Пос: различия между версиями

Материал из Wiki FU-Lab
Перейти к навигации Перейти к поиску
Нет описания правки
Нет описания правки
 
(не показана 331 промежуточная версия 4 участников)
Строка 1: Строка 1:
А. ЗАКАРОВ
Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.
КУШ - ԌНМӦН - АԀԆЫТӦМ-ЛОВЈАЛОВЈАС
(НЕВИДИМЫЕ ЖИТЕЛИ ЗЕМЛИ)
К. Оԏевлыԍ-комі-кыв-вылӧ-вуҗӧ вуҗӧԁӧмсӧ ԁӧмсӧ ас-ногыс лӧԍӧԁіс, реԁаксіјааліс-ԁа, А. Чеусова.
СССР-са-јӧзјаслӧн Шӧрса-ԋіга-леԇан-ін
1927-во — Мӧскуа
Главлит № 84.262 Тираж 2.000 экз.
КНИЖНАЯ ФАБРИКА ЦЕНТРАЛЬНОГО ИЗДАТЕЛЬСТВА НАРОДОВ СССР МОСКВА, ШЛЮЗОВАЯ НАБЕРЕЖНАЯ, 162
Куш-ԍінмӧн-аԁԇытӧм-ловјаловјас.
(ԁокторлӧн віԍтас)
Кыԅ-кыкӧԁ-воԍа-тулысын лунвылын Роԍԍіјаын овны вӧлі вывті ԍӧкыԁ: карса ԁа грезԁса војтыр ԋаԋтӧмла јона щыгјалісны. Сывӧсна јӧз-пӧвсын кыптісны віԍӧмјас, гырыԍјас і посԋіјас понԁісны кулавны. Вывті-ԋін-уна куліны чеԉаԃјас.
Ме секі олі Оԃесса-карын. Уҗӧн вӧлі тырӧма. Лунтыр, асывԍаԋ рытӧԇ, мукӧԁ-ԁырјіыԍ і војнас, пыр-вӧлі нокԍа-уҗала боԉԋічаын. Ветлӧԁлісны коԉера ԁа ԏіп-віԍӧмјас, косаӧн-моз ыщкісны јӧзсӧ. Уԉічајасыс, меԁԍа-ԋін кар-помјасас, пыр вӧліны тырӧԍ тупԉаԍыԍ віԍыԍ ԁа кулыԍ-јӧзӧн. Сулаліс кӧԇыԁ-повоԃԃа.
Ӧтчыԁ вӧлі со-кущӧм-тор, некор оз вун сіјӧ менам. Јона-ԋін ԍорӧн рытын (вӧлі февраԉ-тӧлыԍ-помын) локта гортӧ. Ывлаыс руа. Пӧнар-біјас ру-пырыс муртса тӧԁчӧны. Ԋекоԁ ԋекытӧні оз тыԁав, сӧмын нора-лӧвтӧмјас кылӧны:... „ԋаԋ“, „кула“.
Ме зев јона вӧлі муԇӧма, термаԍа гортӧ. Зіԉа, меԁ еԍкӧ ԋекоԁӧс ог аԁԇы ԋі ог кыв. Ԁруг ӧԏі-уԉіча-пеԉӧсын сувтӧԁіс менӧ чеԉаԃ-шы:
— Ԃаԃеԋка, ԋаԋ...
Ме копыртчі, віԇӧԁлі сы-вылӧ. Ар-кӧкјамыса-кымын ԃеԏіна, зев-омӧԉік, кӧмтӧм, кіԍԍӧм-паԍкӧма. Ԍінјассӧ-сувтӧԁӧмӧн віԇӧԁӧ ме-вылӧ.
Аԁԇа, кулӧ-ԋін, коԋӧр.
 
 
— Мамӧј... вајіс грезԁыԍ... ачыс муніс...
Ме кывзі сіјӧс і ог тӧԁ вӧлі мыј керны.
— Зев-ӧԁ-ԋін тащӧмыс уна, кытчӧ ме тајӧс вошта? — мӧвпала ачым. — Кулӧ-жӧ-ӧԁ-ԋін-а.
Кӧсја-ԋін вӧлі мунны сетыԍ, еновтны кагасӧ, ԁа кылі ԁруг вӧла-шы.
— Ізвошщік!
Вӧла сувтіс.
— Ну міјанӧс Новоԍеԉскејӧԇ!
Ме гартышті ԃеԏінатӧ паԉтоӧн ԁа ізвошщікнас вајӧԁі гортӧ.
Ԃеԏіналӧн біалӧмысла јајыс веԍкыԁа-сотчӧ вӧлі, сещӧм пӧԍ; саԃыԍ бырлаԍӧ.
„Ԏіп“, ԁумышті ме. Ӧԁјӧнҗык мыԍкі сылыԍ ԋајт-јајсӧ, паԍтӧԁі сӧстӧм-ԁӧрӧм-гачӧн, воԁтӧԁі воԉпаԍӧ.
Ортча-вежӧсын-мекӧԁ оліс пӧрыԍ-пӧчӧ. Ме сіјӧс корі пукавны ԃеԏінакӧԁ, отсаԍны сылы, кор мыј ковмас. Сіјӧ воіс, шогԍыштіс-бӧрԁыштіс, кӧсјыԍіс ԁӧԅӧрітны.
Бурԁӧԁім-ӧԁ мі пӧчӧкӧԁ Ӧнԁуӧс (Ӧнԁу-ԋіма вӧлӧма ԃеԏінаыԁ).
Воіс тулыс. Вежӧԁісны баԃ-пујас. Војтыр ловԅісны: ԁолыԁҗык лоі налӧн ԍӧлӧмвылас. Ӧнԁу пӧчӧкӧԁ пукалӧны воԍса-ӧшіԋ-ԁорын, ԍорԋітӧны. Ӧнԁу јуаліс пӧчӧыслыԍ:
— Регыԁ-ԋін ме ветлӧԁлыныс понԁа?
— Регыԁ, Ӧнԁу, регыԁ. Мікулај Ӧԉӧксанԁрӧвічыԁ-кӧ, еԍкӧ, ез вајӧԁ тенӧ гортас, кулін-ӧԁ секі. Му-вылаԁ-тај бур-јӧзыс ем-на.
— Мыјла-нӧ, пӧчӧ, јӧзыс віԍӧны ԁа кулалӧны?
— Сіԇі-ԋін јенмыс лӧԍӧԁӧма... Віԍӧмыс і кулӧмыс — ставыс јенԍаԋ.
 
— Ме, еԍкӧ, кулі-жӧ?
— Кулін, ԃерт.
— Абу-тај, сіԇ-кӧ, јенмыԁ бур, пӧчӧ...
— Лаԋт, оз поԅ сіԇ-ԍорԋітны... Мыј те јен-текӧԁ?..
— Абу бур, пӧчӧ, абу. Ԃаԃӧ бур: сіјӧ бурԁӧԁіс менӧ. Јенмыԁ ԋекоԁлы ез отсав, меным ԋі мукӧԁлы.
— Ԁугԁы, бур-пі, ен сіԇі ԍорԋіт. Јенмыԁ віԍӧмјаснас тӧԁмалӧ міјанӧс: раԃејтам-ӧ мі сіјӧс, егӧ-ӧ вунӧԁӧ-ԁа. Мыжмӧмјасӧс накажіталӧ.
— Мыжмӧмјасӧс? — ԋужа шуіс Ӧпԁу. — Кущӧм мыжыԍ-нӧ?
— Грекјасыԍ.
Пӧчӧ пыԁыԍаԋ лолыштіс, пасјаԍіс.
— Абу бур јенмыԁ, пӧчӧ. Кӧԏ те мыј шу, абу бур.
Ме секі бурещ вӧлі сулала ӧԇӧс-сајас, кылі став-ԍорԋісӧ налыԍ. Кор ме пырі на-ԁінӧ, Ӧнԁу јуаліс менԍым:
— Збыԉыс-ӧԁ, ԃаԃӧ, јенмыԁ абу бур?
— Мыј-нӧ те сіԇі јен-јылыԍ јуаԍан?
— Кӧсја тӧԁны сы-јылыԍ. Сіјӧ менӧ щыгјӧн кӧсјылӧма віны. Ԁај вііс еԍкӧ, те-кӧ ен мезԁы. Меным овны колӧ, ме ог кув...
— Он кув, он. Ԁыр понԁан овны. Мі тенӧ ԍмерт-кіыԍ ԋещыштім, ӧні бурԁӧԁчы. Чӧж вынтӧ. Сеԍԍа велӧԁчыны понԁан, уҗавны.
— Ӧнԁу, грек таԇі ԍорԋітны, јенмыс лӧгаԍас те-вылӧ, — шуіс пӧчӧ вежӧсыԍ-петігас.
Ӧнԁу віԇӧԁліс ме-вылӧ ԁа јуаліс:
— Мыјла-нӧ, ԃаԃӧ, јӧзыс кулӧны?
— Куш-ԍінмӧн-аԁԇытӧм-мікробјас најӧс віӧны.
— Ԍура-омӧԉјасӧн-тај мі коԁјасӧс шуам?
 
Менам ԍерамӧј петіс.
— Абу, бобук, ԋекущӧм-ԍура-омӧԉјас, — шуа ме сылы. — Ԍура-омӧԉјасыԁ сӧмын мојԁын. Мікробјасыԁ сіјӧ куш-ԍінмӧн-аԁԇытӧм вывті-посԋі-ловјаловјас — гагјас. Најӧ і віԍмӧԁӧны јӧзтӧ быԁ-ԍама-віԍӧмнас.
— Ачыԁ шуан, вывті-посԋіысла-пӧ оз тыԁавны најӧ-а, кыԇі-нӧ еԍкӧ тӧԁмалісны на-јылыԍ?
Ме боԍті пызанјӧрыԍ лупа.
— Віԇӧԁлы та-пыр — шуа Ӧнԁулы — етіјӧ-гумага-вылас. Тыԁалӧ?
Ӧнԁу чујміс:
— Гумагаыс-тај-нӧ абу моԉыԁ, мыјыԍкӧ кыӧма!
— Со-ӧԁ мыј аԁԇін. Тајӧ-ԍԏеклӧыс шуԍӧ лупаӧн, віԇӧԁантортӧ ыҗԁӧԁӧ ԁаскык-пӧв. Емӧԍ ԍо-пӧв, ԍурс-пӧв, ԁажӧ уна-ԍурс-пӧв ыҗԁӧԁӧны. Сещӧм-лупајасыс шуԍӧны мікроскопӧн. Віԍӧԁыԍ-гагјастӧ мікроскопӧн-віԁлаԍӧмӧн і аԁԇӧмаӧԍ.
— Коԁі мікроскопсӧ вӧчӧма?
Ме пукԍі Ӧнԁу-ԁінӧ ԁа віԍталі сылы Ԉевенгук-јылыԍ.
Кыкԍо-во-сајын-кымын Голлаԋԃіјаын олӧма гӧԉ-ԃеԏіна, Ӧнтон Ԉевенгук. Ічӧтыԍаԋ баԏ-мамыс ыстӧмаӧԍ сіјӧс уҗавны, кынӧмпӧтсӧ корԍны. Ӧнтон меԁаԍӧма уҗавны пабрікаӧ.
Сіјӧ пабрікаас вӧлӧм вӧчӧны быԁԍама-кԉаԋіча-ԁозјас ԁа ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧјас. Ԉевенгук велалӧма вӧчны сені ԍо-пӧв-ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧјас,
— Тенаԁ ԍԏеклӧыԍ бурҗыкӧс? — јуаліс Ӧнԁу.
— Бурҗыкӧс, ԃерт. Менам-ӧԁ тајӧ сӧмын ԁаскык
пӧв ыҗԁӧԁӧ, тајӧн мікробјастӧ он аԁԇы. Ԉевен-гук-ԍԏеклӧ-пырыԁ најӧ тыԁалӧны-ԋін. Быԁ-прӧст-пӧраӧ сіјӧ вӧлӧм віԁлаԍӧ ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧнас.
 
Мыј віԁлалӧма, сетыԍ-і мікробјасӧс сіјӧ аԁԇӧма. Меԁԍа-уна-мікроб сылы ԍурӧма муыԍ ԁа морт ԁа пемӧсјас сітыԍ-куԇыԍ. Ӧтчыԁ сіјӧ віԁлалӧма піԋ-вывԍыс-вуштыштӧм-ԋајтсӧ ԁа сымынԁа мікроб сетыԍ аԁԇӧма, лыԃԃыныс абу вермӧма.
— Воманым, інӧ, мікробјасыс емӧԍ? — чујмӧмӧн јуаліс Ӧнԁу.
— Зев-уна. Меԁԍа-ԋін, коԁјас піԋсӧ оз весавны.
— Мыј најӧ керӧны сені?
— Уҗыс налӧн уна-пӧлӧс. Коԁ-ԍурӧ на-піыԍ піԋјасто сіԍтӧны, коԁ-ԍурӧ піԍкӧԁчӧны віԍмӧԁны јӧзӧс, а мукӧԁыс і бур вӧчӧны: отсалӧны ԋебԅӧԁны-кіԅертны ԍојан.
— Кыԇі-нӧ еԍкӧ најӧ вірас вермасны веԍкавны?
Тенаԁ коркӧ вом-пыщкӧсыԁ ԉібӧ кывјыԁ лыӧн гыжјыԍԍыліс ез?
— Гыжјыԍԍыліс. Ӧтчыԁ ԁажӧ кывјӧс вірӧԇ куртчылі.
— Сіјӧ-і-ем. Вом-пыщкӧсын, інӧ, ԁојјас овлӧны. Ԁојыԁ-кӧ лоӧ, секі мікробјаслы зев кокԋі віраԁ пырны. Бур-мікробјас-кӧ ԁојаԁ веԍкаласны, ԉокыс наыԍ ԋемтор оз ло: ԁојыԁ регыԁӧн бурԁас. А ԉок-вӧчыԍјас-кӧ веԍкаласны, секі омӧԉ. Бакԏеріјаыԁ...
— А мыј-но сіјӧ бакԏеріјаыс лоӧ? — торкіс менӧ Ӧнԁу.
— Бакԏеріјаыс мікроб-жӧ. Мікробјасыԁ уна-пӧлӧс. Емӧԍ паԉіч-коԃјас, ԍар-коԃјас, ԍуԋіспом-коԃјас ԁа мукӧԁ-пӧлӧс. Бакԏеріјаӧн шуԍӧны җеԋыԃік-паԉічкоԃ-мікробјас.
— Мыј вермас вӧчны сіјӧ бакԏеріјаыс? — бара јуаліс Ӧнԁу.
— Зев-ԉок-тор. Боԍтам со-мыј. Муын ем уна кокач (піԍԏі) - ԋіма бакԏеріја. Сіјӧ-кӧ кӧлаԍас (кутчіԍас) кіаԁ, а кіаԁ емӧԍ ԁојјас, гыжнајас, — сеті бакԏеріјаыс пырас вірӧ. Кіӧ кӧлаԍны налы зев кокԋі: кіјаснымӧс мі віԇам ԋајта, шоча мыԍкам. Вірӧ-веԍкалӧм-гагјас віԍмӧԁӧны мортӧс; сіјӧс біалас, кынтыны понԁас, пупышјас четчаласны.
Пупышјасыс вежӧԁасны, понԁасны сіԍтыны мортлыԍ јајсӧ: быԁсӧн гуӧн-гӧптӧн сіԍталас. Мортлӧн чужӧмыс ԍерӧԍԍӧ. Ԃерт кӧнкӧ аԁԇывлін ԍера-чужӧмајасӧс?
— Чуԋыԁ-кӧ-нӧ ԉібӧ вунԁыԍас, ԁојсӧ оз-жӧ поԅ муавны?
— Те муавлывлін?
— Муавлывлі. Мі пыр сіԇі бурԁӧԁчам: војԁӧр ԁој-вылас му пуктам, сеԍԍа рузумӧн кӧрталам сеті.
— Бурԁӧ ԁојыс?
— Бурԁӧ.
— Оз-жӧ-кӧ пыр-а. Ӧтчыԁ, уԁајтчас-ԁа, бурԁас-а, мӧԁыԍ і оз. Тенаԁ ԁојјасыԁ ез ӧԁлывлыны?
— Кущӧм-аԉі-ез. Ԁон-гӧрԁӧԁасны, сеԍԍа вежӧԁӧны: уна-ор чукӧрмас. Јона-і віԍӧ секі, быԁӧн јовкјӧԁлӧ. Ӧтчыԁ кокӧ мыԉ петаліс, јона-і віԍӧԁіс. Боԉԋічаын сеԍԍа бурԁӧԁісны, вунԁісны сіјӧс.
 
1-сер. Уна-пӧлӧс-мікробјас.
— Со-ӧԁ. А мыԉԉыԁ мікробјас-вӧсна-жӧ лоӧ. Мікробјасыс веԍкалӧны ԁојӧ муӧн ԉібӧ ԋајт-ваыԍ. Аԍныс гӧгрӧсӧԍ, ԍар-коԃӧԍ, шуԍӧны коккуасӧн. Ӧнԁу, сещӧм-ԉок-вӧчыԍ-гагјасыԍ оз сӧмын віԍмыны, најӧ уна-јӧзӧс віӧны. Сывӧсна ԁојјастӧ ԋекор оз ков муавны ԋі саавны, ԁажӧ ԋајт-рузумӧн кӧртавны. Ԋајтыԁ ԉок-вӧчыԍ-гагјасыԁлы јона-муса.
— Міјан-грезԁын ӧԏі-пӧчӧ бурԁӧԁалӧ ԁојјассӧ ԁој-вылас моԉітвајас-вашкӧԁӧмӧн ԁа чераԋвезјӧн. Чераԋвезсӧ јенҗажјыԍ јен-сајыԍ боԍтӧ.
— Сывӧсна і уна-кулыԍ міјанын, роч-муын, велӧԁчытӧм-пӧчӧјас бурԁӧԁчӧны-ԁа. Вывті-ԋін уна-чеԉаԃӧс најӧ віӧны. Те коркӧ мытӧн віԍлін ен?
— Віԍлі. Гырԁӧн быԁӧн муніс.
— Сещӧм-віԍӧмсӧ ԁокторјас шуӧны ԃіԅеԋԏеріјаӧн. Сіјӧ віԍӧԁан-гагјасыԍ-жӧ лоӧ. Ԃіԅеԋԏеріјаӧн меԁ-јона віԍӧны ԁа кулӧны чеԉаԃ. Кытыԍ еԍкӧ, чајтан, тајӧ віԍӧмыс веԍкалӧ пыщканым? Бара-жӧ муыԍ, ԋајт-ваыԍ-ԁа. Меԁԍа-јона гырԁ-мытӧн-віԍӧԁыԍјас раԃејтӧны ԋајт ԁа сіԍмӧм-ва (пыштіјас, ԍој-гујас ԁа мукӧԁ-сулалан-ва). А ті жар-ԁырјі пыр ԍој-гујасын ԁа ва-гуранјасын ујалаԁ, нӧшта јуанныԁ-на ԋајт-васӧ. Сіԇ-ӧԁ?
— Сіԇі.
— Сещӧм-ваыԍ тенаԁ і мукӧԁ-чеԉаԃлӧн кынӧмјасыԁ віԍмӧны, гырԁӧн понԁас мыԏітӧԁны. Віԍӧԁыԍ-гагјаслы кынӧманыԁ јешщӧ лӧԍыԁ, бурҗык ԋајт-ваын-ԍерԏі: ԍојан тырмымӧн. А чеԉаԃлы секі зев ԍӧкыԁ: кынӧм орјӧԁлӧ-віԍӧ. Унаӧн кулӧны. Мытыԁ оз сӧмын чеԉаԃӧс, но і гырыԍјасӧс віԍӧԁӧ. Віԍӧмыс зев вуҗана; ӧԏілы-кӧ кӧлаԍас, віԍмасны і мукӧԁ,
 
— Мыјла-нӧ сіԇі? — јуаліс Ӧнԁу.
— Сывӧсна, мыј мытӧн-віԍӧԁыԍ-гагјаслӧн емӧԍ бур-отсаԍыԍјас віԍӧмсӧ разӧԁны: гутјас, тојјас, пыщјас, луԁікјас, тӧрӧканјас ԁа мукӧԁ.
Онԁу шпыԋмуні..
— Тӧԁан најӧс?
— Тӧԁтӧг-ӧԁ ог ов, ԃерт, тӧԁа.
— Најӧ і разӧԁӧны віԍӧмсӧ, вуҗӧԁалӧны ӧԏі-вылыԍ мӧԁ-вылӧ.
— Кыԇі-нӧ вуҗӧԁӧны?
— Зев кокԋіа. Гутјасыԁ быԁлаті лебалӧны, гожӧмјасын керка-картаыԁ наӧн тыр. Пукԍыласны најӧ закоԁјасын морт-сіт-вылӧ, сітӧԍтасны борԁјассӧ ԁа кокјассӧ, сеԍԍа лебԅӧны морт-вылӧ, ԋаԋ-вылӧ, ԍојан-јуан-вылӧ. Быԁлаӧ, кытчӧ інмӧԁчыштласны, сітӧԍтӧны ԁа ԉакӧԍтӧны нужԋікыԍ-вајӧм сітнас. А сіјӧ-сітас тырыс ԍінмӧн-аԁԇытӧм-посԋі-гагјас. Мортыԁ ԉакӧԍтӧмсӧ јона- ічӧтысла оз каԅав, ԍојас ԋаԋтӧ-јӧвтӧ ԁај віԍмас. Војјасын гутјасыԁ нырӧ і вомӧ пырӧны, веԍкыԁа-пыщкӧсаԁ віԍӧмсӧ пыртӧны. Тӧрӧканјас сещӧмӧԍ-жӧ. Тојјас, луԁікјас ԁа номјас ԋоԋаласны віԍыԍлыԍ вірсӧ, сеԍԍа куртчалӧны ԇоԋвіԇајасӧс, віԍмӧԁӧны најӧс.
— Ԁа, — ԁовкԋітіс јурнас Ӧнԁу: — ме ег-на і тӧԁлы, мыј мортлӧн сещӧм-уна ԉок-вӧчыԍ.
— Мікробјас-піаԁ емӧԍ ԉок-вӧчыԍјас мортлы, емӧԍ і бур-вӧчыԍјас.
— Коԁјас-нӧ бур-вӧчыԍјасыс?
— Коԁјас лӧԍӧԁӧны мортлы ԁа кывтӧм-пемӧсјаслы ԍојан, отсаԍӧны верԁчыны быԁманторјаслы ԁа віалӧны мортлы-ԉок-вӧчыԍ-мікробјасӧс.
— Сещӧмјас емӧԍ-і?
— Емӧԍ.
 
— Ме ԋекыԇі ог гӧгӧрво мыјла мі најӧс ог аԁԇӧ. Најӧ быԁмӧны?
— Быԁмӧны. Сӧмын оз вермыны сыыжԁаӧԇ быԁмыны, меԁым аԁԇыны најӧс куш-ԍінмӧн-віԇӧԁӧмӧн. Кор најӧ вывті-уна рӧԁмасны, олӧны чукӧрјасӧн, кыԇ-быԏԏӧ ԍіктјасӧн. Сещӧм-чукӧра-оланін налӧн унаыԍ овлӧ ԋаԋын, јајын, јӧлын, сурын, вом-пыщкын (вом-пыщкӧс-віԍігӧн). Сіјӧ ԉібӧ кеԋ-коԃ, ԉібӧ вӧсԋіԃік бак. Аԁԇывлін?
— Аԁԇывлі, буракӧ.
Ӧтчыԁ асылын воԇ меным кажітчіс быԏԏӧ Ӧнԁу оз уԅ, зԁычкӧ. Ме муні сы-ԁінӧ. Менам-воӧмӧј сыԉы лоі зев ԉубӧ, гораа шуіс:
— Ԃаԃӧ, кущӧм-вӧт ме вӧталі.
— Кущӧмӧс-нӧ? — јуалі ме.
— Ме-вылӧ быԏԏӧ мікробјас гутјас-моз лебӧны, зіԉӧны менӧ куртчыны.
— Ԃіԏаӧј, мікробјастӧ-ӧԁ куш-ԍінмӧн он аԁԇы.
— А ме аԁԇылі. Најӧ сеԍԍа омӧԉјасӧ пӧріны,
бӧжаӧԍ, ԍураӧԍ лоіны.
— Ԋекущӧм-омӧԉјас, Ӧнԁу, абу, веԍ те на-јылыԍ сӧран. Коԁі теныԁ на-јылыԍ віԍталіс?
— Поп. Ӧтчыԁ ме поп-граԁјӧрас ԍоркԋіла пырі. Сіјӧ каԅалӧма менӧ ԁај кутіс. Пеԉӧԁ ԋещкіс, шуӧ: „Таыԍ јешщӧ тенӧ омӧԉјас ԉукаласны. Најӧ-ӧԁ, кӧԏ оз тыԁавны-а, емӧԍ, ԍураӧԍ ԁај бӧжаӧԍ“. Збыԉыԍ, ԃаԃӧ, емӧԍ?
— Абу, Ӧнԁу. Став-ԍорԋіыс омӧԉјас-јылыԍ абу іна. Те ен мӧвпав на-јылыԍ. Омӧԉјастӧ ескӧны сӧмын пемыԁ-, велӧԁчытӧм-јӧз.
— Попыс-ӧԁ абу велӧԁчытӧм, абу јӧј-морт?
— Омӧԉјаслы-кӧ ескӧ, ԃерт, інӧ, абу тыр-прӧсуж-морт, абу велӧԁчылӧма-ԋі. Ме ԁумыӧԍкӧ,
ԋекущӧм-омӧԉлы сіјӧ оз ескы, сӧмын пӧрјӧԁлӧ јӧзсӧ. Енлы, ме віԍтала теныԁ ӧԏі-вӧвлӧм-тор-јылыԍ, Ітаԉіјаын вӧлӧма, абу Роч-муын. Ітаԉԉаԋетејас, міјан-моз-жӧ, велӧԁчытӧмӧԍ, јона-на ескӧны быԁԍама-ԋінӧмабуыслы. Ӧԏі-креԍԏаԋін-орԁын лоӧма „чуԃеса“. Кӧԅајкаыс рытын пыртӧма гӧбӧчас јеҗыԁ-ԋаԋ. (Гӧбӧч-ԍтенјасыс вӧлӧм ваԅӧны). Мӧԁлун-асывнас пырас сіјӧ гӧбӧчас ԁа ԋаԋыс быԏԏӧ гырԁӧн мавтӧма. Бабаыԁ повԅас, шыбытас ԋаԋсӧ, котӧртас мужікыс-ԁінӧ. Мужікыс локтас, віԇӧԁлас, — збыԉыԍ ԋаԋыс гырԁӧԍ. „Коԁі-нӧ еԍкӧ гырԁӧԍтіс ԋаԋсӧ?“ — мӧвпалӧны гозја. — Гӧбӧчыс томанӧн уԅіс, пыравны сетчӧ ԋекоԁ ез вермы“. Котӧртӧмаӧԍ поп-орԁӧ. Поп кывзӧма „чуԃеса“-јылыԍ ԁај шуӧма: „Омӧԉјас мавтӧмаӧԍ, коԁі-нӧ сеԍԍа. Колӧ најӧс гӧбӧчԍыԁ вӧтлыны“.
Пітарелло-орԁӧ (сіԇ вӧлӧм шуӧны сіјӧ-креԍԏаԋінсӧ) ,,чуԃеса“-вылӧ віԇӧԁлыны волӧмаӧԍ уна-јӧз: гырыԍјас, посԋіјас, томјас, пӧрыԍјас. Ставныс најӧ, ԍінмӧн-віԇӧԁӧмыԍ-ӧпріч, ԋаԋсӧ кіас боԍтлӧмаӧԍ, чуԋпомнас гырԁӧԍ-інсӧ віԁлӧмаӧԍ, нуалӧмаӧԍ віԍӧԁыԍјассӧ гортаныс. Кымынкӧ-лун-мыԍԏі грезԁ-куԇаас ԋаԋјасыс ԁа мукӧԁ-ԍојанјас гырԁӧԍԍӧмаӧԍ. Поп ԉуԅјалӧма керкаыԍ-керкаӧ, крестӧн ԁа моԉітвајасӧн омӧԉјасӧс вӧтлӧма. Абутӧм-омӧԉјастӧ, тӧԁӧмыԍ, абу вермӧма вӧтлыны, сӧмын віԍӧмсӧ щӧщ гортас вајӧма: аслас ԋаԋыс гырԁӧԍԍӧма.
Попыԁ повԅӧма. Повԅӧмаӧԍ став-креԍԏанаыс. Ԋаԋјас понԁӧмаӧԍ гырԁӧԍԍыны щӧщ матігӧгӧрса-грезԁјасын. Понԁӧмаӧԍ мыжԁыны јенмӧс-ескытӧмјасӧс: На-вӧсна-пӧ сеԍԍа щӧщ міјанӧс јенмыс накажітӧ. Гашкӧ еԍкӧ вірнаԁ најӧ ԇікӧԇ матајтчісны-ԁа, бурещ сіјӧ-каԁас ԁоктор Ԍеԏԏелы сіјӧ-
-грезԁӧԁ туј лӧԍалӧма. Сіјӧ, тӧԁомыԍ, ԋекущӧм-,,чуԃесалы“ ез ескы. Корӧма петкӧԁлыны гырԁа-ԋаԋсӧ. Вајӧмаӧԍ. Сіјӧ віԇӧԁлӧма ԁај шуӧма: татӧні-пӧ ԋекущӧм-вір абу; тајӧ уԉ-руа-інын-олыԍ-мікробјаслӧн краскаыс. Уԉ-руа-інын-кӧ ԍојантӧ віԇан, пукԍӧны сетчӧ мікробјас, сеԍаԋ сеԍԍа разалӧны најӧ мукӧԁлаӧ.
Віртӧ моԉітваӧн ԁа крестӧн-вӧтлӧм-пыԃԃі сіјӧ понԁӧма ԋаԋјастӧ ԁа мукӧԁ-ԍојанјас щынны із-тӧг-ԍірӧн (ізтӧгпыԅӧн): кӧртԉіст-вылӧ вӧлӧм пуктас ізтӧгпыԅсӧ ԁај сотӧ. Сіјӧ-щынԍыс мікробјасыԁ кулӧны. Гӧрԁ-чутјасыс ԍојанјас-вылын вӧлӧмаӧԍ ԍінмӧн-аԁԇытӧм-гагјаслӧн чукӧра-олан-інјасыс — позјасыс. Најӧ ԋекущӧм-ԉок јӧзлы оз вӧчны. Повԅылӧмаӧԍ-жӧ ставӧн асланыс пемыԁлуныс, тӧԁтӧмыс-вӧсна. Овлӧ, тащӧм-торјасыԍ пемыԁлун-вӧснаыс нач-мыжтӧм-јӧзӧс віасны, куш-сыраԃі, мыј најӧс чајтасны віԍмӧԁыԍјаснас-ԁа.
Ме каԅалі, мыј Ӧнԁу менӧ гӧгӧрвоӧ. Сіјӧ быԁ-тор-јылыԍ понԁіс јуаԍны менԍым, зіԉіс тӧԁмавны тӧԁтӧм-торјас. Гежӧԁҗыка каԅтыліс гортса-олӧмсӧ — щыгјалӧмсӧ.
Меным ԍурі ԍурс-пӧв-ыҗԁӧԁыԍ-мікроскоп. Вајі ме сіјӧс гортӧ, петкӧԁлі Ӧнԁулы. Сіјӧ бура віԁлаліс сіјӧс ԁа шуіс:
— Кыԇі-нӧ та-пыр віԇӧԁӧны? Ставыс-тај-нӧ віԋтјас ԁа трубајас?
— Пыр петкӧԁла, — шуі ме Ӧнԁулы. Сувтӧԁі мікроскопсӧ пызан-вылӧ, петкӧԁлі кулӧм-мікробјаса-ԍԏеклӧјас: кык-ԍԏеклӧ-костӧ пуктӧма зев-уна кулӧм-, ԍінмӧн-аԁԇытӧм-гагјас (мікробјас), ԍԏеклӧјассӧ мӧԁа-мӧԁ-берԁас кԉејітӧма. Тащӧм ԍԏеклӧјасыс шуԍӧны преԁметнеј ԍԏеклӧјасӧн.
— Віԇӧԁлы, аԁԇан он мыјкӧ.
Ӧнԁу ԍуԍа понԁіс віԇӧԁны ԍԏеклӧјас-вылӧ
— Кущӧмкӧ-чут тӧԁчӧ.
— Сеԍԍа ԋінӧм оз?
— Оз.
— Ӧні сіјӧ-чутсӧ віԇӧԁлам мікроскоп-пыр.
Ме сувтӧԁі Ӧнԁуӧс мироскоп-ԁінӧ.
Ӧнԁу ӧԏі-ԍінсӧ куԋіс, ԍін-пӧвнас кӧсјӧ віԇӧԁны.
— Ен куԋ ԍінтӧ, — шуа ме сылы: — кыкнаннас віԇӧԁ. Аԁԇан-он ӧні мыјкӧ?
— Аԁԇа.
— Мыј?
— Паԉічјас
— Кущӧмӧԍ?
— Җеԋыԁӧԍ, а естӧн, со, куԅӧԍ.
— Јешщӧ мыј аԁԇан?
— Крукјас, суԋіспомјас-ԁа.
— Мыј тб аԁԇан сетыԍ, сіјӧ ставыс мікробјас. Со-ӧԁ кымын-пӧлӧс.
Ме боԍті мӧԁ-ԍԏеклӧ ловја рокӧс-мікробјасӧн.
— Те аԁԇывлін рокӧс?
— Аԁԇывлі.
— Рокӧсыԁ-ӧԁ мікробјасыԍ-жӧ.
— Мікробјасыԍ?! Лавкаын вузалӧны-ԁа? Быԁса-тув кӧԏ боԍт, ԍетасны. Менам пӧчӧӧј рокӧссӧ ачыс вӧчӧ, ӧтпырјӧ вӧлі тујістыр вӧчас.
Ме гӧгӧрвоі Ӧнԁулыԍ шенԅӧмсӧ. Сіјӧ ԋекыԇі ез вермы вежӧравны, кыԇі ԍінмӧн-аԁԇытӧм-мікробјасыԍ тујістыр-рокӧс поԅӧ аслыԁ вӧчны, кыԇі
2-ԁ ԍер. Мікроскоп.
поԅӧ боԍтны најӧс кіӧ ԁа лавкајасын вузавны. Ме бара петкӧԁлі сылы преԁметнеј-ԍԏеклӧтӧ.
— Мыјкӧ аԁԇан он?
— Зев-ԇоԉа-чут ем.
— Віԇӧԁлам сіјӧ-чутсӧ мікроскоп-пыр. Вај віԇӧԁ, віԍтавлы мыј аԁԇан. Ӧнԁу первојԍаԋыс кыкнан-ԍіннас завоԃітіс віԇӧԁны, ез вунӧԁ менԍым велӧԁӧмӧс.
— Зев-уна посԋіԃік-гаԃјас тыԁалӧны... оз вӧрны.
— Быԁ-гаԃ сіјӧ мікробыԁ-і ем. Гаԃјасыс топыԁа мӧԁа-мӧԁ-берԁас ԉаскыԍӧмаӧԍ, аԉі костјас
на-костын емӧԍ?
— Емӧԍ. Мукӧԁыс сеԍԍа мӧԁа-мӧԁыскӧԁ тывјӧн-моз ӧтлааԍӧмаӧԍ.
— Ноко бурҗыка віԇӧԁлы, кущӧмӧԍ налӧн јӧртӧԁјасыс (клеточки)?
— Ԍепыс (мешӧк)-коԃӧԍ. Пыщкас кущӧмкӧ-шыԁӧсјас.
— Најӧ-ӧԁ ловјаӧԍ: ԍојӧны, јуӧны, піјанаԍӧны-і.
— Мыјла шыԁӧсјасыс сені?
— Најӧ шуԍӧны спорыӧн, ԋаԋ-туԍјас-коԃӧԍ-жӧ. Кор му-вылын ԋаԋыԁ быԁмас, ӧԅімјасыс іԇасӧ пӧрӧны, а туԍјасыс ловјаӧԍ коԉӧны. Најӧс чукӧртӧны, віԇӧны мӧԁ-кӧԇаӧԇ. Вунԁігӧн ԁа теччігӧн уна-ԋаԋ-туԍјас кіԍԍӧны муӧ, веԍкалӧны пыԁӧ. Сені најӧ тӧвјӧны. Тулысын лым-сылӧм-бӧрын шонԁі шонтас мусӧ, ԋаԋ-туԍјасыԁ чужӧны, выԉ-ӧԅім мӧԁас быԁмыны. Мікробјасыԁ ԋаԋыԁ-коԃ-жӧ быԁманторјас, сӧмын мі најӧс куш-ԍінмӧн-віԇӧԁӧмӧн огӧ аԁԇӧ-а. Мікробыс кӧԏ-і кулӧ (каԁыс-ӧ воас кувныс, іԉі, гашкӧ, ԉок-інӧ веԍкалас ԁа оз вермы овны, шуам, пӧԍ-ва-піӧ), спорыјасыс
сылӧн оз кувны, ловјаӧԍ коԉӧны. Најӧ шенԅымӧн віԋовӧԍ. Пӧԍ-ва-кӧԇалӧм-мыԍԏі спорыјасыԍ выԉ-мікробјас быԁмӧны. Абу быԁ-мікроб спорыа. Спорытӧм-мікробјасӧс спорыа-мікробјас-ԁорыс- кокԋіԁҗык віны. Бӧрјајасыскӧԁ јона ԍӧкыԁ коԍаԍны. Ԃеԅінфектсіјаӧн мікробјассӧ віан, а спорыыс налӧн ловјӧн коԉӧны, выԉ-мікробјас быԁмасны.
— Мыј нӧ сіјӧ ԃеԅінфектсіјаыс лоӧ?
— Мікробјастӧ-віӧмыс і лоӧ. Віӧны најӧс уна-ног: јаԁа-ԉекарствојасӧн, пӧԍ-руӧн, пуан-ваӧн, біӧн.
— Віԇӧԁлы, віԇӧԁлы, мыј тыԁовтчіс! — горӧԁіс Ӧнԁу.
— Мыј-нӧ?
— Ԍепыс-коԃ-вылаԁ чіреј кајіс.
Ме віԇӧԁлі мікроскопӧ. Інаӧн ӧԏі-рокӧс-јӧртӧԁ-вылын лоӧма зев-вӧсԋі-кыш-піын ічӧԏік зӧртуԍ-(бородавка)-коԃ-мыԉк.
— Гарјыс-тај, — шуа ме: — јӧртӧԁыс піјанаԍӧма.
Ӧнԁу ԍерӧктіс, унаыԍ шуіс: „Јӧртӧԁыс піјанаԍӧма".
— Віԇӧԁ воԇӧ, мыј лоас.
— Сіјӧ торјаліс јӧртӧԁ-берԁԍыс. Тонӧ, тонӧ, јешщӧ выԉ-пі чужі. Тонӧ, бара-ԁај... Зев уна!.. Мукӧԁыс ыҗыԁ-јӧртӧԁ-берԁԍыс оз і торјавны... О, мыјԁа выԉ-јӧртӧԁ лоі!
Ме бара віԇӧԁлі мікроскопӧ. Выԉ-рокӧс-јӧртӧԁ іна зев уна, быԁса ԍікт.
— Ӧні віԍтав меным, аԁԇывлін ԋаԋ-пӧҗалӧм?
— Аԁԇывлі. Војԁӧр ԋаԋшомӧсӧ кіԍтӧны ԁебыԁ-ва, сеԍԍа течӧны сетчӧ пыԅ ԁа јона гуԁралӧны, бӧрвылас рокӧсалӧны ԁа бара гуԁралӧны. Сеԍԍа топыԁа кӧрталӧны сіјӧс ԁа вој-кежлӧ пуктӧны паччӧр-вылӧ. Војнас ԋаԋыс шомӧсас шуԅӧ,
упјӧԁлӧ быԁӧн. Сені сіјӧ соԁӧ, шомӧс-ԁорӧԇыс кајас, унаыԍ ортсӧ петлӧ. Асывнас ԋаԋсӧ суктӧны, лојӧны, сеԍԍа пуктылӧны вӧрԅӧԁны (ловԅӧԁыы). Вӧчаласны ԋаԋсӧ ԁа бара ловԅӧԁӧны. Сеԍԍа час ԉібӧ ԁырҗык віԇӧны пачын. Сы-бӧрын ԋаԋыԁ гӧтов, ԍојны поԅӧ.
— Мыјла-нӧ ԋаԋсӧ рокӧсалӧны?
— Рокӧстӧгыс-ӧԁ оз шуԅы, јумов лоӧ ԋаԋыс.
— Мыјла паччӧр-вылас уԅтӧԁӧны ԋаԋшомӧссӧ?
— Кӧԇыԁінаԁ-пӧ оз-жӧ шуԅы-ԁа, сіјӧн.
— Іна сіԇ, Ӧнԁу. Рокӧстӧг ԁа кӧԇыԁінын ԋаԋыԁ оз шуԅы. Кӧтастӧ пыԅыԍ гуԁралӧны, а пыԅас ем кракмал. Кракмалсӧ те тӧԁан?
— Тӧԁа, аԁԇывлі.
— Кӧтасын рокӧсыс быԁмӧ. Кыԇі быԁмӧ, сіјӧ те ӧні тӧԁан. Кракмалыс пӧрӧ сакарӧ, а рокӧеыс сакарсӧ пӧртӧ ԍпіртӧ ԁа угԉекіслеј газӧ *), сещӧм-газӧ, коԁӧн мі огӧ вермӧ лолавны, коԁӧс леԇам быԁ-лолыштӧмӧн ас-пыщкыԍ. Угԉекіслеј-газ зев-омӧԉ-газ: лолыштан-кӧ сіјӧс (ас-пыщкаԁ боԍтан), верман кувны. Угԉекіслеј-газ-пыщкын веԍіг бі оз вермы ломтыԍны, кусӧ. Со-кущӧм-чорыԁ-газ вӧлӧм артмӧ рокӧсыԍ. Сіјӧ-газыс і кыпӧԁӧ, кыԇі мі шуам, ловԅӧԁӧ ԋаԋтӧ. Пачын, жарінаԁ, јешщӧ-ԋін-јона кыпӧԁӧ ԋаԋтӧ, ԍінмӧԍтӧ сіјӧс. Сы-вӧсна ԋаԋыԁ ԋебыԁ лоӧ, лым-коԃ пуркыԁ. Те каԅавлін-ен, пӧԍ-ԋаԋыԁ кущӧмкӧ аслыс-пӧлӧс-кӧра.
— Зев чӧскыԁ. Ме зев пӧԍԋаԋтӧ раԃејта.
— Ԍпірт-ԉі, віна-кӧр-ԉі кылӧ сетыԍ. Те кыԇі мӧвпалан, сакарыԁ ԍпірт-коԃ абу?
— Ԍпіртыс-нӧ сіјӧ самӧкур?
 
* Газ — тыԁавтӧм-ру (перевод).
— Самӧкурсӧ тӧԁан?
— Тӧԁа.
Самӧкурын ԍпіртыс ем-жӧ. Тӧԁан мыјыԍ самӧкурсӧ вӧчӧны?
— Ԋаԋыԍ ԁа сакарыԍ.
— Сакарыс самӧкур-коԃ абу?
— Абу. Сакарыс јумов ԁај чорыԁ, а самӧкурыс-ӧԁ курыԁ ԁај кіԅер.
— Аԁԇан, кущӧм-„чуԃеса“ рокӧсыԁ вӧчӧ: јумовсӧ пӧртӧ курыԁӧ. Сещӧм-вежԍӧмсӧ шуӧны кіміческеј реактсіјаӧн. Сіԇ-кӧ, кіміческеј-реактсіјајастӧ вӧчӧны мікробјас. Ӧні мі тӧԁны понԁім, мыј мукӧԁ-мікробыс міјанлы бур вӧчӧ, бур-вӧчыԍ сіјӧ. Сытӧг еԍкӧ ԋебыԁ-чӧскыԁ-ԋаԋтӧ егӧ і аԁԇылӧ, ез вӧвны еԍкӧ сурыԁ-ԋі, вінаыԁ-ԋі, ырӧшыԁ-ԋі (ԍукӧԍ).
Кыԇі -нӧ најӧ вінасӧ вӧчӧны?
— Вінасӧ вӧчӧны вінограԁ-ваыԍ (сӧкыԍ). Ԋекор ен кывлы Ној-јылыԍ мојԁ?
— Мојԁ-ӧмӧј сіјӧ?
— Мојԁ. Јона-велӧԁчӧм-јӧз унатор тӧԁмалісны тајӧ-мојԁ-ԍерԏі. Вӧлӧмакӧ, вінатӧ зев-ԋін важ-јӧз вӧчлӧмаӧԍ. Вінограԁ-вотӧсыԍ вінограԁ-васӧ пыԇралӧны кущӧмкӧ-ԁозјӧ, сеԍԍа оз тупкыны сіјӧс, а коԉӧны вевԏԏытӧг. Мыјкӧԁыра-каԁ-бӧрын ваыс понԁас быгԅыны. Сіјӧ, уԉ-ԋаԋыԍ-моз-жӧ, вотӧс-ваыԍ петӧ угԉекіслеј-газ. Ԁоз-пыԁӧсас пукԍӧ гуԁыр-раб. Вінограԁ-ваыс курԁӧ, јуан-кӧ — коԁԇӧԁӧ. Вінограԁ-ваыԍ, інӧ, артмӧма віна. Сіԇ-кӧ, віна-вӧчігӧн колӧ сылы шоммыны, шуԅыны. А шоммас сӧмын секі, кор рокӧс-мікробјас веԍкалӧны.
— Сіԇ-кӧ, ԋекущӧм-вотӧс рокӧстӧгыс оз вермы вінаас-пӧрны?
— Оз. Щук колӧ, меԁым ваас рокӧс веԍкалас. Рокӧстӧгыс најӧ оз шоммыны, оз шуԅыны, ԋекущӧм-віна оз артмы.
— Он-кӧ-нӧ рокӧссӧ кіԍт ԁозјас, кыԇі сіјӧ сетчӧ ачыс веԍкалас?
— Зев кокԋіа. Најӧ-ӧԁ мікробјас, быԁԍама-вотӧс-вылын пыр тырыс. Гутјас, номјас, шуам, пукԍыласны јаблӧг-вылӧ, кваԏітасны сетыԍ мікробсӧ, ееԍԍа лебԅасны ԁа вотӧс-ва-вылӧ пукԍасны. Сіјӧ і рокӧсӧԍԍас, шоммыны мӧԁас. Тӧв вотӧсјас-вылыс пӧԉтӧ мікробјассӧ, разӧԁӧ најӧс му-паԍтаыс, — ԁыр-ӧ-нӧ налы јумов-вааԁ ԉаскыԍны?
Ӧнԁу ԉаԋтіс, ԋемтор оз јуав. Чорыԁа мыјкӧ мӧвпалӧ.
— Мыј-нӧ те ԁумајтан? — јуалі ме сылыԍ.
— Кыԇі тӧԁмалісны, мыј мікробјастӧг вінаыс оз артмы?
— Кіԍтан-кӧ сӧстӧм-бутылкаӧ вотӧс-ватӧ, бутылкасӧ пробкаалан ватаӧн ԉібӧ сӧстӧм-пробкаӧн, сеԍԍа шонтан бутылкасӧ, — ваԍыс став-мікробыс кулӧ. Выԉ-мікробјас сынӧԁыԍ пробка-пырыс оз вермыны веԍкавны. Сещӧм-мікробтӧм-васӧ кӧԏ сеԍԍа мыјԁыра віԇ, оз шоммы ні ԋекущӧм-віна сетыԍ оз артмы. Ва-кіԍттӧԇыс тыртӧм-бутылкасӧ ԁа пробкасӧ колӧ војԁӧр шонтывны пӧԍ-ру-вылын, меԁым став мікробыс на-вылыԍ кулӧ. Ӧԏі - мікроб-кӧ-ӧԁ кытчӧкӧ коԉас, сіјӧ зев-ӧԁјӧ рӧԁмас, арԏеԉнаԁ регыԁӧн шуԅӧԁасны ватӧ.
— Спорыјасыԁ-нӧ? Најӧ-ӧԁ коԉӧны?
— Ԁа, ӧтчыԁ-шонтӧмӧн најӧ оз кувны. Најӧс-віны бутылкатӧ колӧ-унапӧв шонтывны. Шонтан сеԍԍа кӧԇӧԁан. Кӧԇалӧм-ваас спорыјасыԁ выԉыԍ завоԃітасны быԁмыны. Те бара шонтан, бара віан кымынкӧ-мікробӧс. Унаыԍ сіԇі-вӧчӧмӧн
став-спорысӧ поԅӧ віны. Віна-бутылка-кӧ воԍсӧн коԉан, кымынкӧ-лун-мыԍԏі вінаыс уксусӧ пӧрас. Вылысыс кеԋԍалас. Кеԋыс сіјӧ віна-шоммӧԁыԍ-бакԏеріја-позыс і ем. Најӧ веԍкалӧны ԉібӧ сынӧԁыԍ, ԉібӧ гутјас вајасны. Гутјасыԁ-ӧԁ быԁлаӧ пырӧны.
Јӧлыԁ сіԇі-жӧ, віна-моз-жӧ шоммӧ, пӧрӧ шӧм-јӧлӧ (выԉјӧлӧ). Мыјла еԍкӧ? — Бара-жӧ мікробјасыԍ. Емӧԍ аслыс-ԍама јӧв-шоммӧԁыԍ-бакԏеріјајас. Најӧс поԅӧ аԁԇыны (ԃерт, ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧӧн-а) скӧт гӧныԍ, ԁозмукыԍ, сынӧԁыԍ, кіыԍ. Мыԍԍытӧг-кӧ лыԍтыԍны петан, ԋајт-чуԋјасԍыԁ јӧвнас бакԏеріјајасыс пожјаԍԍасны пӧԁӧԋчааԁ, јӧв-пыщкаԁ. Шоныԁ-інын-кӧ сеԍԍа сіјӧ-јӧвсӧ кымынкӧ-час сулӧԁан, сіјӧ шуԅас. Меԁым јӧлыԁ оз шуԅы, колӧ сіјӧс шонтывны вата-пробкаа-бутылкаын. Уна-пӧрјӧ-шонтылӧмӧн став-мікробыс јӧвԍыԁ кулӧ. Сы-бӧрын поԅӧ віԇны сіјӧс мыјԁыра колӧ, оз шуԅы. Ӧні быԁлаын таԇі-шонтылӧм-јӧвтӧ вузалӧны, шуԍӧ паԍԏерізованнејӧн ԉібӧ ԍԏеріԉізованнејӧн. Вузаԍԍӧны топыԁ-пробкаа-бутылкајасын ԉібӧ банкајасын. Бакԏеріјајас сынӧԁыԍ ԋі ԋекытыԍ оз вермыны веԍкавны сетчӧ, сывӧсна најӧ пыр ԍвежејӧԍ. Кӧԏ-мыјԁыра шоныԁ-інын віԇ, оз шуԅыны. Мыјӧн пробкасӧ перјан, пыр-жӧ пырасны сетчӧ бакԏеріјајас, јӧвтӧ шуԅӧԁасны.
Тащӧм-бакԏеріјајас-жӧ шоммӧԁӧны капустатӧ. Натӧг еԍкӧ капустатӧ пыр јумовӧн лоі ԍојны. Сіԇі-жӧ шоммӧԁӧны пыԅыԍ ԁа чужыԍ-пуӧм-ырӧш. Сіјӧс шуԅӧԁны рокӧс пуктӧны, а меԁым шоммас, лун-мӧԁ-кежӧ коԉӧны вевттӧг. Сетчӧ пырӧны шоммӧԁыԍ-бакԏеріјајас, шоммӧԁӧны сіјӧс.
Со-ӧԁ мыјԁа-бур-вајӧ-јӧзлы тајӧ-бакԏерјјаыс. Сіјӧ-жӧ лӧԍӧԁӧ кывтӧм-пемӧсјаслы чӧскыԁ-ԍојан. Вӧчԍӧ сіјӧ со-кыԇі: уԉ (ԍвежеј)-турун топыԁа те-
чӧны гуӧ, вевԏԏӧны пӧвјасӧн, тыртӧны муӧн. Гуас туруныс шоналас, шуԅас. Ԋоԉ-кымын-тӧлыԍ-мыԍԏі артмас зев-чӧскыԁ-пӧтӧса-ԍојан, ԍілосӧн шуӧны.
— Міјан сіԇсӧ вӧчӧны-жӧ, — шуіс Ӧнԁу. — Сӧмын ме ег тӧԁ, мыј уҗалыԍјасыс сені бакԏеріјајас.
— Унатор, Ӧнԁу, бакԏеріјајасыԁ вӧчӧны, сӧмын оз ставныс бур-тор. Менам етіјӧ-ԁӧрӧмӧј (інԁі ԁӧрӧм-вылӧ) бакԏеріјајас-отсӧгӧн-жӧ вӧчӧма. Мыј те шуан та-вылӧ?
— Мыјыԍ-нӧ ԁӧрӧмыԁ? — јуаліс Ӧнԁу.
— Шабԁіыԍ. Тӧԁан шабԁісӧ?
— Тӧԁа, міјан сіјӧс зев-уна вӧԃітӧны. Сӧмын ме ог гӧгӧрво, кыԇі бакԏеріјајасыс ԁӧрӧмсӧ кыӧны?
— Шабԁіыԁ кор воас, колӧ сетыԍ куԃеԉ торјӧԁны, печкыны, кыны, сеԍԍа нӧвлан-кӧлуј вурны. Куԃеԉ-ԍіыс шабԁіаԁ чорыԁ-, рӧшкыԁ-заын (іԇасын). Сіјӧс торјӧԁны мікробјастӧг вӧлӧм ԋекущӧма оз поԅ.
— Міјан торјӧԁӧны. Кӧтӧԁасны, сеԍԍа зев кокԋіа торјалӧ.
— Кӧтӧԁныс еԍкӧ ԃерт кӧтӧԁасны-ԁа, ԍувԍыс шабԁі-ԍісӧ бакԏеріјајас торјӧԁӧны. Мікроскопӧн-віԁлаԍӧмӧн сіјӧс аԁԇӧмаӧԍ. Јона колӧ кыјӧԁны бакԏеріјајас-уҗ-бӧрԍа: мыјӧн најӧ ԍісӧ торјӧԁасны ԍувԍыс, завоԃітӧны ԍісӧ ԍојны. Сывӧсна, мыјӧн ԍіыс понԁас кокԋіа-торјавны іԇасыԍ, шабԁіыԁ, інӧ, тыаԍԍӧма, колӧ лептыны ваԍыс. Сӧмын креԍԏанаыԁ оз тӧԁны тајӧс, вывті тыӧԁӧны шабԁісӧ. Сывӧсна налӧн куԃеԉыс омӧԉ лоӧ, орјаԍӧ. Бур-вӧчыԍ-мікробјас-помыԍ креԍԏаналы ыҗыԁ-бур. Најӧ-ӧԁ веԍіг ԋаԋыԁлы-быԁмыны отсалӧны: ԍојансӧ налы лӧԍӧԁӧны.
— Кыԇі-нӧ сіјӧ?
— Мутӧ, меԁ уна-ԋаԋ сіјӧс вајас, кујӧԁалӧны. Кыԇ те-ногӧн, быԁмыԍ-ԋаԋјасыс вермӧны-ӧ кујӧԁсӧ ԍојны?
— Ме ог тӧԁ, — шуіс Ӧнԁу.
— Кыԇі најӧ верԁчӧны, мыјӧн ԍојӧны?
— Вужнас.
— Вужјасыс кыԇі ԍојансӧ боԍтӧны?
— Ԋоԋалӧны-пӧ мусӧ, мем-тај сіԇі віԍтавлісны-а.
— Збыԉыԍ, вужјасыс ԋоԋалӧны муыԍ ва. Но-ӧԁ ӧԏі-ваӧн он пӧт, колӧ кущӧмкӧ-ԍојан. Быԁманторјас олӧны, быԁмӧны, сіԇ-кӧ — ԍојӧны. Ԍојаныс налы ваыԍ-жӧ локтӧ. Кущӧм-ԍојан еԍкӧ ваын ем? — Ԁа сещӧм, коԁі сорлаԍӧ сыкӧԁ, сылӧ ваас, шуам: сакар, сов. Сещӧм-кіԅер-ԍојанјассӧ быԁманторјас кыскӧны ас-пыщкас вужјаснас. Сещӧм-ԍојансӧ му-піаԁ мікробјасыԁ і вӧчӧны, шуӧны најӧс ԋаԋ-верԁыԍјасӧн. Најӧ сіԍтӧны кујӧԁтӧ, пӧртӧны најӧс уна-пӧлӧс-пӧтӧса-совјасӧ, меԁ-јона ԍеԉітраӧ. Сіјӧ-совјасыс сылӧны ваын, ваыскӧԁ-щӧщ веԍкалӧны быԁманторјасӧ, пӧткӧԁӧны најӧс. Кујӧԁыԍ-ӧтԁор креԍԏаналӧн уна-шыблӧсјас овлӧны: трапјӧ-шојјас, кучік-торјас, ку-торјас, лыјас, чача-јас ԁа уна-на мукӧԁ-тор. Тӧлка-креԍԏаԋін сещӧм-ковтӧм-шыблассӧ кытчӧ-ԍурӧ оз шыблав, а чукӧртӧ ӧтчукӧрӧ, сорлалӧ муӧн, кіԍкалӧ ваӧн, лӧԍӧԁӧ мікробјаслы ԍојан. Інаӧн, сещӧм-чукӧрын мікробјасыԁ тырыс гыӧны. Најӧ сіԍтӧны шыблассӧ, пӧртӧны најӧс ԍӧԁ-муӧ — перегнојӧ. Сещӧм-муыс зев-колан креԍԏаналы.
Меԁым кујӧԁыԁ ԁа мукӧԁ сіԍмӧм-шыбласјас му-піын пӧрісны ԍеԉітраӧ, колӧ, меԁ му-пітіыс ветліс сынӧԁ. Сывӧсна кујӧԁа-муыԁлы колӧ лоны
посԋіԃік-корјӧгӧԍӧн. Гырыԍ-корјӧга ԁа бус-коԃ-ԋебыԁ-му абу бурӧԍ: сынӧԁыԁ сещӧм-муӧ оз ԍібав.
Мі ставным тӧԁам сіԍмӧмтӧ. Шоныԁ-інын-кӧ јај кујлас, понԁас сіԍмыны.
А кыԇі тӧԁмавны сіԍмӧ-оз јајыс? — јуалі ме Ӧнԁулыԍ.
— Сіԍ-јајыс ԁука.
— Сіԇ-кӧ, сіԍ-јајыԍ петӧ ԁука-газ.
— Мортыԍ-кӧ-нӧ ԁук петӧ, сіԍмӧ-жӧ, інӧ, сіјӧ? — — торкіс менӧ Ӧнԁу.
— Овлӧ і сещӧм-тор, ловја-вылыԍ мортыԁ сіԍмӧ. Унаыԍ міјан гырканым ԁа ԍувјаным сіԍмӧны ԍојанјас. Секі міјан пыщкыԍ петӧны ԉок-ԁука-газјас. Ԍојан-сіԍтыԍјасыԁ мікробјас-жӧ. Гырк-пыщканым ԍојан-сіԍмӧмыԁ зев абу бур, јона торкӧ мортлыԍ ԇоԋвіԇалунсӧ: сіјӧ віԍмӧ, вермас ԁажӧ кувны. Сывӧсна морт-пыщкын-олыԍ-ԍојан-сіԍтыԍ-мікробјастӧ колӧ віавны.
— Кыԇі-нӧ најӧс віалан?
— Ԉекарствојасӧн, ԉібӧ мікробјасӧн-жӧ: морт-пыщкӧ леԇӧны мукӧԁ-пӧлӧс-бакԏеріјајас. Најӧ сені ԍојан-сіԍтыԍ-мікробјассӧ ԉібӧ вынтӧммӧԁӧны, ԉібӧ віӧны.
Кущӧм-мікробјасӧс-нӧ леԇӧны?
— Јӧв-шоммӧԁан-мікробтӧ ен-на вунӧԁ?
— Ег. Сіјӧ јӧвсӧ шомјӧлӧ пӧртӧ.
— Сіԇ. Шомјӧлыԍ (простокваша) ԍојан-сіԍтыԍ-мікробјас зев јона полӧны, вынтӧммӧны, раммӧны. Унҗык-шомјӧв-кӧ ԍојан, најӧ ԇікӧԇ бырӧны. Морт-пыщкыԍ ԉок-ԁука-газјас ԁугԁасны петны,
Кыԇ-те ԁумајтан, кытыԍ лоӧны чері-јај ԉјбӧ коԉк-сіԍмігӧн ԉок-,сіԍ-ԁукыс?
Ӧнԁу мӧвпаліс ԋеԁыр ԁај шуіс: „Чері-јајԍыс-жӧ і лоӧны, мыјӧкӧ мӧԁ-торјӧ најӧ пӧрӧны“.
— Молоԃеч, Ӧнԁу, збыԉыԍ сіԇі. Мікробјас чері-јајтӧ-ԁа, коԉктӧ-ԁа газӧ, пӧјімӧ ԁа ваӧ пӧртӧны.
— Пӧјімӧ? Пӧјімыс-ӧԁ сӧмын сотчӧм-бӧрын овлӧ?
— Бара те збыԉ віԍталін: пу сотчас ԁа пӧјім коԉӧ.
Пӧјімыԁ уна-пӧлӧс-пӧтӧса-солыԍ артмӧ. Најӧ сылӧны ваын, ваыскӧԁ-щӧщ веԍкалӧны быԁман-торјасӧ, пӧткӧԁӧны најӧс. Сывӧсна пӧјімтӧ ԋекор оз ков ортсӧ кіԍкавны, а колӧ чукӧртны ԁа којны сіјӧн граԁјастӧ ԁа мујастӧ. Пу ԉібӧ јај сіԍмігӧн артмӧны газјас ԁа коԉӧны совјас, быԁманторјаслы колантор. Сывӧсна сіԍмӧмсӧ унаыԍ шуӧны ԋӧжјӧ-сотчӧмӧн. Меԁым ԍојанјас оз сіԍмыны, најӧс солалӧны ԉібӧ јона щынӧны. Сола-рӧсолын ԁа бура-щынӧм-ԍојанын ԍојан-сіԍтыԍ-мікробјас оз вермыны овны. Солалӧны чері, јај, выј, щак, ӧгурчі ԁа мукӧԁ-ԍојан-торјас. Кӧԇыԁ-ԁырјі ԍојан-торјас оз сіԍмыны. Сывӧсна тӧлын чері-јајтӧ вузалӧны кынтӧмӧн; гожӧмын најӧс віԇӧны јі-вылын ԉібӧ кӧбрӧгјасын лым-вылын. Ӧнԁу, те вірічјас тӧԁан?
— Тӧԁа
— Каԅавлін-ен, кыԇі сені мукӧԁ-ԁырјіыс кујӧԁыс быԏԏӧ сотчӧ, сещӧм шоныԁ.
— Каԅавлі. Шоныԁыс быԁӧн руӧн кајӧ.
— Кыԍ еԍкӧ, те-ногӧн, сещӧм-шоныԁыс сені?
Ӧнԁу віԇӧԁліс ме-вылӧ ԁа шуіс:
— Мікробјас вӧчӧны.
— Сіԇі, Ӧнԁу, збыԉыԍ мікробјас сені уҗалӧны. Со-кымын-пӧлӧс-уҗ мікробјаслыԍ мі ӧні
тӧԁам. Сӧмын ен вунӧԁ: шоммӧԁыԍјас, сотыԍјас, сіԍтыԍјас, ԍеԉітра-вӧчыԍјас ԁа мукӧԁ абу ӧԏі-пӧлӧс-мікробјас, ставныс најӧ аслыс-ԍамаӧԍ, сӧмын асԍыныс-уҗсӧ вӧчӧны. Унаыԍ овлӧ сіԇі: ӧԏі-пӧлӧсјас вӧчасны асԍыныс уҗсӧ, сеԍԍа мӧԁ-пӧлӧсјас најӧс вежӧны, на-бӧрын — којмӧԁјас, сіԇ воԇӧ. Тӧԁыԍ-морт, ковмас-кӧ, мікробјаслыԍ уҗсӧ вермӧ ԁугӧԁны: кынтас ԉібӧ ԉекарствојасӧн віас најӧс. Мӧԁарӧ, колӧ-кӧ налӧн-уҗалӧмыс, — щӧктӧ уҗавны, щӧктӧ вајны овмӧсӧ бур.
Ме лӧԍӧԁі віԇӧԁны ԁа кыјӧԁны ӧшалан-војт ловја-коԉера-мікробјасӧн.
— Аԁԇан кԉаԋічајас-костԍыс војтсӧ? — јуалі ме Ӧнԁулыԍ.
— Аԁԇа.
— Ӧні сы-вылӧ віԇӧԁлы мікроскоп-пыр.
Ӧнԁу понԁіс віԇӧԁны.
— Ој, мыјԁа куԅ-бӧжа-,шмака-јура-гагыс (головаԍԏікі) сені! Зев-ӧԁјӧ ԏувкјалӧны ваӧԁыс, бӧжјаснас ԉегӧԁӧны. Коԁјас-нӧ тащӧмјасыс?
— Тајӧ — коԉера-гагјас (вібріонјас), коԉераӧн віԍӧԁӧны. Бӧжјассӧ налыԍ шуӧны җгуԏікӧн, најӧ-отсӧгӧн гагјасыс ветлӧны.
— Мукӧԁыслӧн бӧжыс кыкналаԁор-помас.
— Віԇӧԁ, віԇӧԁ бурҗыка.
— Ој, гагјасыс шӧрі орлаԍӧны!.. Зев унаӧн лоіны!
— Тӧԁвылаԁ, Ӧнԁу, вајӧԁ-жӧ: рокӧс-вылын вӧлі лоӧны гарјас, а тані, со, коԉера-гагјасыԁ шӧрі торјалӧны, пӧлалӧны, кыԇі шуасны. Сіԇі најӧ рӧԁмӧны-паԍкалӧны. Быԁ-гагыԍ војԁӧр лоӧ кык-том-гаг. Најӧ овмӧԁчӧны, боԍтӧны ваыԍ ԍојан, ԋеуна быԁмыштӧны, сеԍԍа кыкнаныс аԍныс пӧла-
лӧны, лоӧны-ԋін ԋоԉ-гаг. Коԉера-гагјас җеныԁ-немаӧԍ: олӧны сӧмын кыԅ-,комын-мінут. Сіԇ-кӧ, быԁ-часҗынӧн быԁ-гагыԍ кык-гаг артмӧ. Тырмымӧн-кӧ еԍкӧ налы ԍојаныс вӧлі ԁа ԋекоԁ-кӧ ез віав најӧс, најӧ еԍкӧ мутӧ ставнас тыртісны, јӧзлы ԁа кывтӧм-пемӧсјаслы ԋекӧн лоі овны. Лаԁнӧ мікробјасыԁкӧԁ пыр ыҗыԁ-вен мунӧ: јӧзыԁ віалӧны најӧс ԉекарствојасӧн, сӧстӧма-олӧмӧн-ԁа. Сӧстӧма-олӧмыԁ ԉок-вӧчыԍ-гагјаслы зев
мустӧм. Сӧстӧма ԁа пеԉка-оланінын ԉок-вӧчыԍ-гагјаслы ԍојаныс оз ԍур, щыгла лоӧ кувны. Віԍігјасӧн, меԁԍа-ԋін вуҗана-віԍӧмјас-ветлігӧн, јона сӧстӧма колӧ овны. Оз-ӧԁ веԍ сӧстӧмлунтӧ ԇоԋвіԇалун-мамӧн шуны. „ Сӧстӧма-кӧ-пӧ олан, ԇоԋвіԇа лоан“. Коԉера ԁа кынӧм-віԍӧԁан-ԏіфјас-ԁырјі ԋекущӧма оз ков јуны пуԅӧԁлытӧм-ва, віԍӧԁыԍ-гагјасыс ваын олӧны-ԁа. Ныр-вомтӧ ԁа кіјастӧ јона-щӧкыԁа колӧ мыԍкыны. Чуԋтӧ вомаԁ ԋекущӧма оз поԅ ԍујны. Мікробјас јона кулӧны шонԁіыԍ. Сыпонԁа колӧ, меԁ керкаыԁ југыԁ вӧлі. Оз вешшӧрӧ шуны, кытчӧ-пӧ шонԁі-југӧр оз пырав, сетыԍ віԍӧм оз петав. Сар-ԁырјі рабочејјас оліс-ны уԉ-руа-,пемыԁ-,ԋајт-,ԇескыԁ-паԏерајасын, гӧбӧчын-моз. Сывӧсна на-пӧвсыԍ уна-кулыԍ пыр вӧлі. Меԁ-јона куліны чакоткаӧн, іԉі туберкуԉозӧн, кыԇі јешщӧ сіјӧс щуӧны. Те ӧні, Онԁу, тӧԁан, мыј віԍӧмјасыԁ лоӧны мікробјасыԍ, тӧԁан,
 
3-ԁ ԍер. Шујгалаԁорас коԉера-гагјас.
 
мыј најӧс зев-кокԋі кӧлавны мӧԁа-мӧԁлы. Меԁым віԁчыԍны віԍӧмјасыԍ, віԍыԍјасӧс ԇоԋвіԇајасыԍ колӧ віԇны торјӧн. Оз ков ԍојны накӧԁ ӧԏі-бекарыԍ (таԍтіыԍ), ӧԏі-паԋӧн. Кущӧмкӧ-тоша-ԃаԃӧ, шуам, окалӧ кагаӧс. А мыјԁа быԁԍама-ԍікас-мікробјас сіјӧ-тошын ԁа ускын, лыԁтӧм-щӧттӧм-ӧԁ! Сіјӧ зев-кокԋіа окалӧмнас вермас віԍмӧԁны кагасӧ скарлаԏінаӧн, мытӧн, коԉераӧн ԁа мукӧԁ-сещӧм-віԍӧмјасӧн. Віԍӧмјас-ветлігӧн окаԍӧм-коԃыԁ-жӧ-ԉок кіаԍӧм (кіӧн-зԁоровајтчӧм). Сіԇ-кӧ, оз ков окаԍны ԋі кіаԍны, ԇоԋвіԇаҗык лоан. Віԍӧм-ветлігӧн попјас ԉуԅјалӧны ԁаріӧн, разӧԁӧны віԍӧмсӧ керкаыԍ керкаӧ. Віԍӧм-лӧԋӧԁӧм-пыԃԃіыс најӧ ӧтарӧ паԍкӧԁӧны сіјӧс, ԇоԋвіԇајассӧ віԍмӧԁӧны. Уна-ногӧн віԍӧмјас разалӧны, а меԁԍа-јона вічко-пыр. Јенмӧс-ескыԍ-јӧз віԍыԍ-керкаыԍ мунӧны вічкоӧ, нуӧны ԍӧрԍыс уна-віԍӧԁан-гагјасӧс. Мунігас ԁа вічкоас-сулалігӧн најӧс пыркӧԁӧны ас-вывԍыс. Унаӧн ԁарјаԍӧны, ԁарјӧԁӧны щӧщ чеԉаԃӧс. Кущӧм-віԍӧмӧн-віԍыԍјас сені абу: біа-віԍӧмајасыԁ-і, скарлаԏінаајасыԁ-і, чакоткаајасыԁ-і, чірејаыԁ-і — быԁԍама-віԍыԍыс. Поплы сіјӧ ставыс веԍкоԃ, меԁтыкӧ јӧзыс вічкоас унҗык воліс ԁа унҗык-ԁокоԁ сылы ваісны. Віԍыԍјассӧ і ԇоԋвіԇајассӧ, гырыԍӧс і ԇоԉаӧс паԋӧԁӧ сіјӧ ӧԏі-паԋӧн, ӧԏі-ԁозјыԍ (ԁаріԁоз), чышкӧ быԁӧнлыԍ вомсӧ ӧԏі-чышјанӧн. Віԍыԍјаслӧн мікробјасыс коԉӧны ԁарі-паԋӧ, вом-чышкӧԁӧ. Поп паԋнас гуԁралас бекарас, леԇас сетчӧ віԍӧԁыԍ-гагјасӧс, сеԍԍа щыкӧԁӧм-ԁарінас паԋӧԁас ԇоԋвіԇајассӧ, гагјӧԍ-чышјаннас чышкыштас налыԍ вомԁорсӧ. Віԍыԍыс-кӧ еща-на вӧлі, поп ԁарінас уна соԁтас најӧс. Сывӧсна віԍӧмјас-ветлігӧн ԋекущӧма оз ков вічкоӧ ветлыны, нӧшта-ԋін ԁарјаԍны.
Ме теныԁ віԍтавлі Ԉевенгук-јылыԍ. Ӧні віԍтала мӧԁ јона-велӧԁчӧм-морт-јылыԍ. Шуӧны сіјӧс Паԍԏерӧн. Сіјӧ нем-чӧжыс кыјӧԁіс ԁа велӧԁіс мікробјас, інԁіс јӧзлы ԉок-вӧчыԍ-мікробјасыԍ јансӧԁны бур-вӧчыԍ-мікробјасӧс, велӧԁіс віԁчыԍны вуҗана-віԍӧмјасыԍ.
Паԍԏер воԍтіс піԍԏіаԍӧм. Сіјӧ каԅалӧма, коԁкӧ-кӧ-пӧ кущӧмкӧ-вуҗана-віԍӧмӧн ӧтчыԁ віԍас, сіјӧс сіјӧ-жӧ віԍӧмыс мӧԁыԍ зев гежӧԁа віԍӧԁӧ. Сы-понԁа Паԍԏерыԁ нарошнӧ понԁӧма віԍӧԁавны јӧзсӧ, віԍӧԁыԍ-гагјассӧ ԇоԋвіԇа-морт-пыщкӧ леԇны іԉі піԍԏіавны, кыԇі мі шуам. Віԍӧԁалӧма сіјӧ зев-віԁчыԍӧмӧн, ԋӧжјӧԋікӧн. Вӧлӧм кулӧм ԉібӧ вынтӧм-ԋін віԍӧԁыԍ-гагӧс леԇас морт-пыщкӧ, морттӧ сыыԍ ԋеуна віԍӧԁыштас ԁај бурԁас сіјӧ. Мӧԁыԍ сеԍԍа, кор понԁас сіјӧ-віԍӧмыс ветлӧԁлыны, піԍԏіа-мортаԁ сіјӧ оз вермы кутчіԍныс, мортыԁ мынас віԍӧмыԍ. Паԍԏерлыԍ піԍԏіаԍны велӧԁчісны і мукӧԁ. Ӧні піԍԏіалӧны јӧзӧс піԍԏіыԍ (кокачыԍ), коԉераыԍ, ԏіфыԍ ԁа уна-на мукӧԁ-пӧлӧс-віԍӧмјасыԍ. Піԍԏіыԍ (кокачыԍ) піԍԏіалӧны ӧні быԁ-гырыԍӧс і ԇоԉаӧс. Віԍыштасны најӧ ещаԋік ԁај бурԁасны, оз ков повны мӧԁыԍ піԍԏіӧн-віԍмӧмыԍ. А важӧн мыјԁа-јӧз піԍԏі-помыԍ кувлі!
Паԍԏер велӧԁіс піԍԏіавны јӧзӧс јӧј-пон-куртчалӧм-бӧрын јӧјмӧмыԍ. Понјас јӧјмӧны аслыс-пӧлӧс-мікробјасыԍ. Сіјӧ-віԍӧмыԍ ӧні ԋекыԇі-на оз кужны бурԁӧԁны. Сӧмын наӧн-куртчалӧм-мортсӧ-кӧ піԍԏіалан, віԇан кулӧмыԍ.
Паԍԏер-жӧ велӧԁіс міјанӧс оператсіја-воԇын став-струментсӧ, ԁозјассӧ, ватасӧ, бінтјассӧ, пуртјассӧ ԁа мукӧԁӧс, весавны шонтӧмӧн (поԍ-сынӧԁӧн, ԉібӧ пӧԍ-руӧн, ԉібӧ бі-вылын), меԁ-пӧ став мікробыс сетыԍ кулас, Струментјасыԁ ԁа ԁозја-
сыԁ кӧԏ-кущӧм-јеҗыԁӧн ԁа сӧстӧмӧн кажітчӧны, мікробјасыԁ сені пыр емӧԍ.
Со-ӧԁ, Ӧнԁу, кущӧм-вына наукаыԁ. Те ӧні унатор-на он вермы гӧгӧрвоны; он гӧгӧрво, кущӧм-кіміческеј-вежԍӧмјас вермӧны вӧчны мікробјас. Но ԋінӧм, быԁмыштан, јонмыштан, піоԋерӧн лоан, понԁан велӧԁчыны. Секі теныԁ ставыс гӧгӧрвоана лоӧ, быԏԏӧ ставыс ԍінвоԇаԁ вӧчԍӧ.
Ӧнԁу пыріс піоԋерӧ, велӧԁӧ мекӧԁ кіміја. Мі пукалам Ԍӧԁ-саріԇ (Черное море)-берегын, ԍорԋітам куш-ԍінмӧн-аԁԇытӧм-олыԍјас-јылыԍ му-вылын ԁа ваын. Арԍа-рыт шоныԁ. Саріԇыс гыа. Берег-пӧлӧныс гыјасыԍ јеҗыԁ-быг.
— Ԃаԃа, те кӧсјін меным віԍтавны јеҗыԁ-гӧгыԉјас-јылыԍ вірын, — шуіс Ӧнԁу. Јеҗыԁ-быгјасыԁ тӧԁвылас вајӧԁӧмаӧԍ ԍорԋі вір-јеҗыԁ-гӧгыԉјас-јылыԍ.
— Вај ԍорԋітыштам. Те ӧні тӧԁан, мыј вірын емӧԍ јеҗыԁ-гӧгыԉјас. Кор вірӧ веԍкаласны кущӧмкӧ-ԉок-вӧчыԍ-мікробјас, јеҗыԁ гӧгыԉјас уԍкӧԁчӧны на-вылӧ, лыбӧ на-костын коԍ. Мікробјасыс-кӧ ещаӧн, јеҗыԁ-гогыԉјасыс пыр і боԍтасны најӧс кыщӧ ԁа ԍојасны ставсӧ. Унаӧнӧԍ-кӧ најӧ ԁа вір-гӧгыԉјасыԍ јонӧԍҗык, најӧ вірын ӧԁјӧ рӧԁмӧны, паԍкалӧны туша-куԅаыс, віԍмӧԁӧны морттӧ. Јеҗыԁ-гӧгыԉјаслы отсаԍӧ ԁоктор ԉекарствојасӧн, віӧ мікробјасӧс, віԇӧ мортӧс кулӧмыԍ.
— Ој, мыј ме аԁԇа, ԃаԃа! — горӧԁіс Ӧнԁу. — Тонӧ, быгјас, лӧз ԁа віж біјас. Гы-вылас, тонӧ, емӧԍ-і... естӧн, со, воԇын-і. Саріԇыс, ԃаԃа, сотчӧ!
— Кыԇ те ԁумајтан, мыјыԍ еԍкӧ сіјӧ біјасыс? — јуалі ме Онԁулыԍ.
— Ме-ногӧн-кӧ, ԍінмӧн-аԁԇытӧм-ваын-олыԍјас сотчӧны.
— Збыԉыԍ, тајӧ — југјалан-бакԏеріјајас. Најӧ ӧні зев-ыҗыԁ-уҗ вӧчӧны, сынӧԁыԍ боԍтӧны ас-пыщкас кіслороԁ. Те-ӧԁ, мыј лоӧ кіслороԁыс, тӧԁан?
— Тӧԁа. Кіслороԁ ԁа азот сынӧԁынӧԍ. Кіслороԁнас мі лолалам. Сіјӧ весалӧ, выԉмӧԁӧ міјанлыԍ вірнымӧс: лӧзыԍ пӧртӧ гӧрԁӧ. Кіслороԁын вермӧ сотчыны ԁонӧԁӧм-кӧрт.
— Тајӧ-бакԏеріјајаскӧԁ сіԇі-жӧ. Налӧн міјан-коԃ ԁа кывтӧм-пемӧсјаслӧн-коԃ вірыԁ абу, ем аслыс-ԍама-ва. Сіјӧ міјан вір-моз-жӧ пыр выԉмӧ (окіԍԉајтчӧмӧн велӧԁчӧм-јӧз шуӧны). Сыыԍ міјан вірным гӧрԁӧԁӧ, а бакԏеріјајаслӧн кіԅер-торјыс југјалӧ. Сіјӧ југыԁыс абу інаӧн-сотчӧм, а аслыс-пӧлӧс краска, кӧԇыԁ-бі.
— Ме быԁ-пӧлӧс-бі чајтлі пӧԍӧн, — мӧвпалӧмӧн-моз шуіс Ӧнԁу.
— Со-ӧԁ, Ӧнԁу, кущӧм-чуԃесајас вӧчӧны ԍінмӧн-аԁԇытӧм-олыԍјасыԁ.
Ԁоныс 15-ур.

Текущая версия от 20:08, 20 апреля 2019

Быль ли, небыль... Важын ни эта вӧлӧм. Сэк и тӧв пӧ абу вӧлӧм таланьын. Ыджыт Шонді абу и вешшывлӧм эна местаэзісь. Пыр вӧлӧма мича да гажа. Быдмӧма сэк татӧн басӧк лапья вӧр - Парма. Олӧмась вӧрас зверь-пӧткапӧлӧс. Отир эшӧ абу на вӧлӧм. Уна ли, етша ли чулалас кад - Пармаыс чужтас зонӧс. Шуасӧ сійӧ Пераӧн. Бытшӧм да кодя быдмас хозяин - и вӧрыслӧ, и муыслӧ. Керас сія аслыс ньӧв, лӧсьӧтас ёссез. Ветлӧтӧ пӧ аслас му кузя, видзӧтлӧ, медбы и пуэс быдмисӧ бура, медбы и зверь-пӧткапӧлӧс оліс бытшӧмика, медбы и чериыс уяліс сӧдз ваэзын. Ӧтпыр Пераыс лэдзчас Кӧсва дорӧ, аддзӧ: мышкыртчӧма кымӧрсянь сизим рӧма Енӧшка да юӧ васӧ. - Тэ мыля юан менам юись васӧ? - юалӧ Енӧшкаыслісь Пера. - Мун татісь. - Ме эг тӧд, что ваыс тэнат, - шуӧ Енӧшка, - а ютӧг ме ог вермы овны. Сет юны пӧттӧдз. - Сета, ежели тэ менӧ кайӧтан кымӧрас. Ме бы видзӧта, мый сэтчин керсьӧ. - Пуксьы, - шуӧ Енӧшка, - сюррезӧ вылӧ. Пера пуксяс сы сюррез вылӧ, мӧтыд и лэбтас сійӧ кымӧрас. Сувтас кымӧрас Пера, и оссяс сы одзын Енма. Кытчӧ оз видзӧт, быдлаын городдэз да городдэз - дӧс алмазісь да чар изісь керӧмась. Быдлаын биэз сотчӧны: ыджытӧсь и учӧтӧсь, гӧрдӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. А шӧрас сотчӧ медыджыт би, Шонді-Би. Охота лоас Пераыслӧ босьтны кӧть неыджыт би тор да лэдзчӧтны сійӧ му вылас. Локтас сія Шонді-Биыс дынӧ да кватитас бы... Сэтчӧ кыдз гымыштас, кыдз вирдыштас - и чапкач Перасӧ ылӧ-ылӧ Би дынсяняс. Пондас усьны Пераыс тартарарыӧ. Но вот кутас кинкӧ сійӧ, лэбтас и пуксьӧтас мыйӧкӧ небытӧ. Видзӧтӧ Пераыс - аддзӧ: пукалӧ сія кымӧровӧй подушкаэз вылын, золотӧй додьын, а кыскӧ сійӧ серебрянӧй вӧв. Бокас сыкӧт пукалӧ басӧкся-басӧк нывка. Синнэс сылӧн лӧз кымӧрись, рожабаннэс - асывся зарниись, юрсиыс - чистӧй золотоись, а паськӧмыс свиттялӧ, нельки синнэз янӧтӧ. - Тэ кин сэтшӧмыс? - юалӧ нывкаыслісь Пера. - Ме Зарань, Шонділӧн ныв. Быд асылӧ ме сайма одзджык Шондіысся и быд рытӧ вода сысся сёрӧнжык. Ме дозирайта, медбы Шондіыс некинӧс эз сот. А тэ мыля павкин Шонді-Биас? - юалӧ сія Пераыслісь. - Ме мӧді лэдзчӧтны сійӧ му вылас, - шуӧ Пера. - А мыйлӧ сія тэныт му вылас? - Медбы городдэз сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь быдмисӧ, кыдз Енмаас. - А кин пондас нія городдэзын овны? - юалӧ Зарань. - Миян тэкӧт челядьным. Эд ме тэныт, тыдалӧ, гленитчи, раз тэ менӧ дорйин, - шуӧ Пераыс. - О-о, смев тэ, зонка. Смев да удав, - шуӧ Зарань, - эшӧ некин эз на лысьт кайны татчӧ, а тэ вот кайин. Эшӧ некин эз на лысьт павкӧтны Шонді-Бисӧ, а тэ павкӧтін. Дорйи бы ме кӧть кинӧс, но тэнӧ эшӧ и радейта. - Сэк лэдзчам мекӧт му вылас, - шуӧ Пера. - Ме мыччала тэныт ассим богатствоэз: керӧссэз да вӧррез, юэз да тыэз, видззез да ыббез. И иньдӧтас Зарань ассис серебрянӧй вӧвсӧ увлань, муыслань. Лэдзчасӧ нія му вылӧ, и Пера пондас мыччавны Зараньыслӧ ассис богатствоэз: вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез. Гленитчӧмась нія Зараньыслӧ, и согласитчас сія кольччыны Пераыскӧт му вылас. Сэк окалас Парма-Вӧрлӧн зоныс Шонділісь нывсӧ. Казялас этӧ кымӧрсянь Шондіыс, лӧгасяс Зараньыс вылӧ и пышшас эна местаэзісь: ась пӧ кынмӧны кӧдзытсяняс. Му вылас сэк жӧ лоӧма кӧдзыт да пемыт, пондӧмась пӧльтны ойся тӧввез, кынмӧмась юэз да тыэз, лым столаэз тыртӧмась быд пельӧсок. Лёк тӧвчик пондӧма гӧрдззыны ассис кузь бӧж, каляннэз пондӧмась уннявны-повзьӧтчыны. Сэк Пера лэбтас Зараньсӧ киэз вылас да пыртас вӧрӧ. И Парма-мамыс примитас нійӧ ласкова и дзебас аслас лапъя да небыт уввез увтӧ. Сизим год сьӧрна абу вовлӧма талань Шондіыс, сизим год сьӧрна олӧмась Пера да Зарань вӧр пытшкын. Сы коста Зарань быдтас ни Пераыслӧ сизим зонӧс - вынася-вынаэзӧ да сизим нылӧс - басӧкся-басӧккезӧ. Зоннэс пондасӧ вӧравны ни, и ныввес - гортовисявны. Ветлӧтас-ветлӧтас кытӧнкӧ Шонді и охота лоас сылӧ видзӧтны, мый ни лоис нылыскӧт. Локтас сія талань бӧр. Сэк жӧ лоас бӧра шоныт да югыт. Пышшасӧ тӧввез и каляннэз, дзебсисяс тӧвчик. Сыласӧ юэз да тыэз, пондасӧ цветитны быдмассэз. Енӧшка мышкыртчас Кӧсва весьтӧ юны. Пондас корны Шондіыс Зараньсӧ, медбы кайис сія бӧр кымӧрас, кытӧн пыр шоныт да гажа, кытӧн быдӧс тырмӧ, мый бы эз ков. Зарань оз бы кай. - Меным, - шуӧ, - татӧн бур. Сэк Шонді пондас грӧзитчыны: - Ме бӧра пышша татісь, ась ті кынматӧ. Зарань и баитӧ: - Сизим год олім - эг кынмӧ. Вӧр шонтіс. - Сэк сота быдӧннытӧ ӧтлаын вӧрыскӧт, - повзьӧтлӧ Шонді. Повзяс Зарань и шуӧ Пераыслӧ: - Только кымӧрас ме верма видзны сійӧ, медбы эз сот. Колас кайны. Каям быдӧнным. Пера и шуӧ: - Ме татӧн чужи, быдми, татчӧ и кольчча. Торйӧтасӧ сэк нія челядьнысӧ кык торйӧн - мукӧдсӧ кольны му вылӧ, мукӧдсӧ кайӧтны кымӧрӧ. Но лӧгасяс сэк Парма-вӧр: - Ме нійӧ шонті, верді, а нія пышшӧны бы. Ась мунӧ Зараньыс ӧтнас, кысянь локтіс, а челядьыс ась кольччӧны му вылӧ! И лӧсьӧтас сія говк: ӧтӧрын ыкӧстан - мӧдӧрын кылӧ. Пондас Зарань кытсавны челядьсӧ, медбы кайӧтны Енмаас: ыкӧстас ӧтӧрӧ - мӧдӧр кылӧ. Сідз нія и янсӧтчасӧ: Зарань мунас лунлань, челядьыс - ойлань. Дыр горзас, корас челядьсӧ Зарань, но нія озӧ кылӧ. Эта коста Шондіыс сыбурна пондас сотны ни, нельки ваэз косьмасӧ, муыс потласяс, быдмассэз кельдӧтасӧ. Нем керны - Зарань каяс кымӧрас ӧтнас, медбы не сетны Шондіыслӧ сотны челядьсӧ. Лишь коляс му вылас ассис серебрянӧй вӧв да золотӧй додь, медбы кӧр-нибудь кайисӧ челядьыс сы дынӧ Енмаас. Эта кадӧ Пераыс ӧктас ассис зоннэсӧ, сетас нылӧ ньӧввез да кайӧтас медвылын керӧс вылӧ мыччавны Шондісӧ. - Видзӧтӧ, - шуӧ сія нылӧ, - вон ыджытся-ыджыт би, Шонді-Би; сысянь быдӧс бурыс: шоныт и югыт, сыснь городдэз быдмӧны. Но сысянь жӧ и быдӧс умӧльыс: сія сотӧ и сія кынтӧ, сія янсӧтіс быдӧннытӧ тіянӧс и менӧ мамныткӧт. Ме пондылі сыкӧт вермасьны, но ӧтнам эг вермы. А ӧні мийӧ унаӧсь. Лэбтасӧ сэк сизимнан зоныс ньӧв и лыясӧ веськыт Шонді-Биас. Ӧтдруг ныкӧт лыяс Пера аслас медыджыт ньӧлісь. Зэгалас быдӧс Шонді-Би, чеччӧвтас сы бердісь ыджыт би тор да киссяс бичиррезӧн омӧн му кузяс. Ӧзъясӧ Пармаын сэк биэз, ыджытӧсь и учӧтӧсь, лӧзӧсь и вежӧсь. И пондасӧ быдмыны городдэз, сэтшӧмӧсь жӧ гырисьӧсь да басӧкӧсь, кыдз Енмаас. Нія городдэзын важся каддэзсянь олӧ отир - Пералӧн да Зараньлӧн челядь. Шуӧны нійӧ пермяккезӧн да зырянаӧн. Кодя отир. И шоныт, и гажа эта странаын. Вылын мыссэз-керӧссэз да гажа вӧррез, сӧстӧм юэз да басӧк тыэз, цветитан видззез да веж ыббез, а сідзжӧ городдэз да посаддэз - ыджыт богатствоэзӧн тырӧма край. Шонді бы и ӧні пышшӧ татісь (быд годӧ сы коста тӧввез овлӧны), но оз вермы, раз ыджыт тор сылӧн мусӧ шонтӧ. Сія бы и сотӧ гожумнас, но Зарань оз сет. Сія сё медодз чеччӧ асывнас и медбӧръя водӧ рытнас - дозирайтӧ, медбы некинӧс эз сот Шондіыс. Только быд гожумся асылӧ мусӧ да вӧрсӧ вевттьӧ кыз сӧстӧм лысва. Этӧ Зарань одз асывнас, кӧр эшӧ быдӧнныс узьӧны, горзӧ - гажтӧм сылӧ челядьыстӧг. Да и челядьыс сылӧн частожык баитлӧны, кыдз бы адззыны серебрянӧй вӧвсӧ золотӧй додьнас да кайны Енмаас. Одзжык эз веритлӧ, а ӧні веритӧны ни тай, что кымӧрас туйӧ кайнытӧ. Ме бы кайла жӧ сэтчин.

Источник — http://wiki.fu-lab.ru/index.php?title=Пос&oldid=52660