Пос: различия между версиями

Материал из Wiki FU-Lab
Перейти к навигации Перейти к поиску
Нет описания правки
(Полностью удалено содержимое страницы)
Строка 1: Строка 1:
А. ЗАКАРОВ
КУШ - ԌНМӦН - АԀԆЫТӦМ-ЛОВЈАЛОВЈАС
(НЕВИДИМЫЕ ЖИТЕЛИ ЗЕМЛИ)
К. Оԏевлыԍ-комі-кыв-вылӧ-вуҗӧ вуҗӧԁӧмсӧ ԁӧмсӧ ас-ногыс лӧԍӧԁіс, реԁаксіјааліс-ԁа, А. Чеусова.
СССР-са-јӧзјаслӧн Шӧрса-ԋіга-леԇан-ін
1927-во — Мӧскуа
Главлит № 84.262 Тираж 2.000 экз.
КНИЖНАЯ ФАБРИКА ЦЕНТРАЛЬНОГО ИЗДАТЕЛЬСТВА НАРОДОВ СССР МОСКВА, ШЛЮЗОВАЯ НАБЕРЕЖНАЯ, 162
Куш-ԍінмӧн-аԁԇытӧм-ловјаловјас.
(ԁокторлӧн віԍтас)
Кыԅ-кыкӧԁ-воԍа-тулысын лунвылын Роԍԍіјаын овны вӧлі вывті ԍӧкыԁ: карса ԁа грезԁса војтыр ԋаԋтӧмла јона щыгјалісны. Сывӧсна јӧз-пӧвсын кыптісны віԍӧмјас, гырыԍјас і посԋіјас понԁісны кулавны. Вывті-ԋін-уна куліны чеԉаԃјас.
Ме секі олі Оԃесса-карын. Уҗӧн вӧлі тырӧма. Лунтыр, асывԍаԋ рытӧԇ, мукӧԁ-ԁырјіыԍ і војнас, пыр-вӧлі нокԍа-уҗала боԉԋічаын. Ветлӧԁлісны коԉера ԁа ԏіп-віԍӧмјас, косаӧн-моз ыщкісны јӧзсӧ. Уԉічајасыс, меԁԍа-ԋін кар-помјасас, пыр вӧліны тырӧԍ тупԉаԍыԍ віԍыԍ ԁа кулыԍ-јӧзӧн. Сулаліс кӧԇыԁ-повоԃԃа.
Ӧтчыԁ вӧлі со-кущӧм-тор, некор оз вун сіјӧ менам. Јона-ԋін ԍорӧн рытын (вӧлі февраԉ-тӧлыԍ-помын) локта гортӧ. Ывлаыс руа. Пӧнар-біјас ру-пырыс муртса тӧԁчӧны. Ԋекоԁ ԋекытӧні оз тыԁав, сӧмын нора-лӧвтӧмјас кылӧны:... „ԋаԋ“, „кула“.
Ме зев јона вӧлі муԇӧма, термаԍа гортӧ. Зіԉа, меԁ еԍкӧ ԋекоԁӧс ог аԁԇы ԋі ог кыв. Ԁруг ӧԏі-уԉіча-пеԉӧсын сувтӧԁіс менӧ чеԉаԃ-шы:
— Ԃаԃеԋка, ԋаԋ...
Ме копыртчі, віԇӧԁлі сы-вылӧ. Ар-кӧкјамыса-кымын ԃеԏіна, зев-омӧԉік, кӧмтӧм, кіԍԍӧм-паԍкӧма. Ԍінјассӧ-сувтӧԁӧмӧн віԇӧԁӧ ме-вылӧ.
Аԁԇа, кулӧ-ԋін, коԋӧр.


— Мамӧј... вајіс грезԁыԍ... ачыс муніс...
Ме кывзі сіјӧс і ог тӧԁ вӧлі мыј керны.
— Зев-ӧԁ-ԋін тащӧмыс уна, кытчӧ ме тајӧс вошта? — мӧвпала ачым. — Кулӧ-жӧ-ӧԁ-ԋін-а.
Кӧсја-ԋін вӧлі мунны сетыԍ, еновтны кагасӧ, ԁа кылі ԁруг вӧла-шы.
— Ізвошщік!
Вӧла сувтіс.
— Ну міјанӧс Новоԍеԉскејӧԇ!
Ме гартышті ԃеԏінатӧ паԉтоӧн ԁа ізвошщікнас вајӧԁі гортӧ.
Ԃеԏіналӧн біалӧмысла јајыс веԍкыԁа-сотчӧ вӧлі, сещӧм пӧԍ; саԃыԍ бырлаԍӧ.
„Ԏіп“, ԁумышті ме. Ӧԁјӧнҗык мыԍкі сылыԍ ԋајт-јајсӧ, паԍтӧԁі сӧстӧм-ԁӧрӧм-гачӧн, воԁтӧԁі воԉпаԍӧ.
Ортча-вежӧсын-мекӧԁ оліс пӧрыԍ-пӧчӧ. Ме сіјӧс корі пукавны ԃеԏінакӧԁ, отсаԍны сылы, кор мыј ковмас. Сіјӧ воіс, шогԍыштіс-бӧрԁыштіс, кӧсјыԍіс ԁӧԅӧрітны.
Бурԁӧԁім-ӧԁ мі пӧчӧкӧԁ Ӧнԁуӧс (Ӧнԁу-ԋіма вӧлӧма ԃеԏінаыԁ).
Воіс тулыс. Вежӧԁісны баԃ-пујас. Војтыр ловԅісны: ԁолыԁҗык лоі налӧн ԍӧлӧмвылас. Ӧнԁу пӧчӧкӧԁ пукалӧны воԍса-ӧшіԋ-ԁорын, ԍорԋітӧны. Ӧнԁу јуаліс пӧчӧыслыԍ:
— Регыԁ-ԋін ме ветлӧԁлыныс понԁа?
— Регыԁ, Ӧнԁу, регыԁ. Мікулај Ӧԉӧксанԁрӧвічыԁ-кӧ, еԍкӧ, ез вајӧԁ тенӧ гортас, кулін-ӧԁ секі. Му-вылаԁ-тај бур-јӧзыс ем-на.
— Мыјла-нӧ, пӧчӧ, јӧзыс віԍӧны ԁа кулалӧны?
— Сіԇі-ԋін јенмыс лӧԍӧԁӧма... Віԍӧмыс і кулӧмыс — ставыс јенԍаԋ.
— Ме, еԍкӧ, кулі-жӧ?
— Кулін, ԃерт.
— Абу-тај, сіԇ-кӧ, јенмыԁ бур, пӧчӧ...
— Лаԋт, оз поԅ сіԇ-ԍорԋітны... Мыј те јен-текӧԁ?..
— Абу бур, пӧчӧ, абу. Ԃаԃӧ бур: сіјӧ бурԁӧԁіс менӧ. Јенмыԁ ԋекоԁлы ез отсав, меным ԋі мукӧԁлы.
— Ԁугԁы, бур-пі, ен сіԇі ԍорԋіт. Јенмыԁ віԍӧмјаснас тӧԁмалӧ міјанӧс: раԃејтам-ӧ мі сіјӧс, егӧ-ӧ вунӧԁӧ-ԁа. Мыжмӧмјасӧс накажіталӧ.
— Мыжмӧмјасӧс? — ԋужа шуіс Ӧпԁу. — Кущӧм мыжыԍ-нӧ?
— Грекјасыԍ.
Пӧчӧ пыԁыԍаԋ лолыштіс, пасјаԍіс.
— Абу бур јенмыԁ, пӧчӧ. Кӧԏ те мыј шу, абу бур.
Ме секі бурещ вӧлі сулала ӧԇӧс-сајас, кылі став-ԍорԋісӧ налыԍ. Кор ме пырі на-ԁінӧ, Ӧнԁу јуаліс менԍым:
— Збыԉыс-ӧԁ, ԃаԃӧ, јенмыԁ абу бур?
— Мыј-нӧ те сіԇі јен-јылыԍ јуаԍан?
— Кӧсја тӧԁны сы-јылыԍ. Сіјӧ менӧ щыгјӧн кӧсјылӧма віны. Ԁај вііс еԍкӧ, те-кӧ ен мезԁы. Меным овны колӧ, ме ог кув...
— Он кув, он. Ԁыр понԁан овны. Мі тенӧ ԍмерт-кіыԍ ԋещыштім, ӧні бурԁӧԁчы. Чӧж вынтӧ. Сеԍԍа велӧԁчыны понԁан, уҗавны.
— Ӧнԁу, грек таԇі ԍорԋітны, јенмыс лӧгаԍас те-вылӧ, — шуіс пӧчӧ вежӧсыԍ-петігас.
Ӧнԁу віԇӧԁліс ме-вылӧ ԁа јуаліс:
— Мыјла-нӧ, ԃаԃӧ, јӧзыс кулӧны?
— Куш-ԍінмӧн-аԁԇытӧм-мікробјас најӧс віӧны.
— Ԍура-омӧԉјасӧн-тај мі коԁјасӧс шуам?
Менам ԍерамӧј петіс.
— Абу, бобук, ԋекущӧм-ԍура-омӧԉјас, — шуа ме сылы. — Ԍура-омӧԉјасыԁ сӧмын мојԁын. Мікробјасыԁ сіјӧ куш-ԍінмӧн-аԁԇытӧм вывті-посԋі-ловјаловјас — гагјас. Најӧ і віԍмӧԁӧны јӧзтӧ быԁ-ԍама-віԍӧмнас.
— Ачыԁ шуан, вывті-посԋіысла-пӧ оз тыԁавны најӧ-а, кыԇі-нӧ еԍкӧ тӧԁмалісны на-јылыԍ?
Ме боԍті пызанјӧрыԍ лупа.
— Віԇӧԁлы та-пыр — шуа Ӧнԁулы — етіјӧ-гумага-вылас. Тыԁалӧ?
Ӧнԁу чујміс:
— Гумагаыс-тај-нӧ абу моԉыԁ, мыјыԍкӧ кыӧма!
— Со-ӧԁ мыј аԁԇін. Тајӧ-ԍԏеклӧыс шуԍӧ лупаӧн, віԇӧԁантортӧ ыҗԁӧԁӧ ԁаскык-пӧв. Емӧԍ ԍо-пӧв, ԍурс-пӧв, ԁажӧ уна-ԍурс-пӧв ыҗԁӧԁӧны. Сещӧм-лупајасыс шуԍӧны мікроскопӧн. Віԍӧԁыԍ-гагјастӧ мікроскопӧн-віԁлаԍӧмӧн і аԁԇӧмаӧԍ.
— Коԁі мікроскопсӧ вӧчӧма?
Ме пукԍі Ӧнԁу-ԁінӧ ԁа віԍталі сылы Ԉевенгук-јылыԍ.
Кыкԍо-во-сајын-кымын Голлаԋԃіјаын олӧма гӧԉ-ԃеԏіна, Ӧнтон Ԉевенгук. Ічӧтыԍаԋ баԏ-мамыс ыстӧмаӧԍ сіјӧс уҗавны, кынӧмпӧтсӧ корԍны. Ӧнтон меԁаԍӧма уҗавны пабрікаӧ.
Сіјӧ пабрікаас вӧлӧм вӧчӧны быԁԍама-кԉаԋіча-ԁозјас ԁа ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧјас. Ԉевенгук велалӧма вӧчны сені ԍо-пӧв-ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧјас,
— Тенаԁ ԍԏеклӧыԍ бурҗыкӧс? — јуаліс Ӧнԁу.
— Бурҗыкӧс, ԃерт. Менам-ӧԁ тајӧ сӧмын ԁаскык
пӧв ыҗԁӧԁӧ, тајӧн мікробјастӧ он аԁԇы. Ԉевен-гук-ԍԏеклӧ-пырыԁ најӧ тыԁалӧны-ԋін. Быԁ-прӧст-пӧраӧ сіјӧ вӧлӧм віԁлаԍӧ ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧнас.
Мыј віԁлалӧма, сетыԍ-і мікробјасӧс сіјӧ аԁԇӧма. Меԁԍа-уна-мікроб сылы ԍурӧма муыԍ ԁа морт ԁа пемӧсјас сітыԍ-куԇыԍ. Ӧтчыԁ сіјӧ віԁлалӧма піԋ-вывԍыс-вуштыштӧм-ԋајтсӧ ԁа сымынԁа мікроб сетыԍ аԁԇӧма, лыԃԃыныс абу вермӧма.
— Воманым, інӧ, мікробјасыс емӧԍ? — чујмӧмӧн јуаліс Ӧнԁу.
— Зев-уна. Меԁԍа-ԋін, коԁјас піԋсӧ оз весавны.
— Мыј најӧ керӧны сені?
— Уҗыс налӧн уна-пӧлӧс. Коԁ-ԍурӧ на-піыԍ піԋјасто сіԍтӧны, коԁ-ԍурӧ піԍкӧԁчӧны віԍмӧԁны јӧзӧс, а мукӧԁыс і бур вӧчӧны: отсалӧны ԋебԅӧԁны-кіԅертны ԍојан.
— Кыԇі-нӧ еԍкӧ најӧ вірас вермасны веԍкавны?
Тенаԁ коркӧ вом-пыщкӧсыԁ ԉібӧ кывјыԁ лыӧн гыжјыԍԍыліс ез?
— Гыжјыԍԍыліс. Ӧтчыԁ ԁажӧ кывјӧс вірӧԇ куртчылі.
— Сіјӧ-і-ем. Вом-пыщкӧсын, інӧ, ԁојјас овлӧны. Ԁојыԁ-кӧ лоӧ, секі мікробјаслы зев кокԋі віраԁ пырны. Бур-мікробјас-кӧ ԁојаԁ веԍкаласны, ԉокыс наыԍ ԋемтор оз ло: ԁојыԁ регыԁӧн бурԁас. А ԉок-вӧчыԍјас-кӧ веԍкаласны, секі омӧԉ. Бакԏеріјаыԁ...
— А мыј-но сіјӧ бакԏеріјаыс лоӧ? — торкіс менӧ Ӧнԁу.
— Бакԏеріјаыс мікроб-жӧ. Мікробјасыԁ уна-пӧлӧс. Емӧԍ паԉіч-коԃјас, ԍар-коԃјас, ԍуԋіспом-коԃјас ԁа мукӧԁ-пӧлӧс. Бакԏеріјаӧн шуԍӧны җеԋыԃік-паԉічкоԃ-мікробјас.
— Мыј вермас вӧчны сіјӧ бакԏеріјаыс? — бара јуаліс Ӧнԁу.
— Зев-ԉок-тор. Боԍтам со-мыј. Муын ем уна кокач (піԍԏі) - ԋіма бакԏеріја. Сіјӧ-кӧ кӧлаԍас (кутчіԍас) кіаԁ, а кіаԁ емӧԍ ԁојјас, гыжнајас, — сеті бакԏеріјаыс пырас вірӧ. Кіӧ кӧлаԍны налы зев кокԋі: кіјаснымӧс мі віԇам ԋајта, шоча мыԍкам. Вірӧ-веԍкалӧм-гагјас віԍмӧԁӧны мортӧс; сіјӧс біалас, кынтыны понԁас, пупышјас четчаласны.
Пупышјасыс вежӧԁасны, понԁасны сіԍтыны мортлыԍ јајсӧ: быԁсӧн гуӧн-гӧптӧн сіԍталас. Мортлӧн чужӧмыс ԍерӧԍԍӧ. Ԃерт кӧнкӧ аԁԇывлін ԍера-чужӧмајасӧс?
— Чуԋыԁ-кӧ-нӧ ԉібӧ вунԁыԍас, ԁојсӧ оз-жӧ поԅ муавны?
— Те муавлывлін?
— Муавлывлі. Мі пыр сіԇі бурԁӧԁчам: војԁӧр ԁој-вылас му пуктам, сеԍԍа рузумӧн кӧрталам сеті.
— Бурԁӧ ԁојыс?
— Бурԁӧ.
— Оз-жӧ-кӧ пыр-а. Ӧтчыԁ, уԁајтчас-ԁа, бурԁас-а, мӧԁыԍ і оз. Тенаԁ ԁојјасыԁ ез ӧԁлывлыны?
— Кущӧм-аԉі-ез. Ԁон-гӧрԁӧԁасны, сеԍԍа вежӧԁӧны: уна-ор чукӧрмас. Јона-і віԍӧ секі, быԁӧн јовкјӧԁлӧ. Ӧтчыԁ кокӧ мыԉ петаліс, јона-і віԍӧԁіс. Боԉԋічаын сеԍԍа бурԁӧԁісны, вунԁісны сіјӧс.
1-сер. Уна-пӧлӧс-мікробјас.
— Со-ӧԁ. А мыԉԉыԁ мікробјас-вӧсна-жӧ лоӧ. Мікробјасыс веԍкалӧны ԁојӧ муӧн ԉібӧ ԋајт-ваыԍ. Аԍныс гӧгрӧсӧԍ, ԍар-коԃӧԍ, шуԍӧны коккуасӧн. Ӧнԁу, сещӧм-ԉок-вӧчыԍ-гагјасыԍ оз сӧмын віԍмыны, најӧ уна-јӧзӧс віӧны. Сывӧсна ԁојјастӧ ԋекор оз ков муавны ԋі саавны, ԁажӧ ԋајт-рузумӧн кӧртавны. Ԋајтыԁ ԉок-вӧчыԍ-гагјасыԁлы јона-муса.
— Міјан-грезԁын ӧԏі-пӧчӧ бурԁӧԁалӧ ԁојјассӧ ԁој-вылас моԉітвајас-вашкӧԁӧмӧн ԁа чераԋвезјӧн. Чераԋвезсӧ јенҗажјыԍ јен-сајыԍ боԍтӧ.
— Сывӧсна і уна-кулыԍ міјанын, роч-муын, велӧԁчытӧм-пӧчӧјас бурԁӧԁчӧны-ԁа. Вывті-ԋін уна-чеԉаԃӧс најӧ віӧны. Те коркӧ мытӧн віԍлін ен?
— Віԍлі. Гырԁӧн быԁӧн муніс.
— Сещӧм-віԍӧмсӧ ԁокторјас шуӧны ԃіԅеԋԏеріјаӧн. Сіјӧ віԍӧԁан-гагјасыԍ-жӧ лоӧ. Ԃіԅеԋԏеріјаӧн меԁ-јона віԍӧны ԁа кулӧны чеԉаԃ. Кытыԍ еԍкӧ, чајтан, тајӧ віԍӧмыс веԍкалӧ пыщканым? Бара-жӧ муыԍ, ԋајт-ваыԍ-ԁа. Меԁԍа-јона гырԁ-мытӧн-віԍӧԁыԍјас раԃејтӧны ԋајт ԁа сіԍмӧм-ва (пыштіјас, ԍој-гујас ԁа мукӧԁ-сулалан-ва). А ті жар-ԁырјі пыр ԍој-гујасын ԁа ва-гуранјасын ујалаԁ, нӧшта јуанныԁ-на ԋајт-васӧ. Сіԇ-ӧԁ?
— Сіԇі.
— Сещӧм-ваыԍ тенаԁ і мукӧԁ-чеԉаԃлӧн кынӧмјасыԁ віԍмӧны, гырԁӧн понԁас мыԏітӧԁны. Віԍӧԁыԍ-гагјаслы кынӧманыԁ јешщӧ лӧԍыԁ, бурҗык ԋајт-ваын-ԍерԏі: ԍојан тырмымӧн. А чеԉаԃлы секі зев ԍӧкыԁ: кынӧм орјӧԁлӧ-віԍӧ. Унаӧн кулӧны. Мытыԁ оз сӧмын чеԉаԃӧс, но і гырыԍјасӧс віԍӧԁӧ. Віԍӧмыс зев вуҗана; ӧԏілы-кӧ кӧлаԍас, віԍмасны і мукӧԁ,
— Мыјла-нӧ сіԇі? — јуаліс Ӧнԁу.
— Сывӧсна, мыј мытӧн-віԍӧԁыԍ-гагјаслӧн емӧԍ бур-отсаԍыԍјас віԍӧмсӧ разӧԁны: гутјас, тојјас, пыщјас, луԁікјас, тӧрӧканјас ԁа мукӧԁ.
Онԁу шпыԋмуні..
— Тӧԁан најӧс?
— Тӧԁтӧг-ӧԁ ог ов, ԃерт, тӧԁа.
— Најӧ і разӧԁӧны віԍӧмсӧ, вуҗӧԁалӧны ӧԏі-вылыԍ мӧԁ-вылӧ.
— Кыԇі-нӧ вуҗӧԁӧны?
— Зев кокԋіа. Гутјасыԁ быԁлаті лебалӧны, гожӧмјасын керка-картаыԁ наӧн тыр. Пукԍыласны најӧ закоԁјасын морт-сіт-вылӧ, сітӧԍтасны борԁјассӧ ԁа кокјассӧ, сеԍԍа лебԅӧны морт-вылӧ, ԋаԋ-вылӧ, ԍојан-јуан-вылӧ. Быԁлаӧ, кытчӧ інмӧԁчыштласны, сітӧԍтӧны ԁа ԉакӧԍтӧны нужԋікыԍ-вајӧм сітнас. А сіјӧ-сітас тырыс ԍінмӧн-аԁԇытӧм-посԋі-гагјас. Мортыԁ ԉакӧԍтӧмсӧ јона- ічӧтысла оз каԅав, ԍојас ԋаԋтӧ-јӧвтӧ ԁај віԍмас. Војјасын гутјасыԁ нырӧ і вомӧ пырӧны, веԍкыԁа-пыщкӧсаԁ віԍӧмсӧ пыртӧны. Тӧрӧканјас сещӧмӧԍ-жӧ. Тојјас, луԁікјас ԁа номјас ԋоԋаласны віԍыԍлыԍ вірсӧ, сеԍԍа куртчалӧны ԇоԋвіԇајасӧс, віԍмӧԁӧны најӧс.
— Ԁа, — ԁовкԋітіс јурнас Ӧнԁу: — ме ег-на і тӧԁлы, мыј мортлӧн сещӧм-уна ԉок-вӧчыԍ.
— Мікробјас-піаԁ емӧԍ ԉок-вӧчыԍјас мортлы, емӧԍ і бур-вӧчыԍјас.
— Коԁјас-нӧ бур-вӧчыԍјасыс?
— Коԁјас лӧԍӧԁӧны мортлы ԁа кывтӧм-пемӧсјаслы ԍојан, отсаԍӧны верԁчыны быԁманторјаслы ԁа віалӧны мортлы-ԉок-вӧчыԍ-мікробјасӧс.
— Сещӧмјас емӧԍ-і?
— Емӧԍ.
— Ме ԋекыԇі ог гӧгӧрво мыјла мі најӧс ог аԁԇӧ. Најӧ быԁмӧны?
— Быԁмӧны. Сӧмын оз вермыны сыыжԁаӧԇ быԁмыны, меԁым аԁԇыны најӧс куш-ԍінмӧн-віԇӧԁӧмӧн. Кор најӧ вывті-уна рӧԁмасны, олӧны чукӧрјасӧн, кыԇ-быԏԏӧ ԍіктјасӧн. Сещӧм-чукӧра-оланін налӧн унаыԍ овлӧ ԋаԋын, јајын, јӧлын, сурын, вом-пыщкын (вом-пыщкӧс-віԍігӧн). Сіјӧ ԉібӧ кеԋ-коԃ, ԉібӧ вӧсԋіԃік бак. Аԁԇывлін?
— Аԁԇывлі, буракӧ.
Ӧтчыԁ асылын воԇ меным кажітчіс быԏԏӧ Ӧнԁу оз уԅ, зԁычкӧ. Ме муні сы-ԁінӧ. Менам-воӧмӧј сыԉы лоі зев ԉубӧ, гораа шуіс:
— Ԃаԃӧ, кущӧм-вӧт ме вӧталі.
— Кущӧмӧс-нӧ? — јуалі ме.
— Ме-вылӧ быԏԏӧ мікробјас гутјас-моз лебӧны, зіԉӧны менӧ куртчыны.
— Ԃіԏаӧј, мікробјастӧ-ӧԁ куш-ԍінмӧн он аԁԇы.
— А ме аԁԇылі. Најӧ сеԍԍа омӧԉјасӧ пӧріны,
бӧжаӧԍ, ԍураӧԍ лоіны.
— Ԋекущӧм-омӧԉјас, Ӧнԁу, абу, веԍ те на-јылыԍ сӧран. Коԁі теныԁ на-јылыԍ віԍталіс?
— Поп. Ӧтчыԁ ме поп-граԁјӧрас ԍоркԋіла пырі. Сіјӧ каԅалӧма менӧ ԁај кутіс. Пеԉӧԁ ԋещкіс, шуӧ: „Таыԍ јешщӧ тенӧ омӧԉјас ԉукаласны. Најӧ-ӧԁ, кӧԏ оз тыԁавны-а, емӧԍ, ԍураӧԍ ԁај бӧжаӧԍ“. Збыԉыԍ, ԃаԃӧ, емӧԍ?
— Абу, Ӧнԁу. Став-ԍорԋіыс омӧԉјас-јылыԍ абу іна. Те ен мӧвпав на-јылыԍ. Омӧԉјастӧ ескӧны сӧмын пемыԁ-, велӧԁчытӧм-јӧз.
— Попыс-ӧԁ абу велӧԁчытӧм, абу јӧј-морт?
— Омӧԉјаслы-кӧ ескӧ, ԃерт, інӧ, абу тыр-прӧсуж-морт, абу велӧԁчылӧма-ԋі. Ме ԁумыӧԍкӧ,
ԋекущӧм-омӧԉлы сіјӧ оз ескы, сӧмын пӧрјӧԁлӧ јӧзсӧ. Енлы, ме віԍтала теныԁ ӧԏі-вӧвлӧм-тор-јылыԍ, Ітаԉіјаын вӧлӧма, абу Роч-муын. Ітаԉԉаԋетејас, міјан-моз-жӧ, велӧԁчытӧмӧԍ, јона-на ескӧны быԁԍама-ԋінӧмабуыслы. Ӧԏі-креԍԏаԋін-орԁын лоӧма „чуԃеса“. Кӧԅајкаыс рытын пыртӧма гӧбӧчас јеҗыԁ-ԋаԋ. (Гӧбӧч-ԍтенјасыс вӧлӧм ваԅӧны). Мӧԁлун-асывнас пырас сіјӧ гӧбӧчас ԁа ԋаԋыс быԏԏӧ гырԁӧн мавтӧма. Бабаыԁ повԅас, шыбытас ԋаԋсӧ, котӧртас мужікыс-ԁінӧ. Мужікыс локтас, віԇӧԁлас, — збыԉыԍ ԋаԋыс гырԁӧԍ. „Коԁі-нӧ еԍкӧ гырԁӧԍтіс ԋаԋсӧ?“ — мӧвпалӧны гозја. — Гӧбӧчыс томанӧн уԅіс, пыравны сетчӧ ԋекоԁ ез вермы“. Котӧртӧмаӧԍ поп-орԁӧ. Поп кывзӧма „чуԃеса“-јылыԍ ԁај шуӧма: „Омӧԉјас мавтӧмаӧԍ, коԁі-нӧ сеԍԍа. Колӧ најӧс гӧбӧчԍыԁ вӧтлыны“.
Пітарелло-орԁӧ (сіԇ вӧлӧм шуӧны сіјӧ-креԍԏаԋінсӧ) ,,чуԃеса“-вылӧ віԇӧԁлыны волӧмаӧԍ уна-јӧз: гырыԍјас, посԋіјас, томјас, пӧрыԍјас. Ставныс најӧ, ԍінмӧн-віԇӧԁӧмыԍ-ӧпріч, ԋаԋсӧ кіас боԍтлӧмаӧԍ, чуԋпомнас гырԁӧԍ-інсӧ віԁлӧмаӧԍ, нуалӧмаӧԍ віԍӧԁыԍјассӧ гортаныс. Кымынкӧ-лун-мыԍԏі грезԁ-куԇаас ԋаԋјасыс ԁа мукӧԁ-ԍојанјас гырԁӧԍԍӧмаӧԍ. Поп ԉуԅјалӧма керкаыԍ-керкаӧ, крестӧн ԁа моԉітвајасӧн омӧԉјасӧс вӧтлӧма. Абутӧм-омӧԉјастӧ, тӧԁӧмыԍ, абу вермӧма вӧтлыны, сӧмын віԍӧмсӧ щӧщ гортас вајӧма: аслас ԋаԋыс гырԁӧԍԍӧма.
Попыԁ повԅӧма. Повԅӧмаӧԍ став-креԍԏанаыс. Ԋаԋјас понԁӧмаӧԍ гырԁӧԍԍыны щӧщ матігӧгӧрса-грезԁјасын. Понԁӧмаӧԍ мыжԁыны јенмӧс-ескытӧмјасӧс: На-вӧсна-пӧ сеԍԍа щӧщ міјанӧс јенмыс накажітӧ. Гашкӧ еԍкӧ вірнаԁ најӧ ԇікӧԇ матајтчісны-ԁа, бурещ сіјӧ-каԁас ԁоктор Ԍеԏԏелы сіјӧ-
-грезԁӧԁ туј лӧԍалӧма. Сіјӧ, тӧԁомыԍ, ԋекущӧм-,,чуԃесалы“ ез ескы. Корӧма петкӧԁлыны гырԁа-ԋаԋсӧ. Вајӧмаӧԍ. Сіјӧ віԇӧԁлӧма ԁај шуӧма: татӧні-пӧ ԋекущӧм-вір абу; тајӧ уԉ-руа-інын-олыԍ-мікробјаслӧн краскаыс. Уԉ-руа-інын-кӧ ԍојантӧ віԇан, пукԍӧны сетчӧ мікробјас, сеԍаԋ сеԍԍа разалӧны најӧ мукӧԁлаӧ.
Віртӧ моԉітваӧн ԁа крестӧн-вӧтлӧм-пыԃԃі сіјӧ понԁӧма ԋаԋјастӧ ԁа мукӧԁ-ԍојанјас щынны із-тӧг-ԍірӧн (ізтӧгпыԅӧн): кӧртԉіст-вылӧ вӧлӧм пуктас ізтӧгпыԅсӧ ԁај сотӧ. Сіјӧ-щынԍыс мікробјасыԁ кулӧны. Гӧрԁ-чутјасыс ԍојанјас-вылын вӧлӧмаӧԍ ԍінмӧн-аԁԇытӧм-гагјаслӧн чукӧра-олан-інјасыс — позјасыс. Најӧ ԋекущӧм-ԉок јӧзлы оз вӧчны. Повԅылӧмаӧԍ-жӧ ставӧн асланыс пемыԁлуныс, тӧԁтӧмыс-вӧсна. Овлӧ, тащӧм-торјасыԍ пемыԁлун-вӧснаыс нач-мыжтӧм-јӧзӧс віасны, куш-сыраԃі, мыј најӧс чајтасны віԍмӧԁыԍјаснас-ԁа.
Ме каԅалі, мыј Ӧнԁу менӧ гӧгӧрвоӧ. Сіјӧ быԁ-тор-јылыԍ понԁіс јуаԍны менԍым, зіԉіс тӧԁмавны тӧԁтӧм-торјас. Гежӧԁҗыка каԅтыліс гортса-олӧмсӧ — щыгјалӧмсӧ.
Меным ԍурі ԍурс-пӧв-ыҗԁӧԁыԍ-мікроскоп. Вајі ме сіјӧс гортӧ, петкӧԁлі Ӧнԁулы. Сіјӧ бура віԁлаліс сіјӧс ԁа шуіс:
— Кыԇі-нӧ та-пыр віԇӧԁӧны? Ставыс-тај-нӧ віԋтјас ԁа трубајас?
— Пыр петкӧԁла, — шуі ме Ӧнԁулы. Сувтӧԁі мікроскопсӧ пызан-вылӧ, петкӧԁлі кулӧм-мікробјаса-ԍԏеклӧјас: кык-ԍԏеклӧ-костӧ пуктӧма зев-уна кулӧм-, ԍінмӧн-аԁԇытӧм-гагјас (мікробјас), ԍԏеклӧјассӧ мӧԁа-мӧԁ-берԁас кԉејітӧма. Тащӧм ԍԏеклӧјасыс шуԍӧны преԁметнеј ԍԏеклӧјасӧн.
— Віԇӧԁлы, аԁԇан он мыјкӧ.
Ӧнԁу ԍуԍа понԁіс віԇӧԁны ԍԏеклӧјас-вылӧ
— Кущӧмкӧ-чут тӧԁчӧ.
— Сеԍԍа ԋінӧм оз?
— Оз.
— Ӧні сіјӧ-чутсӧ віԇӧԁлам мікроскоп-пыр.
Ме сувтӧԁі Ӧнԁуӧс мироскоп-ԁінӧ.
Ӧнԁу ӧԏі-ԍінсӧ куԋіс, ԍін-пӧвнас кӧсјӧ віԇӧԁны.
— Ен куԋ ԍінтӧ, — шуа ме сылы: — кыкнаннас віԇӧԁ. Аԁԇан-он ӧні мыјкӧ?
— Аԁԇа.
— Мыј?
— Паԉічјас
— Кущӧмӧԍ?
— Җеԋыԁӧԍ, а естӧн, со, куԅӧԍ.
— Јешщӧ мыј аԁԇан?
— Крукјас, суԋіспомјас-ԁа.
— Мыј тб аԁԇан сетыԍ, сіјӧ ставыс мікробјас. Со-ӧԁ кымын-пӧлӧс.
Ме боԍті мӧԁ-ԍԏеклӧ ловја рокӧс-мікробјасӧн.
— Те аԁԇывлін рокӧс?
— Аԁԇывлі.
— Рокӧсыԁ-ӧԁ мікробјасыԍ-жӧ.
— Мікробјасыԍ?! Лавкаын вузалӧны-ԁа? Быԁса-тув кӧԏ боԍт, ԍетасны. Менам пӧчӧӧј рокӧссӧ ачыс вӧчӧ, ӧтпырјӧ вӧлі тујістыр вӧчас.
Ме гӧгӧрвоі Ӧнԁулыԍ шенԅӧмсӧ. Сіјӧ ԋекыԇі ез вермы вежӧравны, кыԇі ԍінмӧн-аԁԇытӧм-мікробјасыԍ тујістыр-рокӧс поԅӧ аслыԁ вӧчны, кыԇі
2-ԁ ԍер. Мікроскоп.
поԅӧ боԍтны најӧс кіӧ ԁа лавкајасын вузавны. Ме бара петкӧԁлі сылы преԁметнеј-ԍԏеклӧтӧ.
— Мыјкӧ аԁԇан он?
— Зев-ԇоԉа-чут ем.
— Віԇӧԁлам сіјӧ-чутсӧ мікроскоп-пыр. Вај віԇӧԁ, віԍтавлы мыј аԁԇан. Ӧнԁу первојԍаԋыс кыкнан-ԍіннас завоԃітіс віԇӧԁны, ез вунӧԁ менԍым велӧԁӧмӧс.
— Зев-уна посԋіԃік-гаԃјас тыԁалӧны... оз вӧрны.
— Быԁ-гаԃ сіјӧ мікробыԁ-і ем. Гаԃјасыс топыԁа мӧԁа-мӧԁ-берԁас ԉаскыԍӧмаӧԍ, аԉі костјас
на-костын емӧԍ?
— Емӧԍ. Мукӧԁыс сеԍԍа мӧԁа-мӧԁыскӧԁ тывјӧн-моз ӧтлааԍӧмаӧԍ.
— Ноко бурҗыка віԇӧԁлы, кущӧмӧԍ налӧн јӧртӧԁјасыс (клеточки)?
— Ԍепыс (мешӧк)-коԃӧԍ. Пыщкас кущӧмкӧ-шыԁӧсјас.
— Најӧ-ӧԁ ловјаӧԍ: ԍојӧны, јуӧны, піјанаԍӧны-і.
— Мыјла шыԁӧсјасыс сені?
— Најӧ шуԍӧны спорыӧн, ԋаԋ-туԍјас-коԃӧԍ-жӧ. Кор му-вылын ԋаԋыԁ быԁмас, ӧԅімјасыс іԇасӧ пӧрӧны, а туԍјасыс ловјаӧԍ коԉӧны. Најӧс чукӧртӧны, віԇӧны мӧԁ-кӧԇаӧԇ. Вунԁігӧн ԁа теччігӧн уна-ԋаԋ-туԍјас кіԍԍӧны муӧ, веԍкалӧны пыԁӧ. Сені најӧ тӧвјӧны. Тулысын лым-сылӧм-бӧрын шонԁі шонтас мусӧ, ԋаԋ-туԍјасыԁ чужӧны, выԉ-ӧԅім мӧԁас быԁмыны. Мікробјасыԁ ԋаԋыԁ-коԃ-жӧ быԁманторјас, сӧмын мі најӧс куш-ԍінмӧн-віԇӧԁӧмӧн огӧ аԁԇӧ-а. Мікробыс кӧԏ-і кулӧ (каԁыс-ӧ воас кувныс, іԉі, гашкӧ, ԉок-інӧ веԍкалас ԁа оз вермы овны, шуам, пӧԍ-ва-піӧ), спорыјасыс
сылӧн оз кувны, ловјаӧԍ коԉӧны. Најӧ шенԅымӧн віԋовӧԍ. Пӧԍ-ва-кӧԇалӧм-мыԍԏі спорыјасыԍ выԉ-мікробјас быԁмӧны. Абу быԁ-мікроб спорыа. Спорытӧм-мікробјасӧс спорыа-мікробјас-ԁорыс- кокԋіԁҗык віны. Бӧрјајасыскӧԁ јона ԍӧкыԁ коԍаԍны. Ԃеԅінфектсіјаӧн мікробјассӧ віан, а спорыыс налӧн ловјӧн коԉӧны, выԉ-мікробјас быԁмасны.
— Мыј нӧ сіјӧ ԃеԅінфектсіјаыс лоӧ?
— Мікробјастӧ-віӧмыс і лоӧ. Віӧны најӧс уна-ног: јаԁа-ԉекарствојасӧн, пӧԍ-руӧн, пуан-ваӧн, біӧн.
— Віԇӧԁлы, віԇӧԁлы, мыј тыԁовтчіс! — горӧԁіс Ӧнԁу.
— Мыј-нӧ?
— Ԍепыс-коԃ-вылаԁ чіреј кајіс.
Ме віԇӧԁлі мікроскопӧ. Інаӧн ӧԏі-рокӧс-јӧртӧԁ-вылын лоӧма зев-вӧсԋі-кыш-піын ічӧԏік зӧртуԍ-(бородавка)-коԃ-мыԉк.
— Гарјыс-тај, — шуа ме: — јӧртӧԁыс піјанаԍӧма.
Ӧнԁу ԍерӧктіс, унаыԍ шуіс: „Јӧртӧԁыс піјанаԍӧма".
— Віԇӧԁ воԇӧ, мыј лоас.
— Сіјӧ торјаліс јӧртӧԁ-берԁԍыс. Тонӧ, тонӧ, јешщӧ выԉ-пі чужі. Тонӧ, бара-ԁај... Зев уна!.. Мукӧԁыс ыҗыԁ-јӧртӧԁ-берԁԍыс оз і торјавны... О, мыјԁа выԉ-јӧртӧԁ лоі!
Ме бара віԇӧԁлі мікроскопӧ. Выԉ-рокӧс-јӧртӧԁ іна зев уна, быԁса ԍікт.
— Ӧні віԍтав меным, аԁԇывлін ԋаԋ-пӧҗалӧм?
— Аԁԇывлі. Војԁӧр ԋаԋшомӧсӧ кіԍтӧны ԁебыԁ-ва, сеԍԍа течӧны сетчӧ пыԅ ԁа јона гуԁралӧны, бӧрвылас рокӧсалӧны ԁа бара гуԁралӧны. Сеԍԍа топыԁа кӧрталӧны сіјӧс ԁа вој-кежлӧ пуктӧны паччӧр-вылӧ. Војнас ԋаԋыс шомӧсас шуԅӧ,
упјӧԁлӧ быԁӧн. Сені сіјӧ соԁӧ, шомӧс-ԁорӧԇыс кајас, унаыԍ ортсӧ петлӧ. Асывнас ԋаԋсӧ суктӧны, лојӧны, сеԍԍа пуктылӧны вӧрԅӧԁны (ловԅӧԁыы). Вӧчаласны ԋаԋсӧ ԁа бара ловԅӧԁӧны. Сеԍԍа час ԉібӧ ԁырҗык віԇӧны пачын. Сы-бӧрын ԋаԋыԁ гӧтов, ԍојны поԅӧ.
— Мыјла-нӧ ԋаԋсӧ рокӧсалӧны?
— Рокӧстӧгыс-ӧԁ оз шуԅы, јумов лоӧ ԋаԋыс.
— Мыјла паччӧр-вылас уԅтӧԁӧны ԋаԋшомӧссӧ?
— Кӧԇыԁінаԁ-пӧ оз-жӧ шуԅы-ԁа, сіјӧн.
— Іна сіԇ, Ӧнԁу. Рокӧстӧг ԁа кӧԇыԁінын ԋаԋыԁ оз шуԅы. Кӧтастӧ пыԅыԍ гуԁралӧны, а пыԅас ем кракмал. Кракмалсӧ те тӧԁан?
— Тӧԁа, аԁԇывлі.
— Кӧтасын рокӧсыс быԁмӧ. Кыԇі быԁмӧ, сіјӧ те ӧні тӧԁан. Кракмалыс пӧрӧ сакарӧ, а рокӧеыс сакарсӧ пӧртӧ ԍпіртӧ ԁа угԉекіслеј газӧ *), сещӧм-газӧ, коԁӧн мі огӧ вермӧ лолавны, коԁӧс леԇам быԁ-лолыштӧмӧн ас-пыщкыԍ. Угԉекіслеј-газ зев-омӧԉ-газ: лолыштан-кӧ сіјӧс (ас-пыщкаԁ боԍтан), верман кувны. Угԉекіслеј-газ-пыщкын веԍіг бі оз вермы ломтыԍны, кусӧ. Со-кущӧм-чорыԁ-газ вӧлӧм артмӧ рокӧсыԍ. Сіјӧ-газыс і кыпӧԁӧ, кыԇі мі шуам, ловԅӧԁӧ ԋаԋтӧ. Пачын, жарінаԁ, јешщӧ-ԋін-јона кыпӧԁӧ ԋаԋтӧ, ԍінмӧԍтӧ сіјӧс. Сы-вӧсна ԋаԋыԁ ԋебыԁ лоӧ, лым-коԃ пуркыԁ. Те каԅавлін-ен, пӧԍ-ԋаԋыԁ кущӧмкӧ аслыс-пӧлӧс-кӧра.
— Зев чӧскыԁ. Ме зев пӧԍԋаԋтӧ раԃејта.
— Ԍпірт-ԉі, віна-кӧр-ԉі кылӧ сетыԍ. Те кыԇі мӧвпалан, сакарыԁ ԍпірт-коԃ абу?
— Ԍпіртыс-нӧ сіјӧ самӧкур?
* Газ — тыԁавтӧм-ру (перевод).
— Самӧкурсӧ тӧԁан?
— Тӧԁа.
Самӧкурын ԍпіртыс ем-жӧ. Тӧԁан мыјыԍ самӧкурсӧ вӧчӧны?
— Ԋаԋыԍ ԁа сакарыԍ.
— Сакарыс самӧкур-коԃ абу?
— Абу. Сакарыс јумов ԁај чорыԁ, а самӧкурыс-ӧԁ курыԁ ԁај кіԅер.
— Аԁԇан, кущӧм-„чуԃеса“ рокӧсыԁ вӧчӧ: јумовсӧ пӧртӧ курыԁӧ. Сещӧм-вежԍӧмсӧ шуӧны кіміческеј реактсіјаӧн. Сіԇ-кӧ, кіміческеј-реактсіјајастӧ вӧчӧны мікробјас. Ӧні мі тӧԁны понԁім, мыј мукӧԁ-мікробыс міјанлы бур вӧчӧ, бур-вӧчыԍ сіјӧ. Сытӧг еԍкӧ ԋебыԁ-чӧскыԁ-ԋаԋтӧ егӧ і аԁԇылӧ, ез вӧвны еԍкӧ сурыԁ-ԋі, вінаыԁ-ԋі, ырӧшыԁ-ԋі (ԍукӧԍ).
Кыԇі -нӧ најӧ вінасӧ вӧчӧны?
— Вінасӧ вӧчӧны вінограԁ-ваыԍ (сӧкыԍ). Ԋекор ен кывлы Ној-јылыԍ мојԁ?
— Мојԁ-ӧмӧј сіјӧ?
— Мојԁ. Јона-велӧԁчӧм-јӧз унатор тӧԁмалісны тајӧ-мојԁ-ԍерԏі. Вӧлӧмакӧ, вінатӧ зев-ԋін важ-јӧз вӧчлӧмаӧԍ. Вінограԁ-вотӧсыԍ вінограԁ-васӧ пыԇралӧны кущӧмкӧ-ԁозјӧ, сеԍԍа оз тупкыны сіјӧс, а коԉӧны вевԏԏытӧг. Мыјкӧԁыра-каԁ-бӧрын ваыс понԁас быгԅыны. Сіјӧ, уԉ-ԋаԋыԍ-моз-жӧ, вотӧс-ваыԍ петӧ угԉекіслеј-газ. Ԁоз-пыԁӧсас пукԍӧ гуԁыр-раб. Вінограԁ-ваыс курԁӧ, јуан-кӧ — коԁԇӧԁӧ. Вінограԁ-ваыԍ, інӧ, артмӧма віна. Сіԇ-кӧ, віна-вӧчігӧн колӧ сылы шоммыны, шуԅыны. А шоммас сӧмын секі, кор рокӧс-мікробјас веԍкалӧны.
— Сіԇ-кӧ, ԋекущӧм-вотӧс рокӧстӧгыс оз вермы вінаас-пӧрны?
— Оз. Щук колӧ, меԁым ваас рокӧс веԍкалас. Рокӧстӧгыс најӧ оз шоммыны, оз шуԅыны, ԋекущӧм-віна оз артмы.
— Он-кӧ-нӧ рокӧссӧ кіԍт ԁозјас, кыԇі сіјӧ сетчӧ ачыс веԍкалас?
— Зев кокԋіа. Најӧ-ӧԁ мікробјас, быԁԍама-вотӧс-вылын пыр тырыс. Гутјас, номјас, шуам, пукԍыласны јаблӧг-вылӧ, кваԏітасны сетыԍ мікробсӧ, ееԍԍа лебԅасны ԁа вотӧс-ва-вылӧ пукԍасны. Сіјӧ і рокӧсӧԍԍас, шоммыны мӧԁас. Тӧв вотӧсјас-вылыс пӧԉтӧ мікробјассӧ, разӧԁӧ најӧс му-паԍтаыс, — ԁыр-ӧ-нӧ налы јумов-вааԁ ԉаскыԍны?
Ӧнԁу ԉаԋтіс, ԋемтор оз јуав. Чорыԁа мыјкӧ мӧвпалӧ.
— Мыј-нӧ те ԁумајтан? — јуалі ме сылыԍ.
— Кыԇі тӧԁмалісны, мыј мікробјастӧг вінаыс оз артмы?
— Кіԍтан-кӧ сӧстӧм-бутылкаӧ вотӧс-ватӧ, бутылкасӧ пробкаалан ватаӧн ԉібӧ сӧстӧм-пробкаӧн, сеԍԍа шонтан бутылкасӧ, — ваԍыс став-мікробыс кулӧ. Выԉ-мікробјас сынӧԁыԍ пробка-пырыс оз вермыны веԍкавны. Сещӧм-мікробтӧм-васӧ кӧԏ сеԍԍа мыјԁыра віԇ, оз шоммы ні ԋекущӧм-віна сетыԍ оз артмы. Ва-кіԍттӧԇыс тыртӧм-бутылкасӧ ԁа пробкасӧ колӧ војԁӧр шонтывны пӧԍ-ру-вылын, меԁым став мікробыс на-вылыԍ кулӧ. Ӧԏі - мікроб-кӧ-ӧԁ кытчӧкӧ коԉас, сіјӧ зев-ӧԁјӧ рӧԁмас, арԏеԉнаԁ регыԁӧн шуԅӧԁасны ватӧ.
— Спорыјасыԁ-нӧ? Најӧ-ӧԁ коԉӧны?
— Ԁа, ӧтчыԁ-шонтӧмӧн најӧ оз кувны. Најӧс-віны бутылкатӧ колӧ-унапӧв шонтывны. Шонтан сеԍԍа кӧԇӧԁан. Кӧԇалӧм-ваас спорыјасыԁ выԉыԍ завоԃітасны быԁмыны. Те бара шонтан, бара віан кымынкӧ-мікробӧс. Унаыԍ сіԇі-вӧчӧмӧн
став-спорысӧ поԅӧ віны. Віна-бутылка-кӧ воԍсӧн коԉан, кымынкӧ-лун-мыԍԏі вінаыс уксусӧ пӧрас. Вылысыс кеԋԍалас. Кеԋыс сіјӧ віна-шоммӧԁыԍ-бакԏеріја-позыс і ем. Најӧ веԍкалӧны ԉібӧ сынӧԁыԍ, ԉібӧ гутјас вајасны. Гутјасыԁ-ӧԁ быԁлаӧ пырӧны.
Јӧлыԁ сіԇі-жӧ, віна-моз-жӧ шоммӧ, пӧрӧ шӧм-јӧлӧ (выԉјӧлӧ). Мыјла еԍкӧ? — Бара-жӧ мікробјасыԍ. Емӧԍ аслыс-ԍама јӧв-шоммӧԁыԍ-бакԏеріјајас. Најӧс поԅӧ аԁԇыны (ԃерт, ыҗԁӧԁан-ԍԏеклӧӧн-а) скӧт гӧныԍ, ԁозмукыԍ, сынӧԁыԍ, кіыԍ. Мыԍԍытӧг-кӧ лыԍтыԍны петан, ԋајт-чуԋјасԍыԁ јӧвнас бакԏеріјајасыс пожјаԍԍасны пӧԁӧԋчааԁ, јӧв-пыщкаԁ. Шоныԁ-інын-кӧ сеԍԍа сіјӧ-јӧвсӧ кымынкӧ-час сулӧԁан, сіјӧ шуԅас. Меԁым јӧлыԁ оз шуԅы, колӧ сіјӧс шонтывны вата-пробкаа-бутылкаын. Уна-пӧрјӧ-шонтылӧмӧн став-мікробыс јӧвԍыԁ кулӧ. Сы-бӧрын поԅӧ віԇны сіјӧс мыјԁыра колӧ, оз шуԅы. Ӧні быԁлаын таԇі-шонтылӧм-јӧвтӧ вузалӧны, шуԍӧ паԍԏерізованнејӧн ԉібӧ ԍԏеріԉізованнејӧн. Вузаԍԍӧны топыԁ-пробкаа-бутылкајасын ԉібӧ банкајасын. Бакԏеріјајас сынӧԁыԍ ԋі ԋекытыԍ оз вермыны веԍкавны сетчӧ, сывӧсна најӧ пыр ԍвежејӧԍ. Кӧԏ-мыјԁыра шоныԁ-інын віԇ, оз шуԅыны. Мыјӧн пробкасӧ перјан, пыр-жӧ пырасны сетчӧ бакԏеріјајас, јӧвтӧ шуԅӧԁасны.
Тащӧм-бакԏеріјајас-жӧ шоммӧԁӧны капустатӧ. Натӧг еԍкӧ капустатӧ пыр јумовӧн лоі ԍојны. Сіԇі-жӧ шоммӧԁӧны пыԅыԍ ԁа чужыԍ-пуӧм-ырӧш. Сіјӧс шуԅӧԁны рокӧс пуктӧны, а меԁым шоммас, лун-мӧԁ-кежӧ коԉӧны вевттӧг. Сетчӧ пырӧны шоммӧԁыԍ-бакԏеріјајас, шоммӧԁӧны сіјӧс.
Со-ӧԁ мыјԁа-бур-вајӧ-јӧзлы тајӧ-бакԏерјјаыс. Сіјӧ-жӧ лӧԍӧԁӧ кывтӧм-пемӧсјаслы чӧскыԁ-ԍојан. Вӧчԍӧ сіјӧ со-кыԇі: уԉ (ԍвежеј)-турун топыԁа те-
чӧны гуӧ, вевԏԏӧны пӧвјасӧн, тыртӧны муӧн. Гуас туруныс шоналас, шуԅас. Ԋоԉ-кымын-тӧлыԍ-мыԍԏі артмас зев-чӧскыԁ-пӧтӧса-ԍојан, ԍілосӧн шуӧны.
— Міјан сіԇсӧ вӧчӧны-жӧ, — шуіс Ӧнԁу. — Сӧмын ме ег тӧԁ, мыј уҗалыԍјасыс сені бакԏеріјајас.
— Унатор, Ӧнԁу, бакԏеріјајасыԁ вӧчӧны, сӧмын оз ставныс бур-тор. Менам етіјӧ-ԁӧрӧмӧј (інԁі ԁӧрӧм-вылӧ) бакԏеріјајас-отсӧгӧн-жӧ вӧчӧма. Мыј те шуан та-вылӧ?
— Мыјыԍ-нӧ ԁӧрӧмыԁ? — јуаліс Ӧнԁу.
— Шабԁіыԍ. Тӧԁан шабԁісӧ?
— Тӧԁа, міјан сіјӧс зев-уна вӧԃітӧны. Сӧмын ме ог гӧгӧрво, кыԇі бакԏеріјајасыс ԁӧрӧмсӧ кыӧны?
— Шабԁіыԁ кор воас, колӧ сетыԍ куԃеԉ торјӧԁны, печкыны, кыны, сеԍԍа нӧвлан-кӧлуј вурны. Куԃеԉ-ԍіыс шабԁіаԁ чорыԁ-, рӧшкыԁ-заын (іԇасын). Сіјӧс торјӧԁны мікробјастӧг вӧлӧм ԋекущӧма оз поԅ.
— Міјан торјӧԁӧны. Кӧтӧԁасны, сеԍԍа зев кокԋіа торјалӧ.
— Кӧтӧԁныс еԍкӧ ԃерт кӧтӧԁасны-ԁа, ԍувԍыс шабԁі-ԍісӧ бакԏеріјајас торјӧԁӧны. Мікроскопӧн-віԁлаԍӧмӧн сіјӧс аԁԇӧмаӧԍ. Јона колӧ кыјӧԁны бакԏеріјајас-уҗ-бӧрԍа: мыјӧн најӧ ԍісӧ торјӧԁасны ԍувԍыс, завоԃітӧны ԍісӧ ԍојны. Сывӧсна, мыјӧн ԍіыс понԁас кокԋіа-торјавны іԇасыԍ, шабԁіыԁ, інӧ, тыаԍԍӧма, колӧ лептыны ваԍыс. Сӧмын креԍԏанаыԁ оз тӧԁны тајӧс, вывті тыӧԁӧны шабԁісӧ. Сывӧсна налӧн куԃеԉыс омӧԉ лоӧ, орјаԍӧ. Бур-вӧчыԍ-мікробјас-помыԍ креԍԏаналы ыҗыԁ-бур. Најӧ-ӧԁ веԍіг ԋаԋыԁлы-быԁмыны отсалӧны: ԍојансӧ налы лӧԍӧԁӧны.
— Кыԇі-нӧ сіјӧ?
— Мутӧ, меԁ уна-ԋаԋ сіјӧс вајас, кујӧԁалӧны. Кыԇ те-ногӧн, быԁмыԍ-ԋаԋјасыс вермӧны-ӧ кујӧԁсӧ ԍојны?
— Ме ог тӧԁ, — шуіс Ӧнԁу.
— Кыԇі најӧ верԁчӧны, мыјӧн ԍојӧны?
— Вужнас.
— Вужјасыс кыԇі ԍојансӧ боԍтӧны?
— Ԋоԋалӧны-пӧ мусӧ, мем-тај сіԇі віԍтавлісны-а.
— Збыԉыԍ, вужјасыс ԋоԋалӧны муыԍ ва. Но-ӧԁ ӧԏі-ваӧн он пӧт, колӧ кущӧмкӧ-ԍојан. Быԁманторјас олӧны, быԁмӧны, сіԇ-кӧ — ԍојӧны. Ԍојаныс налы ваыԍ-жӧ локтӧ. Кущӧм-ԍојан еԍкӧ ваын ем? — Ԁа сещӧм, коԁі сорлаԍӧ сыкӧԁ, сылӧ ваас, шуам: сакар, сов. Сещӧм-кіԅер-ԍојанјассӧ быԁманторјас кыскӧны ас-пыщкас вужјаснас. Сещӧм-ԍојансӧ му-піаԁ мікробјасыԁ і вӧчӧны, шуӧны најӧс ԋаԋ-верԁыԍјасӧн. Најӧ сіԍтӧны кујӧԁтӧ, пӧртӧны најӧс уна-пӧлӧс-пӧтӧса-совјасӧ, меԁ-јона ԍеԉітраӧ. Сіјӧ-совјасыс сылӧны ваын, ваыскӧԁ-щӧщ веԍкалӧны быԁманторјасӧ, пӧткӧԁӧны најӧс. Кујӧԁыԍ-ӧтԁор креԍԏаналӧн уна-шыблӧсјас овлӧны: трапјӧ-шојјас, кучік-торјас, ку-торјас, лыјас, чача-јас ԁа уна-на мукӧԁ-тор. Тӧлка-креԍԏаԋін сещӧм-ковтӧм-шыблассӧ кытчӧ-ԍурӧ оз шыблав, а чукӧртӧ ӧтчукӧрӧ, сорлалӧ муӧн, кіԍкалӧ ваӧн, лӧԍӧԁӧ мікробјаслы ԍојан. Інаӧн, сещӧм-чукӧрын мікробјасыԁ тырыс гыӧны. Најӧ сіԍтӧны шыблассӧ, пӧртӧны најӧс ԍӧԁ-муӧ — перегнојӧ. Сещӧм-муыс зев-колан креԍԏаналы.
Меԁым кујӧԁыԁ ԁа мукӧԁ сіԍмӧм-шыбласјас му-піын пӧрісны ԍеԉітраӧ, колӧ, меԁ му-пітіыс ветліс сынӧԁ. Сывӧсна кујӧԁа-муыԁлы колӧ лоны
посԋіԃік-корјӧгӧԍӧн. Гырыԍ-корјӧга ԁа бус-коԃ-ԋебыԁ-му абу бурӧԍ: сынӧԁыԁ сещӧм-муӧ оз ԍібав.
Мі ставным тӧԁам сіԍмӧмтӧ. Шоныԁ-інын-кӧ јај кујлас, понԁас сіԍмыны.
А кыԇі тӧԁмавны сіԍмӧ-оз јајыс? — јуалі ме Ӧнԁулыԍ.
— Сіԍ-јајыс ԁука.
— Сіԇ-кӧ, сіԍ-јајыԍ петӧ ԁука-газ.
— Мортыԍ-кӧ-нӧ ԁук петӧ, сіԍмӧ-жӧ, інӧ, сіјӧ? — — торкіс менӧ Ӧнԁу.
— Овлӧ і сещӧм-тор, ловја-вылыԍ мортыԁ сіԍмӧ. Унаыԍ міјан гырканым ԁа ԍувјаным сіԍмӧны ԍојанјас. Секі міјан пыщкыԍ петӧны ԉок-ԁука-газјас. Ԍојан-сіԍтыԍјасыԁ мікробјас-жӧ. Гырк-пыщканым ԍојан-сіԍмӧмыԁ зев абу бур, јона торкӧ мортлыԍ ԇоԋвіԇалунсӧ: сіјӧ віԍмӧ, вермас ԁажӧ кувны. Сывӧсна морт-пыщкын-олыԍ-ԍојан-сіԍтыԍ-мікробјастӧ колӧ віавны.
— Кыԇі-нӧ најӧс віалан?
— Ԉекарствојасӧн, ԉібӧ мікробјасӧн-жӧ: морт-пыщкӧ леԇӧны мукӧԁ-пӧлӧс-бакԏеріјајас. Најӧ сені ԍојан-сіԍтыԍ-мікробјассӧ ԉібӧ вынтӧммӧԁӧны, ԉібӧ віӧны.
Кущӧм-мікробјасӧс-нӧ леԇӧны?
— Јӧв-шоммӧԁан-мікробтӧ ен-на вунӧԁ?
— Ег. Сіјӧ јӧвсӧ шомјӧлӧ пӧртӧ.
— Сіԇ. Шомјӧлыԍ (простокваша) ԍојан-сіԍтыԍ-мікробјас зев јона полӧны, вынтӧммӧны, раммӧны. Унҗык-шомјӧв-кӧ ԍојан, најӧ ԇікӧԇ бырӧны. Морт-пыщкыԍ ԉок-ԁука-газјас ԁугԁасны петны,
Кыԇ-те ԁумајтан, кытыԍ лоӧны чері-јај ԉјбӧ коԉк-сіԍмігӧн ԉок-,сіԍ-ԁукыс?
Ӧнԁу мӧвпаліс ԋеԁыр ԁај шуіс: „Чері-јајԍыс-жӧ і лоӧны, мыјӧкӧ мӧԁ-торјӧ најӧ пӧрӧны“.
— Молоԃеч, Ӧнԁу, збыԉыԍ сіԇі. Мікробјас чері-јајтӧ-ԁа, коԉктӧ-ԁа газӧ, пӧјімӧ ԁа ваӧ пӧртӧны.
— Пӧјімӧ? Пӧјімыс-ӧԁ сӧмын сотчӧм-бӧрын овлӧ?
— Бара те збыԉ віԍталін: пу сотчас ԁа пӧјім коԉӧ.
Пӧјімыԁ уна-пӧлӧс-пӧтӧса-солыԍ артмӧ. Најӧ сылӧны ваын, ваыскӧԁ-щӧщ веԍкалӧны быԁман-торјасӧ, пӧткӧԁӧны најӧс. Сывӧсна пӧјімтӧ ԋекор оз ков ортсӧ кіԍкавны, а колӧ чукӧртны ԁа којны сіјӧн граԁјастӧ ԁа мујастӧ. Пу ԉібӧ јај сіԍмігӧн артмӧны газјас ԁа коԉӧны совјас, быԁманторјаслы колантор. Сывӧсна сіԍмӧмсӧ унаыԍ шуӧны ԋӧжјӧ-сотчӧмӧн. Меԁым ԍојанјас оз сіԍмыны, најӧс солалӧны ԉібӧ јона щынӧны. Сола-рӧсолын ԁа бура-щынӧм-ԍојанын ԍојан-сіԍтыԍ-мікробјас оз вермыны овны. Солалӧны чері, јај, выј, щак, ӧгурчі ԁа мукӧԁ-ԍојан-торјас. Кӧԇыԁ-ԁырјі ԍојан-торјас оз сіԍмыны. Сывӧсна тӧлын чері-јајтӧ вузалӧны кынтӧмӧн; гожӧмын најӧс віԇӧны јі-вылын ԉібӧ кӧбрӧгјасын лым-вылын. Ӧнԁу, те вірічјас тӧԁан?
— Тӧԁа
— Каԅавлін-ен, кыԇі сені мукӧԁ-ԁырјіыс кујӧԁыс быԏԏӧ сотчӧ, сещӧм шоныԁ.
— Каԅавлі. Шоныԁыс быԁӧн руӧн кајӧ.
— Кыԍ еԍкӧ, те-ногӧн, сещӧм-шоныԁыс сені?
Ӧнԁу віԇӧԁліс ме-вылӧ ԁа шуіс:
— Мікробјас вӧчӧны.
— Сіԇі, Ӧнԁу, збыԉыԍ мікробјас сені уҗалӧны. Со-кымын-пӧлӧс-уҗ мікробјаслыԍ мі ӧні
тӧԁам. Сӧмын ен вунӧԁ: шоммӧԁыԍјас, сотыԍјас, сіԍтыԍјас, ԍеԉітра-вӧчыԍјас ԁа мукӧԁ абу ӧԏі-пӧлӧс-мікробјас, ставныс најӧ аслыс-ԍамаӧԍ, сӧмын асԍыныс-уҗсӧ вӧчӧны. Унаыԍ овлӧ сіԇі: ӧԏі-пӧлӧсјас вӧчасны асԍыныс уҗсӧ, сеԍԍа мӧԁ-пӧлӧсјас најӧс вежӧны, на-бӧрын — којмӧԁјас, сіԇ воԇӧ. Тӧԁыԍ-морт, ковмас-кӧ, мікробјаслыԍ уҗсӧ вермӧ ԁугӧԁны: кынтас ԉібӧ ԉекарствојасӧн віас најӧс. Мӧԁарӧ, колӧ-кӧ налӧн-уҗалӧмыс, — щӧктӧ уҗавны, щӧктӧ вајны овмӧсӧ бур.
Ме лӧԍӧԁі віԇӧԁны ԁа кыјӧԁны ӧшалан-војт ловја-коԉера-мікробјасӧн.
— Аԁԇан кԉаԋічајас-костԍыс војтсӧ? — јуалі ме Ӧнԁулыԍ.
— Аԁԇа.
— Ӧні сы-вылӧ віԇӧԁлы мікроскоп-пыр.
Ӧнԁу понԁіс віԇӧԁны.
— Ој, мыјԁа куԅ-бӧжа-,шмака-јура-гагыс (головаԍԏікі) сені! Зев-ӧԁјӧ ԏувкјалӧны ваӧԁыс, бӧжјаснас ԉегӧԁӧны. Коԁјас-нӧ тащӧмјасыс?
— Тајӧ — коԉера-гагјас (вібріонјас), коԉераӧн віԍӧԁӧны. Бӧжјассӧ налыԍ шуӧны җгуԏікӧн, најӧ-отсӧгӧн гагјасыс ветлӧны.
— Мукӧԁыслӧн бӧжыс кыкналаԁор-помас.
— Віԇӧԁ, віԇӧԁ бурҗыка.
— Ој, гагјасыс шӧрі орлаԍӧны!.. Зев унаӧн лоіны!
— Тӧԁвылаԁ, Ӧнԁу, вајӧԁ-жӧ: рокӧс-вылын вӧлі лоӧны гарјас, а тані, со, коԉера-гагјасыԁ шӧрі торјалӧны, пӧлалӧны, кыԇі шуасны. Сіԇі најӧ рӧԁмӧны-паԍкалӧны. Быԁ-гагыԍ војԁӧр лоӧ кык-том-гаг. Најӧ овмӧԁчӧны, боԍтӧны ваыԍ ԍојан, ԋеуна быԁмыштӧны, сеԍԍа кыкнаныс аԍныс пӧла-
лӧны, лоӧны-ԋін ԋоԉ-гаг. Коԉера-гагјас җеныԁ-немаӧԍ: олӧны сӧмын кыԅ-,комын-мінут. Сіԇ-кӧ, быԁ-часҗынӧн быԁ-гагыԍ кык-гаг артмӧ. Тырмымӧн-кӧ еԍкӧ налы ԍојаныс вӧлі ԁа ԋекоԁ-кӧ ез віав најӧс, најӧ еԍкӧ мутӧ ставнас тыртісны, јӧзлы ԁа кывтӧм-пемӧсјаслы ԋекӧн лоі овны. Лаԁнӧ мікробјасыԁкӧԁ пыр ыҗыԁ-вен мунӧ: јӧзыԁ віалӧны најӧс ԉекарствојасӧн, сӧстӧма-олӧмӧн-ԁа. Сӧстӧма-олӧмыԁ ԉок-вӧчыԍ-гагјаслы зев
мустӧм. Сӧстӧма ԁа пеԉка-оланінын ԉок-вӧчыԍ-гагјаслы ԍојаныс оз ԍур, щыгла лоӧ кувны. Віԍігјасӧн, меԁԍа-ԋін вуҗана-віԍӧмјас-ветлігӧн, јона сӧстӧма колӧ овны. Оз-ӧԁ веԍ сӧстӧмлунтӧ ԇоԋвіԇалун-мамӧн шуны. „ Сӧстӧма-кӧ-пӧ олан, ԇоԋвіԇа лоан“. Коԉера ԁа кынӧм-віԍӧԁан-ԏіфјас-ԁырјі ԋекущӧма оз ков јуны пуԅӧԁлытӧм-ва, віԍӧԁыԍ-гагјасыс ваын олӧны-ԁа. Ныр-вомтӧ ԁа кіјастӧ јона-щӧкыԁа колӧ мыԍкыны. Чуԋтӧ вомаԁ ԋекущӧма оз поԅ ԍујны. Мікробјас јона кулӧны шонԁіыԍ. Сыпонԁа колӧ, меԁ керкаыԁ југыԁ вӧлі. Оз вешшӧрӧ шуны, кытчӧ-пӧ шонԁі-југӧр оз пырав, сетыԍ віԍӧм оз петав. Сар-ԁырјі рабочејјас оліс-ны уԉ-руа-,пемыԁ-,ԋајт-,ԇескыԁ-паԏерајасын, гӧбӧчын-моз. Сывӧсна на-пӧвсыԍ уна-кулыԍ пыр вӧлі. Меԁ-јона куліны чакоткаӧн, іԉі туберкуԉозӧн, кыԇі јешщӧ сіјӧс щуӧны. Те ӧні, Онԁу, тӧԁан, мыј віԍӧмјасыԁ лоӧны мікробјасыԍ, тӧԁан,
3-ԁ ԍер. Шујгалаԁорас коԉера-гагјас.
мыј најӧс зев-кокԋі кӧлавны мӧԁа-мӧԁлы. Меԁым віԁчыԍны віԍӧмјасыԍ, віԍыԍјасӧс ԇоԋвіԇајасыԍ колӧ віԇны торјӧн. Оз ков ԍојны накӧԁ ӧԏі-бекарыԍ (таԍтіыԍ), ӧԏі-паԋӧн. Кущӧмкӧ-тоша-ԃаԃӧ, шуам, окалӧ кагаӧс. А мыјԁа быԁԍама-ԍікас-мікробјас сіјӧ-тошын ԁа ускын, лыԁтӧм-щӧттӧм-ӧԁ! Сіјӧ зев-кокԋіа окалӧмнас вермас віԍмӧԁны кагасӧ скарлаԏінаӧн, мытӧн, коԉераӧн ԁа мукӧԁ-сещӧм-віԍӧмјасӧн. Віԍӧмјас-ветлігӧн окаԍӧм-коԃыԁ-жӧ-ԉок кіаԍӧм (кіӧн-зԁоровајтчӧм). Сіԇ-кӧ, оз ков окаԍны ԋі кіаԍны, ԇоԋвіԇаҗык лоан. Віԍӧм-ветлігӧн попјас ԉуԅјалӧны ԁаріӧн, разӧԁӧны віԍӧмсӧ керкаыԍ керкаӧ. Віԍӧм-лӧԋӧԁӧм-пыԃԃіыс најӧ ӧтарӧ паԍкӧԁӧны сіјӧс, ԇоԋвіԇајассӧ віԍмӧԁӧны. Уна-ногӧн віԍӧмјас разалӧны, а меԁԍа-јона вічко-пыр. Јенмӧс-ескыԍ-јӧз віԍыԍ-керкаыԍ мунӧны вічкоӧ, нуӧны ԍӧрԍыс уна-віԍӧԁан-гагјасӧс. Мунігас ԁа вічкоас-сулалігӧн најӧс пыркӧԁӧны ас-вывԍыс. Унаӧн ԁарјаԍӧны, ԁарјӧԁӧны щӧщ чеԉаԃӧс. Кущӧм-віԍӧмӧн-віԍыԍјас сені абу: біа-віԍӧмајасыԁ-і, скарлаԏінаајасыԁ-і, чакоткаајасыԁ-і, чірејаыԁ-і — быԁԍама-віԍыԍыс. Поплы сіјӧ ставыс веԍкоԃ, меԁтыкӧ јӧзыс вічкоас унҗык воліс ԁа унҗык-ԁокоԁ сылы ваісны. Віԍыԍјассӧ і ԇоԋвіԇајассӧ, гырыԍӧс і ԇоԉаӧс паԋӧԁӧ сіјӧ ӧԏі-паԋӧн, ӧԏі-ԁозјыԍ (ԁаріԁоз), чышкӧ быԁӧнлыԍ вомсӧ ӧԏі-чышјанӧн. Віԍыԍјаслӧн мікробјасыс коԉӧны ԁарі-паԋӧ, вом-чышкӧԁӧ. Поп паԋнас гуԁралас бекарас, леԇас сетчӧ віԍӧԁыԍ-гагјасӧс, сеԍԍа щыкӧԁӧм-ԁарінас паԋӧԁас ԇоԋвіԇајассӧ, гагјӧԍ-чышјаннас чышкыштас налыԍ вомԁорсӧ. Віԍыԍыс-кӧ еща-на вӧлі, поп ԁарінас уна соԁтас најӧс. Сывӧсна віԍӧмјас-ветлігӧн ԋекущӧма оз ков вічкоӧ ветлыны, нӧшта-ԋін ԁарјаԍны.
Ме теныԁ віԍтавлі Ԉевенгук-јылыԍ. Ӧні віԍтала мӧԁ јона-велӧԁчӧм-морт-јылыԍ. Шуӧны сіјӧс Паԍԏерӧн. Сіјӧ нем-чӧжыс кыјӧԁіс ԁа велӧԁіс мікробјас, інԁіс јӧзлы ԉок-вӧчыԍ-мікробјасыԍ јансӧԁны бур-вӧчыԍ-мікробјасӧс, велӧԁіс віԁчыԍны вуҗана-віԍӧмјасыԍ.
Паԍԏер воԍтіс піԍԏіаԍӧм. Сіјӧ каԅалӧма, коԁкӧ-кӧ-пӧ кущӧмкӧ-вуҗана-віԍӧмӧн ӧтчыԁ віԍас, сіјӧс сіјӧ-жӧ віԍӧмыс мӧԁыԍ зев гежӧԁа віԍӧԁӧ. Сы-понԁа Паԍԏерыԁ нарошнӧ понԁӧма віԍӧԁавны јӧзсӧ, віԍӧԁыԍ-гагјассӧ ԇоԋвіԇа-морт-пыщкӧ леԇны іԉі піԍԏіавны, кыԇі мі шуам. Віԍӧԁалӧма сіјӧ зев-віԁчыԍӧмӧн, ԋӧжјӧԋікӧн. Вӧлӧм кулӧм ԉібӧ вынтӧм-ԋін віԍӧԁыԍ-гагӧс леԇас морт-пыщкӧ, морттӧ сыыԍ ԋеуна віԍӧԁыштас ԁај бурԁас сіјӧ. Мӧԁыԍ сеԍԍа, кор понԁас сіјӧ-віԍӧмыс ветлӧԁлыны, піԍԏіа-мортаԁ сіјӧ оз вермы кутчіԍныс, мортыԁ мынас віԍӧмыԍ. Паԍԏерлыԍ піԍԏіаԍны велӧԁчісны і мукӧԁ. Ӧні піԍԏіалӧны јӧзӧс піԍԏіыԍ (кокачыԍ), коԉераыԍ, ԏіфыԍ ԁа уна-на мукӧԁ-пӧлӧс-віԍӧмјасыԍ. Піԍԏіыԍ (кокачыԍ) піԍԏіалӧны ӧні быԁ-гырыԍӧс і ԇоԉаӧс. Віԍыштасны најӧ ещаԋік ԁај бурԁасны, оз ков повны мӧԁыԍ піԍԏіӧн-віԍмӧмыԍ. А важӧн мыјԁа-јӧз піԍԏі-помыԍ кувлі!
Паԍԏер велӧԁіс піԍԏіавны јӧзӧс јӧј-пон-куртчалӧм-бӧрын јӧјмӧмыԍ. Понјас јӧјмӧны аслыс-пӧлӧс-мікробјасыԍ. Сіјӧ-віԍӧмыԍ ӧні ԋекыԇі-на оз кужны бурԁӧԁны. Сӧмын наӧн-куртчалӧм-мортсӧ-кӧ піԍԏіалан, віԇан кулӧмыԍ.
Паԍԏер-жӧ велӧԁіс міјанӧс оператсіја-воԇын став-струментсӧ, ԁозјассӧ, ватасӧ, бінтјассӧ, пуртјассӧ ԁа мукӧԁӧс, весавны шонтӧмӧн (поԍ-сынӧԁӧн, ԉібӧ пӧԍ-руӧн, ԉібӧ бі-вылын), меԁ-пӧ став мікробыс сетыԍ кулас, Струментјасыԁ ԁа ԁозја-
сыԁ кӧԏ-кущӧм-јеҗыԁӧн ԁа сӧстӧмӧн кажітчӧны, мікробјасыԁ сені пыр емӧԍ.
Со-ӧԁ, Ӧнԁу, кущӧм-вына наукаыԁ. Те ӧні унатор-на он вермы гӧгӧрвоны; он гӧгӧрво, кущӧм-кіміческеј-вежԍӧмјас вермӧны вӧчны мікробјас. Но ԋінӧм, быԁмыштан, јонмыштан, піоԋерӧн лоан, понԁан велӧԁчыны. Секі теныԁ ставыс гӧгӧрвоана лоӧ, быԏԏӧ ставыс ԍінвоԇаԁ вӧчԍӧ.
Ӧнԁу пыріс піоԋерӧ, велӧԁӧ мекӧԁ кіміја. Мі пукалам Ԍӧԁ-саріԇ (Черное море)-берегын, ԍорԋітам куш-ԍінмӧн-аԁԇытӧм-олыԍјас-јылыԍ му-вылын ԁа ваын. Арԍа-рыт шоныԁ. Саріԇыс гыа. Берег-пӧлӧныс гыјасыԍ јеҗыԁ-быг.
— Ԃаԃа, те кӧсјін меным віԍтавны јеҗыԁ-гӧгыԉјас-јылыԍ вірын, — шуіс Ӧнԁу. Јеҗыԁ-быгјасыԁ тӧԁвылас вајӧԁӧмаӧԍ ԍорԋі вір-јеҗыԁ-гӧгыԉјас-јылыԍ.
— Вај ԍорԋітыштам. Те ӧні тӧԁан, мыј вірын емӧԍ јеҗыԁ-гӧгыԉјас. Кор вірӧ веԍкаласны кущӧмкӧ-ԉок-вӧчыԍ-мікробјас, јеҗыԁ гӧгыԉјас уԍкӧԁчӧны на-вылӧ, лыбӧ на-костын коԍ. Мікробјасыс-кӧ ещаӧн, јеҗыԁ-гогыԉјасыс пыр і боԍтасны најӧс кыщӧ ԁа ԍојасны ставсӧ. Унаӧнӧԍ-кӧ најӧ ԁа вір-гӧгыԉјасыԍ јонӧԍҗык, најӧ вірын ӧԁјӧ рӧԁмӧны, паԍкалӧны туша-куԅаыс, віԍмӧԁӧны морттӧ. Јеҗыԁ-гӧгыԉјаслы отсаԍӧ ԁоктор ԉекарствојасӧн, віӧ мікробјасӧс, віԇӧ мортӧс кулӧмыԍ.
— Ој, мыј ме аԁԇа, ԃаԃа! — горӧԁіс Ӧнԁу. — Тонӧ, быгјас, лӧз ԁа віж біјас. Гы-вылас, тонӧ, емӧԍ-і... естӧн, со, воԇын-і. Саріԇыс, ԃаԃа, сотчӧ!
— Кыԇ те ԁумајтан, мыјыԍ еԍкӧ сіјӧ біјасыс? — јуалі ме Онԁулыԍ.
— Ме-ногӧн-кӧ, ԍінмӧн-аԁԇытӧм-ваын-олыԍјас сотчӧны.
— Збыԉыԍ, тајӧ — југјалан-бакԏеріјајас. Најӧ ӧні зев-ыҗыԁ-уҗ вӧчӧны, сынӧԁыԍ боԍтӧны ас-пыщкас кіслороԁ. Те-ӧԁ, мыј лоӧ кіслороԁыс, тӧԁан?
— Тӧԁа. Кіслороԁ ԁа азот сынӧԁынӧԍ. Кіслороԁнас мі лолалам. Сіјӧ весалӧ, выԉмӧԁӧ міјанлыԍ вірнымӧс: лӧзыԍ пӧртӧ гӧрԁӧ. Кіслороԁын вермӧ сотчыны ԁонӧԁӧм-кӧрт.
— Тајӧ-бакԏеріјајаскӧԁ сіԇі-жӧ. Налӧн міјан-коԃ ԁа кывтӧм-пемӧсјаслӧн-коԃ вірыԁ абу, ем аслыс-ԍама-ва. Сіјӧ міјан вір-моз-жӧ пыр выԉмӧ (окіԍԉајтчӧмӧн велӧԁчӧм-јӧз шуӧны). Сыыԍ міјан вірным гӧрԁӧԁӧ, а бакԏеріјајаслӧн кіԅер-торјыс југјалӧ. Сіјӧ југыԁыс абу інаӧн-сотчӧм, а аслыс-пӧлӧс краска, кӧԇыԁ-бі.
— Ме быԁ-пӧлӧс-бі чајтлі пӧԍӧн, — мӧвпалӧмӧн-моз шуіс Ӧнԁу.
— Со-ӧԁ, Ӧнԁу, кущӧм-чуԃесајас вӧчӧны ԍінмӧн-аԁԇытӧм-олыԍјасыԁ.
Ԁоныс 15-ур.

Версия от 20:33, 30 мая 2016

Источник — http://wiki.fu-lab.ru/index.php?title=Пос&oldid=36964