Пос

Мувыв коԋӧрјас, ӧтувтчӧј! I. Ԍԏепаԋов. ВЕРА-ЈЫЛЫԌ ԌОРԊІЈАС. (Беседы о вере). Коміӧн лӧԍӧԁіс А. Ԋ. Чеусова. 1923 во. Комі ԋіга леԇан ін. * Сыктывԁін кар. Тираж 1500 1. Ескӧм ԁа тӧԁӧм, вежа ва ԁа мікроскоп, моԉібен ԁа повоԃԃа. І. Саԃмі ӧԏі асылӧ ԍорԋі шыӧ. Зев збыԉыԍ мыјкӧ гортсајас ԍорԋітӧны: шенԅӧны. Вӧлӧмкӧ капуста пеԉсаыԍ шыр шој ԍурӧма. Коԁ тӧԁӧ кор сетчӧ уԍлӧма. Гашкӧ кымыныԍ-ԋін шырӧԍ капустасӧ ԍојім. Увгытӧг сеԍԍа он ов, кымынӧс пежаліс. Капустаыс-ӧԁ уна-на-і: пеԉсаҗынтӧ, буракӧ, он којышт. Пежыԁ пеԉсасӧ пежаліс щӧщ! Ԁыр зыԋгісны, шуаԍісны шыр валӧ. Матӧ воісны, оз тӧԁны мыј вӧчны: капустаӧс шыбытны жаԉ, ԍојны пеж. Пӧчӧ меԁ вежӧра вӧлӧма, мезԁіс міјанӧс ыҗыԁ пікыԍ. Пыраліс гӧбӧчӧ, петкӧԁіс ԋоԉ пеԉӧса вежа ва тыра суԉа. Вежа васӧ ва вежӧԁӧмԍаԋ-на јешщӧ віԇӧма. Сеԍԍа муніс кӧбрӧгӧ, креставлӧмӧн вежа ванаԁ којіс капуста пеԉсатӧ. „Став пежсӧ-пӧ вежа ваыс вӧтлас“. Ме ескі пӧчӧлы. Збыԉыԍ-ӧԁ аскінас капуста шыԁыс чӧскыԁҗык мем кажітчіс воԇԇа-ԁорыԍ. Јона вежа ва выныԁлы ескыны куті. Пон-кӧ ԉібӧ каԋ ԋулыштасны, ԉібӧ ісыштасны кущӧмкӧ ԁоз, — ӧԁјӧнҗык пӧчӧ ԁінӧ. Сіјӧ кызіг-тырјі четчылас, корԍас вежа ва, сӧстӧммӧԁас сіјӧн пежалӧм ԁозтӧ. Менам ԍӧлӧм бӧр бурмас.

Коԉі во, мӧԁ. Ме быԁмышті, вежӧрмыштј. Каԋ ԋулӧмыԁ ԁа ісыштӧмыԁ ез-ԋін пежӧн понԁы кажітчыны. Міјан пабрікса граԁ јӧрын быԁԍама ԍікас пуктас вывті уна быԁміс. Најӧн нокԍыны торја јӧзӧс вӧлі меԁалӧма. Капуста солавны зев ыҗыԁ щан лӧԍӧԁӧма; пыщкӧссӧ віԇӧԁлыны щан ԁорӧԇыс вӧлі кышаԍла, сытӧг ог і аԁԇы. Щаныс-ӧԁ јешщӧ җын выјӧныс кымын муас вӧлі ԍујӧма. Тӧԁвылӧ уԍас җуҗԁаыс ԁа паԍтаыс, ԁа ӧні-на јешщӧ кӧԇавла. Аттӧ, ыҗыԁ-жӧ щан! Ӧніја каԁӧ сы ыжԁатӧ ԋе вӧчлыны. Коркӧ пабрікаын зев ыҗыԁ зык лептыԍіс. Вӧлӧмкӧ капуста щанаԁ кык крыса пӧԁӧмаӧԍ. Рытнаԁ пуктас ԍеталыԍыԁ капуста ԍетӧм-мыԍԏіыс омӧԉа пеԉсасӧ тупкӧма, војнаԁ крысајасыԁ і пырӧмаӧԍ. Мӧԁлуннаԁ јӧзыԁ локтӧмаӧԍ капустаыԁла, ԁа пеԉсаас кык крыса шој. Зык лептӧмаӧԍ: увгӧны, віԁчӧны, капуста оз боԍтны, пеж-пӧ тајӧ. Выԉӧс корӧны. Ӧні ԁумышта-ԁа: унаыԍ, ме чајта, тащӧм ԃівӧјасыԁ лоліны. Унаыԍ шырӧԍ капустатӧ, јӧвтӧ, выјтӧ, јајтӧ ԍојлім мі ас немӧн. Шыр шојыԁ еԍкӧ ԋемтор-на-ԁа, пон шојјас ԁа каԋ шојјас-на вузаԍыԍјасыԁ перјывласны ԁозјасԍыс ԁа сӧстӧм-пыԃԃі ԍојан торсӧ вузаласны-а. Сӧмын меԁ перјӧмсӧ ԋекоԁ оз аԁԇыв. Міјан вузаԍыԍ-тај со јӧзаԍӧма, топӧԁӧмаӧԍ морттӧ. Кыԍнӧ сымԁа выԉ капустасӧ вермас сіјӧ лӧԍӧԁны — во гӧгӧрја ԍојан сурс мортлы. Вајӧԁісны кујім верст сајԍаԋ попӧс вежӧԁны капуста щан. Оз вӧлӧм ков уна ыҗыԁ щантӧ сӧстӧммӧԁны: поп сӧмын кујімыԍ резыштіс вежа ваӧн щанӧ, ԁа крестнас ӧвтыштіс. Став пежыс бырі. Капуста сӧстсмміс. Бара поԅӧ сіјӧс ԍојны.

II Почӧ пыр мем ԁоԉіс: «Вежа ваыԁ-пӧ сіјӧ абу прӧстӧј ва, сіјӧ-пӧ вежа, сӧстӧм, ԋетчыԁ оз щыклы ԋі ԁукԍыв. Поԅӧ-пӧ сіјӧс во-чӧж віԇны суԉаын. Јуан ваыԁ-пӧ сіјӧ вежонӧн щыкас, ԁукԍас. Јона-пӧ колӧ віԇны вежа ватӧ омӧԉ ԍібалӧмыԍ. Муԏіыԁ веԍкалас-кӧ сы пыщкӧ, быԁӧн гуԁыртас. Быԁ-ногыс-ӧԁ "сіјӧ“ бур јӧзтӧ ылӧԁлӧ, грекӧвӧјтӧ. Новгороԁса аркіјепіскоп Іванкӧԁ мыјсӧ абу вӧчлӧма. Унаыԍ-пӧ сіјӧ ԍватӧј олан іныԍ зык кывлывліс, быԏԏӧ-пӧ коԁ јура јӧз чукӧртчӧмаӧԍ ԁа мургӧны; нывбабајасӧс аԁԇывлӧмаӧԍ-і. Ӧтчыԁ мыԍԍан ԁозјас сылы омӧԉыс пыралӧма. Ԍватӧј Іваныԁ сеԍԍа сіјӧс јӧртӧма сетчӧ аслас моԉітвајасӧн ԁа пернапасавлӧмӧн. "Кытчӧԇ-пӧ Јерусаԉімӧԇ он кӧсјыԍ ас вылаԁ нулыны, ог леԇ тенӧ." Нулӧма-ӧԁ. Ӧԏі асылӧн волӧмаӧԍ Јерусаԉімӧԇыс. (Кущӧм терыб омӧԉыԁ! На бӧрԍа-тај ӧніја аеропланјас оз вермыны вӧтчыны, бура еԍкӧ ӧԁјӧ лебалӧны-ԁа). „Вежа ваыԁлыԍ сӧстӧмлунсӧ омӧԉыԁ ԋӧԏі оз вермы бырӧԁны. Ој-јој-ӧԁ сылӧн выныс ыҗыԁ! Омӧԉыԁ сӧмын віԇӧԁыԍыслы ԍінмас ру леԇӧ, гуԁырӧн сіјӧс петкӧԁлӧ. Вежа ваыс пыр важ-коԃыс, сӧстӧм.“ Ыҗыԁ каԁӧԇ ме ԁыр сулалан вежа ва пыщкыԍ ԋујтсӧ чајтлі омӧԉӧн ԍінјаснымӧс пӧртӧмӧн. Абу-ӧԁ, міԍа, сіјӧ ва пыщкас, сіԇ мем сӧмын кажітчӧ. Коркӧ ԋе коркӧ веԍкыԁ туј вылӧ куті сувтны. Вокӧ базар вылыԍ кык шајтыԍ ԋӧбӧма ічӧԏік мікроскоп. Пыр сы пыр мыјкӧ віԁлалӧ: ва војттӧ-і, тојтӧ-і, јурԍітӧ-і. Омӧԉыԁ менӧ щӧщ понԁіс тојлыны віԁлаԍны. Грек вылаԁ ԍіԋулӧ сулалӧм вежа ва уԍі. Бурещ пыщкас гуԁыр ԋујт-коԃ гӧвкјалӧ. Тыԁалӧ пӧчӧлӧн омӧԉа пробкасӧ ԍујԍыԍӧма ԉібӧ вунӧԁӧма кіԍтігас пернапасавны: омӧԉыԁ кыԇкӧ пырӧма вежа ва пыщкаԁ. Мікроскоп кԉаԋіча пырыс віԇӧԁлі вежа ва војт вылаԁ, ԁа чујмі. Быԁԍама міԍтӧм гагыс сен вегԉаԍӧ: ԍураӧԍ, куԅ ускаӧԍ, паԍкыԁ бугыԉаӧԍ, кыз рушкуаӧԍ. Сещӧмјасӧс рісујтлывлӧны страшнӧј суԁ ԁа аԁ ԍерпасјасӧ. Ловјајассӧ аԁԇӧм-мыԍԏі зывӧкысла быԁӧн шугыртчіс ԍӧлӧмӧј. Ме вежԍі. Ег понԁы ескыны јӧз віԍталӧмлы. Зіԉі быԁ тор-јылыԍ ас вежӧрӧн тӧԁмавны.

III.

Моԉітватӧ кужӧмӧн колӧ лыԃԃыны, каԁын. Он-кӧ каԁӧ веԍкав, — оз іміт, веԍ вошӧ ставыс. Сы тујӧԁ ԃеревԋаса попјас јӧјӧԍ. Кос повоԃԃа-ԁырјі вежон кык-мыԍԏі најӧ завоԃітӧны моԉітчыны, ветлӧԁлӧны јенјасӧн, зібјыв спасјасӧн. Ставсӧ лыԃԃасны, быԁтор вӧчасны вічко ԋігајас-ԍерԏі. Уна ԋаԋ, коԉк, выј, ԍӧм нажӧвітасны. Ԍо кымын моԉібен ԍыласны, — зер век абу. Раԁ еԍкӧ попјасыԁ воԇа воԇ моԉібенјастӧ оз ԍывны, ԁа креԍԏанаыс ԋевӧԉітӧны, термӧԁлӧны. Гырыԍ карјасын тӧлкӧн тајӧ уҗтӧ вӧчӧны, Поп-ԃакыԁ сен ԁошлӧјӧԍ: каԁ вотӧԇыс он ылӧԁ најӧс моԉібенјастӧ ԍылӧԁны. Овлывлӧ: вежонӧн вежонӧн ԁугԁывтӧг зерӧмла ставыс ојԁлывлӧ. Кӧԇыԁ. Јӧз, јенмӧс-моз, віԁчыԍӧны јенежлыԍ воԍԍӧмсӧ, унаыԍ луннас віԇӧԁласны вывлаԋ. Сӧмын поп-ԃаклы веԍкоԃ. Ԋекущӧм ԍорԋі моԉібенјас-јылыԍ. Зер ӧтарӧ кіԍԍӧ, најӧ оз ԁугӧԁны. Мукӧԁ-ԁырјі зера повоԃԃаӧ ԁоп-ԃак чукӧртасны кевмыԍны став јӧзсӧ. Оз-на помаԍ моԉібен, — јенеж

восԍас, пемыԁ, ԍӧԁ кымӧр-пыԃԃі понԁас сен ԇірԁавны міча југыԁ шонԁі. Ԉібӧ зер-кӧ поп-ԃакјаскӧԁ јурбітӧмӧн корӧны, унаыԍ зерыс јӧзсӧ разӧԁлӧ плӧшщаԃ вывԍыс, ӧтув јурбітан інԍыс. Зерыс кӧшыԍ-моз понԁас кіԍтны, гӧгӧр шор піԍтас, ваыс улы суԁаас керкајасӧ пырас. Овлывлӧ јі зер мӧԁӧԁчас, зев ыҗыԁ тӧв лептыԍас. Сіјӧ, буракӧ, вывті јурбітӧмысла-ԋін, вывті лоӧмысла. Пӧчӧ віԍтавлӧм-ԍерԏі — ставсӧ тајӧ јен отсалӧ міјанлы: зертӧ сіјӧ ыстӧ, зерӧмыԍ ԁугԁӧ міјан корӧм-понԁа. Ег ескы сылы, омӧԉыԁ бара тојліс збыԉсӧ тӧԁмавны. Вӧлӧм аркірејјас ԁа попјас кос повоԃԃа-ԁырјі ԁа куԅа зерігӧн оз уԅны. Муԃер ручјас-моз кыԋкјалӧны најӧ сіјӧ каԁјаснас обԍерваторіјаӧԁ (велӧԁчӧм јӧз арталӧм-ԍерԏі воԇвыв тӧԁмалӧны повоԃԃа; сен уна ԍікас інструмент, ԏеԉеграп, ԏеԉепон; быԁ лун став му куԅтаыс локтӧ сетчӧ јуӧр повоԃԃа-јылыԍ), тӧԁмалӧны повоԃԃа вежԍӧм. Аԍныс-кӧ оз мунны, меԁалӧм мортӧс ыстасны. Віԍталасны обԍерваторіјаын зермӧм ԉібӧ повоԃԃа мічаммӧм, — попјас ӧԁјӧнҗын моԉібен вылӧ јӧзӧс чукӧртасны. Важӧн Новгороԁса аркіјепіскоп ԁоԃԃавлӧма јерусаԉімӧ ветлыны омӧԉӧс. Ӧніја аркіјепіскопјас вылас аԍныс омӧԉјасыс аԁӧ ветлӧны. 2. Јешш ескӧм'ԁа јенногӧн олӧм.

I.

Јентӧ тӧԁтӧг-пӧ бура олӧмыԁ оз-ԋін вермы лоны мувылын. Ічӧтыԍаԋ-пӧ быԁ мортӧс колӧ велӧԁны јен-ногӧн овны, јен велӧԁӧм-ԍерԏі, ԍватӧј гіжӧԁјас лыԃԃыны. Поп-ԃак шуӧм-ԍерԏі — закон божіј колӧ велӧԁны. „Тајӧ гіжӧԃјасыԍ-пӧ бур ԋіга грекӧ вӧјтӧм олӧмӧ нуӧԁыԍ абу. Ӧԁ ԍватӧј ԋігајастӧ ԁук ԍватӧј вашкӧԁӧм-ԍерԏі пророкјас ԁа апостолјас гіжлӧмаӧԍ. Ескыны колӧ гіжӧԁыслы, овны сы-ԍерԏі. Омӧԉ тор-ӧԁ ԁук ԍватӧјыԁ ез велӧԁ гіжны. Чеԉаԃтӧ пыр-ԋін закон божіј-ԍерԏі колӧ быԁтыны. Сек вӧԉіԍԏі бур олӧмыс мувылаԁ пукԍас. Віԇӧԁлам, збыԉ-ӧ сіԇ, быԁ віԍт-ӧ закон божіјаԁ бур вылӧ велӧԁӧ.

II.

Боԍтам ԋіга „закон божіј“, школајасаԁ-тај војԁӧр чеԉаԃтӧ коԁ-ԍерԏі велӧԁлісны. Сен шуӧма: „Ыҗыԁ мілӧԍта јенмыԁ-пӧ мезԁіс ставсо грекыԍ, вӧјтліс став мусӧ олыԍнас і вылыԍнас, мыԍкіс, пӧԁтіс став омӧԉсӧ. Коԉі сӧмын гректӧм лов — Ној, аслас ԍемјаӧн". Ԁыр-ӧ еԍкӧ та бӧрын олісны јӧзыԁ гректӧ вӧчтӧгыԁ? — Ез ԁыр. Регыԁӧн Нојлӧн пі — Кам, грекӧ вӧјі. Сы-вӧсна уна ԍурс во-ԋін јӧзыԁ јорӧны сылыԍ ԋімсӧ. Со мыј віԍтавԍӧ сіјӧ грекӧ вӧјӧм-јылыԍ ԍватӧј гіжӧԁын;

„Ној саԁ саԃітіс. Ӧтчыԁ сеԍԍа аслас саԁјыԍ коԁԇытӧԇыс јуіс гӧрԁ (вінограԁнӧј) віна. Пыріс гортас, паԍтӧгыс воԁіс җоҗас. Аԁԇіс сіјӧс Кам ԋіма піыс, шпыԋмуні, петіс вокјаслы віԍтавны. Ԍім ԁа Апет пырісны керкаӧ бӧрӧн, шебралісны паԍтӧм баԏӧс, веԍіг ез віԇӧԁлыны сы вылӧ. Ној, паԉалӧм-мыԍԏіыс, коріс ас ԁінас меԁ ічӧт пісӧ, Камӧс, јоріс сіјӧс баԏӧс ԍералӧмыԍ. Ԍімлы ԁа Апетлы быԁ бурсӧ ԍііс. Веԍіг Камыслыԍ став рӧԁсӧ нем кежлӧ јоріс, мӧԁ кык пі рӧԁыслы бур ԍііс.“ (Бытие гл. 9, ст. 20 — 27). Ӧнӧԇ-на коԁ-ԍурӧ (попјас ԁа коԁјас-ԁа) шулывлӧны: Апрікаса ԍӧԁ јӧз-пӧ лоӧмаӧԍ Камԍаԋ, Јевропаса јеҗыԁ јӧз — мукӧԁ вокјасԍаԋыс. Сіјӧн-пӧ јенԍаԋ шуӧма јеҗыԁ јӧзлы ыҗыԁавны ԍӧԁ јӧз вылын (гашкӧ кывлјнныԁ кущӧма ангԉічана ыҗыԁалӧны ԍӧԁ јӧз вылаԁ?). Со-жӧ-ӧԁ јенмыԁ! Ној-пыр, ӧԏі паԍтӧм коԁ јура морт-јылыԍ віԍталӧмла, кымын мортӧс јорӧма! Кущӧм бур-нӧ тајӧ јорӧмын? Ӧні-кӧ ԃеревԋаын кущӧм-кӧ коԁ баԏ-јылыԍ ӧԏі пі віԍталас вокјаслы, баԏ паԉалӧм-мыԍԏіыс віԍтавлыԍ пісӧ віԁас, јорас, мі бурӧн шуам сіјӧс, понԁам інԁыны сы вылӧ чеԉаԃӧс велӧԁігӧн бур морт вылӧ-моз? Быԁ школаын велӧԁан ԋігаын, закон божіјын, віԍтавԍӧ пророк Јеԉіԍеј-јылыԍ. Сы вылын пӧ, быԏԏӧ, ӧтчыԁ посԋі чеԉаԃјас ԍералӧмаӧԍ, куш пԉеша вӧлӧма-ԁа. Јеԉіԍејыԁ віԇӧԁлӧма на вылӧ, јорӧма најӧс јен ԋімӧн. Петӧмаӧԍ вӧрыԍ кык еԋ ош, ԋеԉамын кык чеԉаԃӧс коԍавлӧмаӧԍ. (4-ая книга царств, гл. 2, ст. 23, 24). Закон божіј велӧԁыԍјасыԁ шуӧны: ошјасыԁ-пӧ сӧмын јен щӧктӧм-ԍерԏі тамынԁа чеԉаԃсӧ віісны. Ыҗыԁ-

ӧ еԍкӧ мыж чеԉаԃлӧн? Најӧ Јеԉіԍејтӧ аԁԇӧмаӧԍ ԁа сӧмын шуалӧмаӧԍ: „Лок, лок, куш пԉеша ԃаԃӧ!" Јеԉіԍејыс збыԉыԍ куш пԉеша вӧлӧма: ԍерпасјасын јурыс ԇік капуста мач-коԃ куш, ӧԏі јурԍі оз тӧԁчы. Велӧԁыԍјасыԁ тајӧн вывті јона чеԉаԃтӧ повԅӧԁлӧны, Со-пӧ-ӧԁ кыԇ јенмыԁ ԁорјӧ пӧрыԍ јӧзтӧ. (Јона! Ԋеԉамын кык кагаӧс вііс ӧԏі зԁукӧн!) Ічӧԏік мортыԁ кывзан тащӧм віԍтјастӧ велӧԁыԍыԁлыԍ, ԁа ԍӧлӧмыԁ быԁӧн јовкԋітлас-кӧԇавлас. Сеԍԍа туј вылын паныԁаԍан-кӧ куш пԉеша морткӧԁ, — віԇӧԁлыныԁ веԍіг он лыԍт сы вылӧ: Јеԉіԍејыԁ пырыԍтӧм-пыр тӧԁвылаԁ уԍас. Чајтан, віԇӧԁлӧмтӧ тенԍыԁ ԍерам-тујӧ пуктас ԁа ошјасӧс чукӧстас. Нӧшта-кӧ закон божіј велӧԁыԍ попыԁ куш пԉеша, ԇік мат. Пыр ԍінвоԇаԁ пророк Јеԉіԍејыԁ. Ӧні-кӧ еԍкӧ кущӧмкӧ ветлыԍ-муныԍ страԋԋік Јеԉіԍеј-мозыԁ уԍӧԁас вӧтчыԍ чеԉаԃ вылӧ пурԍан ԉок понӧс, мыј еԍкӧ сыкӧԁ вӧчасны? Ме чајта, чіжовкаӧ пукԍӧԁасны. Унаӧс-ко понјыс куртчалас, нӧшта ԏурмаӧԇ-на летчӧԁасны.

III

Закон божіјын ем віԍт Ісав ԁа Јаков-јылыԍ. Ісавыс асԍыс ыҗыԁалӧмсӧ вузалӧма Јаковыслы рок таԍтіыԍ. Ӧні-на јешщӧ унаӧн Ісав-коԃ морттӧ мустӧмтӧны, Јаков-коԃсӧ ошкӧны: сы-ног-пӧ, шуӧны, колӧ овны. Тајӧ ԍватӧј гіжӧԁын зев бура віԍтавлӧма вок котырлыԍ олӧмсӧ, баԏ-мамлыԍ аскостас ԁа баԏ-мамлыԍ чеԉаԃкӧԁ олӧм-јылыԍ. Ісак гӧтыр, Ревекка, вајіс кыкаӧн (бԉіԅԋетсы). Војԁӧр чужіс Ісав, сеԍԍа Јаков.

,,Чеԉаԃ быԁмісны. Ісав лоі збој морт, бур кыјԍыԍ, му уҗалыԍ. Јаков — чӧв оласа, оліс гортынҗык. Баԏыслы муса вӧлі Ісав, јона чӧскыԁ пӧткајаснаԁ верԁіс-ԁа, мамыслы — Јаков. Ӧтчыԁ воіс Ісав му вылыԍ, уҗалан іныԍ, зев муԇӧма, щыг. Коріс Јаковлыԍ сојны. Јаков шуӧ: „Вежԍан-кӧ-пӧ ыҗыԁалӧмнаԁ *) (старшинство), — верԁа." Ісав шуӧ: „Мыј мем ыҗыԁалӧмԍыԁ? Ԍојны колӧ." — „Кӧсјыԍ, сетны ԁај верԁа!" Ісав кӧсјыԍіс. Јаков вајіс чечевітса рок ԁа ԋаԋ. „Ісав ԍојіс, јуіс, четчіс, муніс. Тајӧ ԍојан вылӧ вежіс асԍыс ыҗыԁалӧмсӧ.“ (Бытие, гл. 25, ст. 27 — 34). „Ԍојіс, јуіс, четчіс, муніс." Кущӧм регыԁӧн ԁа кокԋіа помаԍіс Ісавлӧн ыҗыԁалӧмыс. Шӧрӧм ԋаԋыԍ ԁа рок таԍтіыс ԋӧбіс сіјӧс аслас вокыс, ԋӧбіс муԇӧм, щыгјалӧм уҗалыԍ воклыԍ. Јаковлы вокԍаԋыс ыҗыԁалӧм ԍурі, сӧмын коԉі боԍтны бурԍіӧм баԏԍаԋыс ыҗыԁавны ԍемја пыщкын. Бібԉіјаын со кыԇ вјԍтавԍӧ сы-јылыԍ: „Ісак пӧрыԍміс, ԍінтӧмміс. Коріс ӧтчыԁ ас ԁінас ыҗыԁ пісӧ, Ісавсӧ, шуіс сылы: „Бур піӧј менам, ме јона-ԋін пӧрыԍмі, гашкӧ регыԁ кула. Верԁ јешщӧ ӧтчыԁ баԏтӧ ас кыјӧм чӧскыԁ пӧтка јајнаԁ. Ԍоја меԁ бӧрјаыԍ, ԁа кувтӧԇ војԁӧр бурԍіа теԁ нем кежлӧ. “ Тајӧ ԍорԋісӧ кывліс Ревекка. Муніс Јаков ԁінӧ, щӧктіс начкыны меԁ бур кык том кӧза піӧс. Ме-пӧ баԏыԁлы муса ԍојансӧ лӧԍӧԁа, те-пӧ сеԍԍа ну сіјӧс сылы. Баԏыԁ ԍојас, нем кежлӧ бурԍіас теԁ. Јаков пеԏітчӧ. „Кыԇ-нӧ-пӧ Ісав-пыԃԃі ме муна? Кі маласнас-кӧ-нӧ віԁлавны понԁас баԏӧыԁ?.. Бурԍіӧм-пыԃԃі

• ) Секі баԏ-мам кулӧм бӧрын став овмӧсыс коԉӧ вӧлі ыҗыԁ пілы.

јорас. Ісавыԁлӧн-ӧԁ кіыс ԁа чужӧм-рожаыс гӧна. Менам шыԉыԁ кучік. Ме ог мун.“ Мам мырԁӧн ыстіс. "Јорас-кӧ-пӧ, ас вылӧ ставсӧ боԍта.“ Јаков кывзіс. Ревекка паԍтӧԁіс Јаковӧс меԁ бур Ісав паԍкӧмӧн, кісӧ ԁа гоԉа гӧгӧрыс гартіс кӧза куӧн. Пыріс Јаков ԍојанӧн баԏыс ԁінӧ, чукӧстчіс; "Баԏӧ!“ — „Коԁ-нӧ те, бур піӧј?“ (Јона тыԁалӧ Јаковыԁ гӧлӧссӧ вежӧма: баԏыс веԍіг гӧлӧс-ԍерԏіыс ез тӧԁ). — ,Ме, Ісавыԁ, ыҗыԁ піыԁ тенаԁ. Чӧскыԁ пӧтка јајтӧ вајі. Четчы, лок ԍој. Сеԍԍа бурԍі меным.“ — „Зев-тај-нӧ регыԁ ветлін, Ісав?‘ — „Јенмыс отсаліс... Паныԁ мем пӧткасӧ вајіс". — „Волы-жӧ, матыԍтчыв ме ԁінӧ, Ісав. Малышта — тенӧ, Ісав-ӧ ме ԁінӧ локтӧма?“ — шуіс Ісак. Јаков матыԍтчіс. Ісак малаліс морттӧ ԁај шуіс: "Гӧлӧсыԁ ԇік Јаковлӧн коԃ, кіјасыԁ Ісавлӧн. Те-ӧ, Ісав?“ — "Ме, баԏӧ.“ Ісак ԍојіс јајтӧ, јуіс ,віна, сеԍԍа пісӧ щӧктіс окавны аԍсӧ. Јаков окаліс. „Паԍкӧм ԁукыс Ісавлӧн-жӧ," — бурԍііс Јаковлы. Ревекка ԁа Іаков јона пӧрјалісны Ісакӧс. Воіс кыјԍан іныԍ Ісав, лӧԍӧԁіс баԏлы пӧтка јајыԍ чӧскыԁ ԍојан. „Баԏӧ,“ шуас: „четчы, лок ԍој піыԁлыԍ кыјӧм јајтӧ ԁа бурԍі мем.“ — ,, Коԁі-нӧ те?" јуалӧ Ісак. "Ме тенаԁ ыҗыԁ піыԁ, Ісавыԁ.“ — „Коԁі-нӧ еԍкӧ менӧ верԁіс чӧскыԁ пӧтка јајнас? Коԁлы ме теԁ-пыԃԃі бурԍіі?“ Ісак повԅіс-коԃ. Ісав сыркјалӧмӧн бӧрԁԇіс. „Баԏӧ, — шуӧ: — бурԍі мем щӧщ!“ — „Вокыԁ ас муԃернас мырԃԃіс тенԍыԁ шуԁтӧ,“ шуіс Ісак. „Кыкыԍ-ԋін сіјӧ менӧ конјыштіс,“ шуіс Ісав: „ыҗыԁалӧмӧс мырԃԃіс, ԁај бурԍіӧмӧс боԍтіс“ (Бытие, гл. 27.). Велӧԁчыԍ чеԉаԃыԁ понԁасны јуаԍны закон божіј велӧԁыԍыԁлыԍ: мыјла-нӧ-пӧ Ісакыс Јаковсӧ ез

корлы ԁа бӧр боԍт бурԍіӧмсӧ? Ісавыслы ез бурԍі? Попјасыԁ шуасны; Ісакыԁ-пӧ ез лыԍт воԇсаԍны јенкӧԁ. Ревеккаыслы-пӧ ԁа Јаковыслы Ісаксӧ пӧрјавны ачыс јенмыс отсалӧма. Јенмыслы-пӧ вӧлӧм колӧ меԁ баԏ бурԍіӧмыс Јаков вылас вӧлі. (Шаԋ-жӧ јен, пӧрјаԍны отсалӧма!). Тајӧ „ԍватӧј" віԍтыс закон божіјаԁ велӧԁӧ пӧрјӧԁлыны мӧԁа-мӧԁӧс ԍемја котырын, вузаԍны. Міјан-ног-кӧ — путкыԉтны ԍемјатӧ.

IV.

Школааԁ закон божіјтӧ еща велӧԁӧны. Колӧ лыԃԃыны бібԉіја. Сен став „ԍватӧј" бур-вылӧ велӧԁан гіжӧԁыс. Боԍтам кӧԏ Аврам ԁа Сара-јылыԍ (јен-кӧԁ ԍорԋітӧм-мыԍԏі Авраамӧн ԁа Сарраӧн понԁӧмаӧԍ шуԍыны): „Аврам мӧԁӧԁчылӧма лунвылӧ, сеԍԍа повԅӧма щыгјалӧмыԍ, мунӧма Јегіпетӧ. Јегіпетӧ воігӧн гӧтырыслы шуӧма: „Гӧтырӧј-пӧ, Јегіпетаԁ воам ԁа Јегіпетса јӧзыԁ шуасны: тајӧ-пӧ сылӧн гӧтыр. Сеԍԍа тенаԁ мічлуныԁ-вӧсна менӧ віасны. Те ен гӧтырӧн віԍтаԍ, чојӧн. Чојӧн-кӧ віԍтаԍан, — ловјӧн коԉасны, нӧшта зев лӧԍыԁ лоӧ меным овны“. Јегіпԏанајас аԁԇісны міча нывбабатӧ, ошкісны сіјӧс параонлы *). Параон боԍтіс Сараӧс гортас. Аврамлы лӧсыԁ лоі овны сы-вӧсна: быԁԍама скӧтыс, слуга-казак — тырыс вӧлі сылӧн.“ Мыјла-нӧ параон тыртіс Аврамӧс быԁԍама ембурнас? Сӧмын-ӧмӧј Сара мічлунвылӧ ылыԍаԋ віԇӧԁӧм-

• ) Параон — Јегіпетса сар.

ыԍ, сы-вылӧ ԋімкоԃаԍӧмыԍ? Сӧмын-ӧ аслас гӧтырӧн ылыԍаԋ ԋімкоԃаԍіг чајтіс Аврам Јегіпетӧ пырігӧн? Ез-ӧ мӧԁ торјыԍ пов гӧтырсӧ чојӧн шуԍыны велӧԁігӧн? Ез-жӧ вермы чајтны Јегіпетса јӧзӧс сещӧм сӧстӧмјасӧн. Воԇӧ на-јылыԍ віԍтавԍӧ (бӧрја соԁтӧԁ тајӧ віԍтас): јенмыԁ ыҗыԁ шог ыстіс параонлы Аврамлыԍ гӧтырсӧ баба-пыԃԃі віԇӧмыԍ. Коріс параон Аврамӧс, јуалӧ: „Мыј те мекӧԁ вӧчін? Мыјла менӧ пӧрјалін, Саратӧ чојӧн віԍталін? Ме-ӧԁ со сы-вылӧ гӧтраԍі" (мыјла-нӧ еԍкӧ сек ,,ԍватӧј“ гіжӧԁас шуны: ,,ыҗыԁ шог Аврам гӧтырӧс віԇӧмыԍ," мыјла ,,Аврамлы Сара-куԅа лӧԍыԁ вӧлі овны“). „Боԍт асԍыԁ бабатӧ, мун таԍ.“ Параон щӧктіс јӧзыслы коԉԉӧԁны Аврамӧс ԁа Сараӧс. Петісны најӧ Јегіпетыԍ став овмӧснас, ембурнас. (Бытие, гл. 12, ст. 9 — 20). Ԉібӧ Јегіпетыԍ јеврејјас мунӧм-јылыԍ быԁ велӧԁчан "закон божіј" ԋігаӧ гіжԍӧ. Тајӧ віԍтыԍ-пӧ уна бур поԅӧ боԍтны чеԉаԃ быԁтігӧн. Ԁасӧԁ прітча, зев ыҗыԁ шог воӧ Јегіпет вылӧ. Быԁ пікыԍ мезԁыԍігӧн параон кӧсјыԍліс леԇны јеврејјасӧс. Сӧмын пікыс мынӧм бӧрын бӧр вунӧԁлывліс. Ԁасӧԁ прітча-јылыԍ со мыј віԍтавԍӧ. ,Јен кӧсјыԍӧма војшӧркаԁын мунны Јегіпет куԅа. Менам мунӧм мыԍԏі-пӧ быԁ керкаыԍ Јегіпет-куԅаыс кулас меԁ ыҗыԁ кагаыс ԁа меԁ воԇԇа чужыԍыс быԁ скӧтлӧн, параоныслӧн щӧщ. Сӧмын јеврејјаслы оз ԋемтор ло. Сы-ԍерԏі тӧԁӧј менсым јансӧԁӧм јеврејјасӧс ԁа јегіпԏанајасӧс. Ыҗыԁ гӧлӧсӧн понԁасны бӧрԁны Јегіпет муын, сещӧма бӧрԁны, кущӧм ез-на вӧвлы ԋекор, ԋі воԇӧ оз ло“.

Сіјӧ каԁнас јеврејјаслы јенмыԁ Мӧԍеј пыр со мыј щӧктӧма вӧчны: „Сеԍса шуӧма јенмыԁ Мӧԍејлы: нӧшта ӧтчыԁ Јегіпетса јӧзлы шог ыстыла. Сы-бӧрын параоныԁ леԇас-ԋін тіјанӧс. Ыстігас ӧԁјӧ понԁас термӧԁлыны. Гуԍӧԋікӧн тујԁы аслаԁ јӧзлы мунігас коравны бурҗык кӧлујнысӧ јегіпԏанајаслыԍ: зарԋі, езыԍ, бур паԍкӧм“„ (Исход, гл. II, ст. 1 — 7). (Со-ӧԁ јенмыԁ мыј вӧчлӧма! Кущӧм бур вылӧ велӧԁлӧма!) „Воіс ԉок вој. Быԁ керкаын Јегіпет куԅа кулӧм морт. Став јӧзыс горзӧны, бӧрԁӧны. Параон јӧзыскӧԁ вӧтлӧны јеврејјасӧс, термӧԁлӧны најӧс ӧԁјӧнҗык петны Јегіпетыԍ. Јеврејјас петігас Мӧԍеј велӧԁӧм-ԍерԏі вӧчісны: повԅӧм, шогԍыԍ јегіпԏанајаслыԍ коралісны ԁона бур кӧлујнысӧ. „Ыҗыԁ мілӧԍта јенмыԁ јегіпԏана ԍінвоԇас петкӧԁліс асԍыс ыҗыԁ мілӧԍтсӧ": „Јегіпԏанајас ԍеталісны, јеврејјас боԍталісны" — ԁолыԁа-пырыԍ помаԍӧ тајӧ „ԍватӧј" гіжӧԁыс (Исход, гл. 12, ст. 29 — 36).

V.

Бібԉіјаын віԍтавԍӧ Јегіпетын Ӧсіп олӧм-јылыԍ. Аслас ԍуԍлунӧн Ӧԍіп лоӧма параон бӧрас меԁ ыҗыԁ мортӧн. Ԍіԅім бур воӧн, ԋаԋа воӧн кужӧма чукӧртны вывті уна ԋаԋ параонлы. Сіјӧ ԋаԋнас ԋаԋтӧм војасӧ понԁӧма Ӧԍіп вузаԍны. „Ԋаԋ ез ло Јегіпетын ԋі Канаан муын. Јӧз щыгјалӧны. Мујас вынтӧммісны. Став зарԋісӧ, езыԍсӧ, став бур кӧлујсӧ щыгјалыԍјас вајісны Ӧԍіплы, Ӧԍјп — параонлы. Бырі ԋаԋ. Бырі зарԋі ԁа езыԍ јегіпԏаналӧн ԁа канаанса јӧзлӧн. Бара воісны најӧ Ӧԍіп орԁӧ, сӧмын-пӧ зарԋі ԋі езыԍ міјан ӧні абу-ԋін.

Ӧԍіп коріс скӧтнысӧ. Вајісны. Бырі став овмӧсыс щыгјалысјасыԁлӧн. Аԍнысӧ ԁа мунысӧ понԁісны вӧзјыны: „Казакавны-пӧ понԁам параоныԁлы. Вај-пӧ кӧјԁыстӧ ԁа мујаснымӧс кӧԇамӧ тіјанлы-вылӧ. Ӧні најӧ веԍшӧрӧ кујлӧны". Ԋӧбіс Ӧԍіп параоныслы став мусӧ Јегіпетыԍ. Став јӧзыс Јегіпет куԅаыс понԁіс казачітны параонлы" (Бытие, гл. 47, ст. 13 — 21). Ԋекоԁ-на ԋекор ез гіжлы сещӧма ԇескӧԁӧм щыгјалыԍјасӧс. Веԍіг помешщікјас Ӧԍіп-моз ез нарԏітлыны јӧзӧс. Ԋекущӧм морт-на мувылын абу зіԉлӧма сещӧм ӧԁјӧ озырмыны јӧз шог вылын, кыԇі Ӧԍіп параоныскӧԁ. Тӧԁӧмыԍ, сещӧма топӧԁӧм ԍіԅім воӧн збыԉсӧ ез вермы лоны, кыԇі бібԉіјаын гіжӧма. Сещӧмӧԇ топӧԁны уна јӧзӧс верман сӧмын уна ԁас воӧн. Бібԉіјаын Ӧԍіп-јылыԍ віԍтыс лыԃԃыԍԍӧ меԁ бурӧн, меԁ коланӧн чеԉаԃӧс велӧԁігӧн. Быԁ „закон божіј" велӧԁан ԋігаӧ гіжԍӧ сы-јылыԍ ставыс, помԍаԋыс помӧԇыс, ԋӧԏі коԉавтӧг. Сӧмын-тај став віԍтыс ӧткоԃ: омӧԉа велӧԁӧ бур вылӧ. "Ԍватӧј“ гјжӧԁјас-ԍерԏі сӧмын зев бура верман тӧԁмавны важ јӧзлыԍ олӧмсӧ, налыԍ вежӧралӧмсӧ. Бібԉіјаыԁ сӧмын важ олӧмсӧ гіжӧмнас і ԁона; сы-серԏі овны чеԉаԃӧс велӧԁны, ԋі аслыԁ велӧԁчыны оз шогмы. 3. Вӧт.

I.

Пемыԁ јӧз вӧттӧ збыԉӧн лыԃԃӧны. Уԅігаԁ-пӧ тушаыԁ кујлӧ, уԅӧ; лолыԁ быԁлаті ветлӧԁлӧ, быԁԍама торсӧ аԁԇылӧ. Тушаыԁ-пӧ кыјԍӧм бӧрын шојтчӧ, лолыԁ век-на кыјԍӧ (пемыԁ јӧзыԁ кыјԍӧм-вылынҗык олӧны). Вӧтӧн-кӧ-пӧ коԁкӧԁ-кӧ коԍаԍан, ԉібӧ піԋаԍан, збыԉтӧ сіјӧ-жӧ лоӧ. Воԇԇа сарјас вӧт-вӧснаыс уна јозӧс мучітлӧмаӧԍ, вілӧмаӧԍ. Сарітса Јекаԏеріналӧн-на ем со кущӧм гіжӧԁ: „Ӧԏі морт вӧтӧн віӧма сарӧс. Ԋем ԁумајттӧг сіјӧ віԍтавлӧма вӧт-јывԍыԁ јортјасыслы. Кывԍӧма сарӧԇ. Віны-ӧԁ сарыԁ щӧктӧма вӧтаԍыԍ морттӧ: „Збыԉ-кӧ-пӧ-нӧ сіјо менӧ віас". Јекаԏерінаыс гіжӧԁас ошјыԍӧ аснас: „Ме-пӧ бара сіԇтӧ ог-ԋін вӧч. Вӧт-понԁа морттӧ ог ві. Јӧјјасыԁ-пӧ-тај со віјавлывлӧмаӧԍ-а“. Ӧні-на унаӧн ескӧны вӧтыԁлы. Вӧтӧн-кӧ кокԋіԁа кајан чој паныԁ, — озырман; уԍан-кӧ, — гӧԉман. Чері вӧталан віԍӧм воԇын, ыргӧн ԍӧм — шог воԇын, езыԍ — бӧрԁӧм воԇын, кабала ԍӧм — озырмӧм воԇын. Праԅԋіклаԋ паныԁса вӧт ӧбӧԁӧԇ-кӧ оз іміт — лӧж, ԋемтор сеԍԍа сыыԍ повны. Вӧт-ԍерԏіыс-ӧԁ сеԍԍа пріметајас лӧԍӧԁлӧмаӧԍ-і. Сов-пӧ кіԍԍӧ зык воԇын; туј вомӧн кӧч вуҗӧ, — омӧԉ лоӧ; поп паныԁаԍӧ — омӧԉ воԇын-жӧ. Меԁ омӧԉ пон омԉалӧм горт-гӧгӧрын: сотчас кыткӧ, ԉібӧ кулӧ коԁкӧ.

Важӧн вермана јӧзыԁ гортас пыр тӧԁыԍ, вӧт вежӧравны кужыԍ мортӧс віԇлывлӧмаӧԍ. Ӧԁ пӧԍ петтӧԇ ԍојӧм-јуӧм бӧраԁ уԅігӧн мыјсӧ он вӧтав. Тӧԁыԍыԁ-кӧ абу, коԁ сеԍԍа налы вежӧралас. Роч сарјас ԁа сарітсајас кык ԍо во сајын-на јешщӧ уна быԁԍама тоԁыԍсӧ віԇлӧмаӧԍ. Сарітса Јекаԏерінаыԁлӧн сещӧмыс вӧвлӧма-жӧ, аԍсӧ еԍкӧ зев-ԋін тӧлкаӧн лыԃԃылӧма-ԁа.

II.

Закон божіјаԁ Ӧԍіп-јывԍыԁ віԍтыс оз-ӧмӧј велӧԁ міјанӧс ескыны вӧтјасыԁлы? Абу-ӧмӧј сылӧн вӧтјасыс імітлӧмаӧԍ? Јона-ӧԁ сіјӧ вӧтаԍлӧма. Уналы ачыс отсавлӧма вӧтјассӧ вежӧравны-і. Быԏіјӧ-ԍерԏі (гл. 37) Ӧԍіпыԁ меԁ муса піыс вӧлӧма Јаковлӧн. Сылы ӧтнасыслы уна пӧлӧс паԍкӧм баԏыс лӧԍӧԁӧма. Сы-вӧсна вокјасыԁ мустӧмтны понԁӧмаӧԍ Ӧԍіптӧ (ст. 3 — 4). (Тајӧс велӧԁігӧн чеԉаԃыԁ оз баԏсӧ мыжԁыны, а вокјассӧ). Ӧтчыԁ Ӧԍіпыԁ вӧтаԍӧма: быԏԏӧ-кӧ-пӧ вунԁігӧн коԉтаыс сылӧн му шӧрас сувтӧма, вокјасыслӧн кыщовтӧԁӧмаӧԍ сіјӧс ԁај копыртчылӧмаӧԍ сылы (5 — 7). Вокјасыс нӧшта јонҗыка понԁӧмаӧԍ мустӧмтны Ӧԍіпӧс. „Те-нӧ-пӧ саравны он-ӧ кӧсјы міјан вылын?" (8). Мӧԁыԍ вӧтаԍӧма, ԁа быԏԏӧ шонԁі, тӧлыԍ ԁа ԁас ӧԏі коԇув копыртчылӧмаӧԍ сылы. Баԏыс веԍіг скӧрмӧма сек. „Збыԉыԍ-ӧмӧј-нӧ-пӧ мем, мамыԁлы ԁа вокјасыԁлы лоӧ копраԍны теԁ?“ (9 — 10). Јона гортсајас повԅӧмаӧԍ Ӧԍіп вӧтыԍ. Јона зіԉа мі велӧԁлім сы-јылыԍ. Тајӧ вӧтјас-понԁа Јаков ԍемја котырлӧн олӧмыс торкԍӧма. Вокјасыс мынтӧԁчыны сыыԍ лӧԍӧԁчӧмаӧԍ: „Віам-пӧ тајӧс, шојсӧ ыҗыԁ гу-

ранӧ шыбытам. Баԏӧыԁ оз і тӧԁлы. Ԅверјас, шуам, сојӧмаӧԍ сіјӧс. Меԁ сеԍԍа вӧтаԍӧ. Регыԁ мі сылы копыртчылам!" (18 — 19). Тыԁалӧ морт віӧмнаԁ чајтісны мезԁыԍны вӧт імітӧмыԍ. Тајӧс велӧԁігӧн чеԉаԃыԁ бара-жӧ вокјассӧ мыжԁӧны, оз баԏыслыԍ кужтӧм быԁтыԍӧмсӧ. Ез-кӧ еԍкӧ сіјӧ торјӧԁ Ӧԍіпсӧ, ез-кӧ ӧтԁорт ԁас ӧԏі пісӧ, најӧ тащӧма ез мустӧмтны воксӧ. Вокјас ловјӧн җуҗыԁ гуранӧ тојыштісны Ӧԍіпӧс. Баԏӧс пӧрјалісны: ԅверјас-пӧ вокӧтӧ ԍојӧмаӧԍ. Со-пӧ вірӧԍ паԍкӧмыс сылӧн ԍурі. (Вірнас еԍкӧ аԍныс нарошнӧ ԉакісны Ӧԍіп вылыԍ пӧртчӧм паԍкӧмсӧ). Чеԉаԃыс баԏкоԃысӧԍ-жӧ лоӧмаӧԍ. Ачыс Јаковыс ылӧԁлӧмӧн боԍтіс Ісаклыԍ бурԍіӧмсӧ, ӧні чеԉаԃыс пӧрјалӧмӧн-жӧ кӧсјісны перјыны сылыԍ ембурсӧ. Сіјӧ-ӧԁ еԍкӧ ставсӧ-жӧ аслас муса піыслы, Ӧԍіпыслы, коԉіс. Со кущӧм бур-вылӧ велӧԁӧ міјанӧс "ԍватӧј“ ԋігаыԁ — бібԉіја. Ӧԍіпӧс вокјасыԁ гуранԍыԁ бӧр перјісны, вузалісны ізмаіԉԏаналы. Најӧ нуӧмаӧԍ сіјӧс Јегіпетӧ, вузалӧмаӧԍ Поԏіпарлы, сар чіновԋіклы. Јегіпетын олігӧн Ӧԍіплӧн чіныс соԁі, вӧтыԁ быԏԏӧ імітіс. Со сеԍԍа колӧкӧ ен ескӧ вӧтлы ԁа вӧт вежӧралыԍлы. Вӧтјаслы-кӧ онӧ ескӧј — „Ԍватӧј “ гіжӧԁјас ԋінӧмӧ пуктанныԁ, закон божіјлы онӧ ескӧ.

III.

Аслас ԍуԍлунӧн ԁа ыҗыԁ тӧлкнас Ӧԍіпыԁ став овмӧссӧ понԁіс нуӧԁны Поԏіпарыԁлыԍ. Кӧԅајін-пыԃԃі оліс. Сӧмын-тај Поԏіпар гӧтыр-вӧснаыс торкԍыліс

лӧԍавны Ӧԍіпыԁ Поԏіпар гӧтырыскӧԁ понԁыліс. Кык во кежлӧ ԏурмаӧ пукԍӧԁісны Ӧԍіптӧ. Ԏурмааԁ сіјӧ аслас ԍуԍлунӧн ԁа тӧԁӧмӧн бура овмӧԁчіс: ыҗыԁалыԍас пуктісны сіјӧс. Сеԍԍа вӧтјас бура вежӧралӧмыԍ регыԁӧн бӧр леԇісны сіјӧс ԏурмаԍыԁ. Сарлы ԋаԋ вајалыԍлы вӧт-ԍерԏіыс шуіс: кујім лун мыԍԏі-пӧ тенӧ ӧшӧԁасны; віна новлыԍлы — тенӧ-пӧ леԇасны. Петан-пӧ ԁа ме-јылыԍ параоныԁлы гарышт (Бытие, 39, гл. 40). Параон вӧтаԍӧма: ԍіԅім омӧԉік мӧс ԍојӧмаӧԍ ԍіԅім јон бур мӧсӧс; ԍіԅім омӧԉік шеп — ԍіԅім бур тыра шепӧс. Ԋекоԁ, ԋекущӧм тӧԁыԍ, вежӧралыԍ морт абу вермӧма віԍтавны сарлы ԃівӧ-коԃ вӧтјас-јылыԍ. Сӧмын Ӧԍіп кужӧма вежӧравны. Ачыс-пӧ јенмыс вӧтнаԁ віԍталӧма параонлы воԇӧ вылыԍ уҗсӧ асԍыс. Ԍіԅім бур, ԋаԋа во-мыԍԏі-пӧ ԍіԅім омӧԉ, ԋаԋтӧм во пукԍас. Ӧні-пӧ колӧ корԍны параонлы тӧлка, ԍуԍ мортӧс, чукӧртны ԋаԋ щыгјалан војас кежлӧ. Вӧт вежӧралыԍјасыԁ меԁ тӧлка јӧзӧн важ сарјас ԁырјі лыԃԃыԍлісны, меԁ бур јӧз-тујын овлісны. Кыԇ вермӧма Ӧԍіп панјыны најӧс, шенԅыныԁ он вермы. Јегіпет куԅа ԋекущӧм тӧԁыԍ, велӧԁчӧм морт абу вермӧма вежӧравны параонлыԍ вӧтсӧ, Ӧԍіп сӧмын вермӧма. Сіԇкӧ, секԍа тӧԁыԍ, велӧԁчӧм јӧзыс ԋекытчӧ тујтӧмӧԍ вӧлӧмаӧԍ. Налы еԍкӧ зев кокԋіԁа поԅіс вӧтсӧ вежӧравны, мыјкӧ сӧрін ԁај. Меԁтыкӧ віԍтас „ԍіԅім" гарыштчас: ԍіԅім вежон-ԉі, ԍіԅім тӧлыԍ-ԉі, ԍіԅім гӧтыр ԉі, ԍіԅім јорт-лі, ԍіԅім ыҗыԁалыԍ-ԉі. Абу-ӧмӧј ӧткоԃ? Параоныс ачыс ԋемтор оз гӧгӧрво. Мӧԁыԍ вӧтаԍӧм-мыԍԏі еԍкӧ ставыс вуні сылӧн. Ԍватӧј гіжӧԁ-ԍерԏіԍыԁ со абу гӧгӧрволӧмаӧԍ јегіпетса тӧԁыԍјасыԁ мыј-ԍурӧтӧ віԍтавны. Ӧԍіп абу повԅӧма сыыԍ: јенмыс-пӧ ачыс тујԁіс менӧ вӧтсӧ вежӧравны. Ставныс ԍескӧмаԍ сылы.

Параоныс ошкӧма сіјӧс: те пыр-пӧ јен ԍорԋітӧ, теыԍ тӧԁыԍ, теыԍ јурсаԃаҗык морт менам муын абу. Те-пӧ ыҗыԁавны понԁан менам овмӧс-вылын, керка-вылын, менам став јӧз-вылын. Ачым сӧмын престолӧн ыҗыԁҗык лоа теыԍ.“ Аслас чуԋкыщӧн чуԋкыщӧԁіс Ӧԍіпӧс, аслас паԍкӧмӧн паԍтӧԁіс, ԍывјас зарԋіа чеп ӧшӧԁіс. Сеԍԍа мӧԁісны вӧлӧн. Ӧԍіп меԁ воԇԇа ԏеԉегаас сар бӧрын. Быԁӧнлы щӧктӧны салы копраԍны. Параон шуіс Ӧԍіплы; „Ме сар, шуа — тенаԁ тӧԁлытӧг ԋекоԁ асԍыс кісӧ ԋі коксӧ оз вӧрԅӧԁ мејам муын “(г. 41, ст. 39 — 44). Со кущӧм ӧԁјӧ параон ԁінаԁ Ӧԍіпыԁлӧн чіныс соԁӧма. Ӧԍіп оліс параонкӧԁ, ез уԍкӧԁ аԍсӧ ԋајтӧ: параонлӧн наԃеја сы вылӧ ез веԍшӧрӧ вош. Ӧԍіп чукӧртіс сылы зарԋісӧ і езыԍсӧ, боԍтіс став кывтӧм пемӧссӧ, мусӧ; пӧртіс став јӧзсӧ сылы вылӧ казакӧ. Тащӧм віԍтјас велӧԁлім мі ставным „закон бо-жјј" велӧԁігӧн. Ставнымлы міјанлы јураным ԍујісны Ӧԍіплыԍ олӧм-вылӧмсӧ, сылыԍ ԍуԍлунсӧ пӧртны став јӧзсӧ казакӧ. Ог тӧԁ мыј пыԃԃі сіјӧс пуктыны велӧԁісны мјјанӧс Јенмӧс-моз-тај велӧԁігаԁ лептісны-а. Збыԉыԍсӧ ԃерт ез вӧв таԇ. Збыԉыԍсӧ важӧн јона ԍӧкыԁа овԍіс јеврејјаслы. Унаыԍ најӧ ԍурліны Јегіпет улӧ. Уна нарԏітчӧм муніс на вывті. Ԍір курыԁ шога олігаԁ тӧкӧԁісны најӧ аԍнысӧ мојԁ-віԍтјасӧн: „Ез-пӧ јеврејјас Јегіпет улӧ ԍурны, јеврејпіыԍ-пӧ ӧԏі Јегіпетса сар вӧлі.“

IV.

Ӧԍіп-јывԍыԁ став віԍтыс вӧтјасыԍ лӧԍӧԁлӧма. Мукӧԁ віԍтыс бібԉіјаын вӧт-ԍерԏі лӧԍӧԁӧм торјас-жӧ. За- 20 кон божіј велӧԁігаԁ став крістос вераа чеԉаԃыс вӧтјас велӧԁлісны. Іісус Крістос чужӧм-јылыԍ со мыј віԍтавԍӧ: Кор Віпԉејемын чужіс Іісус, асыввывсаԋ воісны Јерусаԉімӧ велӧԁчӧм јӧз, јуалӧны: "Кӧн-нӧ-пӧ выԉ чужыԍ іуԃејса сарыс? Сылӧн коԇулыс кыптыліс міјан асыввылын. Мі локтім копыртчывны сылы." (Еваегелие от Матвея, гл. 2, ст. 1 — 2). Тајӧ велӧԁчӧм ԍуԍ јӧзыс Месопотаміјаыԍ. Најӧ віԍтавлӧм-ԍерԏі со кущӧм сӧрӧм міјанлы лолі-велӧԁны: коԇув-ԍерԏі быԏԏӧ поԅӧ тӧԁмавны јӧз кост олӧм. Сіјӧ велӧԁчӧм јӧзыс-ӧԁ нӧшта јазычԋікјас вӧліны. Шенԅыны он вермы мыјла најӧ Іісуслы волӧмаӧԍ јурбітны. Іуԃејса сарыԁ на-ног мувыв сар. Коԇувјас-ԍерԏі лыԃԃӧмаӧԍ: выԉ чужыԍ кага-пӧ лоӧ јуԃејса сарӧн, локтӧмаӧԍ ылыԍ муыԍ уна ва сајыԍ јурбітны сылы. Іроԁ сар кывлӧма та-јылыԍ, чујмӧма-повԅӧма. Чукӧртӧма став тунсӧ, велӧԁчӧм вежӧра јӧзсӧ, тӧԁмавны на пыр кущӧм карын пророкјас віԍтавлӧм-ԍерԏі чужас Іісус. Месопотаміјаса јӧз віԍталісны коԇув кыптӧм каԁсӧ, Іісус чужан каԁсӧ. (Том, велӧԁчыԍ јӧзлы зев збыԉыԍ колӧ вӧлі віԍтавны тајӧ став сӧрӧмсӧ закон божіј урок вылын.) Месспотаміјаса јӧзӧс вајӧԁӧма сіјӧ коԇувыс Іісус чужан інӧԇ. Сы веԍтӧ сіјӧ сувтӧма. Ог тӧԁ, кущӧм ногӧн сещӧм стӧча верміс інԁыны Іісуслыԍ чужан інсӧ козув. Еԍкӧ кущӧмкӧ бі-кӧ улыті му берԁӧԁыс ԏувіс ԁа сувтіс керка веԍтӧ ԉібӧ гу веԍтӧ, поԅіс ескыны. Коԇувыԁ-ӧԁ ӧԏі керкаԍаԋ јур веԍтын-кӧ вӧлі кажітчӧ, мукӧԁ Јерусаԉімса керкајасԍаԋ сіԇ-жӧ јур веԍтын кажітчас, ԁа і став Паԉеԍԏінаса карјасас јур

веԍтын-жӧ кажітчас. Сіԇкӧ улыті мувывті ԏувыԍ бі вајӧԁӧма јазычԋікјасӧс уна вежон чӧж, уна ԍурс верст сајԍаԋ. Сӧмын мыјла на-кынԇі мукӧԁ ԋекоԁ абу аԁԇылӧмаӧԍ тајӧ бісӧ? Јурбітӧм-мыԍԏі Іісуслы, — воԇӧ віԍтавԍӧ бібԉіјаын, — јазычԋікјас вӧтаԍӧмаӧԍ Іроԁӧс аԁԇӧԁлытӧг гортас мунны. Најӧ мунӧм-мыԍԏі аԋԃел уԍкӧԁчӧма вӧтӧн Ӧԍіплы, щӧктӧма пышјӧԁны кагасӧ ԁа мамсӧ сылыԍ Јегіпетӧ. „Олӧј-пӧ сен ме локтӧԇ. Таԍ Іроа кӧсјӧ став посԋі кагасӧ віавны! “ (ст. 12 — 13). „Јазычԋікјасыԁ Іроԁ орԁаԁ ез пыравны-ԁа, зев јона сіјӧ скӧрміс: Віпԉејемԍыс став кагасӧ кык арӧсӧԇ щӧктіс віавны“ (ст. 16). Іроԁӧс гіжӧны вывті ԉокӧн, но і вывті ԍуԍӧн, вежӧраӧн. Меԁ сіјӧ каԁын олыԍ рімԉанајас ошкӧны асыввывса гаԁајтчыԍјасӧс, ескӧны налы. Ме чајта, ԋекоԁлӧн најӧ віԍтавлӧм-ԍерԏі кі оз лыб кык арӧсӧԇ став кагасӧ віны. Іроԁ-пӧ віӧма. Віӧма: 1) кущӧмкӧ тӧԁтӧм пророклыԍ кывјассӧ аслас велӧԁчӧм тӧԁыԍ јӧзӧн вежӧралӧм-вӧсна, „коркӧ-пӧ Віпԉејемын чужас Крістос", 2) кущӧмкӧ асыввылыԍ воыԍ јӧз шуӧмла: „коԇув-ԍерԏі тӧԁмалім јуԃејса сарлыԍ чужӧмсо". Кӧԏ-ԋін ӧԏітӧг став рімԉанаыс олісны гаԁајтчӧм вылын, ме чајта, асланыс ыҗыԁалыԍлы ез-жӧ став чеԉаԃсӧ ԍетны віны, воԇсаԍісны-жӧ. Ԃерт еԍкӧ збыԉсӧ тащӧм ԃівӧыс ез вӧвлы; ԋекӧн ԋекущӧм олӧм-вылӧм-јылыԍ гіжӧԁын абу-ԋі. Закон божіјаԁ сӧмын велӧԁӧны. Ԍватӧј гіжӧԁ гіжыԍјас лӧԍӧԁлӧмаӧԍ віԍтјассӧ важ пророк віԍтјас-ԍерԏі, најӧ кывјас-ԍерԏі. Сіјӧ-жӧ Јевангеԉԉӧын (от Матвея гл. 2) нӧшта кыкыԍ вӧт тујԁӧ олӧмын: „Іроԁ кулӧм-мыԍԏі аԋԃел бара уԍкӧԁчіс вӧтӧн Ӧԍіплы, щӧктіс кагасӧ ԁа сылыԍ мамсӧ нуны Ізраіԉӧ: „Ӧні-пӧ кага віыԍјас сен куліны-

-ԋін“. Ӧсіп кывзіс аԋԃеллыс, петіс Јегіпетыԍ. Воісны Ізраіԉӧ". Мӧԁ вӧт-ԍерԏі Ӧԍіп муніс овны Назаретӧ. „Меԁ-пӧ лоас пророкјас віԍталӧм-ԍерԏі: шуԍыны понԁас Назарејӧн" (19 — 23). Быԁ ног Іісус-јылыԍ віԍтјассӧ тіԉԍӧмаӧԍ лӧԍӧԁны пророкјас віԍтавлӧм-ԍерԏі. Коԁі кыԇі кужӧма, ԍаммӧма, сіԇі і віԍтавлӧма. Јевангеԉԉӧын Маԏвеј гіжӧԁын вӧт-куԅа-жӧ лӧԍӧԁӧма Марја ԋіма нывлыԍ ԁук ԍватӧјԍаԋ ԍӧктӧмсӧ. Чуԋкыщаԍӧм бӧрас, гӧтраԍтӧԇыс-на јешщӧ, Ӧԍіп каԅалӧма Марјалыԍ нӧбаԍӧмсӧ „ԁук ԍватӧјԍаԋ". Нылӧс јанӧԁны жаԉ лоӧма сылы. Гӧтраԍӧм-мыԍԏіыс, гуԍӧԋікӧн кӧсјӧма ыстыны сіјӧс ас ԁінԍыс. Второзакоԋіјӧ ԋіга-ԍерԏі (гл. 22, ст. 11 — 21) Марјаӧс, омӧԉа олӧмыԍ, нывԁырјі нӧбаԍӧмыԍ, колӧ вӧлӧм ізјасӧн лыјлыны. (Со-ӧԁ кущӧм чорыԁа мыжалісны нылӧс кага вајӧмыԍ. Аԍныс еԍкӧ, ԁажӧ патріаркјасыс, уна бабаӧн віԇісны ԁа нӧшта слугајасыскӧԁ-на олісны). Вӧтӧн аԋԃел шуӧма Ӧԍіплы: „Ӧԍіп-пӧ, ен вӧтлы асԍыԁ гӧтыртӧ, Марјатӧ. Кагаыс сылӧн ԁук ԍватӧјлӧн". Ӧԍіп аԋԃел щектӧм-ԍерԏі вӧчӧма (гл. 1, ст. 18 — 20, 24). Став јевангеԉԉӧас Марја нӧбаԍӧм-јылыԍ тајӧ вӧт вылӧ ыстыԍӧны. Ӧԏі тајӧ вӧт-серԏі ескӧма Ӧсіп, гӧтырыслӧн-пӧ кагаыс лоӧма ԍватӧј ԁукԍаԋ, Кага ԁук ԍватӧјԍаԋ! Баԏтӧм кага! Ог тӧԁ, ӧніја каԁӧ кущӧмкӧ зев јеннога оласа верӧс (мужік) ескас оз Ӧԍіп-моз сещӧм кокԋіԁа аслас гӧтырлыԍ ԁук ԍватӧјԍаԋ ԍӧктӧмсӧ. Коԇув-серԏі гаԁајтчӧм, вӧт вежӧралыԍјас, вӧт вежӧралӧм, вӧт ԍерԏі олӧм, вӧтӧ уԍкӧԁчылӧм, — ставыс сіјӧ коԉӧма, ставыс кӧнкӧ пемыԁ пеԉӧсын тупԉаԍӧны, бакшаԍӧны. Војԁӧр јона велӧԁлім на-јылыԍ. Кущӧм збыԉыс, ԍӧлӧмсаԋ віԍтавлім велӧԁыԍыԁлы урӧктӧ. 4. Керԍӧм ԁа тунјаԍӧм.

I.

Ічӧтԁырјі ме унаыԍ кывлі ԍорԋі керԍыԍјас-јылыԍ. Јона щыкӧԁчыԍјасԍыԁ повлі. Чајтлі најӧс меԁ ԉок јӧзӧн мувылас. Быԁӧнлы, міԍа, најӧ сӧмын омӧԉ тор зіԉӧны вӧчны. Накӧԁ, міԍа, бура колӧ овны, віԁчыԍны скӧрмӧԁӧмыԍ. Он-кӧ-пӧ щыкӧԁчыԍтӧ кор пір вылӧ, ԉібӧ коран ԁа омӧԉҗыка пӧщујтан, ԉјбӧ мыјыԍкӧ скӧрмӧԁан сіјӧс — бур ен віԁчыԍ. Ічмоԋ гозјатӧ нуігӧн вӧвјасыс јӧјмасны: ырјаԋітчыны понԁасны, ԉібӧ біа ԋӧв-моз лебԅасны — путкыԉтасны најӧс ԁоԃԍыс. Овлывлӧ-пӧ, нем кежлӧ щыкӧԁчыԍыԁ щыкӧԁас ічмоԋтӧ: гуԍӧԋік сы вылӧ віԇӧԁӧмӧн „кывсӧ" шуас. Меԁ воԇԇа лунјасԍаԋыс понԁас зыԋгыны сіјӧ, омӧԉтчыны, рӧԃімеч (припадки) боԍтас, шеваӧн понԁас горзыны. Поптӧг ԁа щыкӧԁчыԍтӧг-пӧ оз поԅ гӧтраԍны-котраԍны. Кыкнаннысӧ-пӧ меԁ бур інас ԍојіг-јуігаԁ колӧ пукԍӧԁны. Попыԁ ескӧ щыкӧԁчыԍыԁлы, полӧ сыыԍ. Сылӧн-пӧ аслыс ԍама вын ем, ԃавӧлԍаԋ; — попыслӧн јенԍаԋ-ԁај. Јӧзыԁ кыкнанԍыс наыԍ полӧны, кыкнаннысӧ лептӧны, ыҗыԁӧ пуктоны. Щыкӧԁчыԍԍыԁ поп ԁорԍыԁ јонҗыка лоӧ повны. Ӧԁ вӧчас сіјӧ мыјкӧ, попыԁ веԍіг оз вермы мезԁыны. Вомԇалас-ӧ, кывтӧм пемӧсјасӧс-ӧ віԍмӧԁас, чінтас-ӧ мӧскыԁлыԍ јӧвтӧ, ԋоԋсӧ коԍтас-ӧ,

кіла-ӧ ԍетас, — кыԇі попыԁ отсалас мезԁыԍныс. Јен выныԁ сылӧн оз суԇсы ԃавӧл выныԁкӧԁ воԇсаԍны. Најӧ еԍкӧ тащӧм шог ԁырјіыԁ оз-ԋін і боԍтчывны отсаԍныс-ԁа: огӧ жӧ-пӧ-ӧԁ-ԋін вермӧј бурсӧ вӧчны-а. Вывті-ԋін омӧԉ кык щыкӧԁчыԍ-кӧ ӧтлааԍасны, ԁа нӧшта најӧ мӧԁа-мӧԁыскӧԁ оз лӧԍавны, зыкынӧԍ. Ӧԏі бӧрԍаыс вӧтлыԍан, — мӧԁыс лӧгалӧ. Ӧԏісӧ, пощујтан — мӧԁыс скӧрмӧ. Ӧԏіыс теԁ бур вӧчӧ, — мӧԁыс ставсӧ щыкӧԁӧ сылыԍ. Ԇік матӧ волан. Олан інын-кӧ щыкӧԁчыԍ щӧктӧм-ԍерԏі понԁасны омӧԉјас ԁурны, попјас воласны вӧтлыны најӧс. Вежа-вајасӧн, крестӧн локтасны; моԉібенјас ԍыласны, гӧгӧр резасны. Сӧмын-тај шоча вермылӧны вӧтлыныс-а. Понԁан-кӧ щыкӧԁчӧм-јылыԍ ԍорԋітны попкӧԁ, сіјӧ муԃерысла уна оз віԍтаԍ; ԃерт-пӧ міјан пыщкын уна на пемыԁыс, быԁторлы ескӧмыс, шуыштас. Емӧԍ-пӧ і ԉок јӧз. Вунӧԁӧмаӧԍ најӧ јентӧ, омӧԉкӧԁ тӧԁмаԍӧмаӧԍ, сыкӧԁ ӧтув олӧны. Вермасны, ԃерт, сещӧмјасыԁ ԉоктӧ вӧчны. Ԍватӧј гіжӧԁјасаԁ-тај со гіжԍӧ-жӧ тащӧм јӧз-јывԍыс. Ставыс асланым грек-куԅа. Јонҗыка колӧ вічкоаԁ ветлыны, јонҗыка јурбітны. Тӧнԇі сеԍԍа руга ӧктјгӧн коԉкјас ԋӧԏі абу ԍеталӧмаӧԍ. Выԉ ԋаԋ-пыԃԃі пӧԁӧм ԋаԋ ԍетӧмаӧԍ... Сіԇтӧ абу лӧԍыԁ. Поп-ԃактӧ ӧтԁортӧмыԍ јенмыԁ лӧгаԍӧ. Сеԍԍа омӧԉјасԍыԁ унҗыкыԍ колӧ „ԁа воскреԍԋет бог“ лыԃԃыны. Шоч попыс веԍкыԁа ԍорԋітӧ щыкӧԁчыԍ-јывԍыԁ. Аԍныс најӧ абу јӧјӧс. Щыкӧԁчыԍ-јывԍыԁ-кӧ веԍкыԁа віԍталасны, налы аслыныс щӧщ јӧзыс оз кутны ескыны. Ӧԁ ӧткоԃ налӧн уҗыс. Ӧтмоза кыкнанныс јӧзтӧ пӧрјӧԁлӧны. Сы-вӧсна попыԁ оз лыԍт щыкӧԁчыԍјасӧс аслыс ԍама вынтӧм јӧзӧн шуны, меԁ еԍкӧ і најӧс сіԇсӧ ԋекоԁ оз щу. (Попјасыԁ-ӧԁ аԍнысӧ торја вынаӧн-жӧ шуӧны "Јенԍаԋ-пӧ міјан выныс".) Мукӧԁ јӧзыс ԍорԋі вылас оз повны керӧмыԍ, оз ескыны сылы. Јортјассӧ-на јешщӧ віԁӧны сыыԍ — полӧмыԍ ԁа ескӧмыԍ. Аԍныс еԍкӧ олігас јој кӧч коԃӧԍ: быԁторјыԍ полӧны. Коркӧ ӧтчыԁ, ічӧтԁырјі-на јешщӧ, пыріс міјанӧ ветлыԍ-муныԍ манак. Мырԁӧн корӧ мілӧԍԏіна. Пӧчӧ мејам страԍт јона мустӧмтіс манакјастӧ, оз ԍет сылы ԋаԋ. Мӧԁыс кызмырԁӧн корӧ. Ме ԁӧзмі манак ԏеԋгӧмԍыԁ, вӧтлі сіјӧс. Сіјӧ скӧрміс, боԍтіс посвоԇыԍ ԁаԃ, зев скԍрыо пуктіс сіјӧс порог вомӧн, — „Ӧні-пӧ петӧ керкаԍыԁ!" Ме скӧр-јывԍыԁ котӧртӧмӧм ԅвіркԋіті четчышті ԁаԃ вомӧныԁ, кваԏіті сіјӧс, лепті манакыԁлы нырулас ԁај куті еԉтчыны, Пӧчӧ менам повԅіс, ӧлӧԁӧ менӧ: „Ԁугԁы, віԉыш поз!.. Пыр гортаԁ!.. Коԁ тӧԁӧ кущӧм тајӧ морт.“ Вӧлӧмкӧ сіјӧ щыкӧԁӧмыԍ повԅӧма. Ачыс ԍорԋі вылын ез ескыв налы, ез шуԍыв поліг-ԋі. Манаккӧԁ щӧԏітчӧм мыԍԏі ме вежԍі. Ԋӧԏі ег понԁы повны щыкӧԁӧмыԍ ԋі керӧмыԍ. Щыкӧԁчыԍыԁ-кӧ вӧлі понԁас повԅӧԁлыны, ме сылы воча ачым моԉітватӧ лыԃԃа: мыјкӧ сӧра-сӧра ԁај. Унаыԍ ме јанӧԁлывлі најӧс. Ок, меыԍ еԍкӧ бур і јеретԋік верміс лоны! Став щыкӧԁчыԍсӧ ԁа тӧԁыԍсӧ еԍкӧ панјі сы вылӧ-кӧ ԍетчі! Сӧмын зывӧк тајӧ тујӧԁыс мунны.

ІІ.

Коркӧ мем ԍурі ԋіга Казаԋ улын војујтӧм-јылыԍ. Кыкнанлаԁорԍаԋыс коԍаԍӧмаӧԍ шыјасӧн, ԁроԏікјасӧн, сабԉајасӧн. Вӧлӧмаӧԍ ԋін і кымынкӧ ружјӧјас, пушкајаԍ. Ӧруԃіјӧјаснаԁ коԍаԍӧмыԁ абу ԃівӧ: сіԇ быԏԏӧ і 26 колӧ. Најӧ-ӧԁ нӧшта керԍӧмӧн вермаԍӧмаӧԍ. Ӧтарас быԁ лун затреԋԋа (асја), ӧбӧԃԋа ԁа моԉібенјас ԍылӧмаӧԍ; јенјасӧн, зібјывспасјасӧн куԅ лун ветлӧԁлӧмаӧԍ коԍаԍан інӧԁ. Мӧԁарас магометана-тотарајас сіԇ-жӧ вӧчӧмаӧԍ. Унаыԍ, кар ԍтен вылӧ кајлӧмаӧԍ паԍкыԁ паԍкӧма тотара тӧԁыԍјас. Ԍылӧмаӧԍ сен најӧ горзӧмаӧԍ, ӧвтчӧмаӧԍ кіјаснас ԁа шув-шев паԍкӧмнас ысталӧмаӧԍ роч војска вылӧ тӧв, зер, лым. Тајӧ віԍтјассӧ важӧн манастырјасын гіжавлісны Војԁӧр-ӧԁ гіжыԍ јӧзыԁ сӧмын манакјас вӧліны. Віԍталыԍјасыс ԁа гіжыԍјасыс секі ескісны тотара тӧԁыԍ вынлы. Збыԉыԍ-пӧ најӧ ӧвтчӧмнас ԁа горзӧмнас міјан вылӧ тӧвтӧ ԁа лымтӧ ыстылісны. Тотарајас пыщкын-кӧ ӧнӧԇ-на ем віԍт Казаԋ боԍтӧм-јылыԍ, ме чајта, міјанлыԍ попјастӧ најӧ тӧԁыԍјасӧн-жӧ лыԃԃӧны. Кӧнкӧ віԍтавлӧны: роч щыкӧԁчыԍјасыс-пӧ паԍкыԁ зарԋіа паԍкӧмаӧԍ, кыщлалӧны кар гӧгӧрыс, кор-ԍурӧ кіјассӧ вылӧ лептӧмӧн моԉітвајас лыԃԃӧны, ԍылӧны, ваӧн резӧны. Зев уна јӧз накӧԁ щӧщ ветлӧԁлӧны, іԁолјассӧ асԍыныс новлӧԁлӧны. (Ӧԁ магометајанасыԁ Крістослы ескыԍ Јӧзтӧ јԁоллы кевмыԍ јӧзӧн шуӧны. Пӧв вылӧ рісујтӧм јенмыс на-ног — іԁол). Тӧԁыԍјас, щыкӧԁчыԍјас горзӧмла, ԍылӧмла, ваӧн којаԍӧмла тӧв лыблывліс, јі зерӧн зерліс. Он вӧлі вермы на вылӧ віԇӧԁны: чужӧмаԁ зерыс швачкӧ. Быԁ ԍікас вераа тунјас векыԍаԋыс венԅылісны мӧԁа-мӧԁыскӧԁ аслыс-ногӧн. Најӧ ԋӧтчыԁ ез ԁугԁывны ескыны уна пӧлӧс јенлы. Сӧмын ставныс асԍыныс јенсӧ меԁ јона ошкісны: „меԁ јоныс-пӧ, меԁ бурыс міјан. Мукӧԁыслӧн омӧԉік јен; міјан јен-ԁінын ԋемтор оз сулав." Коԁ-ԍурӧлыԍ јенсӧ нӧшта ԃавӧлӧн

на ԋімтасны-а. Овлывлӧ-пӧ: ӧԏі вераса тунјас асланыс моԉітваӧн, вашкӧԁӧмӧн вермылӧны мукӧԁ вераса тунјасӧс. Сӧмын-пӧ ывлавыв вынкӧԁ некоԁ на пыщкыԍ оз вермы венԍыны: муԏіыԁлӧн вывті ыҗыԁ выныс. Уна ԍікас вераа тунјас венԍӧны мӧԁа-мӧԁыскӧԁ вывті муԃера. Ԋекоԁ на пыщкыԍ оз шу јен-пӧ ӧԏі, ӧԏі вералы-пӧ сӧмын колӧ лоны мувылын. Најӧ сӧмын мӧԁ вераа јенсӧ омӧԉтӧны; асԍыныс ошкӧны, вылӧ пуктӧны, меԁ јонӧн, меԁ вынаӧн щӧктӧны лыԃԃыны. Меԁ гӧгӧрвоанаҗык лоӧ, со кыԇ поԅӧ тунјасыԁлыԍ керӧм-вӧчӧмсӧ віԍтавны; „віна јуӧмыԍ-пӧ, јортјас, ен ԁугԁӧј; віна јуӧмыԍ омӧԉыс абу; ԍӧмтӧ сы вылӧ ен жаԉітӧј. Сӧмын міјанлыԍ ԋӧбӧј: міјан вінаыс меԁ бур. Мукӧԁыслӧн омӧԉ. “ Тунјас оз мӧвпавны ԁугԁыны віна вӧчӧмыԍ. Сӧмын најӧ мырԍӧны, меԁ быԁӧн налыԍ вінасӧ ԋӧбасны.

ІІІ

Бібԉіја вывті-ԋін вылӧ лептӧ Вавілонса ԁа јегіпетса тунјасӧс. Соломон-јылыԍ шуӧма: ,,Соломон-пӧ меԁ вежӧра ԁа меԁ ԍуԍ став асыввывса ԁа Јегіпетса тӧлка јӧзԍыс" (третья книга царства, гл. 2. ст. 35). "Исходын" вежӧра јегіпԏана вын-јылыԍ сещӧм віԍтјас емӧԍ, шенԅыныԁ он вермы. Боԍтам кӧԏ тајӧс: Јен велӧԁӧма Мӧсејлы ԁа Ааронлы щӧктыны параонӧс леԇны ізраіԉанаӧс Јегіпет муыԍ, сетӧма налы вын вӧчны чуԃесајас, быԁсама, прітчасӧ (десять казней египетских).

Јен щӧктӧм-куԅа Мӧԍеј ԁа Аарон локтӧмаӧԍ параон орԁӧ. Аарон шыбытӧма асԍыс беԃсӧ, — лоӧма ԅмеј (гл. 7, ст. 10 ). Параон чукӧртӧма Јегіпетыԍ став тӧԁыԍ, велӧԁчӧм, гаԁајтыԍ јӧзсӧ. Најӧ шыбыталӧмаӧԍ беԃјаснысӧ, — ԅмејӧ-жӧ пӧрталӧмаӧԍ. Сӧмын Ааронлӧн јенмыс јонҗык: „Ааронлӧн беԃԃыс ԋылыштіс мукӧԁ беԃјассӧ." (11, 12). Мӧԁыԍ јен ыстӧ Мӧԍејӧс ԁа Ааронӧс параон ԁінӧ: ,,Петкӧԁлӧ-пӧ налы, мыј ме збыԉыԍ јен. Етіјӧ беԃнас кучкӧј јуас, — ваыс пӧрас вірӧ, черіјас кулӧны, ставыс сіԍмас, васӧ јуны оз понԁы шогмыны“ (ст. 17, 18). Мӧԍеј ԁа Аарон бара јен щӧктӧм-ԍерԏі вӧчісны. „Јујас понԁісны візувтны гырԁӧн, черіјас куліны, ставыс сіԍміс, јуны јегіпԏанајаслы ԋемтор лоі; Јегіпет му ојԁіс гырԁӧн" (20, 21). „Јегіпетса тӧԁыԍ-гаԁајтчыԍјас сіјӧ-жӧ вӧчісны асланыс вынӧн“ (22). Ог вермы вежӧравны кыԇ сіјӧ верміс лоны. Ӧԁ Јегіпетса муыс воԇынҗык-ԋін вӧлі ојԁӧма гырԁнас, кыԇ јешщӧ најӧ гырԁӧԍтісны сіјӧс. Ԁумыштан-ԁа, јона-жӧ бібԉіјааԁ јегіпетса тӧԁыԍ јӧзтӧ вылӧ лептылӧмаӧԍ. Мӧԁарӧ-кӧ, кыԇ он ошкы, оз поԅ ошкытӧгыс. Оԁ кущӧм кужыԍӧԍ ԁа вынаӧԍ вӧлӧмаӧԍ; ӧԏілаӧ беԃԃӧн кучкӧмӧн став васӧ гырԁӧ пӧртӧмаӧԍ! Којмӧԁыԍ јен ыстіс Мӧԍејӧс параон ԁінӧ. Мун-пӧ ԁај шу: „јен-пӧ щӧктіс тенӧ асԍыс јӧзсӧ леԇны. Он-кӧ-пӧ кывзы, — став муыԁ тенаԁ ԉагушаӧн тырас. Пырасны најӧ тенаԁ керкаӧ, уԅлан інаԁ, кајасны воԉпаԍ вылаԁ. — Тыртасны став јегіпетса јӧзыслыԍ керкасӧ: пачјасас пырасны, ԋаԋ шомӧсјасас; ас вылаԁ ԁај став јӧз вылаԁ кајасны" (гл. 3, ст. 1 — 4). 29 Сіԇі і лоӧма. „Аарон ԋужӧԁӧма кіјассӧ ва вылӧ, — петӧмаӧԍ ԉагушајас (жабајас), тыртӧмаӧԍ став мусӧ“ (6). Јегіпетса тӧԁыԍјаслӧн вын бара-на суԇԍіс: ,,најӧ жабајастӧ ваԍыс петкӧԁісны-жӧ.“ (7). Сіԇ-кӧ, мувылас ԉагушаыс кык-пӧв уна лоі, кык-пӧв ԍӧкыԁ лоі овны јӧзлы. Мыј керан, лоӧ ԏерпітны. Ԍӧкыԁ вылӧ нораԍны оз поԅ: ӧԁ кык вераса тунјас вынјаԍӧны. Воԇӧ јегіпетса тӧԁыԍјаслӧн вын ез понԁы суԇԍыны вермаԍны Мӧԍејкӧԁ ԁа Ааронкӧԁ. Јенмыԁ Мӧԍеј пыр щӧктӧма Ааронлы кучкыны беԃнас муӧ. „Став јӧзыс-пӧ, кывтӧм пемӧсыс, параоныс, слугајасыс, став керкаыс ԁа картаыс јегіпԏанајаслӧн тырасны ԃебјасӧн. Став јегіпетса лыаыс пӧрас ԃебјасӧ. Мӧԍеј ԁа Аарон кывзісны јенлыԍ. ,,Став лыаыс Јегіпетын ԃебјӧ „пӧрі". Буракӧ ,,Исход“ гіжыԍјасыс ӧніја пӧчӧ-коԃӧԍ кымын сӧмын вӧлӧмаӧԍ. Пӧчӧјасыԁ ӧні-на шуӧны: ,,пыщјасыԁ-пӧ ԁа ԃебјасыԁ муыԍ артмӧны." „Јегіпетса тӧԁыԍјасыԁ еԍкӧ зев-жӧ мырԍӧмаӧԍ ԃебјастӧ вӧчны-ԁа, — абу вермӧмаӧԍ: гуԍа выныс абу суԇԍӧма“ (16 — 18). ,,Налы-пӧ-ачыс јенмыс отсалӧма," шуӧмаӧԍ сеԍԍа параоныслы (19). Тајӧ кывјаснас јегіпетса тунјас јӧз воԇын асԍыныс јеннысӧ ԋімтӧмаӧԍ вынтӧмӧнҗык ізраіԉ јеныԍ. Шуныс шуӧмаӧԍ вынтӧмнас, каԅалӧмаӧԍ сылыԍ омӧԉлунсӧ, а ескыныс сылы абу ԁугԁӧмаӧԍ, абу јуԃеј вераас пырӧмаӧԍ. Кӧнкӧ шуӧны; ,,кӧԏ омӧԉік јен ԁа асланым." — Нӧшта Аарон ԁа Мӧсеј јен щӧктӧм-ԍерԏ шогјас ыстылісны Јегіпет вылӧ. Кыкыԍ параон јӧзсӧ жаԉітӧм-куԅа ез чукӧртлы асԍыс тӧԁыԍјассӧ. Гашкӧ-пӧ

најӧ вермасны-жӧ вӧчныс-ԁа, кык мынԁа шогыс лоӧ. Воԇӧсӧ бара венлаԍісны. Јен щӧктӧма Мӧԍејлы ԁа Ааронлы којыштны јенежлаԋ параон ԁа став јегіпетса јӧз ԍјнвоԇас соԇтыр пӧјім. „Став јӧзыс-пӧ, став кывтӧм пемӧсыс віԍмасны: орӧԍ лӧмӧԍԍасны.“ Мӧԍеј ԁа Аарон кывзӧмаӧԍ. Ставыс сіԇ лоӧма (8 — 10). Тајӧ віԍтјассӧ лыԃԃігӧн мем пыр тӧԁвылӧ уԍӧ манаккӧԁ щӧԏітчӧм. Ок, еԍкӧ, міԍа, ме-кӧ вӧлі параон местаас, петкӧԁлі еԍкӧ гаж! Кущӧм-нӧ сіјӧ параон вӧлӧма? Ме-кӧ вӧлі параон, ԋјнӧм вылӧ ас ԍін воԇын ег леԇ кык тӧԁтӧм мортлы пӧјімӧн којаԍны. Јегіпетса тӧԁыԍјаслӧн ӧні абу тырмӧма гуԍа выныс воԇсаԍны Ааронкӧԁ ԁа Мӧԍејкӧԁ. Најӧ аԍныс лӧмӧԍԍӧмаӧԍ (11). Віст лӧԍӧԁыԍ-ногыс јегіпетса тӧԁыԍјасыԁ сӧмын лӧмӧԍԍӧм-вӧснаыс абу вермӧмаӧԍ лӧмӧԍтны мукӧԁсӧ, лӧмыс торкӧма. Лаԁнӧ Мӧԍејыԁ воԇҗык уԃітіс лӧмӧԍтны јегіпетса тӧԁыԍјастӧ, еԍкӧ аԍсӧ лӧмӧԍтісны најӧ. Та бӧрын параоныԁ ԋӧтчыԁ-ԋін ез щӧктыв венԅыны аслас тӧԁыԍјаслы мукӧԁ вераса тӧԁыԍјаскӧԁ. 5. Тунјас, попјас, вічкајас. Шенԅыны он вермы бібԉјја гіжыԍјас вылӧ. Најӧ ԇік-жӧ тунјасыс-моз ескӧны јегіпетса гаԁајтчыԍ, тӧԁыԍ вын вылӧ. Сӧмын-пӧ сіјӧ выныс налӧн ічӧт-җык міјан, тунјас вын ԁорыԍ. Каԁ став јӧзыслы четчыштны ԁаԃ вомӧн! Ԋемтор манакјас повԅӧԁчӧм вылӧ віԇӧԁны!

I.

Крістос вера лӧԍӧԁӧм-мыԍԏі Іісуслы јурбітыԍјас костын ԁа важ поп-ԃак костын лыбіс венԍӧм. Поп-ԃак повԅісны јона Крістос вера паԍкалӧмыԍ. Важӧн пеԉтӧммӧм, јӧјмӧм, ԋемӧјӧ пӧрӧм чајтлісны омӧԉԍаԋ, омӧԉыс-пӧ морт пыщкас пырӧ. Ӧні-на пемыԁ јӧз чајтоны верміг бурԁӧԁны тащӧм віԍыԍ јӧзсӧ моԉітвајасӧн, пывԍӧԁчӧмӧн, пӧԉаԍӧмӧн, вежа ваӧн пызјыԍӧмӧн. Сек-пӧ омӧԉыс бӧр петас морт пыщԍыс. Вежа ваԍыԁ-пӧ меԁ јона сіјӧ полӧ. Јевангеԉԉӧын емӧԍ-жӧ віԍтјас морт пыщса омӧԉкӧԁ вермаԍӧм-јылыԍ. "Унаыԍ-пӧ сіјӧс (јӧјӧс) кӧртавлісны кӧрт чепјасӧн. Ԋекыԇ ез вермыны лӧԋӧԁны. Чепјассӧ жугӧԁліс) “ (Ев. от Марка гл. 5, ст. 4). Іісусыс ачыс, омӧԉјассӧ морт пыщԍыс, вӧтлытӧԇ ԍорԋітлывлӧма накӧԁ, артаԍлӧма (Матвей, гл. 8, ст. 28 да сл. Марк гл. 5, ст. 1 да сл: Лука гл. 8, ст. 27 да сл.). Ӧԏі віԍтын морт пыщса омӧԉјасыс (Мат- 32 веј-ԍерԏі кык віԍыԍын) кевмыԍӧмаӧԍ Іісуслы коԉӧԁны најӧс сіјӧ муӧ. Мӧԁлаын на-јылыԍ-жӧ шуӧма: "Сӧмын-пӧ“ җуҗыԁ гуранӧ ен вӧтлы міјанӧс. “ Мыјлакӧ Іісусыс щӧктӧма налы порԍ чукӧрӧ пырны. На-вӧсна сеԍԍа кык ԍурс порԍ шыбытчӧмаӧԍ җуҗыԁ інԍаԋ тыӧ. Ставныс вӧјӧмаӧԍ. Важ поп-ԃак: первоԍвјашщеԋԋікјас, кԋіжԋікјас, паріԍејјас ԍіннас ез вермыны аԁԇыны Іісусӧс. Но сіјӧ вынӧ вӧтлыны омӧԉјасӧс віԍыԍ јӧз пыщкыԍ зев ескісны." Іісус пыщкас-пӧ меԁ ыҗыԁ ԃавӧлыс пукалӧ. Сіјӧ вынӧн вермӧ вӧтлавны посԋі бесјасӧс мукӧԁ јӧз пыщкыԍ. “ (Марк, гл. 3, ст. 22; Матвей, гл. 12, ст. 24). Іісус та вылӧ воча шуӧма: „Сіԇ-кӧ-інӧ ԃавӧлјас костас војна мунӧ: мӧԁа-мӧԁсӧ вӧтлалӧны најӧ. Ԁырҗык-кӧ понԁасны таԇ овны, регыԁ помаԍасны.“ Іісуслы јурбітыԍјас шулӧмаӧԍ: „Іісусыԁ-пӧ еԍкӧ вӧтлавліс-ԋін омӧԉјастӧ јӧз пыщԍыԁ, ԁа-ӧԁ веԍіг коԁ-сурӧ сіјӧ ԋімӧн вермылісны вӧтлыны најӧс. “ (Марк, гл. 9, ст. 38; Лука гл. 9, ст. 49.). Сӧмын Іісус ԋімнас вӧтлыԍјасыс мукӧԁ-ԁырјіыс аԍныс матӧ волӧмаӧԍ. Ӧтчыԁ јуԃејскӧј первоԍвјашщеԋԋік Скевалӧн ԍіԅім пі мӧԁӧԁчӧмаӧԍ нажӧвітчыны керӧм, тӧԁӧмӧн. Ӧтчыԁ ӧԏі јӧј морт пыщкыԍ вӧлӧм вӧтлӧны омӧԉӧс. „Павел віԍтавлан Іісус ԋімӧн-пӧ щӧктам „теԁ“ петны тајӧ мсртыԍ!" шуӧмаӧԍ најӧ јӧј мортлы. „Іісусӧс-пӧ тӧԁа, Павел-јылыԍ кывлі; те коԁі"? — воча јуалӧма налыԍ морт пыщса омӧԉ. Сеԍԍа јӧј мортыԁ уԍкӧԁчӧма омӧԉ вӧтлыԍјас вылаԁ, лӧԍыԁа пуркӧԍітӧма ставнысӧ. Ӧԁва петан тујсӧ керкаԍыс аԁԇӧмаӧԍ најӧ. Паԍтӧгныс лоӧма пышјыны.“ Деяния апост., гл. 19, ст. 13 — 16.). Тајӧ

віԍтыс, ме чајта, ԃерт сӧмын мукӧԁӧс повԅӧԁны гіжӧма, меԁ јӧз ԋімӧн оз кутны нажӧвітчыны. Іісуслы ескыԍ јӧз шулісны јӧј јӧзӧс омӧԉ отсӧгӧн верміг чуԃесајас вӧчны ԁај воԇӧ вылӧ віԍтавны омӧԉ-јылыԍ (Деяния апост., гл. 16, ст. 16 — 19.) „Најӧ-пӧ-ӧԁ ставсӧ аԁԇӧны, тӧԁӧны Іісусӧс." (Марк, гл. 1, ст. 23 — 26, 34.). Омӧԉјасыԁ мортыԍ петігӧн горзылӧмаӧԍ! “Те-пӧ Крістос, јен-пі.“ Крістосыс ӧлӧԁӧма најӧԍ аԍсӧ Крістосӧн ԋімтӧмыԍ. (Лука, гл. 4, ст. 41). Тӧԁӧмыԍ, омӧԉјасыс ез ас вомнас горзывны, віԍыԍ вомнас. Ԃавӧлыԁ-ӧԁ јен-жӧ, сӧмын ԉок. Выныс сылӧн бур јен ԁорыԍ ещаҗык, сы-вӧсна оз вермы сіјӧ быԁтор аԁԇыны; оз быԁтор тӧԁ.

II

Ӧԏі вераа тунјас ез зіԉны бырӧԁны мӧԁ вераа тунјасӧс, сӧмын омӧԉтісны најӧс. Сы-вӧсна најӧ мӧԁа-мӧԁыскӧԁ пыр пурԍісны. Первоԍвашщеԋԋікјаԍ, паріԍејјас, кԋіжԋікјас ԍінмӧн ез вермыны віԇӧԁны Іісус вылӧ ԁа сіјӧ велӧԁчыԍјас вылӧ. Іісус ԋӧԏі ез жаԉіт паріԍејјассӧ. Сіјӧ оліс гӧԉ јӧз ԁор. Накӧԁ ԍорԋітігӧн інԁавліс важ поп-ԃак горшлун-вылӧ, пӧрјаԍӧм-вылӧ, озырјаскӧԁ ӧтув олӧм-вылӧ. Лыԃԃыны понԁан віԍтјассӧ-ԁа, быԏԏӧ ӧніја поп-ԃак-јылыԍ віԍтавлӧма. Шуіс Іісус: „Мӧԍеј местаӧ-пӧ пукԍісны кԋіжԋікјас, паріԍејјас. Вӧчӧны најӧ уҗсӧ сӧмын јӧзԍаԋ ошкӧм кывзӧм-куԅа. Паԍкӧԁӧны, ыҗԁӧԁӧны асԍыныс олан іннысӧ, бурҗык, ԁона паԍкӧм лӧԍӧԁӧны. Раԃејтӧны пірјас вылын, собраԋԋӧјас вылын ыҗыԁавны. Јӧзыслы щӧктӧны аԍнысӧ „велӧԁыԍјасӧн" ԋімтыны..."

„Бур оз ло тіјанлы, кԋіжԋікјас ԁа паріԍејјас, ԁӧвајаслыԍ меԁ бӧрја ԋаԋторсӧ мырԃԃалӧмыԍ, јӧз ԍінвоԇын ԁыр јурбітӧмыԍ!.. Јурбітаԁ сӧмын јӧзԍаԋ, асланыԁ ԍӧлӧмныԁ кын. Бур оз ло тіјанлы, кԋіжԋікјас ԁа паріԍејјас, пророкјаслы гробԋіча вӧчӧмыԍ, гректӧм ловјаслыԍ крестјассӧ мічмӧԁӧмыԍ! Аԍныԁ-жӧ шуанныԁ: „Мі-кӧ-пӧ еԍкӧ вӧлім сіјӧ пророкјас-ԁырјіыс, егӧ леԇӧј баԏјаснымлы віавны најӧс." Ті он соԍԍӧј віԍтаԍны пророк віалыԍ чеԉаԃӧн. Аԍныԃ сіјӧ-жӧ зіԉаԁ вӧчны. Ԅмејјас ті, ԋіԇувјас! Кыԇ понԁаԁ мезԁыԍны аԁыԍ? Ыста ме тіјан ԁінӧ асԍым пророкјасӧс, тӧԁыԍ јӧзӧс. Ті најӧс віалаԁ, тувјавлаԁ крест вылӧ, нӧјтаԁ уна јӧз-ԁырјі, вӧтлавны понԁаԁ ӧԏі карыԍ мӧԁӧ“ (Матвей, гл. 23; Марк, гл. 12, ст. 38 — 39.). Ԇік быԏԏӧ тајӧ ӧніја поп-ԃак-јылыԍ гіжӧма. Најӧ ԋімтӧны аԍнысӧ православнӧј кріԍԏіанаӧн. Еԍкӧ кымын мортӧс отсалісны ԏурмаӧ ԍујны, кымынӧс на-вӧсна вісны. Некыԇ оз леԇны кыпӧԁны меԁ воԇԇа велӧԁӧмсӧ Крістос вераыслыԍ. Іісус поп-ԃаклыԍ ыҗыԁ нажӧтканысӧ бырӧԁаліс. Гырыԍ праԅԋікјасӧ Јерусаԉімын вӧвлі јарманга. Вузаԍыԍјас, ԍӧмӧн вежлаԍыԍјас јона гӧсԋечавлісны тунјасӧс вічко ԁінын, вічкоын вузаԍны леԇӧмыԍ. Јерусаԉімса вічко ԇік лавка-коԃ вӧлі. Уна барыш сеԍ куԉісны вічко служіԏеԉјасыс. „Іісус пыріс јерусаԉім вічкоӧ. Мӧсјас, ыжјас, гуԉујас сен вузавлӧны. Ԍӧмӧн вежлаԍыԍ уна пукалӧ. Іісус гезјыԍ, вӧчіс пԉеԏ ставнысӧ вӧтліс вічкоыԍ. Ԍӧмӧн вежлаԍыԍјаслыԍ ԍӧмсӧ ԍавкԋітіс-кіԍтіс. "Менам баԏлӧн-пӧ керкаыс абу вузаԍан ін“ (Іоанн, гл. 2. ст. 13 — 16; Лука, гл. 19, ст. 45 — 46). Лукалӧн мӧԁ-ног помаԍӧ тајӧ віԍтыс: .„Менам-пӧ керкаыс јурбітны-вылӧ

лӧԍӧԁӧма, а ті рӧзбӧјԋікјаслы олан ін-вылӧ ԍетӧмныԁ." (Марклӧн сіԇжӧ, г. 11, ст. 15-17.) Марклӧн јевангеԉԉӧас вузаԍыԍјасӧс вічкоыԍ вӧтлӧм-мыԍԏі со мыј віԍтавԍӧ: „Кԋіжԋікјас ԁа первоԍвјашщеԋԋікјас, мыјӧн кывлісны та-јылыԍ, понԁісны корԍны віны Іісусӧс. Најӧ полісны сыыԍ: јӧзыс јона сы бӧрԍа вӧтлыԍіс, кывзіс сылыԍ велӧԁӧмсӧ шенԅіс сы вылӧ". (гл. 11, ст. 18, Лукалӧн, гл. 19 ст. 47--48). Іісус велӧԁӧм-вӧсна-кӧ еԍкӧ попјаслӧн нажӧткаыс ез чін, најӧ ԋемторјыԍ ез крукаԍны сы ԁінӧ. Ез-ӧԁ сы-каԁын еща туныс вӧв мувылас, ԋекоԁӧс-тај сы-кынԇі ез кӧсјывны віны. Јона мустӧм вӧлі налы Іісус-лӧн велӧԁӧмыс, нажӧтканысӧ бырӧԁӧм-вӧсна. „Он-кӧ-пӧ ві, он мын таыԍ!“

III

Ԋоԉнан јевангеԉԉӧас гіжӧма, кыԇі секԍа поп-ԃак каԏԏыԍӧмаӧыс Крістос вылӧ, куԅаӧн віӧԁӧмаӧԍ сіјӧс. Јевангеԉԉӧ-ԍерԏі Іісусыс ставсӧ воԇвыв тӧԁіс, кымынкӧ тӧлыԍ војԁӧр віјтӧԇыс віԍтавліс аслас велӧԁчыԍјаслы: "Регыԁ-пӧ менӧ мучітны понԁасны. Первоԍвјашщеԋԋікјас, кԋіжԋікјас-вӧсна віасны менӧ“. (Марк, гл. 8, ст, 31). Поԉіԏікан-моз віԍтавліс јӧзлы, мыј вермас лоны выԉ-нога олӧм нуӧԁны боԍтчігӧн. Іісуслӧн кывјасыс: „Путкыԉта тајӧ вічкосӧ, кујім лунӧн выԉӧс лӧԍӧԁа," віԍталӧм воԇыԍ вічко путкыԉтчӧм-јылыԍ, вічкоыԍ вузаԍыԍјасӧс вӧтлӧм, — ставыс тајӧ термӧԁліс попјасӧс ӧԁјӧнҗык помавны тіԉԍӧм-песԍӧм Іісус-понԁа. Кымынкӧ лун војԁӧр паскаӧԇ первоԍвјашщеԋԋікјас, паріԍејјас чукӧртчылісны ӧԏілаӧ тӧлкујтны Іісус-јылыԍ. „Мыј-пӧ сыкӧԁ вӧчамӧ?“ Первоԍвјашщеԋ-

ԋік Каіапа шыаԍіс віны сіјӧс. Воча муныԍ сылы ԋекоԁ ез ло. „Тајӧ лунԍаԋ шуісны віны сіјӧс". (Иоанн, гл. 11, ст. 47 — 53). Важӧн еԍкӧ најӧ віісны Іісустӧ, ԁа Јевангеԉԉӧ-ԍерԏіыс, јуԃејјасыԍ полӧмаӧԍ. Кык лун војԁӧр паскаӧԇ локтӧма первоԍвјашщеԋԋікјас ԁінӧ Јуԁа Іскаріот вӧзјыԍны отсавны боԍтны налы Іісусӧс. Первоԍвјашщеԋԋікјас ԋімкоԃысла кӧсјыԍӧмаӧԍ сылы отсаԍӧмԍыс езыԍ ԍӧм. (Марк. гл. 14, ст. 10-11). Ӧніја первоԍвјашщеԋԋікјас еԍкӧ сіԇ-жӧ вӧчісны, ԁај вӧчӧны. Сӧвет влаԍтыԁ-тај мырԃԃіс налыԍ грабітӧм ембурсӧ гӧԉ јӧзлы, мыјсӧ најӧ ез керны, кымыныԍ уԍӧԁісны јӧзтӧ Сӧвет влаԍт вылӧ. Јевангеԉԉӧјас-ԍерԏі Іісусӧс арестујтӧмаӧԍ поп-ԃакӧн ыстӧм јӧз. ,,Локтіс Јуԁа уна јӧзӧн, мечјасӧн, мајӧгјасӧн. Јӧзсӧ ыстісны кԋіжԋікјас, первоԍвјашщеԋԋікјас, старејшінајас." (Марк, гл. ст. 14, 43; Матвей, гл. 26, ст. 47; Иоанн, гл. 18, ст. 3; Лука гл. 22, ст. 50, 52 — 54). Меԁвоԇԇа суԃітыԍјасыс Іісусӧс вӧліны первоԍвјашщеԋԋікјас, кԋіжԋікјас, старшінајас. Чӧвтӧм первоԍвјашщеԋԋік Анна ԁа первоԍвјашщеԋԋік Каіапа став вынсӧ пуктісны суԁ вылас, меԁ Іісусӧс суԃітасны віны. Рімскӧј імператорлӧн чіновԋікыс Пілат воԇсаԍіс-жӧ еԍкӧ накӧԁ-ԁа, ез вермы венны. Іуԃејскӧј поп-ԃаклы ԁа озыр јӧзлы вывті-ԋін вӧлі колӧ Іісуслӧн кулӧмыԁ. Ӧԁ јӧзыс сіјӧс вылӧҗык понԁісны пуктыны наыԍ, вӧтлыԍісны сы бӧрԍа. Гӧԉ јӧзсӧ кыпӧԁіс венԍыны озырјаскӧԁ. Міјан сарјас-ԁырјі-кӧ еԍкӧ коԁкӧ чукӧртчӧм інын (собраԋԋӧјас) ԍорԋітіс Іісус-моз озыра-гӧԉа олӧм-јылыԍ, кыпӧԁіс гӧԉ јӧзӧс мезԁыԍны озыр кіпоԁулыԍ, — пыр-жӧ сіјӧс нуісны ԏурмаӧ ԉібӧ ыстісны катар-

гаӧ. Кріԍԏіанскӧј попјас, первоԍвјашщеԋԋікјас јӧзсӧ грекӧ вӧјӧмыԍ віԇӧм-куԅа первој еԍкӧ горӧԁісны: „Ӧԁјӧнҗык арестујтӧј тајӧ ԉок мортсӧ."

IV

„Іісуслы ескӧм паԍкалі. Велӧԁчыԍјас ӧтарӧ соԁісны. Уна поп-ԃак ԋебԅіс: понԁісны овны Крістос велӧԁӧм-ԍерԏі, „Деяния апост., гл. 6, ст. 7.). Іісуслы ескыԍјасӧс Іісуссӧ-моз-жӧ ԇескӧԁісны. Кԋіжԋікјас аркіԃјакӧн Ԍтепанкӧԁ ԁыр венԅісны ескӧм-јылыԍ. Верміс-ӧԁ најӧс ԃакӧныԁ. Сеԍԍа старејшінајас ԁа кԋіжԋікјас нуӧԁісны Ԍтепанӧс Ԍіԋеԁріонӧ. Сен сіјӧс мыжалісны суԃԃајас воԇын со мыјыԍ: „Тајӧ мортыԍ-пӧ віԍтавлӧ јӧзлы, мыј Іісус путкыԉтас тајӧ местасӧ, вежас Мӧԍејӧн лӧԍӧԁӧм моԁајас“ (ст. 9, 1-2, 14). Ԍтепанӧс лыјлісны ізјасӧн (гл. 7, ст. 5В — 60). Первоԍвјашщеԋԋікјас, старејшінајас став выннысӧ пуктісны апостол Павелӧс віны. Морт ԋеԉамыныԍ уна отсаԍыԍ ԍурі налы. „Најӧ јуны ԋі ԍојны ез кӧсјыԍны апостолӧс віјтоԇ" (гл. 23, ст.12 и сл.). Первоԍвјашщеԋԋікјаскӧԁ ӧтувтчісны став озыр јуԃејыс(гл. 25, ст. 2). Апостол Павелӧс арестујтісны, ԍујісны ԏурмаӧ уна тӧлыԍ-кежлӧ. Апостол Павелыԁ рімса гражԁаԋінӧн шуԍіс, ԁа сы-понԁа омӧԉсӧ сыкӧԁ ез лыԍтны вӧчны. Олӧм омӧԉтчіс. Іуԃејса поп-ԃаккӧԁ ӧтувтчісны став барыш куԉыԍыс јазычԋік вераыԍ. Налыԍ венԍӧмсӧ гіжӧма ԃејаԋіјӧ апостоловын. „Ӧтчыԁ апостол Павел аслас велӧԁчыԍјаскӧԁ мунӧ кевмыԍан керкаӧ. Паныԁаԍіс налы шеваа баба. Сіјӧ слугаалӧма кущӧмкӧ госпоԁа орԁын. Віԇӧмаӧԍ најӧ віԍыԍсӧ нажӧвітчӧм-куԅа: шеваыс вӧлӧм воԇӧ вылӧ віԍтавлӧ, віԍтавлӧмыԍ кӧԅајоваыс ԁон боԍтӧмаӧԍ. Шеваа баба вӧтчіс Павел бӧрԍа, горзӧ: „Тајӧ јен слугајас, тујԁӧны міјанӧс мезԁыԍны." Уна лун горзіс таԇі шеваа баба. Павел ԁӧзміс, јен ԋімӧн вӧтліс омӧԉтӧ баба пыщԍыԁ. Госпоԁаыԁ каԅалісны шева горзытӧмтӧ, Павелӧс ԁа Ԍілаӧс нуісны начаԉԋік орԁас. „Тајӧјас-пӧ јуԃејјас. Асланыс велӧԁӧмӧн шыԅӧԁӧны міјанлыԍ карнымӧс, выԉ моԁа лӧԍӧԁлӧны." Пӧртчісны Павеллыԍ ԁа Ԍілалыԍ паԍкӧмсӧ, щӧктісны нӧјтны беԃјасӧн. Сеԍԍа ԍујісны ԏурмаӧ, јона віԇны щӧктісны стӧрӧжлы. Стӧрӧж ԍујіс најӧс пыԁі ԏурмаас, кокјаснысӧ ԁоріс колоԁаӧн" (гл. 16, ст. 16 — 24). „Јен уна чуԃеса вӧчӧма Павел-пыр. Віԍыԍ вылӧ-кӧ-пӧ пуктан вӧлі сылыԍ чышјансӧ, ԉібӧ вӧԋсӧ, — віԍыԍыԁ бурԁас, пыщԍыс омӧԉыс петас“ (гл. 19, ст. 11 — 12). Јуԃејса тӧԁыԍјас щӧщ понԁісны Іісус ԋімӧн омӧԉјастӧ вӧтлавны. Сӧмын сы-вӧсна мукӧԁ-ԁырјіыс аԍныс пікӧ волісны (стр.). Јуԃеј ԁа рімԉана пыщкыԍ уна гаԁајтчыԍ асланыс вермытӧм венԅӧмысла выԉ вераа тунјаскӧԁ сотісны асԍыныс ԋігајаснысӧ јӧз ԍін воԇын. Ветымын ԍурс ԁракма ԁон сотӧмаӧԍ (19). Мукӧԁ ез сещӧм кокԋіԁа еновтчыны асланыс нажӧткаыԍ. Ӧԏі вічко зӧлӧԏітыԍ — Мітреј ԋіма морт, кутчысӧма зӧлӧԏітны Арԏеміԁа вічко. Сы-пыр јона нажӧвітчылӧмаӧԍ рісујтчыԍјас. Мітреј чукӧртӧма најӧс, шуӧма: „Јортјасӧј-пӧ, јон нажӧтканым міјан вермас ісковтны. Јепесыԍ ԁа Аԍіјаыԍ уна јӧзӧс-ԋін Павелыԁ аслас велӧԁӧмӧн щыкӧԁӧма: „Тіјан јенјасыԁ-пӧ абу јенјас. Аԍныс најӧ морт кіӧн вӧчӧм торјас." Јӧзыԁ ескӧны Павеллы, кывзӧны сылыԍ. Локтас-кӧ татчӧ, — Арԏеміԁаыԁлыԍ вічкосӧ ԋінӧмӧ пуктас. Јӧзыԁ еновтчасны сыыԍ. Нажӧткаыԁ міјан бырӧ. Кыԇ сеԍԍа понԁам овны? Кынӧмпӧтнымӧс вічкојассӧ мічмӧԁӧмыԍ і перјылім-а. „Рісујтчыԍјас щӧщ повԅісны Павелыԍ, понԁісны горзыны: „Јепесса Арԏеміԁа меԁ ыҗыԁ!“ (24 — 28). Тајӧ віԍтыс ӧніја олӧмлаԋ-ԋін мунӧ. Воԇӧ віԍтјасыс ԇік ӧніја віԍтјас быԏԏӧ. Сӧмын Сӧвет правіԏеԉствокӧԁ воԇсаԍігӧн поп-ԃак ез горзыны: "Јепесса Арԏеміԁа меԁ ыҗыԁ!" Кар шыԅіс. Рісујтчыԍјас, уҗалыԍјас Мітрејлӧн кутісны кык јортӧс Павеллыԍ: Гоԉіјӧс ԁа Арістаркӧс, нуісны ,,зреԉішще“ вылӧ (29). Ез, ԃерт, ,,зреԉішще“ віԇӧԁӧм-понԁа боԍтны најӧс — нӧјтны кӧсјісны. Павелыс щӧщ мӧԁӧԁчӧма „зреԉішще“ вылӧ. Велӧԁчыԍјасыс ԁыр сіјӧс кутӧмаӧԍ, оз вӧлӧм леԇны мунны. Веԍіг Аԍіјаса начаԉԋікјасыс, Павелыслӧн јортјасыс, абу щӧктӧмаӧԍ сылы петкӧԁчывны сен." (29, 30). Мыјӧн јӧзыԁ аԁԇӧмаӧԍ Павелӧс, час кык кымын ԉок гӧлӧсӧн горзӧмаӧԍ: „Јепесса Арԏеміԁа меԁ ыҗыԁ!“ (34). Ԋеважӧн Мӧскуаса Кремԉ ԁінын ԁа Піԏірса Ӧԉӧксан-Ԋевскӧј манастыр ԁінын тащӧм-жӧ вӧлі. Рімса јуралыԍјас вермісны таԍ Павелӧс мезԁыны. Сӧмын Аԍіјетсјас ез еновтны сіјӧс. Павел ԁыр-мыԍԏі локтіс Јерусаԉімӧ. ,,Бара јӧз шыԅіс. Павелӧс боԍтісны вічкоыԍ, петкӧԁісны віны. Тыԍаченачаԉԋік салԁатјаскӧԁ, сотԋікјаскӧԁ ускӧԁчіс јӧз пыщкӧ, мырԃԃіс Павелӧс, щӧктіс ԁорны кык чепӧн... Поскӧԁ кајігӧн, уна јӧз-вӧсна, салԁатјас кі вылас Павелӧс катӧԁісны. Јӧз ԁугԁывтӧг горзісны; "Віны колӧ тајӧс, віны!“ (27, 30 — 33, 35, 36).

Быԁ вераса вічко служіԏеԉ уна тор пыԃԃі оз пукты, уна тор вылӧ віԇӧԁӧ чуԋ пырыс. Сӧмын барыш візувтан інсӧ сылыԍ ен торк, сеԍԍа ԋінӧм. Барыш воан тујтӧ тупкӧмыԁ јона сылы мустӧм. Нажӧтка чінӧмсӧ-кӧ каԅалас сіјӧ, — мат! Вермаԍны поп-ԃаккӧԁ вывті ԍӧкыԁ. На-коԃ ԍуԍ јӧз нажӧтка вӧсна вермаԍыԍ ԋекоԁ абу. Став јанԇімыс, став бурыс вунлӧ налӧн секі. Ылӧԁлӧны, пӧрјавлӧны јӧзтӧ, пестӧны најӧс бунтујтчыны, налыԍ нажӧтка мырԃԃыԍјаскӧԁ вермаԍны. Гуԍӧн пурыԍ пон-коԃӧԍ најӧ! 6. Јорӧм.

Маркс гіжӧма: вічко-пӧ оз мыжԁы, ԁас велӧԁӧм торјыԍ-кӧ ӧкмыссӧ вунӧԁан, он кывзы. Чінтан-кӧ-пӧ вічколыԍ ӧԏі ԁасӧԁ јукӧн ԁокоԁсӧ — сіјӧс вічко ԋекор оз прӧԍԏіт. Важыԍаԋ-ԋін быԁ ԍікас вераса тунјас ԉеԍԏітчылӧмаӧԍ чіна-влаԍта озыр јӧз воԇын, овлӧмаӧԍ накӧԁ ӧтув, віԇӧмаӧԍ најӧс гӧԉ јӧзыԍ. Важыԍаԋ отсавлӧмаӧԍ најӧ ещаҗык јӧзыслы нарԏітны унҗыксӧ. Важыԍаԋ поп-ԃак вӧліны куԅ паԍкӧма жанԁарјас, ӧтув олісны лӧз муԋԃіра жанԁарјаскӧԁ. Поԉітса жанԁарјас озыр вылӧ воыԍ морттӧ сіԍтылісны ԏурмаын, җагӧԁавлісны, віавлісны. Вічко жанԁарјас, сіԇ-ԋін ԇескӧԁӧм, нарԏітӧм јӧзлыԍ, віалісны ловнысӧ: асланыс кывјасӧн: ӧтарӧ велӧԁісны кывзыны нарԏітчыԍјаслыԍ, овны накӧԁ бура, воԇсаԍтӧг, уҗавны налы-вылӧ. Важыԍаԋ міјан вічко ԁорјыліс і оліс сы ԁор, коԁі нажӧтканас сыкӧԁ јукԍіс. Меԁ војԁӧр сещӧм олан-ногсӧ петкӧԁліс Мӧскуаса вічко: меԁаԍіс прікашщікавны тотара канлы (сарлы), чукӧртны налы вот роч јӧзлыԍ. Чукӧртӧм вотсӧ ез ставсӧ ԍетлыны тотарајаслы, уна аслыныс коԉлісны. „Став влаԍтыс-пӧ јенԍаԋ. Ԋекущӧм влаԍт јен лӧԍӧԁтӧг оз вермы лоны“. Сіԇкӧ, кріԍԏіана јен ԍетӧма влаԍт магометана канлы озырмӧԁны кріԍԏіана тунјасӧс. Кущӧм влаԍт озырмӧԁӧ попјасӧс, сіјӧ влаԍт ј јенԍаԋ.

Важыԍаԋ-ԋін вічко вӧлі вузаԍан інӧн. Іісус пԉеԏӧн вӧтлыліс вічкоыԍ вузаԍыԍјасӧс. Сіјӧ вузаԍыԍјас-кӧ еԍкӧ ӧні ловԅыласны, вежныс петас ӧніја поп-ԃак бура тӧргујтӧм-вылӧ. Бур, ыҗыԁ лавкаӧ-ӧԁ пӧрӧма Крістос вічкоыԁ. Ӧніја тунјас (поп-ԃак) мыјӧн сен оз вузаԍны! Кос повоԃԃаыԍ і зерыԍ, шыгјалӧмыԍ і віԍӧмыԍ, сотчӧмыԍ і вӧјӧмыԍ, чужӧмыԍ і кулӧмыԍ, војнаыԍ і бура олӧмыԍ, — быԁторјыԍ најӧ ԍӧм перјӧны, нажӧвітчӧны. Сувтӧмаӧԍ јена-јӧза костас, вескӧԁлӧны олӧмнас ԁа морт ловнас. Веԍіг-ӧԁ ԍӧм-ԍерԏі јӧзсӧ јен берԁӧ леԇӧны, кулӧм јӧзлыԍ ԍӧмвылӧ ловсӧ рајӧ пыртӧны. Морт ԇоԋвіԇалуныԁ ԁа сылӧн нажӧтка перјӧмыс налы веԍкоԃ. Кыԇ гажыԁ вај ԍӧм, колӧ-кӧ поплӧн кевмыԍӧм! Гӧԉ јӧзыԁ унҗыкыԍ матас волывлӧны, унҗыкыԍ најӧ поп-ԃак-пыр јенсаԋ отсӧг корлӧны. Сӧмын-тај отсӧг-пыԃԃіыс меԁ бӧрја грӧшсӧ лоӧ поп-ԃаклы нуны, меԁ бӧрја ԋаԋ кусӧктӧ. Он-кӧ ну, кулӧм морттӧ оз ԇебны, пызан вылаԁ сіԍтасны. Веԍіг-ӧԁ најӧ морт віігӧн нажӧвітчӧны. Суԃітасны коԁӧскӧ лыјлыны ԉібӧ җагӧԁны, — віӧм воԇвылас поп ветлас сы ԁінӧ крестӧн. Сыыԍ сеԍԍа быԁ тӧлыԍ жалӧваԋԋӧ боԍтӧ. Летчіс-кӧ еԍкӧ ӧні поп-ԃакыслӧн јенмыс мувылӧ, понԁіс вічкојассыс вӧтлавны пԉеԏӧн вузаԍыԍјассӧ, поп-ԃакыԁ еԍкӧ јорісны сіјӧс. Аԍныс јентӧ вӧтлісны; "ԁарі-пӧ ԋі пӧкајаԋԋӧ теԁ оз ло. Ԃавӧлыс-пӧ те пыщкӧ пырӧма ԁа уҗалӧ. Мӧԁар југыԁын-пӧ немчӧж бі пыщкын лоӧ теԁ тупԉаԍны!" Куԅ, паԍкыԁ паԍкӧма жанԁарјас корісны еԍкӧ отсӧг лӧз муԋԃіра жанԁарјаслыԍ. Јенмӧс выԉыԍ пукԍӧԁасны ԏурмаӧ. Ӧтчыԁ сіјӧс гӧԉ јӧз ԁор олӧмла, налыԍ ԍӧлӧмсӧ ӧзтӧмла вермаԍны озырјаскӧԁ мезԁыԍны на кіпоԁулыԍ, тувјавлісны-ԋін

крест вылӧ. Ӧні суԃітасны еԍкӧ ӧшӧԁны ԉібӧ лыјлыны. Віӧм воԇвылас ԏурмаас пыралас сы ԁінӧ крестӧн поп. Крест вылас ачыс јенмыс тувјалӧма. Тащӧм оланногсӧ нуӧԁӧмыԍ ԁа кутӧмыԍ ӧніја первоԍвјашщеԋԋікјас — Анна ԁа Каіапа ӧніја Пілатјасԍаԋ быԁ тӧлыԍ ыҗыԁ жалӧваԋԋӧ боԍтлывлісны. Пілат-кӧ еԍкӧ ԁорјыны понԁіс јентӧ, ез леԇ сещӧма мыжавны, — Аннајас ԁа Каіапајас јӧјмісны: „Он-кӧ-пӧ ві, тајӧ ԇікӧԇ помалас міјанӧс. Вузаԍны ԋемторјӧн лоӧ!“ Поп-ԃак зев лӧԍыԁа тӧԁӧны кор налы колӧ шыаԍны, кор чӧва овны. Чӧва најӧ олісны јӧј ԋіԍӧ прӧсуж, ԉоквіԍӧма, ԋӧтчыԁ паԉавлытӧм сар Іван Грознӧј-ԁырјі. Ас костас пурԍӧмысла кымын мортӧс сіјӧ вііс: гырыԍӧс, посԋіӧс, мужікјасӧс, нывбабајасӧс, веԍіг чеԉаԃӧс; кымын кар жугӧԁіс; вічкоаԁ ԍылӧмтӧ ԏешітчӧмӧ пӧртліс. Ӧԏі поп ез шыаԍ, ез сувт паныԁ Іванлы. Сӧмын мітропоԉіт Піԉіп ез вермы помӧԇ чӧва овны: вывті-ԋін омӧԉа понԁіс віԇны аԍсӧ сарыԁ. Піԉіпӧс шыаԍӧмыԍ пӧԁтісны. Поп-ԃакыԁ ез веԍіг ԁумыштны асԍыныс јортсӧ ԁорјыны. Кыв ԋі җын сы ԁорјӧм-куԅа ԋекоԁ ез шу. Бӧрынас нӧшта уна барыш-на аслыныс боԍтны Піԉіпԍыԁ лӧԍӧԁісны: ԍватӧјӧн сіјӧ віԍталісны, мошщі воԍтісны. Зарԋіыԁ візув ва-моз поп ԅепјасаԁ понԁіс візувтны. Ԋекытчӧ тујтӧм јӧј ԋіԍӧ прӧсуж саԃтӧм коԁ сар олӧмыԍ уна бур боԍтісны поп-ԃак. „Јенмыс-пӧ нарошнӧ тащӧм сарсӧ ыстӧма мувылас, јӧз грек-куԅа." (Омӧԉа-на уҗалыԍ јӧзыԁ мучітчіс ԍӧкыԁ олӧмԍыс-ԁа, ԃерт јенмыԁлы колі ыстыны тащӧм палачсӧ. Попјасыԁ ӧтарӧ ԁоԉісны јӧзлы јонҗыка вічкојасӧ ветлыны, унҗык гӧԍԋеч јенлы вајны. Јӧз ескісны. Іван воыԍ воӧ унҗык јӧз вііс; поп-ԃак воыԍ воӧ озырмісны.

Кулі Іван Грознӧј. Бырі пӧтлытӧм вірјуыԍ, кыԇ-ԍурӧ олыԍ, ԋӧтчыԁ паԉавлытӧм, мӧскуаса мітропоԉітӧс віыԍ сар. Поп-ԃак шојсӧ сылыԍ віԇісны меԁ бур, меԁ ыҗыԁ мӧскуаса вічкоын. Уна ԍурс панапіԁа ԍылісны сы вылын. Ԇебісны ортчӧн-моз мітропоԉіт Піԉіпкӧԁ. Попјас ӧтмоза понԁісны нажӧвітчыны сарӧн віӧм Піԉіп шојӧн ԁа Піԉіпӧс віыԍ сар шојӧн. Ԍо ԍурс ӧбӧԃԋа гашкӧ ԍылісны поп-ԃакыԁ Іван-вӧсна, кевмісны јенлы ԍібӧԁны сіјӧс рајӧ, Піԉіп ԁінас. Поп-ԃак-ногӧн-ӧԁ Піԉіпыԁ кулӧм-бӧрас пырыԍ-пыр рајӧ воіс. Уна нажӧтка-кӧ поп-ԃаклы ԍетіс Іваныс, јона бура і каԅтылісны сіјӧс кулӧм бӧрас. Поп сајаԁ ԋӧтчыԁ оз вош, сӧмын ԍӧмтӧ ен жаԉіт. Ԋемторјыԍ ԋекущӧм грек абу ԋі, сӧмын ԍӧм локтан інсӧ сылыԍ ен торк, ен пазӧԁ. Ԍӧм перјан інӧ-кӧ крукаԍан, — ој-јој најӧ лӧгаԍасны, ԍінтӧ перјаласны. Уҗалыԍ јӧз пыщкыԍ петӧм блажӧннӧјјас, јурӧԃівӧјјас, шыаԍлывлӧмаӧԍ ԉока олӧмыԍ, јона прӧстӧј јӧзӧс нарԏітӧмыԍ. Сы-вӧсна најӧс вічко отсӧгӧн унаӧс ԏурмајасын-сіԍтылӧмаӧԍ. Вӧԉа вылын кулӧм сещӧм јӧзԍыс поп-ԃак бара-жӧ бур перјӧмаӧԍ, барыш куԉӧмаӧԍ: ԍватӧјјасӧ најӧс пӧрталӧмаӧԍ, мошщіјас воԍталӧмаӧԍ, вічкојас сувтӧԁалӧмаӧԍ. Поп-ԃаклӧн лавка ӧтарӧ соԁӧма. Вузаԍӧм ыжԁӧма, паԍкалӧма. Попјас ас ԍуԍлуннаныс кужлӧмаӧԍ кор колӧ чуԋ пыр віԇӧԁны ԁа лӧԋа овны, кор јен ԋімӧн бурԍіны помешщікјаслы вежлавны крепостнӧј јӧзсӧ понјас вылӧ, кувтӧԇ нӧјтны најӧс, кыԇԍурӧ овны нывбабајасыскӧԁ, веԍіг пон піјаннысӧ быԁтыны ныв-баба морӧс јӧлӧн. Помешщік влаԍтыԁ, поп-ԃак-ног, ез вӧв ԃавӧлԍаԋ, јен ԍетӧм тор. Нӧшта бурӧн-на лыԃԃісны уна нажӧткасӧ ԍетӧ-ԁа. Поп-ԃакыԁ аԍныс сіјӧ каԁнас помеш-

щікјас-коԃӧԍ вӧліны. Ез еща налӧн вӧв овмӧсыс-му-віԇԇыс. Чӧва најӧ олісны јеврејјасӧс віалігӧн, налыԍ керка-картајассӧ жуглігӧн, соталігӧн. Кымын мушщінаӧс-тај еԍкӧ віісны, нывбабаӧс ԁа посԋі чеԉаԃӧс, ԁа кыв ԋі җын попјасыԁ најӧс ԁорјӧм-куԅа ез шулыны. Сіԇ быԏԏӧ і колӧ. Кӧԏ меԁ еԍкӧ асланыс јен-мам-куԅа ԁорјісны најӧс, сіјӧ-ӧԁ јеврејка вӧлӧма. Јеврејјасӧс вілӧмыԍ ез еща во налы бурыс. Секԍа влаԍтыԁ-ӧԁ грабітӧм ембурнас пыр јукԍыліс поп-ԃакыԁкӧԁ. Уна гырыԍҗык поп-ԃак тӧԁісны сар Аԉексанԁр 1-лыԍ асԍыс баԏсӧ Павел сарӧс віны лӧԍӧԁчӧмсӧ. Ԋекоԁ на пыщкыԍ ез кут Аԉексанӧс морт віӧмыԍ. Саравны пукԍӧм-мыԍԏіыс Аԉексанԁр унаӧс баԏсӧ віыԍјссӧ ыҗыԁ чінӧ пукталіс. Тајӧс, баԏсӧ віыԍ сарӧс, вічко ԋімтіс јенԍаԋ бурԍіӧма мортӧн (благословеннӧјӧн). Со-ӧԁ попјасыԁ кущӧмӧԍ: јон нажӧтка-вӧсна отсалісны сар пілы сар баԏӧс віны, ез мыжԁыны сіјӧс морт віӧмыԍ, нӧшта бур ԋім ԍетісны. „јенмӧн бурԍіӧм морт.“ Ӧніја поп-ԃакјас шыԅӧмаӧԍ — ԁорјӧны ԁарі-пӧкајанԋӧ, јенлыԍ гуԍа вын ԍетӧм пыртчігӧн, гӧтраԍігӧн. Ԁугԁӧ-ԋін ті гуса выннаԁ ошјыԍны, ԉітсемерјас, паріԍејјас, купечјас! Став гуԍа вынтӧ важӧн тӧварӧ пӧртіԁ, вузалан сіјӧс ыҗыԁ ԁоныԍ. Асԍыныԁ јуралыԍтӧ ԋімтанныԁ чӧва олыԍӧн, авјаӧн. Авјаӧԍ сӧмын ас колан інаныԁ. Ез авја-вӧснаыс тіјан јуралыԍыԁ гіжав кабалајастӧ, кор Сӧвет влаԍтыԁ мырԃԃіс тіјанлыс віԇ-мутӧ, гырыс гажа керкајастӧ коԋӧр, гӧԉ јӧзлы, а горш-вӧснаыс, ԉок-вӧснаыс.

Авјаӧԍ ԁа чӧвӧԍ вӧліԁ ті, паріԍејјас, Гріша Распуԏін-ԁырјі. Сіјӧ тіјан јен ԋімӧн ԁуріс, став гуԍа выннытӧ тіјанлыԍ таԉаліс сар ԁворечын, ԍераліс на вылын. Енӧ-ӧԁ сек ԋемтор шулӧј. Чӧва оліԁ. Енӧ веԍіг мӧвпыштӧј сар гозјалы-пӧ ԁруга-пӧԁругаа оз поԅ віԇны, најӧ-пӧ-ӧԁ міјанӧн веԋічајтӧм јӧз. Јенԍаԋ гуԍа вын ԍетӧма ԁруг віԇтӧг овны. Енӧ ті прӧста чӧватӧ олӧј, паріԍејјас: казакаліԁ ті Распуԏіныԁлы. Јуралыԍјасыԁ тіјан секі вӧлі Распуԏінӧн пуктӧм јӧз. Јепіскопјасаԁ сіјӧ каԁнас пукталісны Распуԏінлы отсаԍыԍ јӧзӧс. Најӧ ошкісны Распуԏінлыԍ олӧмсӧ, щӧщ ԍералісны тіјан ескӧм вылӧ ԁа гуԍа вынјас вылӧ. Ті, ԋіԇувјас-моз, гартчіԁ сіјӧ кок гӧгӧр, лакејјас-моз кыскаԍіԁ сы воԇвылын ез крукаԍ тіјан нажӧтка ԁа, ез мырԃԃы сіјӧс тіјанлыԍ-ԁа. Ӧні шыаԍіԁ, ен вермӧј чӧва овны. Мустӧм тіјанлы тајӧ влаԍтыԁ. Ӧԁ мыјԁа му-вјԇ, гырыԍ гажа керкајас, ембур мырԃԃісны тіјанлыԍ. Кымын барыш куԉан ін тупкісны. Гыжјаԍтӧг ԁа піԋаԍтӧг оз поԅ овны Сӧвет влаԍткӧԁ. Жаԉ-ӧԁ кокԋі олӧмыԍ ԁа кокԋіа нажӧвітчӧмыԍ летчыԍны. Сӧмын веԍ вошӧ тіјан став тіԉԍӧмныԁ! Веԍшӧрӧ асԍыныԁ горшлунтӧ ԁа ԉоклунтӧ тупканныԁ јен ԋімӧн. Јенмыс-кӧ ӧні летчас мувылас ԁа понԁас важ-моз тіјанлыԍ олӧмтӧ омӧԉтны ԁа вузаԍан інјастӧ тупкавны, ті еԍкӧ сіјӧс онӧ-ԋјн крест вылӧ тувјалӧј, а лыјлаԁ, ԉібӧ ӧшӧԁаԁ.