Пос

Уҗ КУЩӦМ ВӦРЈАС (ПУЈАС) ЕМӦԌ ТІЈАН ԌІКТ ГӦГӦРЫН. КУЩӦМ ПУЈАС КОМІ МУ ПАԌТА.

1. Гіжӧј, кущӧм ԋіма пујас емӧԍ тіјан маті гӧгӧрын. Тӧԁмалӧј, кыԇі рочӧн шуԍӧны. 2. Торјӧԁӧј на пӧвсыԍ лыска пујассӧ ԁа корја пујассӧ аслыныс грапаӧ. 3. Кущӧм пујас быԁмӧны јагын, пармаын, раскын, сорԁын? 4. Кущӧм пујас нӧшта емӧԍ Комі муын? Ем абу тіјанлаԁорын: суспу, ԋіјапу, ԋывпу, ԋінпу, ԍірпу? 5. Кущӧм пујас лыԃԃыԍӧны ԍіра пујасӧн? 6. Кущӧм пӧлӧс вӧр меԁԍа уна тіјанла ԁорын: пожӧм

61-ӧԁ серп. Вӧр. вӧр-ӧ, коз вӧр-ӧ, нӧшта кущӧм? Артыштӧј ԁа вӧчӧј ԃіаграмма сы јылыԍ.

ЕКСКУРԌІЈАӦН ВӦРӦ ВЕТЛІГӦН ТӦԀМАЛӦЈ:

1. Боԍтӧј мыјкӧыжԁа тор (участок) вӧрԍыс (ԍо кваԁрата метр паԍта) ԁа зіԉӧј лыԃԃыны кымын пу сені быԁмӧ. Кущӧм ԍікас пу меԁԍа уна ԍурӧ. 2. Школааԁ сеԍԍа арталӧј, уна-ӧ, кымын пу ԍурӧ кваԁрата кілометр паԍта улыԍ. 3. Тӧԁӧԁӧј арлыԁсӧ кущӧмкӧ пулыԍ мыр вунԁас ԍерԏіыс. (Томҗык пујаслыԍ поԅӧ тӧԁны ув ԍерԏіыс). 4. Чукӧртӧј ԁа вајӧј муԅејаныԁ вужнас ԋещкӧмӧн, мыј быԁмӧ пујас кынԇі вӧрјасын поԁулас: јагын, пармаын, ԋурӧԁ јегірын (вотӧсјаԍ, турунјас, ԋіщјас). Ԅвер-пӧтка облаԍтын јона ем. Сук вӧр, шыԋітӧв лӧԋ јујас, ԋурјас ԁа тыјас, уна ԍојан — ставыс тајӧ бур условјӧ ԅвер-пӧткалы. Но важ ԍерԏі ԅвер пӧткаыс јона чініс. Ԉок нога, безхоԅајственнӧја кыјԍӧм јона чінтіс ԅвер-пӧтка лыԁсӧ. Ԁона куа ԅверјас ԇікӧԇ бырӧны. Шуам, собоԉ — тајӧ ԁона куа ԅверыс коԉема сӧмын Печера гӧгӧрын ӧтка-ӧтка местајасын. Хішщԋіческӧја кыјԍӧмкӧԁ колӧ чорыԁа вермаԍны. Колӧ кыјԍыԍјаслы віԍтавлыны, кущӧм ԅвер-пӧткаӧс кор поԅӧ кыјны, кущӧм ԅвер-пӧткаӧс ԋекущӧма-на оз поԅ кыјны (рӧԁмытӧԇныс). Кыјԍӧмыԁ міјан облаԍтын јона-жӧ тӧԁчанатор. Прімер пыԃԃі боԍтам тащӧм лыԁпасјас: 1930-ԁ воӧ кыјӧма облаԍт паԍталаыԍ; Ур.......................... 1.473.000 Ԍӧԁбӧж......................... 40.000 Кӧч ....................... 155.000 Гӧрԁ руч....................... 1.000

62-ӧԁ ԍера. Куԋіца 63-ӧԁ ԍерп. Рыԍ. Ԅверсӧ ставсӧ кыјӧма сіјӧ вонас 1. 687. 200 шајт ԁон. Пӧтка кыјӧм быԁ во вӧлі 360.000 гозјӧԇ, 200.000 шајт ԁон. Ԅвер-пӧтка проԁукціјасӧ облаԍтыԍ быԁ во шӧркоԃԃема петкӧԁӧны 1,5 міԉԉон шајт ԁон. Ӧні облаԍтаным лӧԍӧԁалӧны заповеԃԋікјас, сеԍ оз поԅ кыјны ԋекущӧм ԅвер ԋі пӧтка. Сещӧм заповеԃԋіксӧ лӧԍӧԁӧма Ілыч ԁорын — веԉ паԍкыԁ вӧраін. Охоттоварішществојаслы, кыјԍан арԏеԉјаслы пуктӧма мог — тӧлкмӧԁны ԅвер-пӧтка кыјӧмсӧ ԁа лептыны заграԋічаӧ петкӧԁан тајӧ проԁукціјалыԍ лыԁсӧ. Меԁјонасӧ міјан вӧрјасын олӧны ур ԁа ԍӧла; најӧс јона кыјӧны. Облаԍт паԍтала олӧ рыԍ, олӧны куԋічајас, собоԉјас, колонок, кіԁус. Собоԉјас ԁа кіԁусјас олӧны сӧмын Урал гӧра бокјасын. Облаԍт паԍтала олӧны: ԍӧԁбӧҗ, ласка, норка, россомаха, ош. Вашырјас олӧны вӧрјујас пӧлӧн. Ежва ԁа Сыктыв рајонјас гӧгӧр олӧ кӧјін. Руч олӧ Облаԍт паԍтала. Тунԁраын олӧ песец. Быԁлаын вӧрын олӧны кӧчјас ԁа урјас. Урал гӧра бокјасын олӧны вӧԉнӧј кӧрјас ԁа јӧрајас. Морт віԇӧ тащӧм пемӧсјас: вӧв, мӧс, ыж, кӧза, порԍ ԁа војвылын—кӧр. Пӧткајас міјан вӧрјасын тащӧмјас олӧны: ԍӧла, тар, ԁозмӧр, бајԁӧг. Тулысјасӧ волӧны уткајас ԁа арын бӧр шоныԁінӧ лебԅӧны. Посԋі лебачјас пӧвсыԍ олӧны: пышкај, сырчік, петушок, жоԋ, пыста ԁа с. в. Хіщнӧј лебачјасыԍ: варыш, ԍуԅ, каща, рака, ԍіԅ ԁа мукӧԁ. 64-ӧԁ ԍерп. Руч. 65-0ԁ ԍерп. Кӧч. 66-ӧԁ ԍерп. Ош. Пӧткатӧ міјан облаԍтын омӧԉа віԇӧны. Курӧгјасӧс еԍкӧ віԇӧны ԁај сен ещаӧн ԁа кужтӧг. Курӧг віԇӧмтӧ міјанын поԅӧ ԁај колӧ јона паԍкӧԁны, меԁԍасӧ-ԋін колхознӧј овмӧсјасын. Курӧг віԇӧм помыԍ боԍтан проԁукціја бурмӧԁас вӧлӧга. Облаԍтным јона озыр черіӧн. Черіыс јонҗыкасӧ олӧ Печера баԍԍејінын—Уԍцыԉма, Іжма ԁа Мылԁін рајонјасын. Сені олӧны: ԍӧмга, ԋеԉма (гӧрԁ јаја черіјас), ԍіг, јокыш, ԍір, наԉім, јӧрш, гыч ԁа мукӧԁ. Ежва јуын нӧшта олӧны ԍԏерԉаԃ ԁа јоԁі. Воыԍ-воӧ чері кыјӧмыс соԁӧ. 1930-ԁ воӧ облаԍт паԍталаын вӧлі кыјӧма 2150 центԋер чері. Чері проԁукціја соԁтӧм — ыҗыԁ мог. Черікыјӧмӧн веԍкӧԁлыԍ коопераціјалӧн ԁа черікыјыԍ арԏеԉјаслӧн мог: лаԁмӧԁны, кыпӧԁны черікыјӧмсӧ, меԁым еԍкӧ черісӧ бокыԍ ԋе вајны облаԍтаным.

67-ӧԁ ԍерп. Ԇоԇӧг 68-ӧԁ ԍерп. Утка 69-ӧԁ ԍерп. Ԍіԇ. 70-ӧԁ ԍерп. Тар. 71-ӧԁ ԍерп. Рака.

РАЈОНЈАС ԀА ОЛЫСЈАС

Меԁбӧрја рајоԋіроваԋԋӧ нуӧԁӧм бӧрын Комі Облаԍт јукԍӧ 11 рајон вылӧ. Облаԍт паԍта лыԃыԍԍӧ 136 ԍікт сӧвет ԁа ӧԏі поԍелковӧј сӧвет. Облаԍтын сӧмын ӧԏі кар — Сыктывкар. Мыјла-нӧ еԍкӧ та ыҗԁа облаԍтын сӧмын ӧԏі кар? Карјас лоӧны сещӧм местајасӧ, кӧні паԍкалӧ фабрічно-завоԁскӧј проізвоԁство. Сар правіԏеԉство војԁӧртӧ ез тӧжԁыԍлы ас ԍорԋіја посԋі јӧз пӧвсын промышԉенноԍт лӧԍӧԁӧм јылыԍ. Сы вӧсна ревоԉуціјаӧԇ міјан промышԉенноԍт вывті омӧԉа вӧлі паԍкалӧма. Кущӧм завоԁјас вӧліны (Ԋувчімса, Кажымса ԁа с. в.), најӧ пукԍӧмаӧԍ Сыктыв ју вожјас пӧлӧн. Сыктыв јулӧн уԍԏјӧыс лоі меԁбур географіческӧј пунктӧн—сетчӧ чужіс Сыктывкар. Ӧні міјан облаԍтын понԁасны стрӧітны выԉ гырыԍ завоԁјас. Чужасны выԉ карјас тащӧм промышԉеннӧј центрјас гӧгӧр, прімернӧ, Іжмаын, Ухтаын, Печераын ԁа с. в. 1931 во јанвар 1 лун кежлӧ Комі Облаԍтын олыԍыс вӧлі 284,171 морт. На піыԍ коміыс 82,1%. Олыԍ ԍерԏі плотноԍтыс зев ічӧт: 1 кв. кілометр вылӧ воӧ 0,72 морт. 1913 воӧ грамотнӧјыс вӧлі 27%, а 1931 во лоі 74%. Војԁӧртӧ ас ԍорԋіја посԋі јӧзлыԍ грамота кыпӧԁӧм јылыԍ ԋекоԁі ез тӧжԁыԍлы. Сар правіԏеԉстволы вӧлі ківыв пемыԁ мортыԁ, сіјӧс кокԋіҗык ылӧԁлыны, пӧртны покорнӧј рабӧ. Сӧмын Окԏабрса ревоԉуціја бӧрын ас ԍорԋіја јӧзлы воԍԍіс веԍкыԁ туј. Најӧлы, мукӧԁ јӧзлы моз-жӧ, ԍетісны вӧԉа течны выԉ олӧм, волӧԁчыны. Коммуԋіст парԏіја веԍкӧԁлӧм улын быԁ ԍорԋіја уҗалыԍ јӧз ӧні кыпӧԁӧны асԍыныс куԉтурноԍтсӧ, меԁым регыԁҗык каԁӧн стрӧітны соціаԉіԍԏіческӧј олӧм: бырӧԁны мортӧн мортӧс нарԏітӧмсӧ, ԋајтсӧ, ԋекуԉтурноԍтсӧ... Облаԍт јукԍӧ тащӧм рајонјасӧ: Прілузскӧј, Сысоԉскӧј, Сыктывԁінскӧј, Уԁорскӧј, Сторожевскӧј, Кулӧмԁінскӧј, Тр-Печорскӧј, Іжмо-Печорскӧј, Уԍԏцыԉемскӧј, — Уԍԏ-Уԍінскӧј ԁа Јемԁінскӧј. Быԁ рајонлыԍ чужӧмсӧ петкӧԁлӧ со кущӧм табԉіца: (віԇ. 86-ӧԁ ԉстб.) Уҗ: тајӧ табԉіца ԍерԏіыс лӧԍӧԁалӧј ԃіаграммајас ԁа ӧшӧԁӧј класс ԍԏенаныԁ. Уҗ. Классаныԁ ставныԁ гіжалӧј ас рајонса ԍеԉсӧветјассӧ. Сеԍԍа тӧԁмалӧј ас рајон јылыԍ со кущӧм ԁаннӧј-

Кар ԁа рајонјас ԏеррітојріја ԍурс гаӧн Став На піыԍ комі Сеԉсӧвет олыԍыс Ставыс % % лыԁ

1. Сыктывкар - 9,477 6,939 73,2 - 2. Прілузскӧј 16,2 33,307 22,522 67,6 13 3. Сысоԉскӧј 19,1 35,664 22,856 64 13 4. Сыктывԁінскӧј . . . 18,4 43,323 40,761 94 21 Јемԁінскӧј 20,7 37,415 29,671 79,3 16 6. Уԁорскӧј 30,1 14.922 14,777 99 10 7. Сторожевскӧј ..... 16,7 19,980 18,847 94,3 10 8. Кулӧмԁінскӧј .... 42,6 36,802 32,718 89,4 15 9. Тр-Печорскӧј . . . 56,5 5,494 5,376 97,8 6 10. Іжмо-Печорскӧј . . . 114,9 32,990 32,406 98,2 24 11. Уԍԏцілемскӧј .... 58,2 14,767 1,640 11,8 9 | Обл. паԍта . 393,4 284,171 233,284 82,1 137 јас: а) рајонлӧн плошщаԃ; в) олыԍ лыԁ; с) рајонын кымын робочӧј, креԍԏаԋін (колхоԅԋік, јеԃіноԉічԋік); ԁ)кымын ԍ/совет; е) рајоннӧј центрлӧн ԋім; к) рајоннӧј центрын олыԍ лыԁ. Кущӧм уҗјас вӧчӧны тіјан рајонса јӧз? Бурӧԍ-ӧ тујјас? Мыј мӧвпалӧны ԁа вӧчӧны тујјас бурмӧԁӧм куԅа? Емӧԍ-ӧ матын фабрік-завоԁјас, выԉ строіԏеԉство? Кущӧм рајонјаскӧԁ граԋічітчӧ тіјан рајон? Јітчӧј ортча рајонса школајаскӧԁ.

КӦНІ НӦШТА ЕМӦԌ КОМІЈАС

Комі облаԍтыԍ лунвылынҗык, Кама ју пӧлӧн, олӧны комі-пермјакјас. 1925 воын Урал облаԍтувса комі-пермјакјасӧс ӧтувтісны Комі-пермјак округӧ. Став олыԍыс Комі-пермјак округулас лоӧ 150.000 кымын, на-пыщкыԍ роч- јас 31.000 кымын. Округувса учрежԃеԋԋејасыс налӧн Куԁымкарын. Комі-пермјакјас олӧны ԋаԋ уҗалӧмӧн, кыјԍӧмӧн ԁа кер леԇӧмӧн. Налӧн ԍорԋіныс Комі облаԍтувса коміјас (зырана) ԍорԋіыԍ ԋеуна торјалӧ, сіјӧн ԋігајас леԇӧны асланыс ԍорԋіногӧн. Школајасаныс велӧԁӧны ас кыв выланыс. Важӧн комі-пермјакјас вӧлӧмаӧԍ помешщікулын. Став вӧр-ваыс, бурҗык віԇмуыс вӧлӧма помешщікјаслӧн. Быԁторјыԍ, веԍіг чері кыјӧмԍыԁ-і, щак вотӧмԍыԁ-і, вӧлӧм лоӧ мынтыԍны помешщіклы. Јона ԇескӧԁӧмысла комі пермјакјас унаыԍ кыпӧԁлывлӧмаӧԍ бунт, сӧмын кокԋӧԁ перјыны Окԏабрса ревоԉуціјаӧԇ абу вермылӧмаӧԍ: помешщік вӧлӧм корас сар-правіԏеԉстволыԍ војска, бунтујтчыԍ креԍԏанаӧс нӧјтас розгаӧн ԁа ыстас Ԍібырӧ. Комі-пермјак округыԍ рытыввылынҗык, Кама ју берԁас-жӧ, олӧны Јатка рајонувса комі-пермјакјас. Сеԍԍа коміјасыԁ емӧԍ ылі местајасын, выԉ олан інӧ („Ԍібырӧ“) муныԍјас. Іԅваыԍ унаӧн мунлӧмаӧԍ Об ју вылӧ (важ Тобоԉск округулӧ) ԁа Мурманӧ (ӧніја Мурман округулӧ). Сені најӧ олӧны кӧрвіԇӧмӧн ԁа кыјԍӧмӧн. Ежваса ԁа Сыктыввожса унаӧн мунӧмаӧԍ Ԏумеԋ округулӧ ԁа мукӧԁлаӧ Ԍібырӧ. Сенјасын олӧны ԋаԋ уҗалӧмӧн; кыјԍӧмнаԁ омӧԉа-ԋін нажӧвітчӧны. Ӧні і сетчӧс комі школајасын-ԋін понԁісны велӧԁны коміӧн. Карта вылыԍ корԍалӧј комі јӧз оланінјассӧ.

КӦНІ ԀА МЫЈԀТА ЕМӦԌ КОМІЈАС

1. Комі облаԍтын..............191.245 2. Урал облаԍтын: Комі-пермјак округын .... 117.394 Верхԋе-Камскӧј рајонын .... 4.610 Перым „ .... 6.097 Тагіԉ „ .... 3.949 Ԏумеԋ „ .... 4.365 Тобоԉск „ . .. . 6.003 Ірбіт „ .... 295 4. Карԁор „ .... 3.862

5. Ԉеԋінграԁ облаԍтын: Мурман рајонын .... 715 6. Ԍ і б ы р ы н: Омск рајонын ...................3.534 Барнаул „ ...... 2.755 Біјск „ .................1.205 Каменскӧј „ 444 Куԅԋецкӧј „ 3.884 Мінуԍінск „ 3.143 Новоԍібірск „ 1.573

КЫЈԌӦМ

Комі муын вӧрыс помтӧм. Ӧԉӧк кыјԍӧ, оз тај вош. Парма расын абу шуштӧм, Кӧԏ зев матын ветлӧ ош. Ветлӧ Ӧԉӧк парма шӧрті, Тӧԁӧ—коԁар лун ԁа вој. Ур-кӧ олас—туј оз вошты, Кыјӧм бӧрын пон оз ԍој. Ветлӧ ԋурӧԁ, ветлӧ јагӧԁ, Віԁлӧ ју пӧлӧныԍ ԍӧрт,— Зіԉа мырԍӧ јеҗыԁ понкӧԁ; Мырԍытӧгыԁ ур оз шеԁ. Мукӧԁ лунӧ вӧрӧ пемԁӧ, Лоԃԃа ԁорын уԅас вој. Понјыс кӧԅаінӧс віԇӧ, Меԁым вӧрса ԅвер оз ԍој

ОШ КЫЈӦМ (Кыјԍыԍлӧн віԍт).

Чукӧртчім ӧԏі рытӧ вӧр керкаӧ, ԋоԉӧн. —Јортјас, талун ме аԁԇі ош гу. Ԍмелмӧԁчанныԁ-кӧ, аскі ветлам, кыјам ошсӧ,— шуӧ Јепаш Ваԋ. —Ме бара ас пајыԍ ог повԅы-а. Ачым еԍкӧ ошсӧ ԍінмӧн-на ег аԁԇыв-ԁа. Ветлам, ветлам, колӧ-жӧ-ӧԁ аԁԇывны сіјӧс ӧтчыԁ кӧԏ немӧн,—шуӧ Паш Ваԋ Міш. —Збоја колӧ сы ԁінӧ мунны. Оз ков повны. Повԅан-кӧ, бур оз ло... Ԋекоԁӧс секі оз коԉ ловјӧн, — кылӧ шуалӧ Арԍеԋ Ваԋ.

Аскі асывнас муртса-на шонԁі петӧ, міјан ԍојԍіс-ԋін. Пішщаԉјас зараԃіталім пуԉајасӧн. Вӧчалім кыԇпу зорјас. Боԍталім черјаснымӧс ԁа кык ош шы. Мӧԁӧԁчім. Понјасӧс нуам чепјылын. Воім зев гажа ԁа вылын јагӧ. Асланым ԍӧлӧмјас зез јона тіпкӧны. Полыштам-жӧ-ӧԁ аԍным. Ош гуыԁ матын-ԋін. Понјас, буракӧ, ԁуктӧ кылісны, јона увтчыны кутісны. Паш Ваԋ Міш ԁа Арԍеԋ Ваԋ боԍтісны кіаныс зорјас. Мі Паш Ваԋкӧԁ боԍтім пішщаԉјассӧ. Ош гуыԁ тыԁалӧ-ԋін. Җуҗыԁ мыԉк вылӧ вӧчӧма. Бокас пачвом коԃ роԅ. Сеті ру петӧ. Ԋӧжјӧԋік матыԍтчім ошгу ԁінӧԇыԁ. Пырыԍпыр-жӧ гу вомас сущкісны зорјастӧ ӧтар-мӧԁар бокԍаԋыс крестӧн моз. Пішщаԉјаснаԁ сувтім гу вом воԇас. Кыԇі-тај ошкыԁ горӧԁіс!.. Став вӧрыс быԏԏӧ вӧрԅіс, пујасԍыс коԉԉыс кутіс гылавны. Мі јона повԅім. Чужӧмјас вежԍісны. Аԍным ԉокмім. Понјас зев јона увтчӧны. Гуас і кӧсјӧны пырны. Мытчӧԁчіс гу вом ԁораԁ зев ыҗыԁ ош. Мі ӧтпырјӧ моз пԉешкас кујімыԍ лыјім. Ош зев јона горӧԁіс, сеԍԍа лаԋтыштіс. Ԋеԁырмыԍԏі ԉаскыԍіс-воԁіс. Сетчӧ і куліс. Наԇӧԋікӧн сіјӧс кыскім. Муртса-на уԃітім кыскыны віӧм оштӧ, гуаԁ, кылӧ, мӧԁ ош горӧԁіс, ԁа ортсӧ шыбытчіс. Ме-тај кыԇ колсԋіті сылы черӧн, став јурвемыс петіс. Ӧтчыԁ јешщӧ лыјім, сеԍԍа ошкыԁ зев ӧԁјӧ ԋужгыԍіс. Бара кыскім. Віԇӧԁам—гу пыщкӧсас мыјкӧ зев јона југјалӧ. Мі јона повԅім. „Тані-тај уна ош“, шуам мӧԁамӧԁлы. Завоԃітім гуаԁ лыјлыны. Лыјім ԁасыԍ кымын. Ԋеԁыр мыԍԏі мі віім гуԍыԁ којмӧԁ ош. Гуыс тырі руӧн. Ԋінӧм пыщԍыс оз тыԁав. Паш Ваԋ шуӧ: —Ме пыравла. Гу пыщкӧссӧ віԇӧԁла. Муртса пыріс, ԉокногӧн горзыны кутіс: —Кыскӧј, кыскӧј!.. Варӧԁас татчӧ. Ӧԁјӧҗык кӧкјасӧԁыс кыскім. Гуԍыс ԋоԉӧԁ ош шыбытчіс, уԍкӧԁчіс Паш Ваԋ Міш вылӧ. Асулас ԉамӧԁныс ез уԃіт, лыјім места вылас і уԍі: јурас інмӧма. Таԇі кыјім ӧԏі гуыԍ ԋоԉ ош: мамсӧ ԁај кујім пі.

ТУЈЈАС Тујјас вӧчӧмыԁ міјан облаԍтын зев ыҗыԁ мог. Ревоԉуціјаӧԇ міјанын прамӧј тујјасыс ез вӧвны, кыԍ-ԋін еԍкӧ кӧрттујјас ԁа шоԍԍејнӧј тујјас. Сар правіԏеԉство ԋӧԏі ез тӧжԁыԍлы сы јылыԍ. Сы вӧсна коміјас вӧлі орӧԁчӧмны став олӧмԍыс, сы вӧсна ез вермыны мукӧԁ ԍорԋіја јӧзкӧԁ ӧтвыјӧ кыпӧԁчыны куԉтура бокԍаԋ. А пемыԁ војтыртӧ кокԋіԁҗык нарԏітны, пӧԁтыны. Окԏабрса ревоԉуціја раԅіс став гӧрӧԁјассӧ уҗалыԍ јӧз кі-кокыԍ. Щӧщ-і комі уҗалыԍ војтыр, коммуԋіст парԏіја веԍкӧԁлӧмӧн, боԍԍісны течны соціаԉізм. Но бур тујјастӧг ылӧ он во. Тујјасыԁ-ӧԁ, кыԇі морт пыщкын сӧнјас. Сӧнјасті ветлӧ вір, вірыс ԍетӧ мортлы олӧм. Сіԇ-жӧ-і тан: тујјасӧн мі јітчам мукӧԁ рајонјаскӧԁ, облаԍтјаскӧԁ, гырыԍ карјаскӧԁ. Кымын бур тајӧ јітӧԁыс, сымын ӧԁјӧ воԇӧ кыптӧ став овмӧсным. Мі вӧрлеԇам. Вӧрсӧ колӧ петкӧԁны. Мі віԇму уҗалам. Колхозјаслы, совхозјаслы колӧ вајны машінајас. Міјанлы колӧ вајны ԋаԋ, сахар, кӧм-паԍкӧм... Мӧԁ пјаԏіԉеткаӧ выԉ тујјаслӧн коланлуныс нӧшта ԋін соԁӧ. Вӧрлеԇӧмыс міјан вӧыԍ-воӧ соԁӧ. Кыптасны выԉ завоԁјас. Понԁасны перјыны печераса ізшом, ухтаса ԋерп, гамса кӧрт руԁа... Олӧмыс понԁас веԍкыԁа пуны. Но выԉ тујјас-кӧ огӧ вӧчӧј, тајӧ став озырлунсӧ петкӧԁны огӧ вермӧј. Міјан облаԍтын транспорт јонмӧԁӧмын меԁыҗыԁ уҗыс — кӧрттуј вӧчӧм. Кӧрттујсӧ завоԃітӧма-ԋін вӧчны Піԋуг — Сыктывкар костын.

Тајӧ кӧрттуј віԅыс јітас Комі облаԍтӧс СССР шӧрса рајонјаскӧԁ. Тујсӧ ештӧԁасны 1933-ԁ воӧ. Кӧрттуј куԅа понԁасны нуны вӧр, вајны промтоварјас. Кӧрттуј ӧԁԇӧԁас облаԍтаным ізшом ԁа ԋерп перјан уҗјас. Облаԍтнымлӧн ватујјаслӧн став куԅтаыс 135,4 ԍурс км. но парокоԁјас ветлан ватујыс сӧмын 3,5 ԍурс км Ӧнӧԇ ватуј куԅаыс міјан основнӧј грузыс ветліс-муніс. Став вӧрнымӧс ваӧԁ петкӧԁлім ԁај промтоварјассӧ ватујӧԁ-жӧ вајлім. Сӧмын-тај міјан јујасным гожӧмнас јона косӧԍ ԁа парокоԁјас оз лыбны ветлыны. Парокоԁјас ветлан тујјассӧ җуҗԁӧԁасны. Груз кыскалӧмыс јона соԁӧ. Јона ыҗыԁ бур вајас Печера ԁа Кама, Печера ԁа Ежва јујас кост канал коԁјӧм. Сіјӧ јітас облаԍтнымӧԍ Волга баԍԍеінкӧԁ, җуҗԁӧԁас тајӧ јујассӧ. Печераӧ ԋаԋыс, промтоварјас ԁа с. в. понԁасны веԍкыԁа сеті локны. Сы вӧсна налӧн ԁоныс чінӧ. Сеԍԍа воԍԍас туј петкӧԁны ортсы рынокӧ вӧр, ізшом, ԋерп, кӧрт руԁа, пушԋіна ԁа с. в. Уҗ. Карта вылыԍ корԍӧј Печера, Кама ԁа Ежва ју. Тӧԁмӧԁӧј, канал коԁјӧм бӧрын кущӧм ва тујјас воԍԍасны? 1930 воԍаԋ завоԃітӧма стрӧјітны Сыктывкар-Ухта кост шоԍԍе. Сеті понԁасны автомобіԉјас ветлыны. Тајӧ тујыс јітас облаԍтувса центрӧс — Сыктывкарӧс — Ухта рајонкӧԁ. Воԇті вӧлі колӧ уна лун чӧж кысԍыны Ухтаӧԇ, ӧні автошоԍԍе јітас тајӧ ылыс рајонсӧ. Тајо тујыс воԍтас ухтаса ԋерплы рынок вылӧ петан туј. Секі поԅас-ԋін прамӧја боԍԍыны іспоԉзујтны ухтаса 72-ԁ ԍерп. Сыктывкар-Піԋуг кост кӧрттуј 73-ӧԁ ԍерп. Автомобіԉ озырлун. Сеԍԍа ӧԁ воԇӧ шуӧма стрӧітны сеті кӧртгуј віԅ, а кӧрттујсӧ поԅӧ кокԋіԁҗыка стрӧітны, кор сыкӧԁ ортчӧн ем бур туј. Мӧԁ вітвоԍа план ԍерԏі Војвыв крајлы урчітӧма леԇны 100 міԉԉон кубометр вӧр, 10 міԉԉон тонна печераса ізшом—перјыны... Понԁасны перјыны ухтаса ԋерп, гамса кӧрт руԁа, вӧрпіԉітан завоԁјаслӧн рама лыԁыс соԁас 711-ӧԇ, стрӧјітасны кымынкӧ бумажно-цеԉԉулознӧј комбінат (Карԁорын, Котласын, Сыктывкарын, Уԍԏвашкаын, Біручоваын) ԁа с. в. Војвыв крајным јона озыр. Став озырлунсӧ поԅӧ вӧрԅӧԁны сӧмын секі, кор лоасны тырмымӧн ԁа ԁонтӧм бур тујјас. Тујјас стрӧітны Комі облаԍтын со мыј понԁа: 1) Паԍкӧԁны вӧрлеԇӧм; 2) паԍкӧԁны ԁа кыпӧԁны ізшом, ԋерп, кӧрт руԁа ԁа мукӧԁ тор перјӧм; 3) паԍкӧԁны совхозно-колхознӧј строіԏеԉство; 4) ставтајӧ озырлуныслы піԍкӧԁны пыщкӧсса ԁа ортсы рынокјасӧ петан тујјас. Меԁвојԁӧр шуӧма лӧԍӧԁны, бурмӧԁны Кама—Печера— ежва ватуј. Тајӧ ватујјасыс воԍтасны ԁонтӧм туј пыщкӧсса ԁа ортсыса рынок вылӧ. Карта вылыԍ корԍӧј, кытчӧ мунӧны ватујјас: Печера, Ежва, Кама. Мӧвпыштӧј, мыј понԁа колӧ тајӧ јујассӧ ӧтлаавны? Кытчӧ секі воԍԍӧ ватуј Кама јуӧԁ, Печера ԁа Ежва јуӧԁ? Сыктывкар — Піԋуг кост кӧрттуј абу-на тырмана. Овмӧс кыпӧԁӧм могыԍ колӧ нуӧԁны нӧшта со кущӧм кӧрт тујвіԅјас: Москва —Ухта—Уса кӧрттуј віԅсӧ нуӧԁны Іԋԃігоӧ, Уралӧ ԁа Карԁорӧ петӧмӧн. Тајӧ тујыс воԍтӧ нӧшта паԍкыԁа туј СССР шӧрса промышԉеннӧј рајонјасӧ, јітӧ крајевӧј центр печераса меԁыҗыԁ промышԉеннӧј рајонкӧԁ.

74-ӧԁ ԍерп. Сыктывкарса прістаԋ

Корԍӧј карта вылыԍ Москва, Ухта, Уса, Урал, Карԁор. Мыјла тајӧ местајассӧ колӧ јітны кӧрттуј віԅӧн? Кущӧм озырлун ем Ухтаын ԁа Усаын? Мыј ем Уралын? Мыјла, сіԇ-кӧ, колӧ јітны Уса ԁа Урал? Тајӧ кӧрттујјас вӧчӧмыс ачыс щӧктӧ стрӧітавны грунтӧвӧј тујјас,—кокԋӧԁны кӧрттуј стрӧітны. Тащӧм тујјасыс лоасны: Сыктывкара—Мураша кост тракт; Сыктывкара—Ухтаа кост шоԍԍе; Уԍԏцыԉмаа—Іԋԃіго кост туј; Сыктывкар—Троіцко-Печорск (Мылԁін) кост тракт; Ухта—Уса; Мылԁін —Кожва—Уԍԏуса; Уԍԏціԉма—Карԁор. Тајӧ тујјассӧ шуӧма лӧԍӧԁны первој ԁа мӧԁ вітвоԍа план куԅа.

75-ӧԁ ԍерп. Аероплан.

Тајӧ тујјас кыԋԇі воԍтӧма Карԁор ԁа Сыктывкар костӧԁ аеропланӧн ветлан туј. Корԍӧј карта ԍерԏі, ԁа мӧвпыштӧј мыј понԁа стрӧітӧны меԁвојԁӧр шоԍԍе ԁа трактјас кӧрттујјас, вӧчтӧԇ. Шуам, мыјла Сыктывкар—Ухта костӧԁ колӧ вӧчны војԁӧр шоԍԍе, сеԍԍа-ԋін кӧрттуј? Мукӧԁ тујјас јылыԍ сіԇ-жӧ мӧвпыштӧј.

СЫНӦԀ ПЫР КАРԀОРԌАԊ —СЫКТЫВКАРӦԆ

—Ме, шојнатыса креԍԏаԋін,—шуӧ Мікушов,—ветлі Карԁорӧ Крајісполкомса пԉенум вылӧ. Карԁорас муні вӧлӧн ԁа кӧрттујӧԁ. Вӧвнас ԁыр нуісны, ԁӧзмытӧԇ. Муна ԁај ԁумајта; „ԁыр-ԋін бара міԍа кӧрттујыс оз ло. Тӧвјасын куԅ тујаԁ уна і кынмалӧм ԍурас. Кор-ԋін сынӧԁ тујыс воԍԍас, кор Комі муыс јітчас, матыԍтчас СССР-са центрјаскӧԁ..." Карԁорын пԉенум помаԍӧм бӧрын меным шуӧны: „Сыктывкарӧ-пӧ самоԉотјас лебԅӧны. Лебԅам".

„Ме повԅышті коԃ. Нем-на ег лебавлы сынӧԁ пыр ԁа ԁруг лебԅыны, тӧвԅыны тӧв-ныр моз уна ԍо кілометр сајӧ. Мі аероԁром вылынӧԍ, лӧԍӧԁчамӧ лебԅыны. Мі Корычовакӧԁ пукԍім ӧԏі самоԉот вылӧ, а мӧԁ кык јорт пукԍісны мӧԁ самоԉотас. Вӧрԅім. Ԍӧлӧмјасным кыпыԁӧԍ, ԋімкоԃла шпыԋјалам-ԍералам. Карԁор-Котлас кост 4 часӧн вуҗім. Котлас-Сыктывкар кост — 2 часӧн. Парокоԁӧн Котласԍаԋ Сыктывкарӧԇ кык суткі катан, а самоԉотнаԁ—кык час. Сӧмын кык час?“ А Карычова јорт аслас локтӧм јылыԍ віԍталӧ: — Пӧрыԍӧ немӧ меным меԁ первој уԁајтчіс лебԅыны карӧ самоԉот вылын. Ег повԅы ме пукԍігас, ез вӧрԅыштлы менам ԍӧлӧмӧј лебԅігас. Выліті сынӧԁ пыр, лајкјӧԁлӧмӧн, пуԉа моз, пԏіца ещӧн мі лебԅімӧ карӧԇ. Јона-жӧ тајӧ сынӧԁ пыр лебалыԍыԁ колантор. Колӧ регыԁҗык лӧԍӧԁны „Комі морт“ ԋіма самоԉоттӧ,—помалӧ асԍыс віԍт Ԍоԍкаса креԍԏанка Корычова орт.

Коԁкӧ тіјан ԍіктса лебавлӧма абу аероплан вылын? Јуаԍӧј ԁа гіжӧј. Кущӧм бур ем аеропланыԍ? Јуаԍӧј ԍеԉсоветыԍ, уна-ӧ чукӧртӧмаӧԍ тіјан ԍеԉсовет-улын „Комі морт“ ԋіма аероплан вылӧ.

СТАНЦІЈА СЫКТЫВԀІНКАР

Рамеԋті, парматі, вӧрті, Кӧнјасын пон-на, ез увтчывлы, Морт кок-на, гашкӧ, ез тувтчывлы, Ԅвер веԍіг нырсӧ ез ԍуј,—

Јуковтас уклаԁа туј.

Стрелочԋік Піԋугԍаԋ Тујнырсӧ вежас. Паравоз сетыԍаԋ Војвылӧ кежас. Кочегар лӧԁсалас ӧԁсӧ, Машіԋіст ӧԁԇӧԁас „хоԁсӧ“. Жервома поезԁыԁ зымӧԁас,— Вӧрԅылас муыс і сынӧԁыс. Мінутӧн кілометр...

Терыб-ӧԁ вӧлыс! Сыктыв ју вомԁорын наԇмӧԁчас вӧԉіԍ. Воԍԍас сен ԍемафор борԁ, Вывлаԋӧ катовтчас шар. Чујԁӧԁас конԁуктор јорт: „Станціја Сыктывԁінкар!“ Кӧрттуј! Ԋімаліс важӧн. Ԁыр-ԋін сы вылӧ гажӧн Олім мі, выннымӧс чукӧртім, Ԍӧлӧмын наԃеја ԋукыртім: Куслас ԁа ловԅылас бӧр,— Кӧрттујтӧг воԇӧ он вӧр! Пармаын ембурыс Вӧрԅӧԁтӧм кујлӧ, Овмӧс ԁа куԉтура Ез кыптыв тујла. Комі јӧз мајшаԍіс немсӧ, Бертӧԁліс сӧнсӧ і вемсӧ. Туј понԁа оліс пыр ԇуртӧмӧн Быԁторсӧ кыскавліс ружтӧмӧн. Регыԁ-ԋін помаԍас шогмытӧм каԁыс, Воԉсаԍас кӧрттуј ԁа лоамӧј раԁӧԍ. Мӧскуа быԏԏӧ сек горт, Пукԍан ԁа жбырӧбтан—ш-шар. Кваԏітчан: аттӧ, ԍо мор, Станціја Сыктывԁінкар!.. Кӧрттујӧн выԉ олӧм воԍԍас; Комі му кыптыны боԍтԍас; Соціаԉ поезԁыԁ нуӧԁас, Мукӧԁӧс регыԁӧн суӧԁас. Ԋімкоԃа віԁчыԍам појезԁлыԍ „хоԁсӧ“ — Уҗнаным ԍетамӧј кӧрттујлы отсӧг. Регыԁ-ԋін пармаса морт Вагонӧ пырас—шур-шар! Ԁолыԁа петас кыввор; „Станціја Сыктывԁінкар!“ Кылан: Грымӧԁӧ појезԁ, Жургӧ лунвывԍаԋ војӧԇ,

Лечыԁа чарӧстӧ, уковтӧ, Зумвіԇан парматӧ јуковтӧ, Паԉӧԁӧ немӧвӧј шог, Тажјалӧ выԉ оланног. Стрелочԋік Піԋугԍаԋ Тујнырсӧ вежас, Паровоз сетыԍаԋ Міјанлаԋ кежас; Кочегар лӧԁсалас ӧԁсӧ, Машіԋіст ӧԁԇӧԁас ,,хоԁсӧ“; Жервома појезԁыԁ зымӧԁас,— Вӧрԅылас муыс і сынӧԁыс. Стаԉнӧј вӧв шуԏовтӧ ӧԁјӧнҗык тӧлыԍ, Сыктыв ју вомԁорын наԇмӧԁчас вӧԉіԍ. Восԍас сен ԍемафор борԁ, Вывлаԋӧ катовтчас шар. Чујԁӧԁас конԁуктор јорт: „Станціја Сыктывԁінкар!"

Ԋобԁінса Віттор.

Коԁі тіјан пыщкыԍ аԁԇывліс кӧрттуј? Кущӧм-нӧ сіјӧ? Мыјла вӧчӧны кӧрттујсӧ? Ылын-ӧ тіјанԍаԋ Мӧскуаӧԇ? Ԁыр-ӧ еԍкӧ тырмас мунны сетчӧԇ поԁӧн? Вӧлӧн? Кӧрттујӧн?

ВӦРЛЕԆӦМ — СОЩАԈІЗМ ТЕЧАН ФРОНТ

СССР паԍта лыԃԃыԍԍӧ 900 міԉԉон га вӧр плошщаԃ, сы піыԍ РСФСР вылӧ воӧ 888 міԉ. га, ԉібӧ 97 прӧч. Меԁпаԍкыԁ вӧра местајасыс Ԍібырын — став вӧр плошщаԃ піыԍ, 41 прӧч, Ԁаԉнӧј востокын — 22 прӧч., Војвыв крајын — 22 прӧч. ԁа Урал облаԍтын—10 прӧч. Комі облаԍтын став плошщаԃыс лыԃԃыԍԍӧ 39 міԉ. га, сы піыԍ вӧр увтын 34 мԉн. га. Војвыв крајувса вӧр плошщаԃыс Комі облаԍтулын лыԃԃыԍԍӧ 52 прӧч. Вӧрлеԇӧм ӧԁԇӧԁӧ СССР-ын інԁустріаԉізаціја нуӧԁӧм. Вӧрпроԁукціја мунӧ вӧрпіԉітан ԁа хіміческӧј завоԁјасӧ, транспортӧ, выԉ гігантјас стрӧітавны, выԉ соціаԉіԍԏіческӧј карјас стрӧітны, руԃԋікјасӧ, шахтајасӧ ԁа с. в.

76-ӧԁ ԍерп. Тракторӧн кер кыскӧны.

Вӧрпроԁукціјаыԁ мунӧ оз сӧмын СССР пыщкын інԁустріаԉізаціја нуӧԁӧм вылӧ. Унҗык вӧрпроԁукціјаыс міјан мунӧ заграԋічаӧ. 1921 воӧ Ԉеԋін шуліс: „Вӧрлеԇӧм паԍкӧԁӧм ԁа вӧрпроԁукціја заграԋічаӧ нуӧм верміс еԍкӧ регыԁ каԁӧн

ԍетны ваԉута — міԉԉарԁ җын мынԁаӧԇ во вылӧ“. Кымын унҗык вӧр мі нуам заграԋічаӧ, сымын ӧԁјӧҗык мі мунам социаԉізмлаԋ. СССР-ыԁ-ӧԁ заграԋічаыԍ вајӧ зев-на уна кӧлана мащінајас, коԁјас міјан абу-на тырмымӧнӧԍ. Вајтӧгыс коԉтчыны; ԋекыԇі-на оз поԅ. Сіԇ-кӧ, быԏ колӧ гырыԍ машінајассӧ вајны заграԋічаыԍ. Капітаԉістјасыԁ машінајастӧ оз ԍетны, ваԉута корӧны. Ваԉута пыԃԃі Сӧвет госуԁарство налы ԍетӧ вӧрпроԁукціја. Заграԋічаӧ нуӧм віԇтӧм Сӧвет госуԁарстволыԍ ваԉутасӧ ԁај воԍтӧ туј заграԋічаыԍ колана машінајас вајны. Сіԇкӧ, вӧрыԁ інԁустріаԉізаціја нуӧԁӧмын лоӧ ваԉутнӧј цехӧн. 77-ӧԁ ԍерпас. Сыктывкарса лесзавоԁ. Сіԇ-кӧ, колӧ срокјас кежлӧ тыртны вӧрекспорт программа. Вӧрекспорт программа тыртӧмӧн „Сӧвет влаԍт боԍтас ваԉута ԁа сы вылӧ ԋӧбас стрӧітчан выԉ гігантјаслы машінајас меԁ, еԍкӧн најӧс регыԁҗык леԇны уҗ вылӧ ԁа лӧԍӧԁны Сӧвет сојузса завоԁјасын машінајас вӧчалӧм. Сӧмын тајӧ тујыс вермас ԍетны тырмымӧн машінајас, кӧрттујјаԍ, інструментјас, тӧварјас ԁа ыҗԁӧԁны вӧрлеԇӧмын мехаԋізмјас, нӧшта јонҗыка вӧрлеԇӧм мехаԋіԅірујтӧмӧн, кокԋӧԁны ԍӧкыԁ уҗ вӧрлеԇыԍлыԍ ԁа вӧркылӧԁыԍлыԍ“. Војвыв крајын ԁа Комі облаԍтын соціаԉізм стрӧітӧмын меԁыҗыԁ хоԅајственно-поԉіԏческӧј мог — вӧрлеԇӧм, соціаԉізм вӧсна коԍаԍӧм.

78-ӧԁ ԍерп. Сыктывкарса лесзавоԁлӧн біржа

Такӧԁ щӧщ вӧрфронт лоӧ меԁчорыԁ классӧвӧј тыш мунан фронтӧн. Классӧвӧј врагјас ԁа налӧн агентјасыс паԁмӧԁӧны вӧрпрограмма тыртӧм, орӧԁӧны соціаԉізм стрӧітан уҗ. Міјанлыԍ став ԋеԉучкіјассӧ најӧ іспоԉзујтӧны вӧрлеԇӧм паԁмӧԁӧм вылӧ. Рвачество, ԍімуԉірујтӧм, ԃеԅерԏірство, шогмытӧм ӧԁјасӧн уҗалӧм, вреԃіԏеԉствојас ԁа с. в.,— тајӧ ставыс кулак уҗлӧн резуԉтат. Вӧрфронт вылын кулакјаслы отсаԍӧны оппортуԋістјас. Веԍкыԁвывса оппортуԋістјас полӧны ԁоговорјасыԍ, ас објазаԏеԉство нуӧԁӧмыԍ, гырыԍ ӧԁјасыԍ, гырыԍ программајас тыртӧмыԍ ԁа с. в. Најӧ оз тышкаԍны боԉшевістскӧј ӧԁјас вӧсна. Најӧ уҗсӧ леԇӧны самоԏок вылӧ. „ Шујгавывса" оппортуԋістјас мунӧны воԇӧ. Најӧ вӧрпрограмматӧ кӧсјӧны тыртны массӧвӧја штрафјас пукталӧмӧн, суԁјасӧн ԁа с. в. Веԍкыԁвывса оппортуԋіст-

јас самоԏок вылӧ уҗ леԇӧмӧн, а „шујгавывјас“ — аԁміԋістріроваԋԋӧӧн орӧԁӧны вӧрпрограмма тыртӧм. Веԍкыԁвывса ԁа „шујгавывса" оппортуԋістјаслӧн уҗалан ԍамыс ԁа формајасыс абу ӧткоԃӧԍ, но резуԉтатыс уҗыслӧн ԇік ӧткоԃ, најӧ кыкнанныс ԇік ӧткоԃа кулаклы ківыв отсаԍӧны. Сіԇ-кӧ, колӧ лептыны накӧԁ чорыԁ тыш ԁа боԉшевікјас моз коԍаԍны вӧрфронт вылык вӧрпрограмма тыртӧм вӧсна, ваԉута вӧсна, соціаԉізм течӧм вӧсна.

ВӦРФРОНТ ВЫЛЫН МІЈАН ВЕРМӦМЈАС ԀА ВОԆӦ ВЫЛӦ МОГЈАС

Мі шуім-ԋін, мыј Војвыв крајувса вӧр плошщаԃын Комі облаԍтлӧн уԃеԉнӧј весыс зев ыҗыԁ: став вӧр плошщаԃыс лыԃԃыԍԍӧ 52 прӧч. Таԍаԋ і кыптӧ Комі облаԍтлӧн зев ыҗыԁ роԉыс інԁустріаԉнӧј Выԉ Војвыв течӧмын. Сӧмын Комі облаԍт оз-на вермы став сырјевӧј озырлунсӧ іспоԉзујтны. Војвыв крајса вӧрлеԇӧмын Комі облаԍтлӧн уԃеԉнӧј весыс сӧмын-на 17-18%.

79-ӧԁ ԍерп. Брігаԁа ужалӧ.

Комі уҗалыԍ јӧз, коммуԋіст парԏіја веԍкӧԁлӧм улын вӧрпрограмма тыртӧмын воісны зев ыҗыԁ вермӧмјасӧԇ. Кыԇі кыптіс вӧрлеԇӧм, вӧрпрограмма тыртӧм 1913 во ԍерԏі ԁа уна-ӧ быԁ во вӧлі соԁӧма воԇԇа во ԍерԏіыс, петкӧԁлӧны со кущӧм лыԁпасјас (прӧчентјасӧн):

21-22 24-25 26-27 27-28 29-30 30-31 во во во во во во Вӧлі леԇӧма ԍурс кубом-ӧн 78,3 637,5 938,3 1013,6 2669,4 4442,5 Воԇԇа во ԍерті соԁӧм (бӧрја восӧ боԍтӧма 100%) - 113,4 103,9 107,9 151,7 166,4 Боԍтны-кӧ 1913 во 100% 10,7 87,7 129,3 13,95 364,5 445,6 Вӧрлеԇӧмын вітвоԍа план тыртӧмын ӧԁјас кыпӧԁӧма 402, 4%-ӧԇ. Тајӧ вермӧмјасыс, коԁӧс шеԁӧԁісны Комі уҗалыԍ јӧз парԏіја веԍкӧԁлӧм улын, вӧрфронт вылын јона вылӧ труԁӧвӧј героізм кыпӧԁӧмӧн, абу-на тырмымӧнӧԍ, меԁԍа-ԋін, кор Комі облаԍтлӧн зев ыҗыԁ сырјевӧј рессурсјас емӧԍ. Ӧԁ став вӧр плошщаԃ лыԁԍыс іспоԉзујтԍӧ сӧмын 13664,8 ԍурса га, 81 % шогмана плошщаԃԍыс ԁа 35,3% став вӧр плошщаԃԍыс. Комі облаԍтын быԁ во поԅӧ вӧчны 17-18 мԉн. кбм. вӧр. 1931-32 во вылӧ ВКП(б) обкомлӧн јуԉ тӧлыԍԍа пԉенум вынԍӧԁіс программа: пӧрӧԁӧм куԅа 5252 ԍурс кбм. ԁа кыскӧм куԅа 5588 ԍурс кбм. Кымын уна мі кутам вӧчны вӧр, сымын мі регыԁҗык вермам кыпӧԁны Комі облаԍтлыԍ овмӧссӧ інԁустрірԉізаціја панас вылын.

80-ӧԁ ԍерп. Вӧр баракјас.

Міјан емӧԍ-ԋін вӧрзавоԁјас Печераын ԁа Сыктывкарын. Вӧрлеԇӧм ӧԁԇӧԁӧм поԁ вылын воԇӧ вылӧ шуӧма воԍтыны Комі облаԍт пыщкӧ выԉ гырыԍ вӧрпромышԉеннӧј преԁпріјаԏԏӧјас. Тајӧ војасӧ лоӧ ештӧԁӧма кӧрттуј Піԋуг—Сыктывкар кост. Тајӧ кӧрттуј нуӧԁӧмыс нӧшта јонҗыка отсалас Комі облаԍт інԁустріаԉіԅірујтӧмлы, ӧԁԇӧԁас сіјӧс. Мыј колӧ вӧчны, меԁым 1932-33 воԍа вӧрлеԇан планас тырасны? Колӧ став оргаԋізаціјајаслы ԁа учрежԃеԋԋӧјаслы выԉног уҗавны, выԉног веԍкӧԁлыны,—выԉ обстановка корӧм ԍерԏі. Колӧ ӧні-жӧ пӧртны олӧмӧ Стаԉін јортлыԍ квајт історіческӧј інԁӧԁјассӧ: 1. „Оргаԋізованнӧја боԍтны уҗалыԍ вын, колхозјаскӧԁ ԁоговорјас вӧчӧмӧн, мехаԋіԅірујтны уҗ; 2. Бырӧԁны уҗалыԍ вынлыԍ ԏекучеԍтсӧ, бырӧԁны уравԋіловка, ԉучкіа оргаԋізујтны уҗԁон, бурмӧԁны робочӧјјаслыԍ олан условіјӧјас; 3. Бырӧԁны обезԉічка, преԁпріјаԏԏӧ вылын ԉучкі сувтӧԁны уҗалыԍ вын. 4. СССР-са робочӧј класслы лӧԍӧԁны аслыс проізвоԁственно-ԏехԋіческӧј іԋԏеԉԉігенціја; 5. Вежны важ школаыԍ петӧм інжеԋерно-ԏехԋіческӧј вын вылӧ ԉока віԇӧԁӧмјас ԁа на вӧсна јонҗыка тӧжԁыԍны, ԍмелҗыка кыскыны најӧс уҗ вылӧ; 6. Ԍујны ԁа јонмӧԁны хозрасчот, кыпӧԁны промышԉенноԍт пыщса накопԉеԋԋӧ".

ВУҖНЫ МЕԀВЫЛЫССА СОЦІАԈІԌԎІЧЕСКӦЈ ФОРМАА УҖӦ

1928 воӧԇ вӧрлеԇыԍјас уҗалісны ӧткӧн-ӧткӧн. 1929 воԍаԋ комі уҗалыԍ јӧз кутісны ӧтувтчавны арԏеԉјасӧ. 112 арԏелӧ вӧлі котыртӧма 9397 вӧрлеԇыԍӧс, ԉібӧ 13,7% став уҗалыԍјас піыԍ. Вӧрфронт кутіс корны соціаԉіԍԏіческӧј формаа уҗ. Параа ԁа арԏеԉнӧј уҗјас ез кутны обеспечівајтны вӧрпрограмма тыртӧм. Арԏеԉјасԍаԋ мӧԁісны панԍыны брігаԁајас. Уҗлӧн проізвоԃіԏеԉноԍт кутіс соԁны. Параӧн уҗалыԍ вӧрлеԇыԍјас вӧлі вӧчлывлӧны уна вылӧ 2-3 кбм. лунӧн, арԏеԉјас 3-4 кбм., а брігаԁајас шӧркоԃа 7-8 кубометрӧн морт вылӧ. Вӧрфронт вылын

кутісны чужны уԁарԋікјас, уԁарнӧј брігаԁајас, коԁјас кыпӧԁісны проізвоԃіԏеԉноԍт 9-10 кбм-ӧԇ морт вылӧ. Брігаԁајасӧ кӧтыртчӧмыс петкӧԁчӧ тащӧм лыԁпасјасон: Нојабр 20-ԁ лун кежлӧ 1930 воӧ брігаԁајасӧ вӧлі котыртчӧмаӧԍ 6387 морт вӧрлеԇыԍ, ԉібӧ 40 прӧч., на піыԍ 128 морт — уԁарԋікјас, апреԉ 1 лун кежлӧ 1931 воӧ брігаԁајасын вӧліны-ԋін 8836 морт, ԉібӧ 59,3 прӧч. став вӧрлеԇыԍјас піыԍ (на піын 751 — уԁарԋікјас). Брігаԁнӧј уҗ јона паԍкаліс вӧркыскалыԍјас костын

81-ӧԁ ԍерп. Уԁарнӧј брігаԁа ужалӧ

1931 воԍа јанвар 1 лун кежлӧ-кӧ кыскаԍыԍјасӧс брігаԁајасӧ вӧлі котыртӧма сӧмын 359 мортӧс (5-10 прӧч. став кыскаԍыԍјас піыԍ), то апреԉ 1 лун кежлӧ брігаԁајасын-ԋін 6131 морт, ԉібӧ 35,5 прӧч. (на піыԍ 1029 морт уԁарԋікјас). Соціаԉіԍԏіческӧј формаа уҗӧн-брігаԁајасӧн — вӧрлеԇан программа 1930-31 воԍа заԃаԋԋӧыԍ вӧлі тыртӧма 71,5 прӧч. Коԉан во ӧтка вӧрлеԇыԍјас (Карманов, Јершов) петкӧԁлісны збыԉвылӧ соціаԉізм течӧмын „Ԃело чеԍԏі, ԃело ԁобԉеԍԏі, ԃело славы і геројства". Став Комі облаԍтувса ԁа Војвыв крајувса уҗалыԍјаслы најӧ петкӧԁлісны вӧвлытӧм боԉшевістскӧј ӧԁјас вӧрпрограмма штурмујтӧмын. „Звучԋік" ԋім петіс Карманов ԁа Јершов геројјасԍаԋ. Најӧ боԍтԍісны тыртны звучнӧј норма 1000 кбм. морт вылӧ. Најӧ нормасӧ тыртісны, ԁај нӧшта соԁтӧԁ-на вӧчісны. Вӧрфронт вылын брігаԁнӧј уҗ — меԁбур соціаԉіԍԏіческӧј формаа уҗ. Сӧмын прӧстӧј брігаԁајасыс ӧніја выԉ обстановкаын оз-ԋін вермыны тырмымӧн обеспечівајтны вӧрпрограмма тыртӧм. Міјан колӧ вуҗны меԁвылысса соціаԉіԍԏіческӧј формаа уҗӧ. Та куԅта міјан емӧԍ-ԋін зев гырыԍ тувтчӧмјас. Прӧстӧј брігаԁајасԍаԋ вӧрфронтвывса уҗалыԍјас кутісны вуҗны уԁарнӧј брігаԁајасӧ. Ӧтка звучԋікјасыԍ Комі облаԍт пыщкын кутісны чужны звучнӧј брігаԁајас, звучнӧј брігаԁајаслыԍ раԁјас соԁтӧмӧн колхоԅԋікјас нырнуӧԁӧны ԁа асбӧрԍаԋыс кыскӧны јеԃіноԉічԋік гӧԉ ԁа шӧркоԃԃема олыԍјасӧс. Меԁвоԇ звучнӧј-сквознӧј брігаԁа чужіс Палаԅԅаса „Іскра“ колхозын 9 мортыԍ, најӧ чукӧстісны став Комі облаԍтувса колхоԅԋікјасӧс, гӧԉ ԁа шӧркоԃԃема олыԍ креԍԏанаӧс вӧтчыны на бӧрԍаԋ. „Кӧԏ мыј, а вӧчам 1000 кбм. морт вылӧ. Ԋекущӧм классӧвӧј враг оз вермы торкны міјанӧс. Мі вермам ставсӧ, мі јонӧԍ, мі зумыԁӧԍ, мі крепыԁӧԍ" — таԇ гіжӧ меԁвоԇԇа звучнӧј брігаԁаыԍ брігаԃір Гавріл Іван. Звучнӧј уԁарнӧј брігаԁајасыԁ оз-на-жӧ вермыны ԍетны ставсӧ, мыј колӧ вӧрпрограмма тыртӧм вылӧ. Міјанлы колӧ вуҗны меԁвылысса соціаԉіԍԏіческӧј формаа уҗӧ. Меԁвылысса соцформаа уҗыс лоӧ —звучнӧј ԁа уԁарнӧј сквознӧј-хозрасчотнӧј брігаԁа. Ӧні мог: звучнӧј ԁа уԁарнӧј брігаԁајаслы петны сквознӧј-хозрасчотнӧј брігаԁајасӧ: сквознӧј брігаԁајасӧ котыртчӧм бӧрын вуҗны хозрасчот вылӧ, кыскыны сквознӧј хозрасчотнӧј брігаԁајасӧ став вӧрлеԇыԍјасӧс, коԁјас сулалӧны на брігаԁајасыԍ бокын. Меԁ ԋіӧԏі уҗалыԍ ез коԉ ԍоціаԉіԍԏіческӧј формаа уҗыԍ бокӧ. Став вӧрлеԇыԍјаслӧн мог — боԍтны аскіӧ ԏехԋіка, нуны раціонаԉізаторскӧі уҗ. „Кор мі вӧчам та-

јӧс, сек міјан лоӧны сещӧм оԁјас, коԁјас јылыԍ мі ӧні огӧ лыԍтӧј веԍіг мӧвпыштнысӧ. Мі тајӧс вӧчам, збыԉыԍ-кӧ кӧсјам вӧчны“ (Стаԉін).

ТУГАНЈАС

Туганјас јурнысӧ лептӧмаԍ вылӧ. Рыт ԍорӧԇ на улын кащкӧԁчӧм кылӧ: Локтӧмаԍ уҗавны ԍіктјасыԍ јӧз. Кԉонӧԁчӧм... Лым ԇуртӧм... Ращкӧԁчӧм... Зущкӧм... Јагјасԍаԋ тӧвныркӧԁ ерԁјасӧ чуктӧ— Арԍаԋыс— тулысӧԇ— вӧрлеԇіг чӧж. Туганјас тӧв улын ԇӧрӧны пӧчӧн. Вӧр шӧрын Вӧрлеԇыԍ колан уҗ вӧчӧ. Сӧмын сен збој ӧԁлӧн јургӧм оз кыв: Ӧԁным оз гымакыв стаԉ вӧлӧн вӧрын; Орԁјыԍан Знамјаным вашԉіктӧ бӧрын: Уԁарнӧј кварталын век-на прорыв! Туганјас тӧв улын лӧвтісны нора. Пожӧмјас ԁӧзмӧмаԍ— ԇуртӧны гора... Ԇуртӧны: —вӧрлеԇан планын прорыв! Таԉыштам ԃебԉаԍӧм, гагԍамӧн вӧрӧм; Завоԁјаслыԍ збој ӧԁсӧ ԍујам мі вӧрӧ!— ВеКаПӧ таԇ шуіс асԍыс јон кыв. Туганјас ловԅісны— пыркјӧны јывнас. Вӧр-јагыс зіԉ уҗӧн мӧԁӧԁчіс ԍывны: Збој ӧԁӧн чепӧсԍіс јӧзлӧн уҗ— тан. Брігаԁа— брігаԁакӧԁ орԁјыԍӧм кылӧ. Јаг шӧрын уҗ мунӧ ӧзјӧԁан гыӧн— Соԁтӧԁӧн тыртӧны вӧрлеԇан план! Туганјас, ті вылӧ віԇӧԁіг, јӧзлӧн Ԍӧлӧмныс збој ӧԁӧн ыпјалӧ, ӧзјӧ... Врагјаскӧԁ тышкаԍіг— вуҗам прорыв; Чорыԁа камгӧмӧн мыјвыныԍ сӧтам: Віт міԉԉон кубометр соԁтӧԁӧн ԍетам, — Мырԍыԍлӧн тащӧмі кӧсјыԍан кыв! Выԉ Паш.

Вӧртӧ мі нуам меԁјонасӧ ва куԅа. Експорта вӧр ӧні нуам Војвыв Ԁвінаӧԁ 25%, Меԅеԋ ју куԅа 8,3%. Печера куԅа 66,1%. Пыщкӧсса рынокӧ петкӧԁам Волга ју прітокјас куԅа. Став вӧр плошщаԃсӧ-кӧ боԍтны Облаԍтыԍ, ԉесоустројство бӧрын 1931 во кежлӧ петкӧԁчӧ вӧр ԏерріторіја со кыԇі: Ԉесоустројство нуӧԁӧм плошщаԃ—8,1 міԉ. га ԉібӧ 21 % Віԁлалӧм вӧр ,, 10,9 міԉ. га „ 28,5% Ԇік віԁлавтӧм вӧр „ 19,5 міԉ. га „ 50,5% Вӧр віԁлалӧм ԍерԏі тӧԁчӧ, мыј 87,6 %-ыс лыска вӧр. Вӧр пороԁајас јукԍӧны со кущӧм ногӧн: Плошщаԃ (ԍурс гаӧн) % % Пожӧм 5750,2 35,0) Козпу 8657,3 52,6 0,4 Лыска вӧр. Суспу ԁа ԋіапу . 58,6 Кыԇпу Лопу (оԍіна) . . 1647,9 333,6 10,0 2,0 Корја вор. Тајӧ табԉіцаыс петкӧԁлӧ, мыј козпу вӧр міјан Облаԍт паԍта меԁуна. Војвыв Ԁвіна ԁа Волга баԍԍејнјасын унҗык вӧрыс гырыԍ пуа, пожӧма вӧрҗык. Печера ԁа Меԅеԋ ју гӧгӧр унҗыкыс поԍԋі вӧр, козја вӧрҗык. Лыска вӧрыс воӧм ԍерԏі јукԍӧ со кущӧм ԍамӧн: Том вӧр (80 арӧсӧԇ)—8% Воыԍ- вӧр (160 арӧсӧԇ)—21% Воӧм ԁа перестојнӧј вӧр (160 арӧсыԍ гырыԍҗык) — 71% Тајӧ табԉіцаыс віԍталӧ, мыј вӧртӧ колӧ леԇны сіԇ, меԁ еԍкӧн воӧм вӧрыс ез чін, меԁ быԁмыԍыс век суӧԁіс вӧрлеԇӧмсӧ. Та вӧсна ӧні-і нуӧԁӧны ԉесоустројство. Уҗ. 1). Тӧԁмӧԁӧј, кушӧма мунӧ вӧрлеԇан план тыртӧм тіјан рајонын, ԍіктын? 2). Јона-ӧ паԍкалӧма соцорԁјыԍӧм: кымын уԁарԋік вӧлі коԉанво ԁа таво, кымын уԁарнӧј брігаԁа вӧлі коԉанво ԁа таво? 3). Ветлӧј екскурԍіјаӧн вӧрлеԇанінӧ, тӧԁмаԍӧј уҗ мунӧмыскӧԁ, мыј верманныԁ, отсалӧј: ԍԏенгаԅет леԇӧј, беԍеԁајас нуӧԁӧј, гажа рыт пуктӧј ԁа с. в. 4). Быԁ тӧлыԍын вӧрлеԇан программа тыртӧм јылыԍ вӧчалӧј ԃіаграммајас. Гіжалӧј лозунгјас ԁа плакатјас.

НӦШТА ВӦРЛЕԆӦМ ЈЫЛЫԌ

Вӧрыԁ быԁлаын јона колантор. Вӧрыԍ вӧчӧны вывті унатор, лыԃԃыны он вермы. Вӧрыԍ вӧчӧны керкајас, завоԁјас, фабрікјас ԁа с. в. Пуыԍ вӧчӧм торјастӧ мі зев уна тӧԁам. Ӧԏік морт пу јылыԍ со мыј віԍталӧ: „Ме кӧсја тіјанлы віԍтавны ӧԏі козпу јылыԍ. Сіјӧ-і ју куԅта плавајтіс, јі вывті іслаліс, тракторӧн ветліс, сынӧԁӧԁ лебаліс. Сіјӧ вӧлі Москваын, Ԉеԋінграԁын, Ԍібырын, Кавказын, веԍіг заграԋічаӧԇ ветліс. Тајӧ коз- пуыс ез сулав ԋінӧм вӧчтӧг, а горзіс, піԋаԍіс, велӧԁіс ԋеграмотнӧјјасӧс, віԍтавліс речјас, ԍыланкывјас ԍыліс. Сіјӧ коԍаԍіс лоԁырјаскӧԁ, прогуԉшщікјаскӧԁ, растратчікјаскӧԁ. Ставсӧ-кӧ віԍтавны, — зев куԅа ковмас. Менам козпу быԁміс вӧрын. Вӧрԍаԋ ју ԁорӧԇ вӧлі ылын — кілометр кымын. Кӧԏ еԍкӧ-і матын вӧлі јуыс, но ачыс еԍкӧ ју вылӧ ез вермы веԍкавны. Ју ԁорӧ сіјӧс кыскісны. Коԁі сіјӧс кыскіс? Кыскіс сіјӧс трактор. Тӧвнас вӧрлеԇанінԍаԋ ју ԁорӧԇ-вӧчісны паԍкыԁ туј. Лымсӧ јужԁісны машінаӧн ԁа кіԍкалісны ваӧн. Лоі шыԉыԁ, воԉк туј. Сіјӧ тујӧԁ мӧԁісны ветлыны гуԍеԋічнӧј 82-ӧԁ ԍерп. „Компіс" пілаӧн пӧрӧԁчӧм. 83-ӧԁ ԍерп. Уԁарнӧј брігаԁа кылӧԁчан уж вылын.

тракторјас, кыскавны вӧр тыра ԁоԃјас. Јі вывті кокԋіԁҗыка ԁоԃԃыс мукӧ, трактор унҗык кер вермӧ кыскавны. Мӧԁӧԁчіс јі туј куԅа міјан козпу. Таркӧԁӧ мунӧ трактор. Тракторіст веԍкӧԁлӧ тракторӧн. Мышку сајас кысԍӧ ԇоԋ керка: ԋеԉамын кер. Кыскісны керјассӧ ју ԁӧрӧ, ректісны. Ју вылӧ козпу веԍкаліс сӧмын тӧлыԍ віт мыԍԏі. Тулысын ваыс туӧ. Секі леԇісны моԉ. Ԋеԁыр кывтіс козпу. Зуԉаԍлас кыркӧщјасӧ, мукӧԁ керјасӧ ԋіртчӧ. Ју паԍтала кывтӧ кер.

84-ӧԁ ԍерп. Лотовка

Воіс міјан козпу баланс вӧчан біржаӧԇ. Сені сіјӧс мічаа кырԍісны, чінталісны, сӧвтісны баржаӧ. Локтіс біржаӧ паракоԁ. Кӧрталісны баржа паракоԁ бӧжӧ, паракоԁ кыскіс завоԁӧԇ. Завоԁ ԁорын ӧтар-мӧԁар берегын сулалӧны кӧртыԍ вӧчӧм кык башԋа. Башԋаԍаԋ башԋаӧ ԋужӧԁӧма стаԉнӧј канат. Сеті ветлӧны воԇӧ-бӧрӧ крука ԏеԉежка. Куԅ чептӧн ԁомаласны уна кер ԁа лептасны берегӧ. Ԋеԁыр мыԍԏі баржаыԍ козпу чукӧрсӧ кваԏітіс поԁјомнӧј кран ԁа нуіс завоԁ пыщкӧ. Ӧԏі машіна чаг јогӧԅ керавліс, мӧԁ пожналіс, којмӧԁ катӧԁіс мӧԁ суԁтаӧ ԁа

шыбытіс кујім керка суԁта кӧрт пӧртјӧ. Козпунымлӧн чагјасыс сорлаԍіс мукӧԁкӧԁ. Сеԍԍа пӧртјӧ тырыс кіԍтісны јеԁкӧј кіслота ԁа зев кыз труба пыр тупкӧса пӧртјӧ леԇісны пӧԍ ру. Лоіс рок. Ԇоԋ 16 час пуіс. Козпу чагторјас ԋебыԁӧԍ лоіны. Тајӧн ез-на помаԍ козпулӧн пуԏешествіјӧыс. Ԋебԅӧм чагјас воԇӧ мӧԁӧԁчісны — машінаыԍ-машінаӧ веԍкалӧны. Ӧԏі машіна чагјассӧ пеԉаліс ԍіјас вылӧ, мӧԁ ізіс ԁа сорлаліс вакӧԁ. Лоі кіԅер рок. Тащӧм роксӧ мӧԁӧԁісны меԁбӧрја машінаӧ. Ӧԏі зԁукӧн сені пласталісны, пыԇіртісны, коԍтісны ԁа шыԉӧԁісны. Мыј чајтаԁ лоі? Артміс бумага. Сеԍԍа бумага вылас печатајтісны гаԅет. Гаԅетыс котыртіс уҗалыԍ массаӧс промфінплан штурмујтӧм вылӧ, віԁіс лоԁырјасӧс, прогуԉшщікјасӧс, гаԅет віԍтавліс речјас, ԍыліс ԍыланкывјас. Ӧԏі гаԅет веԍкаліс Москваӧ, мӧԁ — Ԍібырӧ, којмӧԁ—Кавказӧ, ԋоԉӧԁ— заграԋічаӧ. Со-ӧԁ кущӧм ногӧн міјан козпуным пуԏешествујтіс." Вӧрлеԇӧм паԍкӧԁӧм ԁа раціонаԉіԅірујтӧм јонмӧԁӧ Сӧвет сојузлыԍ овмӧс. Коммуԋіст парԏіја ԁа Сӧвет правіԏеԉство шуісны вӧрлеԇӧмсӧ меԁыҗыԁ хоԅајственно-поԉіԏіческӧј могӧн Комі облаԍтын ԁа Војвыв крајын. Міјанын јона поԅӧ паԍкӧԁны вӧрлеԇӧм ԁа вӧрпромышԉенноԍт. Вітвоԍа план ԍерԏі сувтӧны гырыԍ могјас вӧровмӧс воԇӧ: обеспечітны вӧрӧн соціаԉіԍԏіческӧј строіԏеԉство. Вітвоԍа план тыран меԁбӧрја воӧ шуӧма Војвыв крај куԅа леԇны вӧрсӧ 60—65 міԉԉон кубометр. Заграԋічаӧ вӧр петкӧԁӧмыԁ зев-жӧ ыҗыԁ мог. Вӧр вузалӧмӧн мі чӧжам страна пыщканым зӧлӧта ваԉута ԁа вајам фабрік-завоԁјаснымлы машінајас. ПРІРОԀНӦЈ ОЗЫРЛУНЈ ОБЛАԌТЫН

Ізшом. 1924-28 војасын тӧԁмалісны пріроԁнӧј озырлун Комі облаԍтлыԍ. Ӧні лӧԍыԁа тӧԁӧны, мыј кызвын ізшом кујлӧ Комі облаԍтын асыв-војлаԁор бокас, со кущӧм јујас пӧлӧн: Коԍју, Ілыч, Кажім, Ԍӧԁју, Ԋеч ԁа Вуктыл јујас пӧлӧн. Ем Ежва, Јареԋча, Јемва, Віԍер ԁа Сыктыв јујас пӧлӧн. Корԍӧј тајӧ јујассӧ карта вылыԍ. Віԍерыԍ, Јемваыԍ ԁа Сыктылыԍ ізшом абу-на бура тӧԁмалӧма. Віԁлӧгјас петкӧԁлӧны, мыј Віԍер, Јемва ԁа Сыктылын ізшомыс уна пӧім сора. 1929-ӧԁ воын Комі облаԍт ԍӧм вылӧ вӧлі вӧчӧма раԅвеԁка Ԋеч ју пӧлӧн. Тӧԁмалӧма, мыј сені 8 метр кызта ԁа 6 кілометр куԅа ізшом пласт ортсіӧ петӧма. Ізшом тані ԍірӧԁ, сы пыщкын ем ԉетучӧј вешщество 45 прӧчент мынԁа. Коԍјуса ізшом абу јона пӧіма. Ізшом запассӧ тајӧ рајоныԍ арталӧны ԋекымын міԉԉон тонна, 20000 кв. км плошщаԃ вылыԍ. Кажім ју пӧлӧныԍ ізшом зев-жӧ уна арталӧны — 2,7 міԉԉон тонна. Ізшомсӧ Комі облаԍтыԍ ковмас јона-на тӧԁмавны. Ізшом—фабрік-завоԁјаслы, паракоԁјаслы, еԉектростанціјајаслы ломтас. Ізшом колӧ парокоԁјаслы, паровозјаслы. Міјан Војвыв крајын ем ізшомыс. Колӧ сіјӧс іспоԉзујтны ас промышԉенноԍт ԁа транспорт тырмымӧн обеспечітӧм могыԍ. Ԋерп. Страналы колӧ сещӧм-жӧ јона, кыԇі-і ізшом. Ԋерпыԍ шеԁӧԁӧны караԍін, бенԅін ԁа мукӧԁ ԁонаторјас. Бенԅін вынӧн уҗалӧны тракторјас, автомобіԉјас,

аеропланјас. Таԍ-ԋін поԅӧ каԅавны ԋерплыԍ коланлунсӧ. Комі облаԍтын ԋерп ем Ухта ју пӧлӧн (Іԅва јулӧн шујга пріток). Тајӧ рајоныԍ ԋерпсӧ тӧԁмалӧма јона-ԋін важӧн. 18-ӧԁ ԋемын-на понԁісны татыԍ ԋерп перјыны. Сіԇ, 1745 воын купеч Набатов Уԍԏ-Ухтаын воԍтӧ ԋерп весалан завоԁ; во мыԍԏі пӧжар понԁа бӧр тупкӧ. 1746 воын воԍԍӧ выԉ завоԁ — Савеԉјевлӧн. Воԇӧ Ухтаса ԋерпӧн јонҗыка понԁісны іԋԏересујтчыны. 1843-ӧԁ воԍаԋ 1925 воӧԇ каԁыԍ-каԁӧ пыр корԍісны ԋерп кујланін. Меԁбӧрја тӧԁмалігјасас 1925-ӧԁ воын каԅалісны ԋерпсо сіԇ-жӧ Кожва рајоныԍ, 250 км. сајыԍ Ухта рајонԍаԋ. Ԋерп кујлӧмінсӧ 1909 воын вӧлі арталӧма 13700 кв. км. збыԉыԍсӧ ӧні арталӧны 1300 кв. км. Тајӧ местаыс бурӧщ Ухта ју пӧлӧн, шӧр візывтасас. Јӧзыс сеԍаԋ олӧ ылын (меԁматыса олыԍјасыс 40 км. сајын). Сетӧні тујјасыс вывті омӧԉӧԍ, сы понԁа ӧні стрӧітӧны Ухта-Сыктывкар кост шоԍԍе. Мӧԁ пјаԏіԉетка помын Ухтаын поԅӧ перјыны міԉԉон тонна ԋерп (Ԍевроста) Уна во-ԋін геолого-резвеԁочнӧј группајас нуӧԁӧны ԋерп тӧԁмалан уҗ Ухта, Іԅва ԁа Печера рајонјасын. Тајӧ ізыскаԋԋӧјас поԁ вылын ԋерплыԍ промышԉеннӧј значеԋԋӧсӧ тӧԁмалӧм могыԍ Ухтаын кущӧм-ԍурӧ каԁӧ вӧлі-ԋін лӧԍӧԁӧма 12 скважіна, та піыԍ ԍіԅімыԍ вӧлі ԍетӧны 10 тонна суткіӧн, а кујім скважіна, іменнӧ № №5, 32, 35 ԍетісны промышԉеннӧј значеԋԋӧа мынԁа. Промышԉеннӧј значеԋԋӧа ԋерп ԍетыԍӧн ӧнікежлӧ лыԃԃыԍԍӧ Чібју участок.

85-ӧԁ ԍерп. Ухтаын ԋерп перјан вышка Ухта рајонын 1931 воӧ лоӧ вӧчӧма 30 скважіна сајӧ, сы піыԍ ԋоԉ лоӧ геолого-развеԁочнӧј. Іԅва рајонын лоӧ лӧԍӧԁӧма 9 скважіна, Печераын — 23. Ставсӧ лоӧ бурітӧма 60 скважіна сајӧ, ԉібӧ 18300 метр. Ӧні бурітӧны-ԋін 10 скважіна. Кӧԏ мі уҗалам важ кіԍԍӧм оборуԁоваԋԋоӧн, кӧԏ міјан абуӧԍ ыҗыԁ кваԉіфікаціјаа бурітчыԍјас, міјан шӧр ӧԁыс ӧԏі станоклӧн 77 метрӧн тӧлыԍ. Тајӧ лыԁпасыс ыҗыԁҗык шӧр ӧԁыԍ уԁарнӧј станокјасӧн уҗалігӧн. Боԍтам Азԋефԏтрестӧс, сені 31,2 метрӧн, Грозԋефԏын—57,9 метрӧн тӧлыԍ. Тащӧм уԍпехыс міјан сіјӧн лоі, мыј каԁсӧ міјан бурҗыка іспоԉзујтӧны уҗалігас. Ухтаын міјан ԋерп запасыԁ ыҗыԁ, ԁај качествонас бур. Анаԉізјас віԍталӧны, мыј ухтаса ԋерп аслас качествонас грозԋенскӧј ԋерпкоԃ ԁа кӧԇалӧ сы ԁорыԍ-на кӧԇыԁҗык ԏемператураӧн. Ԋерп сувтан ԁон јылыԍ колӧ шуны, мыј асԁоныс ухтасалӧн лоас ԁонтӧмҗык мукӧԁ ԋефԏетрестјасын ԁорыԍ. Наԃејнӧ, перјан местаас лоас 27 шајтӧн тонна, а потребԉајтан местаын (Карԁор) 42-45 шајт. Бакуса ԋерп Карԁорын сувтӧ 75 шајт гӧгӧр. Сӧмын тајӧ ԁаннӧјјассӧ абу-на бура прӧверітӧма. Кутас-кӧ Ухта перјыны 300 тоннаӧн тӧлыԍ, тајӧ во помԍаԋ поԅас Печераӧс, Ухтаӧс ԁа Іԅваӧс снабжајтны тајӧ караԍінӧн-ԋін. Тајӧ во чӧжӧн міјан шуӧма Ухтаын завоԃітны перјыны ԋерп 14 кілометр плошщаԃ вылыԍ. Резуԉтатыс-кӧ бур лоас, мӧԁыԍ татыԍ поԅас боԍтны быԁ во 244 ԍурс тонна. Ԃерт, тајӧ став уҗыс вылӧ ковмас уна ԍӧм. Тавоԍа јанвар тӧлыԍӧԇ тајӧ рајонын ԋерп корԍан уҗ вылӧ вӧлі віԇӧма 2,5 міԉԉон шајт гӧгӧр. 1932 воын шуӧма віԇны пӧшԏі кујім міԉԉон шајт. Мӧԁ пјаԏіԉеткаын ԋерп корԍан ԁа перјан став уҗ вылӧ шуӧма віԇны 130 міԉ. шајт. Тӧмалана уҗјас-кӧ бура мунасны ԁа таіӧ ԍӧмыс-кӧ лоӧ віԇӧма, поԅӧ наԃејтчыны, мыј мӧԁ пјаԏіԉетка помӧ Ухтаын мі кутам перјыны ԋерптӧ міԉԉон тонна гӧгӧр. Кӧрт руԁа. Кӧрт руԁа Комі облаԍтын ем Уԋју ԁорын (Печера јулӧн шујга пріток), Первокаменнӧј ју уԍауԍанінын ԁа Сыктыв ју пӧлӧн. Ічет Печераын ԁа Ілыч ју јывјасын ем уна бурӧј жеԉеԅԋак — соԃержітӧ 55, 5 % кӧрт. Кӧрт руԁасӧ міјан облаԍтын ӧні перјӧны сӧмын Сыктыв ју пӧлӧн (18-ԁ ԋемԍаԋ). 1922-ԁ воын проф. Разанов тӧԁмӧԁіс Гамыԍ зев уна кӧрт руԁа. Сіјӧ арталӧм ԍерԏі ем 3,3 міԉԉон тонна гӧгӧр. Правіԏеԉство шуіс Гам берԁӧ стрӧітны металлургіческӧј завоԁ.

86-ӧԁ ԍерп. Ԋувчімса завоԁ.

Міјан облаԍтын ӧні уҗалӧ сӧмын чугун кіԍтан Ԋувчімса завоԁ. 1923-27-ԁ војасӧ уҗавлісны Сыктыв ју гӧгӧр Кажімса ԁа Ԋучпасса завоԁјас. Омӧԉ тујјас ԁа омӧԉ оборуԁоваԋԋӧ вӧсна најӧс тупкісны.

Сотчан слаԋец. Сотчан слаԋец—ломтас-жӧ. Міјан облаԍтын сіјӧ ем Чут ју пӧлӧн, Ухталӧн пріток. Тані сіјӧ кујлӧ 22 кл. куԅта ԁа 10-12 м. суԁта берегын. Сеԍԍа ем Аԅва ју пӧлӧн (Усалӧн пріток), Пымва ју уԍан інԍаԋ 7 км. улынҗык. Сеԍԍа ем Віԅін рајонын — Сысола ју куԅта, Межаԁор ԁа Віԅін ԍеԉсоветувјасын. Уҗ. Корԍӧј карта вылыԍ тајӧ местајассӧ.

Трунԁа. Трунԁаӧн јона озыр міјан облаԍт. Трунԁаӧн поԅӧ вынԍӧԁны мујас — зев бур уԁобреԋԋӧ. Поԅӧ нӧшта

ломтыԍны трунԁаӧн. Опытјас петкӧԁлісны, мыј трунԁаыԍ вӧчӧм ломтасӧн поԅӧ уҗӧԁны еԉектростанціјајас, фабрікјас ԁа с. в. Еԉектрофікаціја нуӧԁан вітвоԍа план ԍерԏі Војвыв крајын трунԁасӧ условнӧ арталӧны 12 міԉԉарԁ тонна. Таԍ 46,6 прӧчентыс воӧ Комі облаԍт вылӧ. Ӧнӧԇ міјанын трунԁатӧ ԋекущӧма ез іспоԉзујтлыны. Емӧԍ вӧрԅӧԁлытӧм запасјас. Колӧ најӧс суԇӧԁны ԁа іспоԉзујтны. Мӧԁ вітвоԍа планын трунԁа іспоԉзујтӧмсӧ веԉ ыҗыԁа арталӧма. Уҗ. Тӧԁмалӧј — ас рајонын ем-ӧ трунԁаыс; прібԉіԅіԏеԉнӧја арталӧј ыҗԁалунсӧ. Мӧвпыштӧј, кыԇі еԍкӧ бурҗыка тајӧ озырлунсӧ вермас іспоԉзујтны тіјан колхоз? Еԍԏествознаԋԋӧ урок вылын тӧԁмӧԁӧј, кыԇі артмӧ трунԁа.

Тӧчіла із. Тӧчіла із Комі облаԍтын ем Печераын, Војју ԁа Сопԉесу јујас ԁорын, Ціԉма јылын, Луза ԁа Ԋімі јујас гӧгӧр. Запасыс Војју ԁа Сопԉесу јујас ԁорын вывті уна. Тӧчіла проізвоԁство поԅӧ јона паԍкӧԁны. Тӧчіла быԁлаын јона коланатор.

Фосфорітјас. Фосфорітјасыԁ јона колана уԁобреԋԋӧ му-віԇ уҗалӧмын. Фосфорітјас облаԍтын кујлӧны Сыктыв ју куԅа. Меԁуна запас арталӧны Појол ԁа Каргорт ԍіктјас гӧгӧр. Віԁлалыԍјас арталӧны фосфоріт кујлан месталыԍ плошщаԃсӧ 60 кв. кілометр. Быԁ ӧԏі кв. метрын ем 0,8 тонна фосфоріт. Фосфорітыԍ вӧчӧны суперфосфат, віԇ-му уҗалӧмын јона колана уԁобреԋԋӧ.

Тајӧ став ԍікас озырлун кыԋԇі емӧԍ уна-на мукӧԁ, шуам: Ԍереговса сов істочԋікјас, Ухтаса асфаԉт, Печераса охра (краска), ԍернӧј колчеԁан — Луза, Іжма, Віԍер, Ежва јујас ԁорын. Іԅвеԍԏԋакјас — Ухта, Ежва, (Помӧзԁін, Мылју) ԁа Іжма јујас гӧгӧр. Ыргӧн руԁа — Уса, Уԋју, Цыԉма јујас пӧлӧн. Ԍвінцовӧј бԉеск паныԁаԍӧ Ілыч ју гӧгӧр.

ВӦРПРОМЫШԈЕННОԌТ

Комі облаԍтлыԍ озырлун—вӧр іспоԉзујтӧм лоӧ вывті тӧԁчанаторјӧн облаԍтувса овмӧс кыпӧԁӧмын, щӧщ-і Војвыв крајын ԁа Сӧвет сојузын. Первојја ԁа мӧԁ віт-

воԍа план ԍерԏі шуӧма Комі облаԍтын јона паԍкӧԁны промышԉенноԍт. Ковмас бурмӧԁны ԁа гырԍӧԁны важ завоԁјаснымӧс, стрӧітны выԉ завоԁјас. Мі ԍорԋітім-ԋін, мыј тајӧ могсӧ пӧртны олӧмӧ міјан ем поԁулыс — сырјевӧј запасјас вывті уна. Меԁјона-ԋін лоӧ паԍкӧԁӧма вӧрпромышԉенноԍт. Туј абутӧм понԁа вӧр обработајтан промышԉенноԍт міјанын паԍкавны ез вермыв. Ӧніја выԉ тујјас вӧчӧм, меԁԍа-ԋін кӧрттуј Піԋуг-Сыктывкар, воԍтӧ ӧԇӧс рынокјас вылӧ. Меԁвоԇԇа вӧрпіԉітан завоԁ стрӧітӧма вӧлі 1922-25 војасын Сыктывкарын. Воԇынсӧ тајӧ завоԁыс омӧԉ оборуԁоваԋԋӧ вӧсна омӧԉа уҗавліс. 1928-30 војасын завоԁсӧ выԉмӧԁісны ԁа јонмӧԁісны. Ӧні сен уҗалӧны—3 рама, вунԁаԍан станок, сортӧвӧј, песвунԁалан, ԃіԉеннӧј станокјас, лӧԍӧԁӧма пу еԉеватор, кер кыскалыԍ ԁа піла тӧчітан автомат. Ӧні уҗалӧ шпалорезка еԉектрічество вынӧн. Тајӧ завоԁас-жӧ ем еԉектростанціја. Кущӧма ӧні завоԁыс уҗалӧ, петкӧԁлӧны тащӧм лыԁпасјас: Проԁукціја воыԍ-воӧ соԁӧм: 1926 воын піԉітӧма............6219 кубометр 1927 „ „ 5504 1928 „ „ 12230 1929 „ „ 29328 1930 „ „ 31497 1931 „ Уҗ. Тајӧ лыԁпасјас ԍерԏі вӧчӧј ԃіаграмма. Ветлӧј екскурԍіјаӧн вӧрпіԉітан завоԁӧ ԁа тӧԁмаԍӧј, кущӧма сені уҗыс мунӧ: кущӧма вермаԍӧны Стаԉін јортӧн інԁӧм квајіт условіјӧ вӧсна, кущӧма паԍкалӧма соцорԁјыԍӧм ԁа уԁарԋічество ԁа с. в. Мӧԁ вітвоԍа план ԍерԏі шуӧма стрӧітавны со кущӧм завоԁјас: 1. Сыктывкарса цеԉԉулозно-бумажнӧј комбінат. Јонлуныс: 87 ԍурс тонна гіжан бумага. Стрӧітны завоԃітчыны шуӧма 1933 воын. Стрӧітан ԁоныс сувтас 60 міԉԉон шајт. 2. Сыктывкарӧ 4 рамаа вӧрпіԉітан завоԁ, коԁӧс воԇӧ колӧ ыҗԁӧԁны 8 рамаӧԇ. Леԇны кутас 115 ԍурс

87-ӧԁ ԍерп. Сыктывкарса каԋіфоԉно-ԏерпеԋԏіннӧј завоԁ.

к/м піломаԏеріал. Завоԃітӧма-ԋін стрӧітны. 3. 8 рамаа вӧрпіԉітан завоԁ, коԁі кутас ԍетны 250 ԍурс к/м піломаԏеріал. Шуӧма стрӧітны завоԃітны 1932 воын. Сувтас 4000 ԍурс шајт ԁон. 4. Стрӧітчігӧн ковман маԏеріал (ӧшіԋ-ӧԇӧс) вӧчыԍ завоԁ. ІІІуӧма завоԃітны стрӧітны 1932 воӧ. Сувтас 1100 ԍурс шајт ԁон. 5. Каԋіфоԉ ԁа скіпіԁар вӧчан завоԁ, коԁі кутас леԇны 1750 тонна коԋіфоԉ, 340 тонна скіпіԁар ԁа 60 тонна каԋіфоԉ выј. Стрӧітасны 1932 воын. Сувтас 6800 ԍурс шајт ԁон. 6. Лесохіміческӧј завоԁ; сувтас 240000 шајт ԁон. Местаыс завоԁјаслӧн лоас Піԋуг-Сыктывкар кӧрттуј ԁорӧ, Луз ју бокӧ. Тані шуӧма стрӧітны 6 рамаа вӧр-піԉітан завоԁ. Ԍетны кутас 190 ԍурс к/м піломаԏеріал.

Сувтас 3000 ԍурс шајт. Вӧчасны істӧгтувјас вӧчан фабріка, коԁі кутас ԍетны 50000 ԍурс јашщік істӧгтув. Порт Іԋԃігоӧ кӧрттуј віԅ нуӧԁӧм ԁа Печера-Кама кост канал коԁјӧм мыԍԏі Печераын паԍкӧԁны вӧр обработајтан промышԉенноԍт. Татыԍаԋ лӧԍыԁ лоас петкӧԁны ортсы рынокӧ (заграԋічаӧ) вӧрыԍ вӧчӧм проԁукціја. Тані шуӧма паԍкӧԁны со кущӧм фабрік-завоԁјас: 1. 8 рамаа вӧрпіԉітан кык завоԁ; најӧ кутасны леԇны 500 ԍурс к/м піломаԏерјал. Тајӧ завоԁјассӧ шуӧма стрӧітны сек, кор лоӧ Іԋԃігоӧ кӧрттуј. 2. Цеԉԉулозно-бумажнӧј кык фабріка; налӧн јонлуныс лоӧ 900 ԍурс тонна бумага. 3. 4 рамаа кык завоԁ; ӧԏікыс понԁас вӧчны стрӧітчан маԏерјалјас, сеԍԍа јашщікјас ізшом ԁа ԋерп промышԉенноԍтлы ԁа транспортлы. Тајӧ вӧр обработајтан промышԉенноԍт лӧԍӧԁӧм лоас вывті ыҗыԁ могӧн Комі облаԍтын, Выԉ Інԁустріаԉнӧј Војвылын ԁа Сӧвет сојузын.

МЕТАЛЛО-ПРОМЫШԈЕННОԌТ

Мі ԍорԋітім-ԋін, кущӧм пріроԁнӧј озырлун ем міјан облаԍтын. Тајӧ озырлун поԁ вылын колӧ інԁустріаԉіԅірујтны Комі облаԍтӧс ԁа Војвыв крајӧс.

88-ԁ серп. Кіԍтӧма ԁа вӧчӧма чугуныԍ (тонна лыԁ).

Важ завоԁјассӧ — Кажімсаӧс ԁа Нучпассаӧс— важмӧм понԁа лоі тупкыны, сӧмын убытка вӧлі вајӧны. Ԋувчімса завоԁ (Сыктывкарԍаԋ 40 кілометр, Сыктыв ју куԅа) важ-жӧ. Сіјӧс ӧні выԉмӧԁӧны. Татыԍ ватуј куԅа поԅӧ нуны завоԁлыԍ проԁукціјасӧ, ԁај кӧрттујԍаԋ матын лоӧ. Сыпонԁа тајӧ чугун кіԍтан завоԁсӧ шуӧма јонмӧԁны ԁа паԍкӧԁны. Ԋувчімса завоԁ ӧні-ԋін јона отсаԍӧ вӧрлеԇӧмлы. Ԋувчімса завоԁлыԍ уҗсӧ петкӧԁлӧ со кущӧм ԃіаграмма: (Віԇӧԁ 118-ӧԁ ԉб.) Мі тӧԁам-ԋін, мыј Гам ԁа Вотча ԍіктјас гӧгӧр ем зев уна кӧрт руԁа. Мӧԁ вітвоԍа план ԍерԏі шуӧма стрӧітны татчӧјасӧ гырыԍ металлургіческӧј завоԁјас. Мӧԁ пјаԏіԉетка помаԍіг кежлӧ пуктӧма могӧн паԍкӧԁны металлугріјасӧ, меԁым обеспечітны 50 ԍурс тонна металл вӧчӧм, боԍтԍӧ установка стаԉ вылӧ ԁа высококачественнӧј чугун вылӧ. 1932 воын кутас уҗавны конԍервірованнӧј Кажімса завоԁ (ԁомна), коԁі ԍетас кӧԇыԁ ԁуԏјоӧн 5 ԍурс тонна, а пӧԍ ԁуԏјо вылӧ вуҗӧмӧн 10 ԍурс тонна. Кажімса завоԁ кыԋԇі шуӧма вӧчны завоԁ Волԍаын. Волԍаса ԁомна ԍетас 25 ԍурс тонна. Боԍтӧма установка Кажім-Волԍа рајонын металл вӧчӧмсӧ мӧԁ пјаԏіԉетка помаԍіг кежлӧ вајӧԁны 50 ԍурс тоннаӧԇ, ӧтщӧщ лоӧ паԍкыԁа нуӧԁӧма промышԉеннӧј раԅвеԁкајас, меԁым обеспечітны сырјонас проізвоԁствосӧ 250 ԍурс тоннаӧԇ. Металообрабатывајушщӧј преԁпріјаԏԏӧјас піыԍ, Ԋувчімса завоԁ кыԋԇі, шуӧма вӧчны кык ремонтно-мехаԋіческӧј завоԁ — ӧԏісӧ Сыктывкарын, мӧԁсӧ Уԍԏ-Кожваын, 6 міԉԉон шајт капіталјас пуктӧмӧн быԁ завоԁӧ. Тані боԍтӧма установка паԍкӧԁны проізвоԁствосӧ кык цех куԅа, ӧԏі-кӧ запаснӧј чаԍтјас вӧчӧм, мӧԁ-кӧ паԍкыԁа рынок вылӧ коланторјассӧ вӧчӧм. Пуктыԍԍӧ могӧн, меԁым тајӧ завоԁјасыс вермісны ԍетны запаснӧј чаԍтјас вӧрпромышԉенноԍт завоԁјаслы, ԋепр ԁа ізшом промышԉенноԍтлы ԁа ва берԁса ԁа кӧрттујјас берԁса транспортлы. Металлообрабатывајушщӧј промышԉенноԍткӧԁ јітчӧ точіԉнӧј іԅԃеԉԉӧјас вӧчӧм. Мӧԁ пјаԏіԉетка чӧжӧн шуӧма помавны тӧчіԉнӧј фабріка вӧчӧмсӧ Уԍԏвојаын ԁа ԍетны 10 ԍурс тоннаӧԇ тӧчіла.

ГОРНӦЈ ПРОМЫШԈЕННОԌТ

Важ завоԁјас пыщкыԍ ем сӧмын сов пуан Ԍереговса завоԁ. Тані вӧлі ԍӧԁ, җынвыјӧ кіԍԍӧм, ԁасӧԏі варԋіца. 1927-28 воԍаԋ завоԃітчісны выԉмӧԁны тајӧ завоԁсӧ. 1929 воԍаԋ кутісны уҗавны 2 выԉ јеҗыԁ варԋіца, важјассӧ вӧлі сек-жӧ быроԁӧма. 1931 воԍаԋ тајӧ кык варԋіцаыс ԍетӧны-ԋін вонас 3000 тонна Сов, 23% унҗык 1913 воԍа 11 варԋіца ԁорыԍ. Тајӧ завоԁсӧ шуӧма паԍкӧԁны, меԁ верміс ԍетны 15 ԍурс тонна сов. Ԍереговса завоԁ проԁукціја леԇӧм јылыԍ петкӧԁлӧ тащӧм ԃіаграмма: 89-ԁ ԍерп. Перјӧма сов (тонна лыԁ)

Јона лоӧ паԍкӧԁӧма ізшом ԁа ԋерп перјан промышԉенноԍт. Печераса ізшом ԁа Ухтаса ԋерп ԍетасны ломтас оз сӧмын Војвыв крајлы, веԍіг мукоԁ облаԍтјаслы. 1931 воԍаԋ понԁісны-ԋін пуктыны ԍӧм тајӧ стрӧіԏеԉство вылӧ. 1931 воын вӧлі леԇӧма 11,8 міԉԉон шајт.

8 МІԈԈОН ТОННА ІЗШОМ

Мӧԁ пјаԏіԉеткаын јона паԍкалас ізшом, ԋерп, слаԋецјас перјан промышԉенноԍт. Сырјевӧј рессурсјас боԍ-

тӧм поԁ вылын лоӧ лӧԍӧԁӧма Војвыв крајлӧн топԉівнӧј база, меԁ еԍкӧ ӧтщӧщ сіјӧ верміс ԍетны ломтыԍан торјассӧ Коԉскӧј полуостровлы, Хібінскӧј аппаԏітӧвӧј промышԉенноԍткӧԁ, Ԉеԋінграԁлы, коԁлы колӧ бур качествоа ізшом, Ураԉскӧј облаԍтлы, сені паԍкалана промышԉенноԍтлы. Мӧԁ пјаԏіԉетка помаԍіг кежлӧ ізшом перјӧмыс лоӧ вајӧԁӧма 8 міԉԉон тоннаӧԇ, сы піыԍ 3 міԉԉон тонна Воркутын, 1 1/2 міԉԉон тонна шӧр Уса рајонын, 3 ԁа җын міԉԉон тонна шӧр Печераын (Вуктыл). Мӧԁ пјаԏіԉетка меԁвоԇԇа воас-ԋін колӧ перјыны петкӧԁӧм вылӧ 300 ԍурс тоннаыԍ ԋе ещаҗык. Ӧні мунӧ-ԋін уҗ Воркутын гыраԍ шахтајас пуктӧм куԅа ԁа паԍкыԁа нуӧԁԍӧны промышԉеннӧј раԅвеԁкајас шӧр Печераса рајонын, кӧн ԍурі зев бур качествоа ізшом. Аслас качество ԍерԏі Воркуԏінскӧј ізшом меԁԍа бур лоӧ металлургіјалы, шӧр Усаса бурӧј ізшом мунас хімсырјо вылӧ ԁа местнӧј топԉіво вылӧ, шӧр Печераса ізшомӧн ковмас тыртны требоваԋԋӧјас топԉіво вылӧ Војвыв крајлыԍ ԁа ортча рајонјасыԍ. Меԁԍа ыҗыԁ значеԋԋӧыс металлургіческӧј Воркуԏінскӧј ізшомлӧн, Војвыв Уралын-кӧ ԍурӧ ізшом кыԋԇі кӧрт руԁајас. Паԍкыԁ раԅвеԁкајас мунӧны таво Војвывса геологоупразԉеԋԋӧ таво ыстӧ Ԏіма-із берԁса магԋітнӧј аномаԉіја рајонӧ ізыскаԏеԉнӧј ыҗыԁ парԏіја.

1 МІԈԈОН ТОННА ԊЕРП

Мӧԁ пјаԏіԉетка помаԍіг кежлӧ шуӧма ԋерп перјӧмсӧ вајӧԁны 1 міԉԉон тоннаӧԇ, сы піјыԍ 400 ԍурс тонна Ухтаын, помԍа проԁуктаӧԇ переработајтӧмӧн (бенԅін, караԍін, маслӧјас, ԋефԏанӧј кокс ԁа мук.) ԁа 600 ԍурс тонна Кожваын. Ӧні паԍкыԁа нуӧԁԍӧны уҗјас ԋерп петанін плошщаԃ паԍкӧԁӧм куԅа, 1932 воын шуӧма оконтурірујтны 14 кілометр, а тајӧ мӧԁ пјаԏіԉетка меԁвоԇԇа војасӧ-ԋін обеспечітас ԋерп перјӧмсӧ 250 ԍурс тоннаӧԇ.

СЛАНЦӦВӦЈ ПРОМЫШԈЕННОԌТ

Тані шуӧма іспоԉзујтны Сыктыв ју берԁса слаԋечјас. Мӧԁ пјаԏіԉетка помаԍіг кежлӧ слаԋечјас перјӧмыс

лоӧ вајӧԁӧма 1 міԉԉон тоннаӧԇ. Слаԋечјас мунасны Сыктывкарса рајоннӧј еԉектростанціјаӧ, хіміческӧј промышԉенноԍт паԍкӧԁӧм вылӧ ԁа цемент вӧчан промышԉенноԍтӧ.

ХІМІЧЕСКӦЈ ПРОМЫШԈЕННОԌТ

Комі облаԍтын промышԉенноԍт паԍкалӧмын зев ыҗыԁ места боԍтас хіміческӧј промышԉенноԍт, меԁԍа-ԋін ԍернӧј кіслота вӧчан проізвоԁство, коԁі ковмас цеԉԉулозно-бумажнӧј комбінатјаслы, міԋераԉнӧј мувынԍӧԁанторјас вӧчӧм вылӧ (суперфосфат), Ухтаса промышԉеннӧј компԉекслы. Та могыԍ лоӧ іспоԉзујтӧма гіпс Вычегԁа јывјасын, кытчӧ ыҗыԁ еԋергеԏіческӧј база ԁа транспортнӧј условіјӧјас щӧктӧны і сувтны ԍернӧј кіслота вӧчан завоԁ местасӧ бӧрјігӧн. Ԍернӧј кіслота вӧчан проізвоԁстволӧн шыбласјасыс лоӧ іспоԉзујтӧма цементнӧј проізвоԁство паԍкӧԁӧм могыԍ. Хіміческӧј промышԉенноԍт мукӧԁ отраԍԉјасыԍ колӧ інԁыны ԍіԉікатнӧј глыба проізвоԁство вылӧ (Чуклӧмын) цеԉԉулозно-бумажнӧј промышԉенноԍтын іспоԉзујтӧм могыԍ, сеԍԍа суперфосфатнӧј промышԉенноԍт вылӧ, Сыктывса суперфосфат база вылын, хлор вӧчӧм вылӧ, ԍереговса сов сырјо іспоԉзујтӧмӧн. Сов вӧчӧмыс мӧԁ пјаԏіԉетка помаԍіг кежлӧ лоӧ вајӧԁӧма 10 ԍурс тоннаӧԇ. Колӧ нӧшта кымынкӧ кыв віԍтавны Ухта јылыԍ. Тӧԁмалӧма-ԋін, мыј Ухта рајонын ем сложнӧј компԉекс зев уна коланаторјаслӧн, коԁјасӧс вочӧмыс вермас мунны зев гырыԍ завоԁјасын ԁа ԍетас уна ԍо тонна јоԁ, уна ԍурс тонна бром, хлорістӧј совјас, ԍетас сещӧм газјас, кыԇі геԉіј ԁа мукӧԁторјас. Сеԍԍа пыԃԃі-кӧ пуктам, мыј Ухта зев озыр металлӧн, слаԋецјасӧн, мыј Ухтаын ем фосфорітјас, ԍернӧј колчеԁан, лоӧ гӧгӧрвоана общественноԍтӧн јона інԏересујтчӧмыс Ухԏінскӧј пробԉемаӧн ԁа компԉекснӧја сіјӧс разрешітӧмӧн паԍкыԁ масштабјасын. Ӧні-кӧ артыштам ізшом, ԋерп, кӧрт руԁа промышԉенноԍтјаслыԍ кыптӧмсӧ, аԁԇам, кущӧм ыҗыԁ тӧԁчаналун налӧн лоӧ Комі облаԍтувса овмӧс кыпӧԁӧмын, щӧщ і Војвыв крајса ԁа Сӧвет сојузса овмӧс кыпӧԁӧмын. Мӧԁ вітвоԍа план ԍерԏі Комі облаԍтын вӧр промышԉенноԍт чорыԁа быԁмӧмыԍ ӧтԁор паԍкалас горнообрабатывајушщӧј ԁа металлургіческӧј промышԉенноԍт. Горнообрабатывајушщӧј промышԉенноԍтӧ щӧщ-жӧ пырӧ Печераын тӧчіла із перјӧм. Ӧні тајӧ ԍікас промышԉенноԍт омӧԉа-на паԍкалӧма. Со мыј петкӧԁлӧны тӧчіла із перјӧм јылыԍ лыԁпасјас: 1930 воын вӧлі перјӧма тӧчіла із 64.700 шајт ԁон 1931 „ „ „ 135.500 „ „ Мӧԁ вітвоԍа план ԍерԏі шуӧма ыҗԁӧԁны тӧчіла перјӧм 150 ԍурс тоннаӧԇ. Печераса тӧчіла ізјӧн кутам снабжајтны Војвыв крајын промышԉенноԍт ԁа Ԉеԋінграԁса промышԉенноԍт. Секі оз-ԋін ковмы заграԋічаыԍ вајны тајӧторсӧ. Мукӧԁ ԍікас промышԉенноԍт. Татчӧ пырӧ: пішще-вкусӧвӧј (Уԍԏ-уԍінскӧј конԍерв вӧчан завоԁ), кучік-вӧчан (Уԍԏцыԉмаын замшевӧј завоԁ), стрӧітчан маԏерјал вӧчан завоԁ (Сыктывкарса гӧрԁ кірпіч вӧчан завоԁ), поԉіграфіческӧј (Сыктывкарса ԏіпографіја). Конԍерв вӧчан завоԁлыԍ уҗсӧ петкӧԁлӧны со кущӧм лыԁпасјас: 1929 воын вӧчӧма 174500 конԍерв банка 1930 „ „ 185000 „ „ 1931 „ „ 2000000 „ „ 1933 воын шуӧма кыпӧԁны тајӧ завоԁлыԍ проԁукціја леԇӧмсӧ 5 міԉԉон банкаӧԇ. Конԍервсӧ вӧчӧны кӧр ԁа скӧт јајыԍ, пӧткаыԍ ԁа черіыԍ. Уԍԏцыԉемса завоԁ вӧчӧ замшасӧ кӧр куыԍ. Вӧчӧм кусӧ петкӧԁӧны заграԋічаӧ (експорт тӧвар). Вузӧс проԁукціја артавԍӧ 1560 ԍурс шајт ԁон. Кірпіч вӧчан завоԁлӧн коланлуныс вывті ыҗыԁ. Сыктывкарса кірпіч завоԁ 1930 воын вӧчіс 2,4 міԉԉон кірпіч, 1931 воын — 5,6 міԉԉон. Мӧԁ пјеԏіԉеткаын кокӧ& вӧчны облаԍт паԍтала 10 міԉԉон кірпіч. Та кыԋԇі мӧԁ пјаԏіԉеткаын шуӧма лӧԍӧԁны: асфаԉт вӧчӧм (100 ԍурс тонна) Кожвінсковојскӧј петанінјас іспоԉзујтӧмӧн; цемент вӧчӧм понԁа шуӧма стрӧітны 2 цементнӧј завоԁ, коԁјас кутасны мӧԁ пјаԏіԉетка помаԍіг кежлӧ ԍетны міԉԉіон бӧчкаӧԇ цемент. Тајӧ гырыԍ завоԁјас ԁа фабрікајас ԁінӧ лоӧ стрӧітома

уна посԋіԁ преԁпріјаԏԏӧјас. Најӧ кутасны іспоԉзујтны гырыԍ фабрік-завоԁјаслыԍ шыблассӧ.

90-ӧԁ ԍерп. Сыктывкарса кірпіч вӧчан завоԁлӧн постројкајас

Первојја ԁа мӧԁ вітвоԍа план ԍерԏі міјанлы колӧ стрӧітны ізшом перјан уна шахтајас, ԋерп перјан вышкајас, гоз-мӧԁ чугун кіԍтан завоԁ, уна ԁас рамаа вӧрпіԉітан завоԁјас, цеԉԉулозно-бумажнӧј гырыԍ фабрікајас ԁа с. в. Тащӧм лоӧ—Выԉ інԁустріаԉнӧј Војвывлӧн чужӧмбаныс. Комі облаԍтувса уҗалыԍјас Војвыв крајса ԁа СССР-са проԉетаріат отсӧгӧн, ԉеԋінскӧј націонаԉнӧј поԉіԏіка олӧмӧ нуӧԁӧмӧн, коммуԋіст парԏіја ԁа сӧвет правіԏеԉство веԍкӧԁлӧм улын — пӧртасны олӧмӧ тајӧ гырыԍ могјассӧ! Уҗјас. Вӧчалӧј екскурԍіјајас матыса завоԁјас, выԉ фабрік-завоԁјас стрӧітчанінјасӧ. Лӧԍӧԁӧј табԉіца, кӧні меԁ лоас петкӧԁлӧма промышԉенноԍт стрӧітӧм первојја ԁа мӧԁ вітвоԍа план ԍерԏі.

Еԉектрофікаціја. Овмӧс кыпӧԁӧмын еԉектрофікаціјалӧн коланлуныс вывті ыҗыԁ. Ԉеԋін шуліс: „Коммуԋізм лоӧ: Сӧвет влаԍт ԁа еԉектрофікаціја“. Воԇӧ ті аԁԇаԁ, кущӧм јона Сӧвет влаԍт стрӧіталӧ еԉектростанціјајас. Ӧні мі тӧԁмалам асланым облаԍтын еԉектрофікаціја нуӧԁӧм јылыԍ. Сыктывкарса еԉектростанціја стрӧітісны 1919-20 војасӧ. Сы бӧрын вӧлі лӧԍӧԁӧма Ајкінаын, Іжмаын, Уԉԉанаын.

Воԇԇа еԉектростанціјајассӧ стрӧітлісны сӧмын бі вӧсна. Ӧні сԉектростанціјајассӧ понԁісны стрӧітавны завоԁјас

91-ӧԁ ԍерп. Віԇінса електростанціја

берԁӧ-ԋін. Лӧԍӧԁӧма Уԍԏ-Уԍінскӧј конԍервнӧј завоԁын, Ԋувчімса завоԁын, Сыктывкарса вӧрпіԉітан завоԁын, ԁас воӧн (1921-1932 војасын) еԉектрофікаціја јӧнміс ԁа паԍкаліс міјан облаԍтын 682 прӧч. мынԁа. Тајӧ војасӧ вӧлі стрӧітӧма сӧмын посԋіԃік еԉектростанціјајас. Ӧні понԁісны стрӧітавны рајоннӧј гырыԍ еԉектростанціјајас. Мӧԁ пјаԏіԉетка помаԍіг кежлӧ шуӧма вӧчны еԉектростанціјајас 235 ԍурс кіловатт вылӧ, сы піыԍ 80 ԍурс клв. Печера (Јакшаын — 60 ԍурс клв.) ԁа Ежва (Ԋемԁінын 1-ӧԁ ӧчереԁса 20 ԍурс клв.) гіԁростанціјајасын, 25 ԍурс кіловатт. Газо-геԋераторнӧј установкајас вылын вӧрлеԇӧм еԉетрофіцірујтӧм могыԍ ԁа 130 ԍурс клв. ԏеплоцентраԉјасын. Тајӧ станціјајас піыԍ гырыԍҗыкјас лоӧны Сыктывкарын (48 ԍурс клв.), Ухтаын (20 ԍурс клв.), Воркутын (14 ԍурс клв.), Шӧр Печераса (12 ԍурс клв.) ԁа Шӧр Усаса (10 ԍурс клв.). Бӧрја кујім станціјаыс ізшом петанінјасын паԍкалан промышԉенноԍт обслужівајтӧм вылӧ. Та кыԋԇі лоӧны станціјајас Уԍԏкожваын (10 ԍурс клв.) ԁа посԋіԁҗык станціјајас: Ԍереговын (5 ԍурс клв.), Мылԁінын (2 ԍурс клв.), Ԋемԁінын (4 ԍурс клв.) ԁа рајоннӧј центрјасын, совхозјасын ԁа колхозјасын. Војвыв крај лыԁпасјас ԍерԏі соотношеԋԋӧыс лоӧ тащӧм: газогеԋераторнӧј установкајас 60 ԍурс клв. крај паԍта — 41,7 пр. лоӧ Комі обл., 160 ԍурс клв. вына

гіԁростанціјајас піыԍ крај паԍта 50 пр. воӧ Комі облаԍт вылӧ, 460 ԍурс клв. вына ԏеплоцентраԉјас піыԍ —28,3 пр. Комі обл. вылӧ, а ставыс — 638 ԍурс клв, крај паԍталаыԍ 34 прӧчентыс воӧ Комі облаԍт вылӧ. Тамынԁа еԉектроеԋергіјаыԁ, ԃерт, оз-на понԁы тырмыны. Воԇӧ кежлӧ ковмыны кутас уна. Міјан вӧрлеԇӧмыԁ ԋӧԏі-на абу еԉектрофіцірујтӧма. Меԁ еԍкӧн мехаԋіԅірујтны, кокԋӧԁны ԁа ӧԁԇӧԁны вӧрлеԇӧм, воԇӧ кежлӧ шуӧма јона-на еԉектрофіцірујтны Комі облаԍт. Уҗ. Вӧчӧј екскурԍіја матысса еԉектростанціјао. Тӧԁмӧԁӧј школааԁ, кущӧм бур ԍетӧ еԉектрофікаціја.

і ԌІКТСА ОВМӦС СОЦІАԈІЗМ ТУЈ ВЫЛӦ ВУҖӦԀӦМ КОМІ МУЫН Віԇму овмӧс Комі муын, кыԇі ревоԉуціјаӧԇ, сіԇ-жӧ-і ревоԉуціја бӧрын меԁбӧрја војасӧԇ вӧлі меԁԍа ыҗыԁ уҗӧн јӧзлӧн. Став Комі овмӧсын вӧлі лыԃԃыԍԍӧ ԍіктса овмӧсыԍ ԁокоԁыс: 1912-ӧԁ воын — 49%. 1926-27-ӧԁ воын — 50,8%, 1927-28-ӧԁ воын—49,8% і 1929-30-ӧԁ воын—36%. Тајӧ лыԁпасјасыс петкӧԁлӧны, мыј віԇму овмӧс ԁохоԁ воӧм ԍерԏі понԁіс асԍыс места ԍетны вӧрлеԇӧмлы, коԁі вывті ӧԁјӧ паԍкалӧ. Комі јӧзлӧн олӧм вӧлі мунӧ меԁԍасӧ ԍіктса овмӧс ԁохоԁ вылӧ, а тащӧм уҗјас, кыԇі вӧрлеԇӧм, песлеԇӧм, кыјԍӧм, вурԍӧм ԁа м. т., коԁі вӧлі зев-ԋін јона паԍкалӧма, лыԃԃысԍӧны вӧлі соԁтӧԁ уҗӧн. Ԋаԋ вӧлі Комі муын војԁӧр оз тырмы, ԁај ӧні лоӧ јона бокыԍ вајны. Сӧмын 50 во сајын лунлаԁор бокыԍ, кӧн вӧлі јона вӧԃітӧны тылајас, вӧлі ԋеуна нуӧны ԉішнӧј ԋаԋ ԍу. Ревоԉуціјаӧԇ ԍіктса овмӧс ез тӧԁлы ԋекущӧм агроԏехԋіка. Комі уҗалыԍ јӧз мырԍывлісны му берԁын комі буржуј, роч буржуј ԁа іностраннӧј буржујјас ԉічкӧм улын. Сыпонԁа уҗалыԍ јӧз вӧлі велӧԁчытӧмӧԍ, агрономіја інԁӧԁјас вӧлі оз тӧԁны. Ыҗыԁаліс немӧвӧјԍа „ԏехԋіка". Пу гӧр, пу агас, кујім вежаӧн му уҗалӧм ԁа тыла — со Комі ԍіктлӧн секԍа оласног. Імперіаԉіԍԏіческӧј ԁа гражԁанскӧј војнајас бӧрын комі јӧзлӧн ԍіктса овмӧс вывті јона омӧԉтчіс, 1920-ӧԁ во кежлӧ 1917-ӧԁ во ԍерԏі кӧԇа плошщаԃ чініс 29%, а скӧт 15% мынԁа. Та понԁа ԁа ԋеурожајнӧј војасӧ тырмымӧн ԋаԋ вајтӧм понԁа уҗалыԍ јӧз секјасӧ ԏерпітісны уна суԇԍытӧмторјас, јона щыгјалісны.

КОԈԈЕКԎіВІЗАЦІЈА Окԏабрса ревоԉуціја бӧрын вежԍіс чужӧмбаныс комі ԍіктса овмӧслӧн. Комі уҗалыԍ јӧз — креԍԏана мӧԁісны проізвоԁственнӧј кооперіроваԋԋӧ ԁа коԉԉекԏівізаціја туј куԅа. Комі автономіјалы 10-во тыріг кежлӧ ԍіктса овмӧсын лоіны вывті ыҗыԁ воԍковјас соціаԉізмлаԋ. 1931-ӧԁ воын, август тӧлыԍ кежлӧ колхозјасӧ лоі ӧтувтӧма 42,2% гӧԉ ԁа шӧркоԃԃема овмӧс. Тајӧ петкӧԁлӧ, мыј унҗык креԍԏанаыс гӧгӧрвоісны-ԋін, кущӧм тујӧԁ поԅӧ петны ԋемӧвӧјԍа гӧԉлуныԍ, пемыԁлуныԍ ԁа кулак кабыр улыԍ. Колхозјас паԍкалӧмлыԍ історіјасӧ Комі муын поԅӧ јукны кык пеԉӧ — (каԁӧ.) Первој каԁ: 1918 воԍаԋ 1928-ӧԁ воӧԇ. Тајӧ сещӧм каԁ, кор лоіны меԁвоԇԇа колхозјас, најӧ воԇӧ јона ез паԍкавны.

92-ӧԁ ԍерп. Трактор колхозын

Тајӧ петкӧԁлӧ, мыј тајӧ каԁнас сувтӧ кок јылӧ ԍіктса овмӧс, јона паԍкалӧ ԍ/х коопераціја. Тајӧ-жӧ каԁ-

Секԍа коԉԉекԏівізаціја лыԁпасјас петкӧԁлӧны тащӧмтор 1918-21 во 1922-23 во 1924 во 1925 во 1926 во ј 1927 во ј 1028 во ӦТУВТЧӦМЈАС •о 3 =: •хз 9 ч о о О 0 1 о ІС * •а 3 4 ТЈ 3 V «О Ш о ІС о о « 1 •сг 3 4 § О ІС а о ■а а >=: 43 3 о а а о О % о •а 3 •а 3 =; о о 5 М О н * о •а а - тз 3 •п о •О 5. ш о ІС § § * ■а 3 тз а « :0 2 аз ° :* V 1 о Коммуна Абу тӧԁ-малӧма 3 Абу тӧԁ-малӧма 42 3 34 3 18 і 7 _ Ԍ/х артел 5 41 — 42 444 — 45 475 — 42 485 - 48 606 — 25 1 300 — 13 115 — Ӧтув мууҗалыԍ тӧваріщество . — — — — — — — — 5 1,5 11 281 — 13 307 — 17 344 Ставыс 6 41 I45 449 — 48 5і?јі,5 55 *(534 1 і.зг 62 905І2.22 Г бн'мв 1 30508 1 нас ԋе сӧмын вӧрԅӧ колхозјас лӧԍӧԁӧм, но ԋӧжјӧԋікӧн кіԍԍӧны — бырӧны сіјӧ колхозјас, коԁјас лоіны меԁвоԇ ревоԉуціја бӧрын. Тајӧ лоі сыпонԁа, мыј Комі облаԍтын націонал шовіԋістјас нуӧԁісны ԍіктса овмӧс капітаԉіԍԏіческӧј туј куԅа. Кулак вылӧ наступајтӧм пыԃԃі волі најӧс лептӧны. Оз волі пыԃԃі пуктыны проізвоԁственнӧј кооперіроваԋԋӧ ԁа коԉԉекԏівізаціја. Ԍӧм вӧлі уҗԁӧны торја олыԍлы, а колхозлы оз ԍетны. Віԇму јуклігӧн колхозјаслы ԍетавлісны меԁылі ԁа омӧԉ мујас (Чуклӧмын). Колхозјасӧн веԍкӧԁлыԍјас ԁа отсаԍыԍјас ез вӧвны. Оппортуԋістјас веԍіг 1928-ӧԁ воын вӧлі гіжӧны: „Міјан ԍіктса овмӧс ӧтувтны оз поԅ сы понԁа, мыј 1

вузӧс вылӧ тан ԋемтор оз артмы. Міјан оз тырмы шонԁілӧн шоныԁыс, мешајтӧны ва, вӧр“. Мӧԁ ногӧн-кӧ шуны, на ногӧн оз вермы лоны соціаԉізм Комі муын ԋекор. Коммуԋіст парԏіја шуіс, мыј ԍікса овмӧс поԅӧ кыпӧԁны сӧмын совхозјас ԁа колхозјас пыр. Ӧні быԁӧн-ԋін гӧгӧрвоӧ, мыј сӧмын колхозјас ԁа совхозјас лӧԍӧԁӧмӧн поԅӧ лӧԍӧԁны соціаԉізм. Мӧԁ каԁ: 1929-ӧԁ воԍаԋ ӧнӧԇ. 1929-ӧԁ во вужвыјӧныс понԁіс вежны овмӧссӧ. Тајӧ каԁӧ кутчіԍім олӧмӧ пӧртны Ԉеԋінӧн інԁӧм могјас. Веԍкыԁвывса ԁа „шујгавывса" кежыԍјаскӧԁ чорыԁа тышкаԍӧмӧн збыԉыԍ кутчіԍім нуӧԁны коԉԉекԏівізаціја ԁа тајӧ поԁ вылас бырӧԁны кулакӧс, кыԇі классӧс. Секі став Сојуз паԍтала кыптіс ыҗыԁ гыјасӧн совхозјас ԁа колхозјас стрӧітӧм. 1929-ӧԁ воԍаԋ-жӧ ӧԁԇіс колхозјас стрӧітӧм і Комі муын. Ӧні мог — јонмӧԁны колхозјасӧс овмӧс ԁа котыртчӧм бокԍаԋ. Колхозјас пыр Комі уҗалыԍ јӧз, Војвыв крајса ԁа ставсојузса уҗалыԍ јӧзкӧԁ отсӧгӧн ӧԁјӧ вуҗамӧ соціаԉізмӧ. Јонмӧԁам тыш кулакјаскӧԁ. Бырӧԁам кулакӧс, кыԇі классӧс, ԁорвыв коԉԉекԏівізаціја поԁ вылын. Шкӧԉԋікјаслы уж. Тӧԁмалӧј асланыԁ ԍіктыԍ колхозыԁлыԍ олӧмсӧ. Лӧԍӧԁӧј школалыԍ сені уҗалан план. Бырӧԁӧј колхоԅԋікјас пӧвсын пемыԁлун.

СОВХОЗЈАС СТРӦІТӦМ КОМИ МУЫН

1931-ӧԁ воын совхозјас стрӧітӧм Комі муын јона ӧԁԇіс. Ӧніӧԇ мехаԋіԅірованнӧј гырыԍ совхозјас Комі муын ез-на вӧвны. 1919-ӧԁ воын лоі лӧԍӧԁӧма меԁвоԇԇа 6 совхоз важ манастырјас ԁа ԅемскӧј фірмајас овмӧсӧ, но најӧ вӧліны зев жебӧԍ, посԋіӧԍ. Јонлунсӧ налыԍ петкӧԁлӧны тащӧм лыԁпасјас: (табԉ. віԇӧԁ 131 ԉ-тб.) Меԁым паԍкӧԁны, јонмӧԁны гырыԍ совхозјас, коԁјасӧс колӧ лыԃԃыны меԁԍа јон мыҗӧԁјасӧн соціаԉіԍԏіческӧј ԍіктса овмӧс лӧԍӧԁӧмын, сулалӧ мог — гырԍӧԁны посԋі совхозјас. Пԉемхоз „Казлукӧс" шуӧма ԍетны маслотрестлы, меԁым сен вӧлі 1932-ӧԁ воын турун вӧԃітан плошщаԃ

1000 га ԁа мӧс лыԁ вајӧԁны 500 ԁушӧԇ. „Вылыс Човса“ совхоз ԍетчӧ потребсојуз ԍіԍԏемаӧ, меԁым јонмӧԁны „Улыс Човса“ совхоз — вајӧԁны 1932-ӧԁ воын 800 мӧскӧԇ. 1927 во 1928 во 1929 во 1930 во Совхоз лыԁ 6 6 6 6 Налӧн кӧԇа плошщаԃ (гектар лыԁӧн) 74,0 19,2 86,0 90,0 Налӧн віԇ плӧшщаԁ (гектар лыԁӧн) 630,0 634,0 634,0 1364,0 Налӧн скот (гырыԍ скӧтӧ вужӧԁӧмӧн) 186 216 219 225 „Уԉԉанаса“ совхозӧс шуӧма лӧԍӧԁны сіԇ, меԁым сіјӧ лоі јон мехаԋіԅірованнӧј овмӧс, кыԇі база ԁа опытно-показаԏеԉнӧј овмӧс жівотновоԁческӧј ԏехԋікумлы. Коԉан во оргаԋізујтӧма кујім гырыԍ выԉ совхозјас; јӧв ԁа выј лӧԍӧԁан совхоз Уԍԏцыԉемскӧј рајонын, шабԁі вӧԃітан совхоз Прілуԅјӧын ԁа фуражнӧј совхоз Коміԉеслӧн Печера рајонын — Уԍԏкожваӧ. Шабԁі вӧԃітан совхоз вылӧ Прілуԅјӧын — Муԏԋіцкӧј ԁа Слуԁскӧј ԍеԉсӧветјас улын, кытӧні ем паԍкыԁ ерԁа местајас. Завоԃітӧма-ԋін местасӧ лӧԍӧԁны; 1932 воԍа тулыс кежлӧ кӧԇны, гӧрӧма-ԋін 2500 га. Став плошщаԃыс совхозлӧн лоӧ 160.000 га. 1932-ӧԁ воын сулалӧ мог: завоԃітны стрӧітны јӧв-выј лӧԍӧԁан Уԍԏ-Уԍінскӧј совхоз, местаыс ем 25.000 га; јӧв-выј лӧԍӧԁан Кожвінскӧј совхоз, 15.000 га места вылын, шабԁі вӧԃітан Прілузскӧј совхоз, 13.000 га плошщаԃ вылын, скӧтвіԇан Кожвінскӧј совхоз 20.000 га плошщаԃ вылын; Аԁԅвінскӧј совхоз 5000 га вылын; Појолса фуражнӧј совхоз, лӧԍӧԁны кык кӧр віԇан совхоз Печераын ԁа сыыԍ кыԋԇі корԍны местајас ԁа тӧԁмавны выԉ совхозјас лӧԍӧԁӧм могыԍ. Став ԍӧмсӧ совхозјас стрӧітӧм вылӧ 1932-ӧԁ во кежлӧ лоӧ леԇӧма 10.706.100 шајт.

СКӦТВІԆӦМ КОМІ ОБЛАԌТЫН

Војна воԇвывса војасӧԇ Комі муын скӧт вӧлі віԇӧны ԇік кујӧԁ понԁа моз. Сӧмын кущӧм ԍурӧ местајасын вӧлі лӧԍӧԁӧны вузӧс вылӧ скӧт помыԍ прӧԁукта, јонҗыкасӧ сывԁӧм выј. Јонҗыкасӧ вӧлі старајтӧны вӧлӧс, сіјӧ вӧлі уҗалӧ ԋе сӧмын мууҗалігӧн, но і вӧрԁорын-ԁа. Скӧтлыԍ соԁӧм петкӧԁлӧны тащӧм лыԁпасјас: КУЩӦМ СКӦТ Кымын ԁуш вӧлі быԁ во (сурс лыԁӧн) 1912 1922 1928 1928 1930 Вӧвјас 38,05 33,35 36,34 51,93 58,68 На піјын ужалан вӧв . . . 32,46 29,26 30,05 41,93 49,33 Гырыԍ ԍура скӧт 85,79 70,62 77,75 139.05 12,74 На піыԍ мӧсјас 56,48 51,04 52,99 84,28 80,38 „ бычјас 1.08 0,28 0,75 1,39 2,36 Кукаԋјас ԁа бычјас 1,5 арӧсԍаԋ 2 арӧсӧԇ 5,75 3,62 7,98 14,24 11,35 Кукаԋјас 1 арӧсӧԇ 15,77 11,68 12,63 31,94 12,94 Кукаԋјас ԁа бычјас 1 арӧсԍаԋ арӧн җынјӧнӧԇ . . . 6,77 4,0 3,4 7,2 5,28 Ыжјас ԁа кӧзајас 97,2 57,41 1 79,82 134,84 111,73 Порԍјас . . . 1,63 1,62 ј 2,73 12,72 4,38 Став скӧт лыԁыс . . . . 222,67 163,0 196,69 338,54 287,12 гырыԍ скӧтӧ пӧртӧмӧн скӧт лыԁ 109,68 93,11 101,2 160,81 і 143,64 Імперіаԉіԍԏіческӧј ԁа гражԁанскӧј војнајас ԁырјі скӧт лыԁ зев јона чініс. Соԁны завоԃітіс 1922 воԍаԋ. 1924 воӧ бӧр лоі мыјԁа вӧлі војнаӧԇ, а 1930-ӧԁ воӧ скӧт лыԁ, гырыԍ скӧтӧ вуҗӧԁӧԁӧм, лоі 159,4 пр. 1913 во ԍерԏі ԁа 187,7 пр. 1922-ӧԁ во ԍерԏі. Скӧт віԇӧм Комі облаԍтын колӧ лоны ԍіктса овмӧс гӧгӧр меԁвоԇын. Совхозјас ԁа колхозјаслы колӧ чорыԁа

боԍтԍыны тајӧ ыҗыԁ могас. Меԁыҗыԁ ӧніја мог та серԏі — соԁтыны бур рӧԁа скӧт лыԁ, бурмӧԁны віԇӧмсӧ, верԁӧмсӧ ԁа соԁтыны јӧвсӧ.

СССР ОВМӦСЫН КОМІ ОБЛАԌТСА ОВМӦСЛӦН ЈУКӦН

Облаԍт панӧмԍаԋ націоналшовіԋістјас нуӧԁлісны віԇ — торјӧԁны облаԍтӧс соціаԉізм стрӧјітан ӧтувја тујыԍ. Налӧн лоі облаԍт пыщԍа міровӧј озырлунӧн ошјыԍӧм. Најӧ понԁісны корԍны туј, кыԇі сіјӧ озырлунсӧ петкӧԁны море сајӧ — заграԋічаӧ. Облаԍтувса промышԉенноԍт кыпӧԁӧмсӧ, ас преԁпріјаԏԏӧјас јонмӧԁӧмсӧ ԁа комі јӧз пыщкыԍ уҗалыԍ (каԁрјас) лӧԍӧԁӧмсӧ ԇікӧԇ вунӧԁісны. Меставывса промышԉенноԍт кеԇовтӧм ԁа комі (націонаԉнӧј) робочӧј каԁр вӧсна ԋӧԏі тӧжԁыԍтӧм, сіјӧ лоӧ веԍкыԁвыв оппортуԋізм нога уҗ.

93-ӧԁ ԍерп. Колхознӧј скӧт

Вӧр фронт — вӧрлеԇӧм ԁа вӧрпромышԉенноԍт кыпӧԁӧмсӧ, му пыщса озырлун арталан перспекԏівајас бӧрԍа вӧтлысӧм вӧсна, націонал-шовіԋістјас ԇікӧԇ вунӧԁісны. Сіктса овмӧсын најӧ мыҗԍывлісны кулак вылӧ. Кулак вылӧ, кыԇі классӧвӧј враг вылӧ, наступајтӧм ез нуӧԁԍыв. Налыԍ віԅсӧ ӧні лоі ерԁӧ петкӧԁӧма. Војвыв крајӧ пырӧм бӧрын Комі облаԍт сувтіс коԍаԍны соціаԉіԍԏіческӧј Выԉ Војвыв стрӧітӧм вӧсна. Парԏіјалӧн геԋераԉнӧј тујвіԅ Војвыв крајын, сіԇ-жӧ і Комі облаԍтын нуӧԁӧмыс ем соціаԉізмлыԍ став фронт паԍта раԅворнутӧ наступԉеԋԋӧ нуӧԁӧм. Міјан мог паԍкӧԁны ԁа јонмӧԁны вӧрпромышԉенноԍт, промыслјас кыпӧԁӧм, налыԍ проԁукціјасӧ заграԋічаӧ петкӧԁӧм вылӧ лӧԍӧԁӧм, совхозјас ԁа колхозјас стрӧітӧм ԁа јонмӧԁӧм, скӧтвіԇӧм ԁа ԏехԋіческӧј куԉтурајас паԍкӧԁӧм. Меԁым еԍкӧ став гырыԍ могјассӧ пӧртны олӧмӧ, колӧ чорыԁа наступајтны классӧвӧј враг вылӧ, коԍаԍны быԁ ԍікас оппортуԋістјаскӧԁ, чорыԁа нуӧԁны парԏіјалыԍ геԋераԉнӧј тујвіԅ. Школајаслы колӧ мыј вермӧмӧн коԍаԍны первојја ԁа мӧԁ вітвоԍа план тыртӧм могыԍ.

ВӦР ОВМӦС ВӦРЛЕԆӦМ ԀА ВӦР ПРОМЫШԈЕННОԌТ ВОЈВЫВ КРАЈЫН

Вӧр ԍетӧ стрӧітчан маԏеріал, вӧр ԍетӧ еԋергіја (став еԋергіјаԍыс 35 прӧч. ԍетӧ вӧр), ԍетӧ госбіуԁжетӧ ыҗыԁ ԁохоԁ, ԍетӧ меԁԍа уна зӧлӧта ваԉута. Вӧр овмӧс јукԍӧ кык пеԉӧ: госуԁарственнӧј ԁа местнӧј. Став вӧрыс СССР-ын кујлӧ 902 міԉ. гектар вылын. Војвыв крај вывті озыр вӧрӧн. СССР лӧн Јевропејскӧј јукӧԁас унҗык вӧрыс Војвыв крајын. Војвыв крајын вӧрыс лыԃԃыԍӧ 75 міԉԉон гектар (татчӧ оз пырны раскаінјас ԁа ԋурјас), сы піыԍ 46,5 міԉ. гектар пожӧм, коз ԁа мукӧԁ лыска пујас 7 міԉԉон га кыԇ, піпу ԁа мукӧԁ ԍікас ԉіста пујас.

СО МЫЈԁА ВОЈВЫВ КРАЈЫН ВӦР

РАЈОНЈАС « I ^ в « а га С а О 5 * &•= X? § ӧ ч * 3 јјј §■ >5 43 -Ӧ н =о в о!*іО в О -а „0.3 № >> ч о о о 2 н § ■§ 9. ® 3 о л о ® ГЗ >, з е * і» а. ;і!е-І§| 1 « 5 5 « о -с 2 о * о о о *о § “ ӧ ? з- а ■= і.5 І СССР куԅта Белӧј море ԁа ԉеԁовітӧј океан .... | 60.374 61.988 2.078 3,4 Рытыв рајон 19.374 29.207 1.101 3,8 Рытыв (Белоруԍԍіја) . . . 5.940 13.300 374 2,6 Кавказ 2.709 7.283 38 0,5 Карскӧј море (Об ԁа Јеԋіԍеј јујас) 133.019 77.279 11 0,015 Ԁаԉ. Восточнӧј обл. .... 86.973 64.181 541 0,084 СССР-ын ставыс . . 302.389 253.288 4.143 1,632

Војвыв крајын пујаслӧн качествоыс бурҗык ԁа сеԍԍа јујасыс петӧны морејасӧ, сіјӧн і јонҗыкасӧ поԅӧ нуны заграԋічаӧ. Вӧра плошщаԃсӧ колӧ јукны кујім пеԉӧ: експортнӧј, смешаннӧј ԁа страна пыщкӧсӧ мунан вӧр. Та мынԁа міјан вӧр, зев озырӧԍ, а кущӧм еща мі нуам вӧрсӧ заграԋічаӧ мукӧԁ госуԁарствојас ԍерԏі—петкӧԁлӧ со кущӧм табԉіца. , 1 ГОСУԀАРСТВОЈАС о І * “0й О X >>ԏј пз чз У - 5 3-3 В 1 о >> а в СЈ ^ . 2 3 >> ч ° * в. ? і ӧ 2 •о х = 30 <о <о 2 ^ Л р. і Р т а. ?о >, о § “ & « & I § * 2 І 'л§ • 1* "3 2 « ж -р\о Ԁ '■Зооко. 2 03 =о о а Н <-> о ш • г- * 2 а СЫ 03 2 і &Ј 0-0 м. л —• ^ ® о х Швеціја 23,520 48.900 51.910 12,1 Фінԉаԋԃіја 25-300 43.000 10.525 24,5 Норвегіја 7.344 9.700 800 8,2 Поԉша . . 7.600 21.000 10.700 51,0 Ԋол госуԁарствоын.. 63.764 122.600 27.935 95,8 Вӧрлеԇан, вӧркылӧԁан уҗ Војвыв крајын меԁ ыҗыԁ хоԅајственно-поԉіԏіческӧј мог. Крај СССР-ӧс інԁустріаԉіԅірујтӧмлы отсалӧ вӧрӧн. Војвыв крај воԇын сулалӧ мог: вӧтӧԁны ԁа панјыны вӧрлеԇӧмӧн, вӧрпромышԉенноԍтӧн ԁа заграԋічаӧ вӧр нуӧмӧн тајӧ ԋоԉнан госуԁарствосӧ ӧԏілаӧ боԍтӧмӧн. Веԍкыԁа шуліс Бергавінов јорт — Војвыв крајын тајӧ віт вонас ковмас јӧктыны пожӧм ԁа коз ԁорын. Ӧԁ, міјанлы воыԍ-воӧ ковмас леԇны унҗык вӧрсӧ. Віт воӧн Војвыв крајын ковмас тыртны сокущӧм план: 27-28 воын вӧліс 7,6 міԉԉон кубометр, 32-33 воын колӧ леԇны 61 міԉԉон кубометр. Та мынԁа вӧртӧ поԅас леԇны ԁа кылӧԁны сӧмын пыр уҗалыԍ робочӧј каԁр лӧԍӧԁӧмӧн. Робочӧјјас, батракјас, гӧԉа ԁа шӧркоԃԃема олыԍ креԍԏанаӧс уҗас кыскӧмӧн, соціаԉіԍԏіческӧј орԁјыԍӧмӧн ԁа уԁарԋічество паԍкӧԁӧмӧн, ковмас бура мехаԋіԅірујтны уҗ. Вајны тракторјас ԁа најӧс бура уҗӧԁны. Лӧԍӧԁны јі тујјас. Ԉеспромхозјассӧ пӧртны збыԉыԍ пу (ԁревеԍіна) фабрікајасӧ. Нуны вӧрӧ фаб-

рік завоԁса робочӧјјаскӧԁ уҗалан формајас. Бура пуктыны куԉтурнӧј уҗ, пемыԁлун бырӧԁан, поԉіԏікаӧн тӧԁмаԍан, проізвоԁствоӧн тӧԁмаԍан кружокјас, кінӧ, раԃіо. Воԍтыны гӧрԁпеԉӧсјас, разӧԁны гаԅетјас, ԋігајас ԁа мукӧԁ. Вӧрлеԇанінын вунӧԁлытӧг колӧ тӧԁны зев ыҗыԁ мог — вӧр проԁукціјалыԍ асԁонсӧ чінтӧм ԁа качествосӧ лептӧм. Вӧрлеԇан уҗыԁ оз-на помаԍ вӧрсӧ каԏішщӧ вылӧ кыскӧмӧн. Сіјӧ нӧшта колӧ кылӧԁны завоԁјасӧԇ. Вӧркылӧԁӧм јукԍӧ кујім пеԉӧ: моԉԉӧн кылӧԁӧм, первоначаԉнӧј ԁа транԅітнӧј завоԃітчӧ пырыԍтӧм-пыр јујас воԍԍӧм бӧрын, а мукӧԁ јујасаԁ веԍіг јі кывтӧмсӧ віԁчыԍны оз поԅ, колӧ јісӧ жугӧԁлыны ԁа сіԇікӧн керсӧ кылӧԁны. Моԉԉӧн кылӧԁӧм мунӧ регыԁ, лун 15. Сӧмын оз ков вугравны. Вугравны-кӧ кутан, верман керсӧ берегјасӧ ԁа каԏішщӧ вылас коԍтыны. Моԉԉӧн кылӧԁӧм бӧрын завоԃітчӧ пурјаԍӧм ԁа вӧрсӧ транԅітнӧј стојанкајасӧ кылӧԁӧм. Војвыв крајувса робочӧјјас ԁа уҗалыԍ креԍԏана воԇын сулалӧ мог — вӧтӧԁны ԁа панјыны вӧрлеԇӧмӧн ԁа вӧрпромышԉенноԍтӧн матігӧгӧрса ԋоԉ госуԁарствосӧ. Вӧрпромышԉенноԍт воԇӧ мунӧ зев ӧԁјӧ: 1913 воӧ вӧрпіԉітан завоԁјас піԉітісны 322 ԍурс станԁарт, 1927 воын 370 ԍурс станԁарт, 1930 воын 802 ԍурс станԁарт. Ревовоԉуціјаӧԇ ӧԏі рамаыс тӧлыԍӧн піԉітліс 171 станԁарт, 1929 воын 233 станԁарт, а 1930 воын 300 станԁарт. Крајувса мӧԁ партконференціја шуіс 1930-31-ӧԁ воын 169 рама ԁінӧ соԁтыны нӧшта 60 выԉ рама, меԁым вӧрпіԉітӧмсӧ нӧшта-на чорыԁа соԁтыны. Ԃерт, тајӧ зев гырыԍ вермӧм торјас, сӧмын суԇԍытӧм торјыс вӧрпіԉітан промышԉенноԍтын зев-на уна. Проԁукціјалӧн асԁоныс омӧԉа-на чінӧ, омӧԉа-на бурмӧ качество. Јона-на паԍкалӧма прогул. Ковмас боԍтԍывны збыԉвылӧ паԍкӧԁны соціаԉіԍԏіческӧј орԁјыԍӧм, уԁарԋічество. Колӧ чорыԁа тышкаԍны классӧвӧј врагкӧԁ, рвачјаскӧԁ, прогуԉщікјаскӧԁ ԁа вреԃіԏеԉјаскӧԁ.

КУԈТУРА КЫПӦԀАН УҖ КОМІ ОБЛАԌТЫН

Важ царскӧј правіԏеԉство ԋӧԏі ез тӧжԁыԍлы кыпӧԁны куԉтура ас ԍорԋіа јӧзлыԍ. 1914 воын комі чеԉаԃ вӧлі велӧԁчӧны ічӧт школајасын сӧмын 50%. Уна ԍурс јӧз вӧліны ԇік велӧԁчытӧмӧԍ. Нӧшта јона цар правіԏеԉствоыԁ нарԏітліс націонаԉнӧј меԋшінствојастӧ. Ӧні шуӧма ԁај нуӧԁԍӧ-ԋін оломӧ став јӧзӧс велӧԁан мог. Комі облаԍтлы 10 во тыріг кежлӧ кыскӧма чеԉаԃӧс ічет школаын велӧԁчыны 99,5 прӧчент, поԁростокјасӧс 95%. 1922 воын гырыԍ јӧз пыщкын грамотнӧјыс вӧлі 27,3%; ӧні 1931 во јанвар кежлӧ грамотнӧј јӧз лыԁ кыптӧ 74%-ӧԇ. 1932 воын шуӧма ԁа пӧртԍӧ олӧмӧ ԋеграмотноԍт ԇікӧԇ бырӧԁан мог. Комі облаԍт ԏерріторіјаын ревоԉуціјаӧԇ вӧлі сӧмын 13 гырыԍҗык школа, кӧні велӧԁчісны поп-кулак піјан. 1931 воын міјан ем-ԋін 29 школа, кытчӧ кыскӧма чеԉаԃсӧ робочӧјјаслыԍ ԁа уҗалыԍ јӧзлыԍ 3320 мортӧс. 7 ԏехԋікумын ӧні велӧԁчӧны кваԉіфікаціјаа каԁрјас: вӧровмӧслы, ӧтувја віԇму овмӧслы, јӧзӧс велӧԁӧмлы, ԇоԋвіԇалун кутӧмлы, промышԉенноԍтлы, коопераціјалы ԁа с. в. Велӧԁчыԍ лыԁыс воӧ-ԋін 1000 мортӧԇ. Таво воԍтӧма Сыктывкарын ыҗыԁ школа (ВУЗ), кӧні велӧԁчӧны јӧзӧс велӧԁны гырыԍ школајасын. Тајӧ школаыс шуԍӧ Комі Пеԁвузӧн. Јӧзӧс велӧԁӧм вылӧ ԍӧм пуктӧм мунӧ со кыԇ: 1924-25 .........—792 ԍурс шајт 1927-28 1377,5 „ 1929-30 ........ 3012,9 „

Таԇі век соԁӧ ԍӧм пуктӧм јӧзӧс велӧԁӧм, југԁӧԁӧм вылӧ. Став куԉтура кыпӧԁан уҗ вылӧ 1931 воын шуӧма вӧлі леԇны 12 міԉԉіон шајт быԁԍама ног ԍӧм чукӧртӧмӧн. Коммуԋіԍԏіческӧј воԍпітаԋԋӧ чеԉаԃлы ԍетӧмын ыҗыԁ отсӧг ԍетӧны піоԋероргаԋізаціјајас. Ӧні піоԋрејас облаԍт паԍтала лыԃԃыԍӧны 7600 морт. Школајас перестраівајтчӧны соціаԉіԍтіческӧј строіԏеԉстволы отсаԍны. Отсаԍӧны ԉесозаготовкаын, сплав нуӧԁӧмын, јозӧс колхозјасӧ котыртӧмын ԁа с. в. Каԁр лӧԍӧԁӧмыс, облаԍтувса ԏехԋікумјасыԍ ӧпріч, мунӧ курсјас нуӧԁӧмӧн ԁа облаԍт сајса ԏехԋікумјасын ԁа ВУЗ-јасын. Ԍіктјасын соԁӧны ШКМ-јас, фабрік-завоԁјас берԁын ФЗУ ԁа ФЗС школајас. Јона паԍкалӧны ԃетскӧј саԁјас, јаԍԉіјас ԁа плошщаԁкајас. 1929 воын вӧлі 17 ԃетсаԁ (750 чеԉаԃ), 4 ԃетскӧј ԁом (310 чеԉ.). 1931 воын вӧлі 30 ԃетсаԁ-ԋін (1320 чеԉ.). Строіԏеԉство соԁӧмӧн ԁа быԁмӧмӧн щӧщ быԁмӧны куԉтучрежԃеԋԋӧјас. Јона паԍкалӧны лыԃԃыԍан керкајас, гӧрԁпеԉӧсјас, бібԉіоԏекајас, ԏеатрјас, кінопереԁвіжка, нывбаба клубјас. 1931 воын лыԃԃыԍԍӧны: Лыԃԃыԍан керкајас 116 Гӧрԁпеԉӧсјас 700 Бібԉіоԏекајас 17 Ԏеатрјас 6 Кіно 60 Нывбаба клубјас 5 Ԁом-креԍԏаԋіна 9. Тајӧ учрежԃеԋԋӧјас кыԋԇі јона паԍкӧԁӧма ԉікпунктјас, журналјас ԁа гаԅетјас суԇӧԁӧм, переԁвіжнӧј бібԉіоԏекајас, раԃіо, поԉітшколајас ԁа уна пӧлӧс кружокјас. Сыктывкарын стрӧітӧма Ԁом Куԉтуры ԁа облаԍтувса, раԃіо станціја. Став тајӧ куԉтурнӧј уҗыс веԍкӧԁӧма ԉесозаготовка, сплав, ԍіктса овмӧс коԉԉекԏівіԅірујтӧм ԁа мукӧԁ хоԅајственно-поԉіԏіческӧј могјас нуӧԁӧм вылӧ. Куԉтура кыпӧԁан уҗын ԁа овмӧс кыпӧԁӧмын јона ыҗыԁ мог сулалӧ Комі печаԏ ԁа ԉіԏература воԇын. Ревоԉуціјаӧԇ Комі печаԏ ԋӧԏі ез вӧв. Ӧні леԇԍӧ-ԋін 8 пӧ-

лӧс гаԅет 22 ԍурса ԏіражӧн. Таыԍ ӧпріч Комі кыв вылын леԇԍӧ 2 журнал: „Куԉтура фронт“ ԁа „Уԁарԋік". Комі ԉіԏература воԇын сувтӧԁӧма мог—коԍаԍны соціаԉіԍԏіческӧј Выԉ Војвыв стрӧітӧм вӧсна, капітаԉіԍԏіческӧј еԉементјас вылӧ став фронт паԍта наступајтӧмӧн. Тајӧ уҗјас кыԋԇі јона паԍкалӧ ԁа јонмӧ уҗалыԍ јӧзлыԍ ԇоԋвіԇакутанлун. Боԉԋічајас ԁа амбулаторіјајас кыԋԇі лӧԍӧԁалӧма ԁа стрӧітӧма курортјас ԁа шојтчанінјас. Облаԍтын ӧні емӧԍ: Ԍереговса курорт, Вогваԅԃінса шојтчанін ԁа Пӧԃԃеԉнӧјса санаторіја. Міјан мог—куԉтура стрӧітан уҗсӧ јӧткыштны воԇӧ, вӧчны торја упор овмӧс быԁ јукӧнлы націонаԉнӧј каԁр лӧԍӧԁӧм вылӧ, школајасын коммуԋіԍԏіческӧј воԍпітаԋԋӧ нуӧԁӧм вылӧ, став школајассӧ комі кыв вылӧ вуҗӧԁӧмӧн ԁа ԋеграмотноԍт бырӧԁӧмсӧ бојевӧја олӧмӧ пӧртӧмӧн.