан керкаԍыныс кукаԋјасӧс, ыжјасӧс. Тащӧм олан-інјасыс јона отсалӧны јӧзлы ревмаԏізмӧн віԍмыны.
Уҗалӧны комі-јӧз бара-жӧ тајӧ віԍӧмнас кокԋіа віԍман-інјасын. 210 ԍурс комі јӧз-піыԍ 50.320 мортыԍ уна уҗалӧ (1/4 пај јӧзыс) кер пӧрӧԁан-інын ԁа мукӧԁ-пӧлӧс бокыса ԍӧкыԁ уҗ-берԁын. 1926-27 воын кер-пӧрӧԁан-інын уҗавлӧмаӧԍ 12.736-кымын морт, кер-кыскалӧмаӧԍ 11.675 морт, кер-кылӧԁӧмасԍ — 13 485 морт. Пес-кералысјас вӧлӧма — 3 533, шпал-берԁын уҗалыԍјас 3.486, вӧралыԍјас 4.443, черј-кыјыԍјас 1.550, тӧчіла вӧчыԍјас — 13 морт. Тајӧ став јӧзыс келалӧны лым-піын ԁа ва-піын, ԉібӧ кӧԇыԁ тӧв-јылын, зер-улын. Уԅлӧны вӧр-керкајасын-пывԍанјасын. Вӧр керкаыԁ ӧшіԋтӧм, пемыԁ, гӧгӧр бус ԁа ԋајт, ломтыԍӧмысла щын, чаԁ, верман коԉмыны ԁа с. в. Унаыԍ веԍкавлӧ уԅлыны ывлавылын, кӧԇыԁ, ва му-вылын, паԍкӧмјас оз пӧртчывны. Паԍкӧмыс уҗалі-
гас кӧтаԍӧ пӧԍалӧм-вӧсна, зерӧн, ваӧ уԍлӧм-понԁа ԁа с. в. Паԍкӧмсӧ вежлалӧны зев шоча, сы-вӧсна паԍкӧмныс налӧн бура оз-і коԍмыв. Кокјасыс, кіјасыс, мышныс кӧтаԍӧм-бӧраԁ, ԉібӧ лун-куԅала коскӧԇ лымјын, ваын келалӧм-ујалӧм-бӧраԁ кынмӧ. Ва паԍкӧмсӧ коԍтӧны кражја бі-ԁорын. Кокнысӧ коԍтӧны пӧртчасны-ԁа: ӧтарԍаԋыс лымјыс кынтӧ, мӧԁарԍаԋыс вывті жарысла сотӧ. Тащӧм-інјасын уҗалӧмысла, пӧԍ-ԁа кӧԇыԁ вежлаԍӧм-вӧсна јӧзыԁ частӧ віԍмӧны быԁ-ԍікас кынман віԍӧмјасӧн (прӧстуԁаӧн), сы-бӧрын кокԋіа віԍмӧны і ревмаԏізмӧн. Віԍмӧны чіг-јајјас (мускулјас) ԁа суставјас.
Ԍіктјасаԁ јӧзыԁ јона-на вісмалӧны і ас пемыԁлунныс-вӧсна. Тӧв-шӧрын віԍыԍ-јӧз јенлы еԍкыԍјас ас пемыԁлун-вӧснаыс (колӧкӧ аԍныс віԍӧны ревмаԏізмӧн) купајтчӧны ва-вежӧԁігӧн јукмӧсын (јӧрԁанын). Кӧсјӧны корԍны справа, сӧмын јонҗыка віԍмӧны. Ԍіԇ-жӧ пывԍысјас унаыԍ пӧԍ-вывԍыс нарошнӧ пывԍаныԍ петалӧны лымјын тупԉаԍны. Тајӧ сіԇ-жӧ вӧчӧ мортлы омӧԉтор. Абу-кӧ аԍтӧ сы-вылӧ велӧԁӧма воԇыԍаԋҗык, сіԇі ԁруг кынтыԍны оз ков. Пӧԍ-вылыԍ кӧԇыԁӧ ԁруг-вуҗӧмыԁ абу бур, ӧԁјӧ верман віԍмыны кынтан віԍӧмјасӧн, прӧстуԃітчыны, вермас кувтӧԇ лоны. Овлӧ нӧшта, страԁа-ԁырјі уҗалігјасӧн пӧԍ-вылӧ јуӧны кӧԇыԁ кԉуч-ва, — тајӧ бара-жӧ абу бур.
Прӧстуԁаыԁ ачыс абу ревмаԏізм-віԍӧм ԁај ревмаԏізмыс оз прӧстуԁаԍаԋ ло, сӧмын прӧстуԁа віԍӧмыс отсалӧ ревмаԏізмӧн віԍмыны. Облаԍтувса
ԇоԋвіԇалун-кутан јукӧԁлӧн чукӧртӧм лыԁпасјасыс петкӧԁлӧны Комі облаԍтыԍ тајӧ віԍӧмӧн јӧз-лыԁсӧ:
Војас Остреј суставнеј ревмаԏізм Куԅа віԍӧԁыԍ сустав ревмаԏізм Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізм Мукӧԁ тащӧм-ԍікас віԍӧмјас Ставыс
1926 1.244 2.563 9.451 3.683 16.941
1927 1.508 — 9.040 4.060 14.608
Комі Облаԍтын, остреј ԁа куԅаа віԍӧԁыԍ ревмаԏізм-віԍӧмјас јона паԍкалӧма јӧз-костас. Мыјла унаӧн віԍалӧны — лоі віԍтавлӧма-ԋін.
Быԁ ԍіктын, поԅӧ шуны, быԁ креԍԏаԋін ԍемја-пыщкыԍ ԍурӧ ӧԏі мортыԁ, коԁі ветліс ԁоктор-ԁінӧ, ԉібӧ суԍеԁ-ԁінас нораԍны лыјас ԉібӧ суставјас јукалӧмыԍ, сіԇ-жӧ кіјас ԁа кос-віԍӧмыԍ. Креԍԏаԋіныԁ ачыс ԃерт оз-на быԁ-каԁӧ вермы щук шуны кущӧм віԍӧмӧн віԍӧ, сӧмын унҗыкыс веԍкыԁа шуӧ „прӧстуԁа“-пӧ. Ԋоԉӧԁ јукӧн-јӧзыс сетыԍ веԍкыԁа віԍталӧны: віԍмі-пӧ кынмалӧм-вӧсна, кынмалӧмԍаԋыс сеԍԍа і віԍӧ ревмаԏізмӧн.
Міјан Облаԍткӧԁ ортча губерԋајасын, кӧні уҗалан-ногыс ԁа олӧм-ногыс јӧзыслӧн міјанкӧԁ ӧԏкоԃ, ревмаԏізмӧн сіԇ-жӧ віԍӧны зев унаӧн.
Војас Сустав- ревмаԏізм Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізм
1 Вјатка губерԋ. 1924 9.570 35.740
** 1925 11.477 50.003
 
Ԍеверо-Ԃвінса губерԋаын 1924 2.592 9.218
** 1925 5.799 14.660
Со мыјԁта јӧзӧс мучітӧ тајӧ куԅаа (ԁыр) віԍӧԁыԍ віԍӧмыс, унаӧн пӧрӧны кітӧм коктӧм каԉекајасӧ, унаӧн кулӧны. Меԁԍа-јона ревмаԏізмӧн віԍӧны самеј пӧрнеј јӧз ар 15-35-јас, меԁ-том ԇоԋвіԇалуна олан каԁас. Віԍыԍ јӧзыԁ оз вермыны уҗавны, уҗавтӧгыԁ віԇму-овмӧсыс налӧн (креԍԏаԋінлӧн) кіԍԍӧ. Сеԍԍа-ӧԁ віԍыԍ-јӧзтӧ колӧ віԇны, верԁны ԁај бурԁӧԁны. Уна ԍӧм госуԁарство віԇӧ боԉԋічајасӧ, ԉекарствојасӧ, курортјас-вылӧ ԁа сіԇ воԇӧ. Унаӧн віԍӧм-вӧснаыс коԉӧны немыс-кежлӧ інваԉіԁӧн. Најӧс бара лоӧ віԇны-верԁны госуԁарстволы. Стракујтчан-јукӧԁлӧн лыԁпасјасыс віоталӧны: 1896-1899 војасӧ — 1000 інваԉіԁ-піыԍ пӧрӧмаӧԍ каԉекаӧ 62 мужік ԁа 85 нывбаба ԁыр віԍӧԁыԍ ревмаԏізмӧн віԍӧм-вӧсна.
Лыԁпасјас бура петкӧԁлӧны: ревмаԏізм-віԍӧмӧн меԁ-јона віԍӧны уҗалыԍ јӧз — гӧԉҗыка олыԍ-јӧз. Тајӧ віԍӧмыскӧԁ колӧ боԍтԍыны вермаԍны мукӧԁ-
ԍікас јӧз-пӧвсса віԍӧмјаскӧԁ (ԉоквіԍӧм, чакотка, тракома)-моз-жӧ. Вермаԍны бурԁӧԁчӧмӧн ԁа віԍмӧмыԍ воԇвыв віԁчіԍӧмӧн. Боԍтԍыны тајӧ уҗас колӧ став-јӧзыслы, ԋе сӧмын госуԁарстволы.
 
Мыј сіјӧ ревмаԏізмыс ԁа кыԍ сіјӧ лоӧ.
 
Ревмаԏізм віԍӧмтӧ (шуӧны і јукалӧм віԍӧмӧн) тӧԁӧны зев важыԍаԋ. Ревмаԏізм-кывјыс — греческеј кыв-„візывтӧ-лебалӧ“. Мі шуам ревмаԏізмтӧ шыблаԍан-ветлӧԁлан віԍӧмӧн (шыблаԍӧ ӧԏілаыԍ мӧԁлаӧ). Ревмаԏізмӧн віԍан-інјас: суставјас, чіг-јајјас, јона ӧԁӧны (воспаԉеԋԋе), јешщӧ-ԋін чорыԁа віԍӧны чорыԁа віԍӧм нуӧԁігӧн. Ԍустав віԍӧԁыԍ-ӧ, чіг-јај-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм-ӧ віԍыԍ мортлӧн тӧԁмалӧны віԍӧԁӧм-серԏіыс. Овлывлӧ ревмаԏізм-вӧсна віԍмӧны ԋервјас.
Лыјас јукалан ԁа суставјас јукалан віԍӧмыԁ ем уна-ԍікас, сӧмын быԁ јукалан віԍӧм оз поԅ шуны ревмаԏізмӧн. Ревмаԏізмыԁ аслыс-ԍама віԍӧм. Кор суставјас, чіг-јај, лыјас, ԉібӧ ԋервјас віԍӧны кынмалӧмԍаԋ-прӧстуԁаԍаԋ, сек сӧмын поԅӧ шуны ревмаԏізмӧн. Суставјас-кӧ віԍмасны мукӧԁ віԍӧмјас-вӧсна, шуам: скарлаԏіна, ԏіф, віра мыт, тріппер, чакотка ԁа мукӧԁ віԍӧмјас-вӧсна, сек јукалан-віԍӧмыԁ абу ревмаԏізм.
Віԍӧмтӧ веԍкыԁа тӧԁмавны (кущӧм віԍӧмӧн віԍан ԁа мыјла віԍмӧмыԁ) колӧ быԁ віԍмігӧн петкӧԁлыны ԁокторлы. Ԁоктор сӧмын вермас веԍкыԁа вісԍтавны, кущӧм віԍӧмӧн віԍан.
Мыјла віԍмӧны јӧзыс тајӧ аслыс-ԍама віԍӧмнас — ревмаԏізмӧн, наука оз бура тӧԁ. Ем уна-пӧлӧс ԍорԋіјас тајӧ віԍӧм-куԅтаыԁ. Велӧԁчӧм-јӧз быԁ-ногӧн тӧԁмалӧм-мысԏі тајӧ віԍӧмсӧ унҗыкыс шуӧны кӧлаԍан віԍӧмӧн (инфекционная болезнь). Ԍӧмын-пӧ сылы паԍкавнысӧ колӧ аслыс-ԍама каԁјас ԁа морт вір-јајлӧн (оргаԋізмлӧн) тајӧ віԍӧмсӧ кокԋіа прімітан-ԍам (предрасположение). Віԍӧм-вӧчыԍсӧ ԁа новлӧԁлыԍсӧ ӧноԇ-на абу аԁԇӧмаӧԍ. Быԁ віԍӧмлӧн ем аслыс-пӧлӧс зараза, мӧԁ-ногӧн-кӧ мікроб (ловјаловјас). Мікробјас зев посԋіԃікӧԍ. Мікроскоп-пыр віԇӧԁігӧн најӧс сӧмын поԅӧ аԁԇыны.
Важыԍаԋ-ԋін тӧԁмалӧм-серԏі ревмаԏізмӧн віԍмӧны горш віԍӧм-бӧрын (ангіна бӧрын). Учоннејјас каԅалӧмаӧԍ: быԁ 100 ревмаԏізмӧн віԍыԍ јӧз-піыԍ — 80-ыс віԍлӧмаӧԍ ревмаԏізмнас віԍмытӧԇ — горш віԍӧмӧн. Та-ԍерԏі чајтӧны ревмаԏізмыԁ-пӧ кӧлаԍан віԍӧм Сіԇ-кӧ віԍмӧԁыԍыс (мікробыс) шеԁӧ ԁа пырӧ мортыԁлы ныр-пырыс ԉібӧ вом-пырыс, горш віԍігас ԁа насмока-ԁырјі. Прӧстуԁаыԁ, кор мортлӧн віԍӧ горшыс, насморк, віԍӧ јурыс ԁа с. в., зер-улын кӧтаԍӧм-вӧсна, лым-улын ваын келалӧм-вӧсна, уԉ му-вылын кујлӧм-вӧсна, пур-вылын кывтігӧн ԁа сіԇ воԇӧ, секі мортлӧн вір-јајыс (оргаԋізмыс) слабітӧ, секі сіјӧ вір-јајӧ кокԋіҗыка веԍкалӧ ԁа віԍӧԁӧ ревмаԏізм віԍӧм.
Кӧԇыԁа-шоныԁа вежлаԍан-інын олӧм-вӧсна мортлӧн ԇоԋвіԇалуныс ԉокмӧ, мортыԁ лоӧ слабҗык, јонҗыка вермӧ віԍмыны быԁ-ԍікас кынмӧм-вӧсна віԍӧмјасӧн, бӧрынас ревмаԏізмӧн. Ӧні бура
тыԁалӧ, оз прӧстуԁа-вӧсна віԍмы мортыԁ ревмаԏізмӧн, а простуԁаыс сӧмын отсалӧ ревмаԏізмнаԁ віԍмыны.
Унҗык велӧԁчӧм јӧз шуӧны, реваԏізмлӧн-пӧ заразаыс, оз мукӧԁ кӧлаԍан віԍӧмјас-моз мӧԁа-мӧԁлы вуҗ. Овлывлӧ, ӧԏі ԍемја-пыщкын віԍӧны ревмаԏізмӧн 2-3 морт, сӧмын најӧ абу мӧԁа мӧԁԍаԋыс віԍӧм вуҗӧм-вӧсна віԍмӧмаӧԍ, а віԍмӧмаԍ ӧԏі ва руа паԏераын олӧмыԍ, ӧткоԃ-інын уҗалӧмыԍ, ӧткоԃа кынмалӧмјас-вӧснаыс ԁа с. в. Велӧԁчӧм-јӧз нӧшта шуӧны, морт-вір-јајлы-пӧ ревмаԏізмӧн кокԋіа віԍмӧм-ԍамыс (предрасположение к заболеванию) вермӧ вуҗны баԏ-мамԍаԋ (наследственным путем). Таԇі чајтӧны со мыјла: овлывлӧ ӧԏі ԍемја-пыщкын пӧшԏі ставыс віԍӧны ревмаԏізмӧн. Ӧԏі ыҗыԁ боԉԋіча Гермаԋіјаын лыԃԃӧма, тӧԁмӧԁӧма ԁа 246 ревмаԏізмӧн віԍыо морт-піыԍ 35 %-ыслӧн ревмаԏізмӧн-віԍӧны рӧԁвужыс; 71 віԍыԍлӧн віԍлӧмаӧԍ сіԇ-жӧ і баԏ мамыс.
Ӧԏі ԍемја-пыщкын унаӧн тајӧ віԍӧмнас віԍӧны ԃерт і ӧткоԃ уҗ-берԁын уҗалӧмла, ӧткоԃ олан-інын олӧмла, ӧтмоза быԁӧн кынмавлӧны-ԁа с. в. Віԍлывлӧны насмокаӧн ԁа горш віԍӧмӧн чеԉаԃыԁ і баԏ-мамјасныс. Сӧмын бара-жӧ та-вӧсна оз поԅ шуны, мыј ревмаԏізм вуҗӧ мӧԁа-мӧԁлы. Сіԇ-кӧ ревмаԏізм абу баԏ-мамԍаԋ вуҗыԍ (наԍлеԁственнеј), сӧмын ревмаԏізмӧн віԍыԍ баԏ-мамлӧн чеԉаԃыс векҗык овлӧны ԉок ԇоԋвіԇалунаӧԍ. Ічӧтԍаԋыс најӧ віԍлӧны горш віԍӧмӧн, насмокаӧн, томыԍаԋ чеԉаԃлӧн тајӧ віԍӧмјас-вӧсна ԉокмӧ
ԇоԋвіԇалуныс, коԁі-і воԍтӧ ревмаԏізмлы віԍмӧԁны тујсӧ.
Повԅӧм-вӧсна, јона скӧралӧм-вӧсна, јона муԇӧм-вӧсна, щыгјалӧм, тырмытӧм-вӧсна, гӧԉа-олӧм — отсалӧны віԍмыны ревмаԏізмӧн. Мортыԁлы кӧԏ і оз лӧԍав олан-іныс (кӧԇыԁ ԉібӧ шоныԁ) сіјӧ олан-іныс ачыс оз-вермы віԍмӧԁны суставјастӧ. Ревмаԏізмӧн віԍмӧны кӧԇыԁа-шоныԁа повоԃԃа (кԉімат)-вӧсна сӧмын сек, кор тащӧм кԉіматыс вермӧ мортӧс віԍмӧԁны прӧстуԁаӧн.
Прӧстуԁаӧн віԍӧны меԁԍа-јонасӧ арын, тӧлын ԁа воԇ тулысын. Меԁԍа уна ревмаԏізмӧн віԍыԍыԁ овлӧ ԍеԋԏабр тӧлыԍԍаԋ ԁа мај тӧлыоӧԇ, сіјӧ каԁјасас повоԃԃаыс вежлаԍӧ-ԁа.
Ԍіԇ-жӧ ревмаԏізмӧн віԍмыны отсалӧ васӧԁ-інын олӧм. Емӧԍ ԍіктјас ԋур-берԁјасын. Сен сынӧԁыс векҗык ва-руа. Ва-руа-інын мортыԁ вермӧ регыԁҗык віԍмыны прӧстуԁаӧн.
Ԍӧкыԁтор новлӧԁлӧмјас-вӧсна, ԍӧкыԁа уҗалӧм-вӧсна, уԍӧмӧн ԉібӧ кучкӧмӧн ԁојмӧмјасла уна ветлӧмла кі-кок суставјас мортлӧн слабітӧны. Суставјас слабітӧмла морт бара-жӧ кокԋіа вермӧ віԍмыны ревмаԏізмӧн. Ԁојмылӧм суставјас зев кокԋіа віԍмӧны ревмаԏізм віԍӧмӧн ԁај ревмаԏізмнас віԍлӧм суставыс бурԁлӧм-бӧрас вермӧ бара віԍмыны ԁа јонҗыка віԍӧԁны.
Ревмаԏізмӧн віԍлывлӧны чеԉаԃјас ар 5-6-ԍаԋ. Тајӧ віԍӧмыс мортӧс вермӧ віԍӧԁны унаыԍ нем-чӧжнас.
Ревмаԏізм віԍӧм поԅӧ јукны кујім-пеԉӧ: 1) сустав віԍӧԁыԍ, остреј форма ревмаԏізм, 2) куԅаа-віԍӧԁыԍ сустав ревмаԏізм, 3) чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізм.
 
Суставјас.
 
Кущӧм вежсӧмјас овлӧ суставјасын ревмаԏізмӧн віԍігӧн, бурҗыка гӧгӧрвоан ԇоԋвіԇа суставјас мортлыԍ тӧԁмалӧм-бӧрын. Суставӧн шуԍӧ торја лыјас ӧтлааԍан-ін. Ԍіјӧ ӧтлааԍан-інтіыс лыјасыс вӧрӧны. Сојын ӧтлааԍӧ кыклы (гырԁԇа); кокын ӧтлааԍӧны ԉаԃвеј-лы кокчер лыкӧԁ (піԇӧс).
Лыјас ӧтлааԍан-інјасӧԁ — гырԁԇајасӧԁ і піԇӧсјасӧԁ кі-кок мортлӧн вӧрӧ. Лыјас ӧтлааԍан-інас ем шщеԉ, (кост). Ԍіјӧ шщеԉԉыс быԁ бокԍаԋ тупкыԍӧма суставӧн — мешӧкӧн-моз. Тајӧ мешӧк-коԃ-куыс зев топыԁа ԍібԁӧма ӧтлааԍыԍ лы помјасас. Пыщкӧс бокыс тајӧ мешӧк коԃ куыслӧн вевԏԏӧма вӧсԋіԃік куӧн, тајӧ вӧсԋіԃік куыс вӧчӧ аслыс-ԍама маԅ. Маԅыс мавтӧ лы-помјассӧ, меԁ најӧ лӧԍыԁа ԁа кокԋіа вӧрісны ԁа меԁ оз ԋіртчыны. Боԍтам ԏеԉега. Чӧрссӧ-кӧ ԏеԉегаыԁлыԍ он мавт ԍірӧн, ԃӧгӧԃӧн ԉібӧ маԅӧн, ԏеԉегаыԁ кутас ԇуртны, ԍӧкыԁа кутасны бывјасыс (кӧԉесајасыс) бергавны. Мавтан-кӧ бывјыԁ кокԋіа бергалӧ, оз ԇурт, ԁырҗык оз пазав. Сіԇ-жӧ і суставјасыԁ уҗалігӧн, мунігӧн вӧрӧны. Меԁ еԍкӧ лыјаслы вӧлі лӧԍыԁ, кокԋі ԁа меԁ лы-помјас ез вуштыԍны, аслыс-пӧлӧс маԅыс і віԇӧ. Лы-помјасас, мукӧԁлаас кык ӧтлааԍыԍ лыјас-шӧрас ем гӧч (хрящ), ԋебыԁ пӧԁушка-коԃ. Сіјӧ
гӧчјасыс віԇӧны лыјассӧ кучкыԍԍігјасӧн, зӧркԋітчігӧн, ԍӧкыԁ-торјас лептігјасӧн, меԁ лы-помјасыс јона топалігас ез жугавны јорта-јортас.
Тајӧ кујім-торјыс: 1) кык лы-кост мавтыԍ маԅыс 2) лы-помјассӧ гартыштыԍ мешок-коԃыс ԁа 3) суставса гӧчыс, емӧԍ быԁ суставын, кӧԏ-і муртса вӧрыштӧны лыјасыс.
 
Мыј лоӧ суставкӧԁ ревмаԏізм-ԁырјі.
 
Ревмаԏізмӧн віԍмӧм суставлӧн мешӧк-коԃ кучік-пыщкыс ӧԁӧ (воспаԉајтчӧ) ԁа пыктӧ, еж-вылас лӧӧны аслыс-ԍама зев посԋіԃік пјатнајас, чутјас, сеті ԋеуна вір петлывлӧ. Ӧԁӧм-пыктӧмысла мешӧк-коԃ-пыщкас лоӧ вывті уна маԅыс. Тајӧ ставтор-вӧснаыс торкԍӧны лы-помса гӧчјасыс. Віԍыԍ суставјас-ԁінса јајыс, сӧнјас ԁа мукӧԁ кӧртӧԁјас пыктыштӧны-жӧ, щӧщ віԍӧны, на-ԁінӧ вірыс унҗык локтӧ, гӧрԁӧԁӧны, віԁлалігӧн віԍан-іныс кі-улын пӧԍ коԃ, ԁојмӧ. Сы-вӧсна віԍыԍ сустав-ԁіныс ставнас віԇӧԁныԁ пыктӧма, гӧгӧрыс гӧрԁӧԁӧма, ԁојмӧ. Вӧрігас суставјасыс-лощкакылӧны, ԇуртӧны лы-помјасыс мӧԁа-мӧԁ-ԁінас інмӧмла, гӧчыс тӧркԍӧм-вӧсна ԁа маԅ-коԃ мавтаснас мавтԍӧм торкԍӧмла. Мавтастӧм ԏеԉега-тај кутас ԇуртны ԁа ԉока бергавны, сеԍԍа ԋе-каԁӧ кіԍԍыны. Сіԇ-жӧ овлӧ суставкӧԁ ревмаԏізмӧн віԍӧм-вӧсна.
Кыԇі ревмаԏізм віԍӧԁӧ суставјасӧс.
 
Ԍуставјас ревмаԏізмӧн віԍмӧны уна-ногӧн. Меԁԍа-частӧ завоԃітчӧ горш-віԍӧмԍаԋ (ангінаԍаԋ). Сеԍаԋ заразаыс вуҗӧ суставјасӧ. Ԋекымын лун-бӧрын суставјас пыктӧны ԁа јона віԍӧны. Мукӧԁ-ԁырјіыс пыктытӧԇыс морттӧ біјалӧ ԁа кынтӧ, а кор быԏԏӧ мортыԁ муԇӧма, жујалӧма, быԏԏӧ быԁлаті сылӧн віԍыштӧ сы-бӧрын і віԍмӧны суставјасыс. Меԁԍа-јонасӧ торкԍӧны гырыԍ суставјас кокјасыԍ (піԇӧс, кокԉек), бӧрынас і мукӧԁ суставјас. Кокԋіҗыка віԍӧԁігӧн торкԍӧны сӧмын 2-3 сустав, ԍӧкыԁа віԍӧԁігӧн віԍмӧны пӧшԏі став суставыс, овлӧ, віԍмӧны-і мышку-лыјас, морӧс-лыјас, щӧка лыјас-ԁа. Ԍеԍԍа віԍӧмыс четчалӧ ӧԏік суставыԍ мӧԁӧ. Ӧԏік сустав віԍӧ-на-а, віԍӧмыс вуҗӧма-ԋін мӧԁлаӧ. Воԇвыв віԍмӧм суставын пыкӧсыс соԁӧ. Ԍеԍԍа віԍлӧм суставјасыс бурԁлӧм-бӧрас выԉыԍ пыктавлӧны. Тајӧ суставыԍ суставӧ лебалӧмыс ревмаԏізмлӧн овлӧ сӧмын меԁ-воԇԇа остреј-форманас віԍӧԁігӧн. Та-вӧсна јӧзыԁ шуӧны ревмаԏізмтӧ „лебалыԍ ревмаԏізмӧн". Віԍыԍ суставыс овлӧ јона пыктӧма, пӧԍ, муртса кытчӧкӧ інмӧԁчӧмыԍ віԍӧ, сустав-берԁса ежвыв кучікыс гӧрԁ. Уна сустав віԍігӧн віԍыԍ-морт кујлӧ, оз вермы сувтны, быԁ ічӧԏіка вӧрԅӧԁчӧм вӧчӧ ԁојмӧм. Віԍӧны-кӧ ревмаԏізмӧн піԇӧс суставјас — віԍыԍ кујлӧ аслыс-ԍамӧн: кујлӧ мыш-вылас, ԋужӧԁчӧма, ԋеуна кусіԋтчыштӧма бекјӧԁыс ԁа піԇӧсӧԁыс кокјассӧ,
кок-лапајасыс віԇӧԁӧны ортсілаԋ ԁа кусыԋтчыштԍӧмаӧԍ кок-пыԁӧслаԋыс.
Кор мортлӧн ԁруг-моз віԍмӧны пыктӧны уна сустав, секі морттӧ біјалӧ, жарыс овлӧ 40°-ӧԇ (ԇоԋвіԇа мортлӧн жарыс овлӧ 36,5°-37°). Вір-сӧнлӧн ԏіпкӧмыс лоас щӧкыԁҗык. Віԍыԍ мортӧс біјалас, јона пӧԍалӧ, кучікыс ԋылӧмлаыс лоас ва. Пӧԍ ԋылӧмԍыс петӧ шома ԁук. Пӧԍалӧмысла ежвыв кучікыс віԍмӧ, кіԍтӧ гӧрԁӧн — ічӧԏік пластӧн-пластӧн. Јона пӧԍалӧмысла, мортлӧн куԇыс зев еща. Памеԏыс віԍыԍ-мортыԁлӧн оз вежԍы (сӧмын торкԍывлӧ јурвем віԍом-вӧсна&). Кыв-вылыс лоӧ јеҗыԁ, ԍојны оз чӧсты, пӧԍалӧм-вӧснаыс јона јуктӧԁӧ. Лоптыс (селезенка) шујгалаԁор-боктіыс орԁлыјас-улас соԁыштӧ, пыктыштӧ. Остреј сустав-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм-бӧрын торкԍывлӧ ԍӧлӧмлӧн ԇоԋвіԇа уҗалӧмыс (порок сердца). Лыԁпасјас-ԍерԏі ревмаԏізм-вӧсна ԍӧлӧмлӧн-ԇоԋвіԇалуныс гырыԍјас-піыԍ торкԍӧма 35%-ыслӧн, чеԉаԃлӧн — 60-80% став віԍлӧм јӧз-піыԍ. Меԁԍа јона торкԍӧ ԍӧлӧмлӧн ԇоԋвіԅалуныс том-јӧзлӧн. Ԍӧлӧмыс торкԍӧ віԍігас первоја вежалун-понас, ԉібӧ мӧԁ вежалун завоԃітчігас.
Ревмаԏізмӧн віԍӧм-вӧсна віԍмӧ јурвем, ревмаԏізмјаснас отравітчас-ԁа.
Јурвем віԍмігӧн мортӧс зев јона біјалӧ, 42°-ӧԇ, віԍыԍ кутас- сӧрны (мӧԁвӧјпны), сырмӧ (војтӧв кыскалӧ), памеԏыс вошӧ. Јурвем віԍӧмыс-вӧсна јӧз кулӧны. Нӧшта ревмаԏізм-бӧраԁ ԋервјас віԍмӧм —
ԋевраԉгіја, овлывлӧ јӧјмытӧԇ, верман сінтӧммыны, ԍінса ԋерв торкԍӧм-вӧсна.
Остреј формаа ревмаԏізм кысԍӧ 5-6 вежалунӧԇ. Сӧмын віԍӧмыс вермӧ лоны унаыԍ. Ревмаԏізм-вӧсна кулӧм шӧркоԃԃема овлӧ, став віԍыԍ јӧз-піыԍ 1,5 — 4%. Ревмаԏізм віԍӧм-вӧсна мукӧԁ-пӧлӧс лоӧм чорыԁ віԍӧмјас, ԃерт, кості-жӧ җеԋмӧԁӧны мортлыԍ немсӧ.
 
Куԅа-віԍӧԁыԍ сустав-ревмаԏізм.
 
Куԅа-віԍӧԁыԍ сустав-ревмаԏізм вермӧ лоны остреј ревмаԏізмԍаԋ, лоӧ і ԋе сыыԍ. Віԍмыныԁ отсалӧны: прӧстуԁа, кӧԇыԁ ва ԁа ва-руа-піын олӧм, лымја-ва-піын уҗалӧм ԁа сіԇ воԇӧ.
Тајӧ віԍӧмыс овлӧ олӧмаҗык-ԋін јӧзлӧн — ар 40 60-ӧԇ. Остреј ревмаԏізмыс олӧма јӧзлӧн пӧшԏі оз овлы, овлӧ ар 15 — 35-ӧԇ. Остреј ревмаԏізм-ԁырјіыԁ частӧ віԍыԍлӧн торкԍӧ ԍӧлӧмыс. Куԅа-віԍӧԁыԍ сустав-ревмаԏізм-ԁырјі ԍӧлӧм торкԍӧмыԁ зев шоча овлӧ.
Ԍуставјаслӧн торкԍӧмыс куԅа-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм ԁырјіыԁ, остреј-ревмаԏізм-ԁырјі-ԍерԏі јонҗык ԁај сіјӧс зев ԍӧкыԁ ԉечітны-бурԁӧԁны. Завоԃітчӧ віԍӧмыс нӧжјӧԋікӧн, первојсӧ ачыс мортыс бура оз тӧԁ. Первојсӧ віԍыԍыԁ нораԍлӧ, суставјас-пӧ віԍӧны, оз бура ԋукԉаԍны (піԇӧсӧԁ, гырԁԇаӧԁ).
Быԁ повоԃԃа-вежԍігӧн суставјас-віԍмӧны јонҗыка. Віԍыԍ мӧртыԁ віԍталӧ: „кокӧс-пӧ јукалӧ —
зермас", быԏԏӧ-кӧ барометр. Зермӧм-воԇын суставјас јонҗыка віԍмӧны, бур-повоԃԃа-воԇын-жӧ віԍӧмыс лӧԋыштлӧ. Тајӧ ревмаԏізм-ԁырјіыс суставјас торкԍӧны јонҗыка: суставјасыԁ пыктӧны, јона віԍӧны повоԃԃа вежԍігјасӧн, лым ԁа зер-воԇын. Вӧрігас суставјасыԁ ԇуртӧны, лощкакылӧны. Мукӧԁ суставјасыс јона торкԍӧны ԁа віԍыԍыԁ ԋӧԏі оз кут вермыны ветлыны. Овлӧ, лы-помјасыс ԇікӧԇ јітчӧны, быԁмӧны, оз кутны вӧрны, мортыԁ інваԉіԁ-коԃ каԉекаӧ пӧрӧ. Ԍеԍԍа віԍан-суставјас зев кокԋіа вӧрԅӧны. Віԍыԍыԁ јона віԇӧ віԍан суставјастӧ, сы-вӧсна віԍан-інса јајыс (мышцы) шојтчӧ; уҗавтӧгыԁ слабітӧ, јона ԇоԉаммӧ (муртаснас), кучікыс лоӧ вӧсԋіԁ, чукраԍӧма, сеԍԍа кокԋіԁҗыка вермӧ віԍмыны быԁԍама кучік віԍӧмјасӧн (екԅемаӧн ԁа мукӧԁӧн). Тајӧ-куԅа віԍӧԁыԍ сустав-ревмаԏізм мортӧс віԍӧԁӧ зев ԁыр, кыԍԍӧ уна војас, віԍӧԁӧ кор јона, кор омӧԉҗыка — каԁјасӧн.
 
Чіг-јај (мышцы) віԍӧԁыԍ ревмаԏізм.
 
Тајӧ віԍӧмсӧ јӧзыԁ сіԇ-жӧ шуӧны — „прӧстуԁа“-вӧсна. Шуӧны со мыјла:
Быԁ-пӧлӧс ревмаԏізм віԍӧм кылӧ повоԃԃа вежԍӧм-воԇын. Зера ԁа кӧԇыԁ повоԃԃајасӧ ԁојмӧмыс кылӧ јонҗыка. Гожӧмын віԍӧмыс быԏԏӧкӧ ԁугԁывлӧ. Віԍыԍјасыс аԍныс вунӧԁӧны: тулыс-арнаԁ-ӧԁ налӧн став-уҗыс зер-улын, ва-берԁын шонԁі секі оз-на бура шонты. Нӧшта сетчӧ соԁтан ԍӧкыԁа уҗалӧмсӧ, тырмытӧмсӧ гӧԉҗыка олыԍ креԍ-
ԏаԋінлыԍ-ԁа гӧгӧрвоана лоӧ. Секі, ԃерт, сылӧн ԇоԋвіԇалуныс жебмӧ. Слаб ԇоԋвіԇалуна мортыԁ јонҗыка віԍмӧ быԁԍама-пӧлӧс кӧлаԍан-віԍӧмјасӧн, сіԇ-жӧ-і ревмаԏізмӧн. Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізмлыԍ заразасӧ (мікробјассӧ), остреј ԁа куԅа-віԍӧԁыԍ ревмаԏізмјаслыԍ-моз абу-на жӧ аԁԇӧмаӧԍ. Ревмаԏізмӧн віԍігӧн торкԍӧны щӧщ сы-гӧгӧрса кос сӧнјас (сухожилья), чіг-јајсӧ вевԏԏан кучікјасыс, лывыв кучікјас ԁа сіԇ воԇӧ.
Ревмаԏізмӧн віԍыԍ чіг-јај (мышцы&, оз јона вежԍыны, сӧмын јона віԍӧны. Ԍы-вӧсна торкԍӧны ԋервјас. Мукӧԁ велӧԁчӧма-јӧз шуӧны, чіг-јај віԍӧԁыԍ резмаԏізм-пӧ, сіјӧ кор віԍӧны сӧмын-чіг-јајјасыс (мышцы). Ԋерв-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм-пӧ сіјӧ бара аслыс-пӧлӧс віԍӧм. Унҗык велӧԁчӧма-јӧз чіг-јај ԁа ԋерв-віԍӧԁыԍ-ревмаԏізм лыԃԃӧны ӧԏі віԍӧмӧн.
Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізмӧс верман тӧԁны сӧмын чіг-јај јона віԍӧм-вӧсна.
Віԍан-местајасӧԁ кучікыс оз гӧрԁӧԁ, оз пыкты, абу пӧԍ мукӧԁлаті-ԍерԏі. Віԍӧԁӧмыс зев аслыс-ԍама. Віԍӧԁӧ кокԋіԃіка, ԁојмӧмјас овлӧны сӧмын кор јајјасыс вӧрӧны уҗалігӧн, ветліг-мунігӧн. Мукӧԁ-ԁырјіыс ԁојмӧны-і вӧртӧг, уҗалӧм-бӧрын, повоԃԃа-воԇын ԁа сіԇ воԇӧ. Тајӧ ревмаԏізм-ԁырјі віԍыԍјаслӧн щӧкыԁа овлывлӧ насмука, горш-віԍӧм (ангіна), бронхіт (тыјасӧ пыран трубка віԍӧм), — ставыс заразаа (инфекционные) віԍӧмјас. Віԍыԍ морттӧ јона біјалӧ ԁа кынтӧ. Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізм вермӧ лоны уна-ногӧн. Сы-вӧсна-і віԍӧ-
ԁӧмыс вермӧ лоны уна-пӧлӧс. Меԁԍа частӧ віԍлывлӧны ԍпіна-вывса, лопаткајас-ԁорса, пеԉпом-вывса, ԍылі-вывса јајјас. Ԍылі-вывса јај ԁа јур-бокса јај ревмаԏізм віԍӧм-вӧсна торкԍывлӧны.
Секі мортыԁлӧн јурсӧ бергӧԁігӧн сыліыԁ јона ԁојмӧ ԁа сіјӧн јурсӧ век гежӧԁа і гежӧԁа бергӧԁлӧ, та-вӧсна чіг-јајыс оз кут вермыны уҗавныс-ԁа, морт лоӧ пӧла-јура, кос-ԍыліа. Ревмаԏізмӧн віԍлывлӧны косјас. Кос ревмаԏізмӧн віԍмӧ зев ӧԁјӧ ԁа зев јона. Мортыԁ час віт-квајт воԇҗык вӧлі вермӧ лӧԍыԁа, ԁојмӧм кывтӧг вӧрны, а віԍӧмыс боԍтіс-ԁа, ез кут вермыны сувтны улӧс-вылыԍ, сещӧмӧԇ.&
Ԁојмӧ коскыс. Мортыԁ ӧԁва ԏерпітӧ вӧрԅӧԁчігјасын, воԉпаԍӧ воԁігӧн. Ԁојмӧм-вӧснаыс сеԍԍа кыԇ вермӧ, сіԇі-і віԁчіԍӧ віԍан-інјассӧ вӧрԅӧԁӧмыԍ.
Татчӧ колӧ шуны: чіг-јајјаслӧн віԍӧм оз сӧмын ревмаԏізм-вӧсна овлы, најӧ віԍлӧны і мукӧԁ-ԍікас віԍӧмјасыԍ. Оз поԅ віԍыԍ јӧзлы асланыс чајтӧм-ԍерԏі шуны: „менам-пӧ ревмаԏізм" ԁа асланыс чајтӧмлы ескыны, колӧ кыԇ верман регыԁжык, еновтчытӧԇ мунны ԁоктор-ԁінӧ, меԁым віԍӧм паԍкавтӧԇыс уԃітны ԉечітны.
 
Ревмаԏізм чеԉаԃлӧн.
 
Ревмаԏізмӧн віԍыԍ баԏ-мамлӧн чеԉаԃыс лоӧны слаб ԇоԋвіԇалунаӧԍ, ревмаԏізмӧн кокԋіа віԍмыԍӧԍ.
Та вӧсна ԁа кӧԇыԁ ва-руа-керкаын, васӧԁ ԋајт-местаын олӧмла, ԉок, кӧԇыԁ-зера-повоԃԃа-вӧсна і лоӧ чеԉаԃлӧн ревмаԏізм-віԍӧмыԁ. Чеԉаԃ-
ыԁлӧн вір-јајыс слабҗык гырыԍјас-ԍерԏі, налы кокԋіа вермӧ кӧлаԍны быԁԍама заразаа (инфекционные)-віԍӧмјас. Сіјӧн і чеԉаԃтӧ ревмаԏізм віԍӧмыԁ боԍтӧ ӧԁјӧ, ԁај гырыԍјас-ԍерԏі частӧҗык. Ревмаԏізмӧн віԍлӧм чеԉаԃлӧн 80-90%-ыслӧн торкԍӧ ԍӧлӧмлӧн ԇоԋвіԇалуныс (порок сердца). Чеԉаԃјасыԁлыԍ суставјас-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм ԋеуна мӧԁ-ногӧнҗык гырыԍјасӧс віԍӧԁыԍ ревмаԏізмыс. Первоја віԍман-лунјасԍаԋыс чеԉаԃ лоӧны быԏԏӧкӧ јона муԇӧмаӧԍ, ԍојны чӧстӧм вошӧ, біјалыштӧны 38°-ӧԇ. Пӧԍалӧны, ԋылӧԁӧны, сы-бӧрын сеԍԍа налӧн кутасны ԁојмыны суставјасыс ԁа ԋӧжјӧԋікӧн пыктӧны. Віԍӧм-вӧснаыс суставјасыс озҗык торкԍавны. Частӧҗык налӧн торкԍӧ ԍылі-лыыс (гоԉа-ԁінса ԍурса-лыыс).
Чеԉаԃ віԍлӧны остреј і куԅа-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм віԍӧмјасӧн. Баԏ-мамлы, чеԉаԃ-кӧ віԍталӧны, нораԍӧны, суставјас віԍӧм-вылӧ ԁа тӧԁтӧм помкатӧг-кӧ біјалыштӧмаӧԍ, колӧ пырыԍ-пыр-жӧ најӧс петкӧԁлыны ԁокторлы. Оз ков вунӧԁны: ревмаԏізм віԍӧмыԁ зев ԍӧкыԁ віԍӧм сы-вӧсна 100 чеԉаԃ-піыԍ 80-ыслӧн торкԍӧ ԍӧлӧмыс немыс-кежлӧ. Каԁын-кӧ тӧԁмалан віԍӧмсӧ ԁа пырыԍ-пыр-кӧ боԍтԍан, кыԇ колӧ бурԁӧԁны, верман мезԁыны чеԉаԃтӧ нем-чӧжԍа ԍӧкыԁ віԍӧмԍыс.
 
Ревмаԏізм-коԃ віԍӧмјас.
 
Суставјасыԁ оз сӧмын ревмаԏізм-вӧсна віԍмыны. Мі тан огӧ кутӧ гіжны быԁ віԍӧм-јылыԍ, коԁјас-вӧсна віԍмӧны суставјас. Сӧмын інԁыштам
ӧтка чорыԁҗык віԍӧмјассӧ коԁјас-вӧсна вермӧны сіԇ-жӧ торкԍыны суставјасыԁ.
Суставјас ревмаԏізмӧн-моз віԍмӧны меԁԍа-јона ԉоквіԍӧмӧн віԍӧм-вӧсна. Ԉоквіԍӧм сіԇ-жӧ уна сустав ӧтпырјӧ пыктӧԁӧ, јона віԍӧны-ԁојмӧны лыјасыс, суставјасыс.
Тріпперӧн-віԍӧм-вӧсна сіԇ-жӧ віԍмӧны суставјас. Віԍӧны зев јона ԁај тајӧ віԍӧм-ԁырјіыс вермӧны быԁмыны-јітԍыны суставса лы-помјасыс ӧтлаӧ, суставјас оз кутны вӧрны. Меԁԍа-частӧ торкԍӧны піԇӧс ԁа кокԉа-гӧгӧрса суставјас.
Віԍӧмсӧ веԍкыԁа тӧԁны верман сӧмын віԍыԍыԁлыԍ бура-јуаԍӧмӧн, ез-ӧ сіјӧ віԍлы тріпперӧн. Сылыԍ куԇсӧ лоӧ віԇӧԁлыны мікроскоп-пыр, абу-ӧ сен тріпперлӧн мікробјасыс.
Суставјас віԍмӧны-і туберкуԉозӧн віԍӧм-вӧсна. Туберкуԉозӧн віԍігӧн меԁ-воԇ віԍмӧны беквыв ԁа піԇӧс-суставјас. Віԍмӧм-бӧрас мортӧс јона кынтӧ. Пыктӧны ԋерӧԁјас (лимфатические железы). Ԁокторјас тӧԁмалӧны тајӧ віԍӧмсӧ ренген-машінаӧн вӧчӧм карточка-ԍерԏі ԁа Пірке-реакԏівјасӧн.
Суставјас віԍмывлӧны і скарлаԏінаӧн віԍмӧм-бӧрын, вежалун кык-мыԍԏі віра-мытӧн, кынӧм віԍӧԁан ԏіфӧн ԁа поԁагра*-віԍӧмјасӧн віԍігјасӧн.
Ԍы-вӧсна колӧ бурҗыка тӧԁмавны, мыјыԍ віԍӧны суставјасыԁ, кымын регыԁ верман тӧԁмавны ві-
 
*) Поԁагра — ԉокнога пыкӧсјас лы-вылын.
ԍӧмтӧ сымын кокԋіԁа ԁа ӧԁјӧ поԅӧ бурԁӧԁны, — верман віԇны ԇоԋвіԇалунтӧ немыԁ-кежлӧ торкԍӧмыԍ.
 
Кыԇ віԁчыԍны ревмаԏізм-віԍӧмыԍ.
 
Віԍӧмсӧ бурԁӧԁӧм-јылыԍ гіжтӧԇ-војԁӧр колӧ віԍтавны, кыԇі колӧ віԁчыԍны ревмаԏізмӧн віԍмӧмыԍ.
Меԁ-первој ревмаԏізмӧн віԍмӧмыԍ колӧ быԁ-ногӧн бурҗыка лӧԍӧԁны уҗалан-ног ԁа оланін.
Ревмаԏізмӧн віԍыԍјаслы ԁа ԉок ԇоԋвіԇалуна јӧзлы оз ков овны кӧԇыԁ, ва-руа, ԉок-сынӧԁа ԁа пемыԁ керкаын. Колӧ кыԇкӧ лӧԍӧԁны керкатӧ, меԁ сіјӧ вӧлі кос-руа, југыԁ ԁа ыҗыԁ жырјаса. Уҗалан-іныԁ-кӧ векҗык овлӧ лымја, ваа-інын ԁа кӧԇыԁа-шоныԁа вежлаԍан-інын колӧ кыԇкӧ вежԍыны мӧԁ-пӧлӧс уҗ-вылӧ.
Быԁ-мортлы томыԍаԋ колӧ аԍсӧ велӧԁны кӧԇыԁӧ.
Тајӧс вӧчны колӧ со кыԇі: туша-паԍтатӧ колӧ зыравны кӧԇыԁ ваа куԅчышјанӧн (кічышкӧԁӧн), купајтчыны кӧԇыԁ ваын, ԁа ывла-вывті ветлыны быԁԍама повоԃԃа-ԁырјі, ԍіктјасаԁ кагаӧс-кӧ кӧсјӧны петкӧԁны ывлавылӧ, тӧбасны-гартасны первој јурвывтіыс меԁ оз кынмы. Сіԇі віԇӧмнаԁ кагајасыԁ кутасны віԍмыны быԁԍама віԍӧмнас і ревмаԏізмнас. Тӧбӧмнас сӧмын щыкӧԁӧны кагалыԍ ԇоԋвіԇалунсӧ.
Кагаӧс первојја тӧлыԍјасԍаԋыс-жӧ (чужӧм-бӧрас) колӧ быԁлун петкӧԁлыны ывлавылӧ, сӧстӧм
сынӧԁӧ, кӧԏ меԁ кущӧм повоԃԃаыс. Сіԇ-кӧ кагаыԁ ічӧтԍаԋыс велалӧ ывлавылас, кӧԇыԁӧ, лоӧ јон ԇоԋвіԇалуна, озҗык кут ԍетчыны ԋекущӧм віԍӧмлы. Віԍлӧс јӧзлы колӧ кӧԇыԁ -ԁырјі новлыны паԋеԉ (помаԅеј) ԉібӧ шерԍԏаннеј (вуруныԍ вӧчӧм) ԁӧрӧм-гач куш-јај-вылас. Уԅлыны колӧ ыҗыԁ, југыԁ ԁа кос-вежӧсын. Піԋјассӧ, нырсӧ ԁа гоԉа-пыщкӧсјассӧ віԍӧны-кӧ колӧ бурԁӧԁны,& Ныр-пыр ԁа горш-пыр меԁ-јона шеԁӧ віԍӧм заразаыԁ, сіјӧн і најӧс колӧ віԇны сӧстӧма, ԇоԋвіԇаа.
Зев кокԋі кынмыны, прӧстуԁа віԍӧм шеԁӧԁны уҗалӧм-бӧрын пӧԍалӧмӧн тӧв-јылын ва-паԍкӧмнас олӧмӧн. Пӧԍалӧм ва-ԋылӧмӧԍ кучікыԁ ӧԁјӧ кӧԇалӧ.
Быԁ ԍӧкыԁа уҗалӧм-бӧрын пӧԍалӧм-мортлы колӧ пырыԍ-пыр-жӧ вежны кӧтаԍӧм ԁӧрӧм-гачсӧ. Колӧ сӧстӧм, кос, шонтыштӧм-ԁӧрӧм-гачаԍны ԁа паԍтаԍны шоныԁа. Кӧԇыԁӧ велавтӧм јӧзлы, коԁјас полӧны кӧԇыԁ тӧв-руыԍ ԁа век шоныԁа паԍтаԍӧны, колӧ аԍнысӧ ԋӧжјӧԋікӧн велӧԁны кӧԇыԁӧ: зыраԍны кӧԇыԁ ваа-рузумӧн (куԅчышјанӧн) ԁа јонмӧԁчыны фізкуԉтураӧн. Ԍек сӧмын најӧ вермасны мезԁыԍны быԁ-віԍӧмӧн кокԋіа віԍмӧмыԍ. Вір-јајтӧ, ԇоԋвіԇалунтӧ ӧтмоза ічӧтыԍаԋ быԁ-торјӧ, быԁ-пӧлӧс повоԃԃаӧ велӧԁӧмӧн, сӧстӧма олӧмӧн, верман јона віԁчыԍны ревмаԏізмӧн віԍӧмыԍ. Ԍіԇі верман віԇны ревмаԏізмыԍ мортлыԍ јона колан-торјассӧ — суставјассӧ.
Кыԇі бурԁӧԁны ревмаԏізм віԍӧмыԍ
 
Јӧз-костаԁ ревмаԏізмыԍ ԉечітчӧны уна-ногӧн:
1) сола рӧсолын купајтчӧмӧн, 2) віԍан-інјассӧ кӧрталӧны пожӧм корӧԍ-корјӧн, 3) коԇувкотӧн сулӧԁӧм ԍпіртӧн, 4) кӧрталӧны пӧжӧм-пещӧрӧн, 5) јуӧны лыыԍ вӧчӧм ԃӧгӧԃ, 6) пыкӧс-турунӧн кӧрталӧны ԁа мукӧԁторјӧн.
Тајӧ став торјыс ԍетӧ ԋеуна кокԋӧԁтор: шонтӧ, ԋебԅӧԁӧ, јона пӧԍ (ԋылӧм) петкӧԁӧ віԍан-сусавыԍ, сы-вӧсна ԁојмӧмыс чӧлыштӧ, віԍӧмыс разалӧ.
Ревмаԏізм бурԁӧԁӧны уна-ног, ԇоԋвіԇа-лун-ԍерԏі ԁа ревмаԏізм-ԍам-ԍерԏі. Ԃерт, меԁ-бура вермас бурԁӧԁны ԁоктор, а ԋе „тӧԁыԍјас", попјас ԁа кӧнӧвалјас.
Ревмаԏізмтӧ мортлыԍ бурԁӧԁӧны гырк-пыщсаԋыс і кучік-вывԍаԋыс. Пыщкӧсԍаԋ бурԁӧԁӧны ԅеԉԉајасӧн јуктӧԁӧмӧн. Секі ԅеԉԉаыс веԍкалӧ вірӧ ԁа вірыскӧԁ мунӧ віԍан-інјасас. Кучік-вывԍаԋ бурԁӧԁӧны маԅјасӧн зыралӧмӧн, массажӧн (ԉечітан гімнаԍԏікаӧн) ԁа еԉектрічествоӧн, сола ԁа ізтӧгԍір-сора воԁороԁ-сора рӧсов ваннајасӧн, аслыс-ԍікас ԉечітан-ԋајтӧн ԁа с. в. Остреј сустав-віԍӧԁыԍ-ревмаԏізм бурԁӧԁігӧн віԍыԍӧс колӧ кујлӧԁны воԉпаԍын, крӧваԏыс меԁ абу кӧԇыԁ ԍтена-ԁорын. Віԍыԍӧс колӧ шебравны шоныԁ-ешкынӧн. Слаблаыс ԁа пӧԍалӧмысла колӧ верԁны кіԅер сојан-јуанӧн (јаја-шыԁ, јӧв, чај), меԁ горшыс озҗык коԍмы ԁај вір-јајас меԁ лоӧ ваыс — пӧԍнас
петӧм-пыԃԃіыс. Віԍан суставсӧ поԅӧ тӧбны, гартны шоныԁ-чышјанӧн, ватаӧн, ԉібӧ пуктыны шонтан кӧртӧԁ (компресс), мавтны іхԏіоловеј-маԅӧн. Таԇнас вӧчӧмыс ԁугӧԁыштӧ, разӧԁӧ віԍӧмсӧ.
Ԅеԉԉајасыԁ ревмаԏізмыԍ јуны ԍетԍӧны уна-пӧлӧс: саԉԏціоновеј натр., саԉіпірін, атӧфан, јоԃістеј-каԉіј ԁа мукӧԁтор. Кор кущӧм зеԉԉа віԍыԍлы лӧԍалӧ вермас віԍтавны ԁа щӧктыны јуны сӧмын ԁоктор.
Куԅа віԍӧԁыԍ сустав-ревмаԏізм ԁа чіг-јај (мышечнеј)-віԍӧԁыԍ-ревмаԏізмјасӧс бурԁӧԁӧм ԋеуна сӧмын абу ӧткоԃ остреј-ревмаԏізмӧс ԉечітӧмыԍ. Остреј ревмаԏізмтӧ бурԁӧԁӧм-ногјас-кынԇі куԅа віԍӧԁыԍ ревмаԏізмыԍ нӧшта зыралӧны уна-пӧлӧс маԅјасӧн віԍан суставјассӧ ԁа јајсӧ. Меԁԍа јона бурԁӧԁӧны іхԏіоловеј маԅӧн. Сеԍԍа кучік-вывԍаԋ мавтӧны канфара-ԍпіртӧн, коԇувкотӧн сулӧԁӧм-ԍпіртӧн, ԉібӧ прӧстеј-ԍпіртӧн, скіпіԁарӧн, хлороформӧн, беԉенеј-выјӧн.
Ԅеԉԉајасыԍ - кынԇі вӧчӧны массаж (зыралӧм) ԁа гімнаԍԏіка.
Сустав ԁа чіг-јај куԅа віԍӧԁыԍ ревмаԏізмјастӧ меԁ-јона бурԁӧԁӧны быԁԍама ваннаӧн (сола-ва, коԇувкот ԍпірта ԁа с. в.). Креԍԏаналӧн куԅа-віԍӧԁыԍ ревмаԏізмыԍ ем бурԁурԁӧԁчан ін — ԍӧԁ пӧԍ-пывԍан. Шонԁі сіԇ-жӧ бур бурԁӧԁыԍ. Шоныԁӧн бурԁӧԁчӧны ԇікӧԇ пӧртчыԍӧмӧн кос-лыа-вылӧ воԉсаԍӧм ешкын-вылын кујлӧмӧн. Ревмаԏізмӧн віԍыԍјаслы шонԁіӧн бурԁӧԁчыны поԅӧ сӧмын гожӧм-шӧрнас лӧԋ-повоԃԃа-ԁырјі.
Пӧԍ лыалыԍ шонԁілыԍ-моз-жӧ бурԁӧԁанлунсӧ јӧзыԁ тӧԁӧны важысаԋ-ԋін. Пӧԍ лыа-піын кокјастӧ поԅӧ віԇны 30 мінутԍаԋ ӧԏі-часӧԇ — 50-60° граԁуса пӧԍ-ԁырјі. Ԍӧмын пӧԍ-лыаын олӧм-бӧрын оз ков кынмӧԁчыны. Колӧ часҗын-кежлӧ тупкаԍны шоныԁ ешкын-піӧ ԁа пӧԍӧԁчывны. Ԍола ва-піын (веԁра ва-піӧ 1 ԉібӧ 1 тув сов пуктӧмӧн ԁа 37-40° граԁусӧԇ (шонтӧмӧн) поԅӧ овны 15-30 мінут. Тащӧм ваннајасыс бурԁӧԁӧны віԍӧмтӧ. Јон-јӧзлы поԅӧ боԍтны 30 ваннаӧԇ, слабҗык јӧзлы 15-ӧс і унҗык. Кымын ванна колӧ віԍыԍ мортлы, віԍталӧны віԍӧмсӧ-тӧԁмалӧм-ԍерԏі ԁокторјас. Меԁԍа-ыҗыԁ бур куԅаа-віԍӧԁыԍ резмаԏізмыԍ бурԁӧԁчігӧн ԍетӧны ізтӧг-ԍір-сора воԁороԁ-сора ԁа сола-ваа ваннајас. Сеԍԍа бурԁӧԁӧмыс-кынԇі солыс ԁа ізтӧгыс ԁа воԁроԁыс быԏԏӧ скӧрмӧԁӧны (раздражают) кучік-вывса кылан ԋервјассӧ ԁа сіјӧ бара-жӧ бурлаԋ ԍінӧны. Кымын уна солыс, сымын јонҗыка ԁа ӧԁјӧ бурԁан. Ԍола-ваа ԁа ізтӧга-воԁороԁа-сора ваннајасыԁ ԋе сӧмын ревмаԏізмыԍ бурԁӧԁӧны. Најӧ сіԇ-жӧ вӧчӧны бур ԉоквіԍӧмӧн ԁа ежвыв кучік-віԍӧԁан віԍӧмјасӧн віԍігӧн.
Сещӧм бурԁӧԁчана-кԉучјасыс шуԍӧны курортјасӧн. Ревмаԏізмыԍ бурԁӧԁан-курортјас емӧԍ: Кавказын, Мацестаын Чорнеј море-ԁорын. Ԍен петӧ Кавказ-гӧраԍыс ізтӧг-ԍіра-воԁороԁа-сора кԉуч. Ԍетчӧ быԁ во чукӧртчылӧны уна ԍо-ԍурс-јӧзӧԇ ревмаԏізмыԍ, ԉоквіԍӧмыԍ, ԍӧлӧм-віԍӧмыԍ, кучік-віԍӧмјасыԍ ԁа мукӧԁторјасыԍ бурԁӧԁчыны. Тајӧ курортсӧ быԁлаын тӧԁӧны став му-паԍтала-
ыс. Сола ваа кԉучјас емӧԍ: Новгороԁскеј губерԋаын, Ԍтараја-Руссаын Вӧлӧгоԁскеј губерԋаын — Тоԏмаын, Комі облаԍтын — Ԍереговын. Тајӧ карјасас вӧчӧма-жӧ курортјас, бурԁӧԁӧны ревмаԏізмӧн віԍыԍ-јӧзӧс. Тајӧ став курортјасас быԁ во мӧԁӧԁӧны міјан Комі облаԍтыԍ уна ԍо јӧзӧс — креԍԏанаӧс ԁа робочејјасӧс.
 
Ԍереговса курорт.
 
Ԍерегов-ԍікт сулалӧ Јемва ју-пӧлӧн веԍкыԁ-вылас, 23 кілометр-сајын Јемԁінԍаԋ, ыҗыԁ нӧрыс-вылын. Гӧгӧрыс міча пожӧм јаг. Гожӧмын сені быԁлаӧ ԍіԇӧ (веԍкалӧ) шонԁі, пожӧм вӧр-ԁукыс ԇоԋвіԇалунтӧ кыпӧԁӧ. Ԍікт помас Ју-берԁас важыԍаԋ сулалӧ сов-пуан завоԁ. Сола ваыслыԍ (сеԍ пуӧны сов) 300 во-сајын-на аԁԇӧмаӧԍ бурԁӧԁан-ԍамсӧ віԍӧмјасыԍ. Важ-јӧз віԍталӧны, кыԇі најӧ бурԁӧмаӧԍ ревмаԏізмԍыс гортас сіјӧ сола-ваннајасын олӧмӧн, кор боԉԋічаын бурԁӧԁӧмјас налы ԋекущӧм бур абу вӧчӧмаӧԍ.
Ӧні-на ылыԍаԋ волывлӧны бӧчкајасӧн сола-ваысла ԁа гортаныс сіјӧ ванас бурԁӧԁчӧны.
Меԁ-первој Ԍереговса сола ва-јылыԍ віԍӧмјасыԍ бурԁӧԁанлун-вӧснаыс 1915 воын ӧԏік ԁоктор јаренскеј ԅемство-воԇын шуӧма, колӧ-пӧ Ԍереговӧ вӧчны курорт. Ԍӧмын војна-вӧсна ԁа ревоԉутсіја-вӧсна ез вермыны боԍтԍыны сіјӧ уҗӧ. Комі-јӧз автономіјаа облаԍт лӧԍӧԁӧмԍаԋ курорт вӧчӧм-јылыԍ бара кутісны ԍорԋітны. Шуісны боԍтԍыны
вӧчны, ԋімсӧ пуктісны „10-во Окԏабрса ревоԉутсіјалы". Сені курортсӧ ӧні самеј вӧчӧны: помалӧма-ԋін ӧԏі керка (кірпіч фунԁамент-вылын), сіјӧ керкаас лоӧ 12 ванна. Таво-жӧ понаԍас стрӧјбанас кык-суԁта керка, сені лоӧ боԉԋіча — 50 мортлы. Вӧчӧны качегарка, ва шонтан-ін ԁа ва-лепталан-ін. 1929 воын курорт кутас-ԋін уҗавны. Облаԍтувса ԇоԋвіԇалун кутан-јукӧԁ ыстіс ӧԏі ԁокторӧс велӧԁчыны, меԁ сіјӧ бура кутас тӧԁны курорт-уҗсӧ. Таво-жӧ завоԃітчӧны вӧчны сетчӧ мӧԁ керка боԉԋіча-вылӧ, 50 мортлы-жӧ.
Тајӧ курортас быԁлун кутасны вермыны боԍтны ваннасӧ морт 200 — 300-ӧԇ. Јона-ӧ вермӧ бурԁӧԁны сола ваыс, Облаԍтувса ԇоԋвіԇалун кутан-јукӧԁ вӧлі вӧчӧма Ԉенінграԁын& ԁа Мӧскуаын анаԉіз 3-пӧв. Быԁ анаԉіз ԍетӧ зев бур јуӧр. Ԍереговса сола-ва вермас јона бурԁӧԁны ревмаԏізмыԍ ԁа кутас бурԁӧԁны став сӧвет-сојуз-паԍталаса-јӧзӧс. Ученнејјас вӧчӧм анаԉіз (віԁлалӧм-тӧԁма-лӧм)-кынԇі, тӧԁмалӧм-могыԍ 1921 воын вӧлі Ԍереговас кабак-керкаӧ вӧчӧма 4 ванна (сола васӧ вајалӧмаӧԍ бӧчкајасӧн). Ваннајасыс ԉокіԋікӧԍ-і воліны-а, кык-тӧлысӧн ԉечітчыԍыс сені вӧлӧма 99 морт — Комі облаԍтыԍ, Котласыԍ, Уԍԏугыԍ, Јаренскыԍ, Ԍовԁорыԍ. Віԍӧмԍыс бурԁӧмаӧԍ 61 морт, мукӧԁыс коԁі абу вермӧма помавны бурԁӧԁчӧмсӧ, коԁлӧн віԍӧмыс важ-коԃыс-на коԉӧма.
Бурԁанлунсӧ Ԍереговса сола-валыԍ поԅӧ шуны тӧԁмасӧмӧн, збыԉӧн. Кущӧм-віԍӧмјасыԍ вермас бурԁӧԁны тајӧ курортыс? Сустав ԁа чіг-јај віԍӧ-
ԁан ревмаԏізмыԍ, ԋервјас віԍӧмыԍ, нывбаба-віԍӧмјасыԍ, цынга-віԍӧмыԍ, куԅа віԍӧԁыԍ ревмаԏізмыԍ, ты ԁа горш віԍӧмјасыԍ (сӧмын меԁ абу туберкуԉоз-а). Сіԇ-кӧ, Сереговса курорт міјан комі јӧзлы вермас ԍетны зев уна бур. Важӧн-кӧ курортјасын бурԁӧԁчілісны сӧмын озыр јӧз, уҗалыԍ-јӧзыԁ сы-ылыԍ& веԍіг ез-і тӧԁлывлыны, ӧні Сӧвет-влаԍт-ԁырјіыԁ курортјасаԁ бурԁӧԁчӧны, корԍӧны ԇоԋвіԇалун сӧмын уҗалыԍјас — робочејјас, креԍԏана ԁа служашщејјас.
Комі креԍԏана,-тіјан быԁӧнлы колӧ тӧԁны ас облаԍтса курорт-јылыԍ ԁа кыԇ-мыј вермӧмыԍ отсавны сіјӧс регыԁҗык ештӧԁны.
Јуӧртас.
Лістбок.
Ревмаԏізм..................................3
Мыј сіјӧ ремаԏізмыс ԁа кыԍ лоӧ .... 8
Суставјас.................................12
Мыј лоӧ суставкӧԁ ревмаԏізм-ԁырјі ... 13
Кыԇі ревмаԏізм віԍӧԁӧ суставјасӧс .... 14
Куԅа віԍӧԁыԍ сустав ревмаԏізм.............16
Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізм.................17
Ревмаԏізм чеԉаԃлӧн........................19
Ревмаԏізм-коԃ віԍӧмјас....................20
Кыԇ віԁчіԍны ревмаԏізм-віԍӧмыԍ............22
Кыԇі бурԁӧԁны ревмаԏізм-віԍӧмыԍ .... 24
Ԍереговса курорт ......................... 27

Текущая версия от 20:08, 20 апреля 2019

Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.

Источник — http://wiki.fu-lab.ru/index.php?title=Пос&oldid=52660