Формализованная грамматика марийского языка

Неизменяемые части речи

Союзы (ушем мут, conjunction): сочинительные (CC) и подчинительные (CS), междометия (междометий, interjection), подражательные слова (оҥартыш мут, imitative words) и частицы (частице, particle) в марийском языке не изменяются.

Теги:
- Conj - союз;
- CC - сочинительный союз;
- CS - подчинительный союз;
- Interj - междометия;
- Imitat - подражательные слова;
- Pcle - частица.

Образование других частей речи с помощью суффиксов

от междометий:
-л:
Interj + Der/л --> V: цыц - цыслаш, ой-ой - ойойлаш, ох - охлаш, то-тот - тототлаш

от подражательных слов:
-ес:
Imitat + Der/ес --> N: мычыр-мӧчыр - мӧчырес, лытыр-лӧтыр - лӧтырес, лыптыр-лоптыр - лоптырес

-ын:
Imitat + Der/ын --> Adv: чорик - чорикын, сырвык-сорвык - сырвык-сорвыкын, йылде-йолдо - йылде-йолдын

-ге:
Imitat + Der/ге --> Adv: рӱжге, ложге, чолдырге, дӱбыге, кывыжге, чурге, кожге, кыжге, шырге, кодыге, шыртке, роштке, ювыге

-ла:
Imitat + Der/ге --> Adv: шургым - шургымла

-ий:
Imitat + Der/ий --> A: йылдырий, пыльдырий, муньырий, льыптырий, лоптырий, каргазий, чодырий, ючылий, куньырий, куҥгырий, мустырий, лунчырий, пустырий, лыстырий

-ака:
Imitat + Der/ака --> A: яжвака

-лан:
Imitat + Der/лан --> V: гӱж-ж - гӱжланаш

-г (-к):
Imitat + Der/г --> V: лой - лойгаш, рӱж - рӱжгаш, лор - лоргаш, льыр - льыргаш, йол - йолгаш, пӧж - пӧжгаш, пӱж - пӱжгаш, йолт - йолткаш, рошт - рошткаш, выж - выжгаш, тӱп - тӱпкаш, шолт - шолткаш, кӱлт - кӱлткаш, ыж - ыжгаш, ыз - ызгаш, лоч - лочкаш, ляп - ляпкаш, пыльт - пыльткаш, йоҥ - йоҥгаш, чуй - чуйгаш, топ - топкаш

-тат:
Imitat + Der/тат --> V: кочыр - кочыртаташ, козыр - козыртаташ, соптыр - соптыртаташ, чодыр - чодыртаташ, шотыр - шотыртаташ, лювыр - лювыртаташ, чылдыр - чылдыртаташ, шыпыр - шыпыртаташ, лывыр - лывыртаташ, кыштыр - кыштыртаташ, коштыр - коштыртаташ, чолдыр - чолдыртаташ, дӱвыр - дӱвыртаташ, шывыр - шывыртаташ, йылдыр - йылдыртаташ, колдыр - колдыртаташ, кычыр - кычыртаташ

-гыкт (-кыкт):
Imitat + Der/гыкт --> V: выж - выжгыкташ, шор - шоргыкташ, лор - лоргыкташ, лыр - лыргыкташ, йол - йолгыкташ, шыр - шыргыкташ, чол - чолгыкташ, колт - колткыкташ, лӱж - лӱжгыкташ, лыж - лыжгыкташ, йор - йоргыкташ, лыт - лыткыкташ, лот - лоткыкташ, лый - лыйгыкташ, выр - выргыкташ, кож - кожгыкташ, рыж - рыжгыкташ, чыр - чыргыкташ

-гыж:
Imitat + Der/гыж --> V: вур-вур - вургыжаш, йыл-йыл - йылгыжаш, чол-чол - чолгыжаш, выль-выль - выльгыжаш, чыл-чыл - чылгыжаш, шыр-р - шыргыжаш, шуй - шуйгыжаш, чож - чожгыжаш

-мат:
Imitat + Der/мат --> V: выде-вудо - вудыматаш, мыге-муго - мугыматаш

-кешт:
Imitat + Der/кешт --> V: йыч-йоч - йычкешташ

-л:
Imitat + Der/л --> V: чияк - чияклаш, когок - когоклаш, чуж - чужлаш, крӧк - крӧклаш, кыдет - кыдетлаш, ыр - ырлаш, кулык - кулыклаш, гӱж - гӱжлаш, гӱр - гӱрлаш, чуж - чужлаш, чорик - чориклаш, кӧгӧк - кӧгӧклаш, кекек - кекеклаш

-т (-д):
Imitat + Der/т --> V: кӱдыр-кӱдыр - кӱдырташ, пут-пулдырт - пулдырташ

Частицы -с (-ыс), -ат, -ак

Усилительные эмоционально-экспрессивные частицы -с (-ыс), -ат, -ак могут присоединяться ко всем формам слов, кроме союзов, междометий, подражательных слов и частиц.

Также, частицы -с (-ыс), -ат, -ак не используются с модально-волевыми (таратыме) частицами: -я, -ян. Например, тол-я, тол-ян, толза-я, толза-ян.

Если словоформа заканчивается на "ь, й", то в частицах -ат, -ак "а" переходит в "я": ь + ак = як, й + ак = як, ь + ак = як, й + ак = як, ь + ат = ят, й + ат = ят, ь + ат = ят, й + ат = ят.

Если словоформа заканчивается на ударную гласную, то используется частица -с: á + с = ас, é + с = ес.

Если словоформа заканчивается на безударную гласную, то используется частица -ыс: е + ыс = ыс: например, толмешкыс; также как с частицами -ак, -ат - безударная гласная выпадает: например, толмешкак, толмешкат.

Также, после частиц -ак, -ат может использоваться частица -ыс: например, каетакыс, каетатыс.

В дальнейшем присоединение частиц -с (-ыс), -ат, -ак для удобства будем показывать как блок K:

K:
+ Clt/ак
+ Clt/ат
+ Clt/ыс
+ Clt/ак + Clt/ыс
+ Clt/ат + Clt/ыс

Послелоги

Послелоги (почеш мут, postposition) в марийском языке, могут принимать категорию притяжательности:

Po дечын
Po + K дечынак, дечынат, дечыныс, дечынакыс, дечынатыс
Po + PxSg1 дечынем
Po + PxSg1 + K дечынемак, дечынемат, дечынемыс, дечынемакыс, дечынематыс
Po + PxSg1 + Der/же дечынемже
Po + PxSg1 + Der/же + K дечынемжак, дечынемжат, дечынемжыс, дечынемжакыс, дечынемжатыс
Po + PxSg2 дечынет
Po + PxSg2 + K дечынетак, дечынетат, дечынетыс, дечынетакыс, дечынетатыс
Po + PxSg2 + Der/же дечынетше
Po + PxSg2 + Der/же + K дечынетшак, дечынетшат, дечынетшыс, дечынетшакыс, дечынетшатыс
Po + PxSg3 дечынже
Po + PxSg3 + K дечынжак, дечынжат, дечынжыс, дечынжакыс, дечынжатыс
Po + PxPl1 дечынна
Po + PxPl1 + K дечыннаак, дечыннаат, дечыннас, дечыннаакыс, дечыннаатыс
Po + PxPl1 + Der/же дечыннаже
Po + PxPl1 + Der/же + K дечыннажак, дечыннажат, дечыннажыс, дечыннажакыс, дечыннажатыс
Po + PxPl2 дечында
Po + PxPl2 + K дечындаак, дечындаат, дечындас, дечындаакыс, дечындаатыс
Po + PxPl2 + Der/же дечындаже
Po + PxPl2 + Der/же + K дечындажак, дечындажат, дечындажыс, дечындажакыс, дечындажатыс
Po + PxPl3 дечынышт
Po + PxPl3 + K дечыныштак, дечыныштат, дечыныштыс, дечыныштакыс, дечыныштатыс
Po + PxPl3 + Der/же дечыныштше
Po + PxPl3 + Der/же + K дечыныштшак, дечыныштшат, дечыныштшыс, дечыныштшакыс, дечыныштшатыс

Для придания дополнительного оттенка или усиления признака словосочетанию используется суффикс -рак:

Po гай
Po + Der/рак гайрак

Также может принимать категорию числа:

Po + Pl гай-влак

И изменяться по парадигме существительного.

Так как категорию притяжательности принимают и другие части речи, поэтому для удобства при дальнейшем описании парадигм обозначим его в виде отдельного блока Poss:

Poss:
+ PxSg1 -м (-ем, -эм)
+ PxSg1 + Der/же -мже (-емже, -эмже)
+ PxSg2 -т (-ет, -эт)
+ PxSg2 + Der/же -тше (-етше, -этше)
+ PxSg3 же (-жо, -жӧ), -ыже (-ыжо, -ыжӧ), -ше (-шо, -шӧ)
+ PxPl1 -на
+ PxPl1 + Der/же -наже
+ PxPl2 -да
+ PxPl2 + Der/же -даже
+ PxPl3 -шт (-ышт)
+ PxPl3 + Der/же -штше (-штшо, -штшӧ), -ыштше (-ыштшо, -ыштшӧ)

После гласных и сонорных согласных: л, ль, м, н, нь, ҥ, й, р, рь в PxSg3 и Der/же используется суффикс: -же (-жо, -жӧ), после согласного ш: -ыже (-ыжо, -ыжӧ), а после других согласных: -ше (-шо, -шӧ). Окончание -е, -о, -ӧ зависит от того, куда падает ударение в слове:
- при ударных о, у, ю, ё - -о;
- при ударных ӧ, ӱ - -ӧ;
- при ударных а, е, и, ы, э, я - -е.

Наречия

По своему значению наречия (наречий, adverb) подразделяются на несколько групп. Качественные наречия прибавлением суффикса -рак образуют сравнительную степень. В основном, наречия места имеют категорю притяжательности.

Adv лишке
Adv + K лишкак, лишкат, лишкыс, лишкакыс, лишкатыс
Adv + Der/рак лишкырак
Adv + Der/рак + K лишкыракак, лишкыракат, лишкыракыс, лишкыракакыс, лишкыракатыс
Adv + Poss лишкем, лишкет, лишкыже, лишкына, лишкыда, лишкышт, ...
Adv + Poss + K лишкемак, лишкемат, лишкемыс, лишкемакыс, лишкематыс, ...

Образование наречия от другого наречия с помощью суффиксов

-сек:
Adv + Der/сек шаҥге - шаҥгысек, ожно - ожсек

-нек:
Adv + Der/нек уло - улынек, пӱтынь - пӱтынек, тӱрыс - тӱрыснек

-шкен (-ышкен):
Adv + Der/шкен кушко - кушкен, тушко - тушкен, шуко - шукышкен, ятыр - ятырышкен, ала-кушко - ала-кушкен

-лан:
Adv + Der/лан таче - тачылан, эрла - эрлалан

-ште:
Adv + Der/ште кенета - кенеташте, икана - иканаште

-ш, -еш:
Adv + Der/еш таче - тачеш, кызыт - кызытеш

-шке:
Adv + Der/шке марла - марлашке, рушла - рушлашке

-ште:
Adv + Der/ште шола - шолаште, пурла - пурлаште

-гынат:
Adv + Der/гынат кузе - кузе-гынат, кушто - кушко-гынат, кушан - кушан-гынат, кушеч - кушеч-гынат, кунам - кунам-гынат, молан - молан-гынат

и приставок: ала-:
Adv + Pre/ала кузе - ала-кузе, кушто - ала-кушто, кушко - ала-кушко, кушан - ала-кушан, кушеч - ала-кушеч, кунам - ала-кунам, молан - ала-молан

керек-:
Adv + Pre/керек кузе - керек-кузе, кушто - керек-кушто, кушко - керек-кушко, кушан - керек-кушан, кушеч - керек-кушеч, кунам - керек-кунам, молан - керек-молан

кеч-:
Adv + Pre/кеч кузе - кеч-кузе, кушто - кеч-кушто, кушко - кеч-кушко, кушан - кеч-кушан, кушеч - кеч-кушеч, кунам - кеч-кунам, молан - кеч-молан

иктаж-:
Adv + Pre/иктаж кузе - иктаж-кузе, кушто - иктаж-кушто, кушко - иктаж-кушко, кушан - иктаж-кушан, кушеч - иктаж-кушеч, кунам - иктаж-кунам, молан - иктаж-молан

ни:
Adv + Pre/ни кузе - нигузе, кушто - нигушто, кушко - нигушко, кушан - нигушан, кушеч - нигушеч, кунам - нигунам, молан - нимолан

Образование других частей речи

-се (-со, -сӧ, -ысе, -ысо, -ысӧ):
Adv + Der/се --> A: кеҥежым - кеҥежымсе, телым - телымсе, шыжым - шыжымсе, йӱдым - йӱдымсӧ, эрла - эрласе, кунам - кунамсе, тунам - тунамсе, ончылий - ончылийсе, ала-кунам - ала-кунамсе, воктен - воктенсе, шукерте - шукертсе, ожно - ожнысо, таче - тачысе, шаҥге - шаҥгысе, шеҥгелне, шеҥгелнысе

-лык:
Adv + Der/лык --> A: кечыгут - кечыгутлык, эрла - эрлалык, ончыко - ончыкылык

-лан:
Adv + Der/лан --> V: кокыте - кокытеланаш, иктеш - иктешланаш

-ешт:
Adv + Der/ешт --> V: мӧҥгӧ - мӧҥгешташ

-ем:
Adv + Der/ем --> V: лиш - лишемаш, вашке - вашкемаш

-мат:
Adv + Der/мат --> V: выче-выче - вычыматаш

-штар:
Adv + Der/штар --> V: пырля - пырляштараш

-л:
Adv + Der/л --> V: ӧкым - ӧкымлаш, виеш - виешлаш, вийыт - вийытлаш, иктеш - иктешлаш

-т (-д):
Adv + Der/т --> V: вашеш - вашешташ

Существительные

Имена существительные (лӱм мут, noun).

По отдельной парадигме склоняются слова, заканчивающиеся на -йымал (-ымал), -мбал (-бал), -вал:

N + Nom олымбал
N + Gen олымбалын
N + Dat олымбаллан
N + Acc олымбалым
N + Cmp олымбалла
N + Com олымбалге
N + Ine олымбалне
N + Ill олымбаке
N + Lat олымбалан
N + Abe олымбалде
N + Egr олымбач(ын)

где Egr - отдалительный падеж - egressive - эгрессив - отвечает на вопрос кушечын? «откуда»? В остальных случаях данный падеж не употребляется, а только:

- Nom - именительный падеж - nominative - отвечает на вопросы кӧ?, мо? «кто»?, «что»?
- Gen - родительный падеж - genitive - отвечает на вопросы кӧн?, мон? «кого?», «чего?», «у кого?», «у чего?»
- Dat - дательный падеж - dative - отвечает на вопросы кӧлан?, молан? «кому?», «чему?»
- Acc - винительный падеж - accusative - отвечает на вопросы кӧм?, мом? «кого?», «что?»
- Cmp - сравнительный падеж - comparative - отвечает на вопросы кӧла?, мола? «подобно кому?, чему?»
- Com - совместный падеж - comitative - отвечает на вопросы кӧге?, моге? «совместно с кем?, с чем?»
- Ine - местный падеж - inessive - отвечает на вопрос кушто? «где?»
- Ill - направительный падеж - illative - отвечает на вопрос кушко? «куда?»
- Lat - обстоятельственный падеж - lative - отвечает на вопрос кушан? «где»?
- Abe - лишительный падеж - abessive - отвечает на вопрос кӧ деч посна? мо деч посна? «без кого, без чего?»

N + Sg + Nom ола, пасу, мучаш
N + Sg + Gen олан, пасун, мучашын
N + Sg + Dat олалан, пасулан, мучашлан
N + Sg + Acc олам, пасум, мучашым
N + Sg + Cmp олала, пасула, мучашла
N + Sg + Com олаге, пасуге, мучашге
N + Sg + Ine олаште, пасушто, мучаште
N + Sg + Ill олаш, олашке, олашкыла, пасуш, пасушко, пасушкыла, мучашке, мучашышке, мучашкыла
N + Sg + Lat олаэш, пасуэш, мучашеш
N + Sg + Abe оладе, пасуде, мучашде

Склонение во множественном числе

-влак, -шамыч:
N + Pl + Nom ава-влак, ава-шамыч
N + Pl + Gen ава-влакын, ава-шамычын
N + Pl + Dat ава-влаклан, ава-шамычлан
N + Pl + Acc ава-влакым, ава-шамычым
N + Pl + Cmp ава-влакла, ава-шамычла
N + Pl + Com ава-влакге, ава-шамычге
N + Pl + Ine ава-влакыште, ава-шамычыште # не употребляется
N + Pl + Ill ава-влакышке, ава-шамычышке # не употребляется
N + Pl + Lat ава-влакеш, ава-шамычеш # не употребляется
N + Pl + Abe ава-влакде, ава-шамычде

-мыт:
N + AssocPl + Nom авамыт
N + AssocPl + Gen авамытын
N + AssocPl + Dat авамытлан
N + AssocPl + Acc авамытым
N + AssocPl + Cmp авамытла
N + AssocPl + Com авамытге
N + AssocPl + Ine авамытыште # не употребляется
N + AssocPl + Ill авамытышке # не употребляется
N + AssocPl + Lat авамытеш # не употребляется
N + AssocPl + Abe авамытде

-ла:
N + AssocPl + Nom олала, лакыла
N + AssocPl + Gen олалан, лакылан # не употребляется
N + AssocPl + Dat олалалан, лакылалан # не употребляется
N + AssocPl + Acc олалам, лакылам
N + AssocPl + Cmp олалала, лакылала # не употребляется
N + AssocPl + Com олалаге, лакылаге
N + AssocPl + Ine олалаште, лакылаште
N + AssocPl + Ill олалашке, лакылашке
N + AssocPl + Lat олалаш, лакылаш
N + AssocPl + Abe олаладе, лакыладе # не употребляется

Образование существительного от другого существительного с помощью суффиксов

-зе (-зо, -зӧ):
N + Der/зе ече - ечызе, тӱмыр - тӱмырзӧ, шӱвыр - шӱвырзӧ, кӱзле - кӱслезе, кол - колызо, чыпта - чыптазе, поҥго - поҥгызо, чодыра - чодыразе, орва - орвазе, ула - улазе, пакча - пакзаче, сонар - сонарзе, сату - сатузо, янда - яндазе, кокла - коклазе, кумыл - кумылзо, йылме - йылмызе, ой - ойзо, пычал - пычалзе, йомак - йомакзе, йола - йолазе, ӱчӧ - ӱчызе, паша - пашазе, амал - амалзе, ю - юзо

-че (-чо, -чӧ):
N + Der/че кӱту - кӱтӱчӧ, гармонь - гармоньчо, паша - пашаче, шоя - шояче, мыскара - мыскараче, кевыт - кевытче, мужаҥ - мужаҥче, алак - алакче, тартма - тартмаче, кнага - кнагаче

-ешке:
N + Der/ешке йол - йолешке, имнье -имнешке, тер - терешке, туйо - туешке

-ньӧ:
N + Der/ньӧ чӱчӱ - чӱчӱньӧ

-зак:
N + Der/зак кумыл - кумылзак

-н, -ов, -ев, -ова, -ева, -ский, -ская, -ин, -ина, -ович, -евич, -овна, -ева, -ыч, -ычна:
N + Der/н Чавай - Чавайн, Элексей - Элексейн, Лекай - Лекайн
N + Der/ов Шумат - Шуматов
N + Der/ев Сапай - Сапаев
N + Der/ский пӱнчер - Пӱнчерский, ломбер - Ломберский
N + Der/ыч Шумат - Шуматыч
N + Der/ычна Шумат - Шуматычна

-эр (-ер):
N + Der/эр куэ - куэр, тумо - тумер, пӱнчӧ - пӱнчер, кож - кожер, шопке - шопкер, писте - пистер, шоло - шолер, нулго - нулгер, нолго - нолгер, нӧлпӧ - нӧлпер, пызле - пызлер, ломбо - ломбер, шертне - шертнер, вондо - вондер, шоптырвондо - шоптырвондер, шуанвондо - шуанвондер, поланвондо - поланвондер, шудо - шудер, нуж - нужер, сад - садер, укш -укшер, ото - отер, мут - мутер

-ла:
N + Der/ла шӱгар - шӱгарла, кож - кожла

-лык:
N + Der/лык нер - нерлык, шинча - шинчалык, чыра - чыралык, шудо - шудылык, пидыш - пидышлык, сокта - сокталык, кӱчызӧ - кӱчызылык, ӱчызӧ - ӱчызылык

-ык:
N + Der/ык лӱмӧ - лӱмык, пеле - пелык

-ка:
N + Der/ка кури - курика, сомыл - сомылка, ӱмыл - ӱмылка

-ак:
N + Der/ак вол - волак

-ерме:
N + Der/ерме пӱкш - пӱкшерме

-дер:
N + Der/дер ате - атыдер

-й:
N + Der/й ава - авай, ача - ачай, ака - акай

-ем (-эм):
N + Der/ем алаша - алашаем, Орина - Оринаем, ваче - вачеем

-уш (-юш), -ук (-юк), -у (-ю):
N + Der/уш Лида - Лидуш, Ана - Ануш, Ваня - Ванюш
N + Der/ук Лида - Лидук, Ана - Анук, Ваня - Ванюк
N + Der/у Оля - Олю, Маня - Маню

-аш (-яш):
N + Der/аш шольо - шольаш, эрге - эргаш

-ндай, -вай, -кай, -яй:
N + Der/ндай кува - кувандай
N + Der/вай эрге - эргывай
N + Der/кай шольо - шольыкай
N + Der/яй шольо - шоляй

для придания дополнительного оттенка:
-рак:
N + Der/рак кува - куварак, оръеҥ - оръеҥрак, ийышке - ийыгкырак, шагатлан - шагатланрак, ньога - ньогарак, кас - касырак, лук - лукышкырак, саҥга - саҥгашкырак, чоҥга - чоҥгашкырак

Образование других частей речи

-н (-ын):
N + Der/н --> Adv: шырпе - шырпын, тӱшка - тӱшкан, мондыдымаш - мондыдымашын, чакныдымаш - чакныдымашын, шочмо - шочмын, кушкыжмо - кушкыжмын, вӱргече - вӱргечын, изарня - изарнян, шуматкече - шуматкечын, рушарня - рушарнян, шагат - шагатын, минут - минутын, кече - кечын, кокла - коклан

-ла:
N + Der/ла --> Adv: марий - марла, татар - татарла, немыч - немычла, ырес - ыресла, оза - озала, герой - геройла, большевик - большевикла, уна - унала

-дегеч, -дегече:
N + Der/дегеч --> Adv: мут - мутдегеч

-нек:
N + Der/нек --> Adv: тичмаш - тичмашнек, ора - оранек, мужыр - мужырнек, кӱвар - кӱварнек

-ак:
N + Der/ак --> Adv: ӱй - ӱяк, мӱй - мӱяк, керосин - керосинак

-ынь:
N + Der/ынь --> Adv: туп - тупынь, кут - кутынь

-уй:
N + Der/уй --> Adv: туп - тупуй

-ле:
N + Der/ле --> Adv: ӱштӧ - ӱштыле

-а:
N + Der/а --> Adv: ӱмбал - ӱмбала

-шкен (-ышкен):
N + Der/шкен --> Adv: арня - арняшкен, идалык - идалыкышкен

-ан:
N + Der/ан --> A: кече - кечан, пыл - пылан, йӧн - йӧнан, вондер - вондеран, кумыл - кумылан, койыш - койышан, ӱй - ӱян, мӱй - мӱян, шӧр - шӧран, пиал - пиалан, чодыра - чодыран

-се (-со, -сӧ, -ысе, -ысо, -ысӧ):
N + Der/се --> A: эл - элысе, ял - ялысе, урем - уремысе, пӧрт - пӧртысӧ, куп - купысо, олык - олыкысо, тӱр - тӱрысӧ, кӧргӧ - кӧргысӧ, Моско - Москосо, Йошкар-Ола - Йошкар-Оласе

-дыме (-дымо, -дымӧ):
N + Der/се --> A: вий - вийдыме, там - тамдыме, ӱнар - ӱнардыме, мучаш - мучашдыме, лышташ - лышташдыме, ойго - ойгыдымо, тӱҥ-мучаш - тӱҥдымӧ-мучашдыме, тӱс - тӱсдымӧ

-лык:
N + Der/лык --> A: пӧръеҥ - пӧръеҥлык, документ - документлык, курорт - курортлык, корно - корнылык

-аш:
N + Der/аш --> A: тувыр - тувыраш, мыжер - мыжераш, плате - платьяш, лем - лемаш, пуралык - пуралыкаш, кече - кечаш, арня - арняш, тылзе - тылзаш, идалык - идалыкаш, ӱмыр - ӱмыраш, курым - курымаш, ий - ияш

-ле (-ло, -лӧ):
N + Der/ле --> A: там - тамле, чес - чесле, чап - чапле, куат - куатле, тыныс - тынысле, чер - черле, ям - ямле, онар - онарле, тушман - тушманле, куан - куанле, ойыртем - ойыртемле, ӱшан - ӱшанле, радам - радамле, пайда - пайдале, суап - суапле, серып - серыпле, тӱр - тӱрлӧ, йӧн - йӧнлӧ, йомарт - йомартле, кӧтырем - кӧтыремле, патыр - патырле

-сыр (-ысыр):
N + Der/сыр --> A: йӧн - йӧнысыр, чон - чонысыр

-а:
N + Der/а --> A: йытыр - йытыра, йорпак - йорпака

-ын:
N + Der/ын --> A: рож - рожын, вож - вожын

-алге:
N + Der/алге --> A: шыште - шышталге, шӧртньӧ - шӧртнялге, шӱштӧ - шӱшталге

-ешке:
N + Der/ешке --> A: тыртыш - тыртешке, туйо - туешке, йырге - йыргешке

-лан:
N + Der/лан --> V: оза - озаланаш, мут - мутланаш, койыш - койышланаш, чер - черланаш, йӱкланаш, вер - верланаш, пуш - пушланаш, чап - чапланаш, шӱм - шӱмланаш, йомак - йомакланаш, йоча - йочаланаш, герой - геройланаш, ия - ияланаш, киш - кишланаш, жулик - жуликланаш

-ешт:
N + Der/ешт --> V: шырпе - шырпешташ, нер - нерешташ, шоҥ - шоҥешташ, кас - касешташ, вер - верешташ, йылме - йылмешташ

-ем:
N + Der/ем --> V: катык - катыкемаш

-г (-к):
N + Der/г --> V: аяр - аяргаш, когар - когаргаш, лавыра - лавыргаш, ӧрт - ӧрткаш, какар - какаргаш, куптыр - куптыргаш, мугыльо - мугыльгаш, музыр - музыргаш

-ешк (-ышк):
N + Der/ешк --> V: нер - нерешкаш, пун - пунешкаш, шӱм - шӱмешкаш

-лг:
N + Der/лг --> V: чия - чиялгаш, тора - торалгаш

-ышт:
N + Der/ышт --> V: шоя - шойышташ (ондалаш), шой - шойышташ (пычкемышташ), йол - йолышташ, шоло - шолышташ

-ал:
N + Der/ал --> V: упш - упшалаш, ӱштӧ - ӱшталаш, тӱҥ - тӱҥалаш

-ештар:
N + Der/ештар --> V: йӧн - йӧнештараш, уш - ушештараш, шот - шотештараш, кун - кунештараш, чарпек - чарпештараш

-кал:
N + Der/кал --> V: амал - амалкалаш, йӧн - йӧнкалаш

-лат:
N + Der/лат --> V: вуй - вуйлаташ

-эмалт:
N + Der/эмалт --> V: кӱ - кӱэмалташ

-аш:
N + Der/аш --> V: муро - мураш, лум - лумаш, йӱр - йӱраш, ӱшан - ӱшанаш, пунчал - пунчалаш, шондаш - шондашаш, пужар - пужараш, тушто - тушташ, пече - печаш, шӱдыр - шӱдыраш, сово - соваш, пош - пошаш, шырча - шырчаш, виса - висаш, каҥаш - каҥашаш, ошкыл - ошкылаш, шопш - шопшаш, ӱпш - ӱпшаш, куан - куанаш, пӱя - пӱяш, мушкындо - мушкындаш

-л:
N + Der/л --> V: йӱк - йӱклаш, пуда - пудалаш, шӱк - шӱклаш, шӱм - шӱмлаш, пӱя - пӱялаш, сӱрет - сӱретлаш, ак - аклаш, таҥ - таҥлаш, титак - титаклаш, каван - каванлаш, осо - осылаш, кӱвар - кӱварлаш, кашта - кашталаш, савар - саварлаш, тоя - тоялаш, пӧлек - пӧлеклаш, шӧртньӧ - шӧртньылаш, кӱртньӧ - кӱртньылаш, тырма - тырмалаш, шога - шогалаш, ишке - ишкылаш, лышташ - лышташлаш

-н (-ан, -ын):
N + Der/н --> V: ойго - ойганаш

-т (-д):
N + Der/т --> V: лӱм - лӱмдаш, комдыш - комдышташ, кепшыл - кепшылташ, йыҥгыр - йыҥгырташ, пӱрем - пӱремдаш, полдыш - полдышташ, тумыш - тумышташ, шинчал - шинчалташ, ӱмыл - ӱмылташ, кыл - кылдаш, шӱвыл - шӱвылташ, пургыж - пургыжташ, кормыж - кормыжташ

-ыкт (-кт):
N + Der/ыкт --> V: олмо - олмыкташ

-аҥ:
N + Der/аҥ --> V: пурак - пуракаҥаш, уш - ушаҥаш, вож - вожаҥаш, вер - вераҥаш, мӱй - мӱяҥаш, пу - пуаҥаш, мужыр - мужыраҥаш, шулдыр - шулдыраҥаш, шӱй - шӱяҥаш, ӱй - ӱяҥаш, вӱр - вӱраҥаш, ложаш - ложашаҥаш, куат - куатаҥаш, ойго - ойгаҥаш, кумыл - кумылаҥаш, шырка - шыркаҥаш, пуч - пучаҥаш

-ар:
N + Der/ар --> V: ком - комараш

-тар (-дар):
N + Der/тар --> V: увер - увертараш, йӧн - йӧндараш

-алт:
N + Der/алт --> V: корем - коремалташ, пӱрем - пӱремалташ, сӧрем - сӧремалташ, толкын - толкыналташ, ловык - ловыкалташ, туҥгыр - туҥгыралташ

-ас (-с, -аш):
N + Der/ас --> V: таҥ - таҥасаш, тума - тумасаш

-ынч (-нч):
N + Der/ынч --> V: муно - мунчаш, нер - нерынчаш, йӱк - ӱгынчаш, ӱпш - ӱпшынчаш, шӱгӧ - шӱгынчаш, тӱрвӧ - тӱрвынчаш, кӧргӧ - кӧргынчаш

Прилагательные

Имена прилагательные (пале мут, adjective).

Образование прилагательного от другого прилагательного с помощью суффиксов

-се (-со, -сӧ, -ысе, -ысо, -ысӧ):
A + Der/се ӱлыл - ӱлылысӧ, кӱшыл - кӱшылысӧ, лишыл - лишылысе, умбал - умбалысе, шола - шоласе, пурла - пурласе, тембал - тембалысе

-ле (-ло, -лӧ):
A + Der/ле чытамсыр - чытамсырле, кӱдырат - кӱдыратле

-сыр (-ысыр):
A + Der/сыр оҥай - оҥайсыр

приставки
ни-:
A + Pre/ни мучашдыме - нимучашдыме

Образование других частей речи

-еч:
A + Der/еч --> N: ошо - Ошеч, шеме - Шемеч, лоптыра - лотыреч

-ык:
A + Der/ык --> N: кумда - кумдык

-ак:
A + Der/ак --> N: шӱкшӧ - шӱкшак

-ас:
A + Der/ак --> N: ола - Олас

-лык:
A + Der/лык --> N: ару - арулык, аҥыра - аҥыралык, вӱдыжгӧ - вӱдыжгылык, йорло - йорлылык, йӧсӧ - йӧсылык, куштылго - куштылгылык, рвезе - рвезылык, шоҥго - шоҥгылык, поян - поянлык, мотор - моторлык, чевер - чеверлык, сӧрале - сӧраллык, поро - порылык, ласка - ласкалык, чоя - чоялык, шучко - шучкылык, пашадыме - пашадымылык, властьдыме - властьдымылык

-чык:
A + Der/чык --> N: лавыра - лавырчык

-ер:
A + Der/ер --> N: тыгыде - тыгыдер

-т:
A + Der/т --> N: келге - келгыт, кугу - кугыт, кужу - кужыт, кӱжгӧ - кӱжгыт, кӱкшӧ - кӱкшыт, лопка - лопкыт, неле - нелыт

-ешке:
A + Der/ешке --> N: пеле - пелешке

-н (-ын):
A + Der/н --> Adv: пайдале - пайдалын, писе - писын, вичкыж - вичкыжын, кӱжгӧ - кӱжгын, шуэ - шуэн, чӱчкыдо - чӱчкыдын, тале - талын, ошо - ошын, шеме - шемын, кужу - кужун, чӱчкыдӧ - чӱчкыдын, волгыдо - волгыдын, чевер - чеверын, мотор - моторын, шокшо - шокшын, йӱштӧ - йӱштын, сай - сайын

-ла:
A + Der/ла --> Adv: тупе - тупела, тореш - торешла

-нек:
A + Der/нек --> Adv: изи - изинек, рвезе - рвезынек, ужарге - ужаргынек, самырык - самырыкнек, волгыдо - волгыдынек

-ак:
A + Der/ак --> Adv: шере - шерак, шопо - шопак

-лан:
A + Der/лан --> V: ковыра - ковыраланаш, чаҥга - чаҥгаланаш, каньысыр - каньысырланаш, нечке - нечкыланаш, чоя - чояланаш, келесыр - келесырланаш, його - йогыланаш, сут - сутланаш, опкын - опкынланаш, ораде - орадыланаш, шотдымо - шотдымыланаш, шӱмдымӧ - шӱмдымыланаш, вуйдымо - вуйдымыланаш, тӧр - тӧрланаш, шыде - шыдыланаш, тореш - торешланаш, йокрок - йокрокланаш, йӧсӧ - йӧсыланаш, тып - тыпланаш, чак - чакланаш, шып - шыпланаш

-ешт:
A + Der/ешт --> V: чапле - чаплешташ, рвезе - рвезешташ, писе - писешташ, яндар - яндарешташ, нарынче - нарынчешташ, шерге - шергешташ, шулдо - шулдешташ, начар - начарешташ, томам - томамешташ, йорло - йорлешташ, нечке - нечкешташ, каҥга - каҥгешташ, ӱҥышӧ - ӱҥышешташ, сӱмсыр - сӱмсырешташ, кочо - кочешташ, мотор - моторешташ, сӧрале - сӧралешташ, шокшо - шокшешташ, ару - аруэшташ, шыде - шыдешташ, сай - саешташ

-ем:
A + Der/ем --> V: у - уэмаш, тошто - тоштемаш, ошо - ошемаш, шеме - шемемаш, изи - иземаш, кугу - кугемаш, ӱҥышӧ - ӱҥышемаш, вишкыде - вишкыдемаш, нугыдо - нугыдемаш, неле - нелемаш, куштылго - куштылемаш, тыгыде - тыгыдемаш, чоткыдо - чоткыдемаш, йоҥгыдо - йоҥгыдемаш, пеҥгыде - пеҥгыдемаш, куакш - куакшемаш, начар - начаремаш, волгыдо - волгыдемаш, йӱштӧ - йӱштемаш, раш - рашемаш, мотор - моторемаш, сай - саемаш, поро - поремаш, шыгыр - шыгыремаш

-г (-к):
A + Der/г --> V: ужар - ужаргаш, йошкар - йошкаргаш, шышталге - шышталгаш, кошар - кошаргаш, шапалге - шапалгаш, оралге - оралгаш, лывырге - лывыргаш, лунчыра - лунчыргаш, лазыра - лазыргаш, луштыра - луштыргаш, аҥыра - аҥыргаш, явык - явыгаш, лыптыра - лыптыргаш, коштыра - коштыргаш, юалге - юалгаш, рӱмбалге - рӱмбалгаш, шӱштыра - шӱштыргаш, лыдырге - лыдыргаш, ньымыра - ньымыргаш, йыгыжге - йыгыжгаш, чевер - чевергаш, кудыр - кудыргаш, кадыр - кадыргаш, пӱгыр - пӱгыргаш, вӱдыжгӧ - вӱдыжгаш

-ешн (-ышн):
A + Der/ешн --> V: кугу - кугешнаш, тале - талышнаш, йот - йотышнаш

-ешк (-ышк):
A + Der/ешк --> V: шыде - шыдешкаш, туйо - туешкаш

-ыктар:
A + Der/ыктар --> V: шопо - шопыктараш

-емд:
A + Der/емд --> V: вуско - вускемдаш

-аш:
A + Der/аш --> V: ояр - ояраш, шопо - шопаш, кочо - кочаш, чыгын - чыгынаш, чумыр - чумыраш, ажгын - ажгынаш

-л:
A + Der/л --> V: чыгын - чыгынлаш, окшак - окшаклаш, шакше - шакшылаш, сай - сайлаш, чын - чынлаш, ямде - ямдылаш, раш - рашлаш, тӧр - тӧрлаш

-н (-ан, -ын):
A + Der/н --> V: вияш - вийнаш, шала - шаланаш, пӱгыр - пӱгырнаш, айык - айнаш

-т (-д):
A + Der/т --> V: ужар - ужарташ, йошкар - йошкарташ, кошар - кошарташ, чевер - чеверташ, кудыр - кудырташ, кадыр - кадырташ, вӱдыжгӧ - вӱдыжташ, пычкемыш - пычкемышташ

-ыкт (-кт):
A + Der/ыкт --> V: эре - эрыкташ

-аҥ:
A + Der/аҥ --> V: сур - сураҥаш, лопка - лопкаҥаш, лудо - лудаҥаш, уда - удаҥаш, нарынче - нарынчаҥаш, кумда - кумдаҥаш, лӧза - лӧзаҥаш, весела - веселаҥаш, пуста - пустаҥаш, шӱлык - шӱлыкаҥаш, ласка - ласкаҥаш

-алт:
A + Der/алт --> V: пычкемыш - пычкемалташ

-лас:
A + Der/лас --> V: эсен - эсенласаш, чевер - чеверласаш

-й:
A + Der/й --> V: йытыра - йытыраяш

Числительные

Имена числительные (чот мут, numeral).

Образование других частей речи

-н (-ын):
Num + Der/н --> Adv: кумыт - кумытын, лу - луын, шӱдӧ - шӱдын, тӱжем - тӱжемын, шуко - шукын

-е (-ын):
Num + Der/е --> Adv: кокыт - кокыте, кумыт - кумыте, нылыт - нылыте

-ан:
Num + Der/ан --> A: визыт - визытан

-ем:
Num + Der/ем --> V: шуко - шукемаш, шагал - шагалемаш

Местоимения

Местоимения (олмештыш мут, pronoun).

Образование других частей речи

-дегеч, -дегече:
Pron + Der/дегеч --> Adv: нимо - нимодегеч

-се (-со, -сӧ, -ысе, -ысо, -ысӧ):
Pron + Der/се --> A: тысе, тусо, кусо

-лык:
Pron + Der/лык --> A: мемнан - мемнанлык, тыйын - тыйынлык, тудын - тудынлык, мыйын - мыйынлык

-аш:
Pron + Der/аш --> A: тӱжем - тӱжемаш, миллион - миллионаш

-ешт:
Pron + Der/ешт --> V: весе - весешташ

-ем:
Pron + Der/ем --> V: весе - весемаш, моло - молемаш

Глаголы

Глаголы (глагол, verb).

Образование глагола от другого глагола с помощью суффиксов

-л:
V + Der/л ойыраш - ойырлаш, сӱмыраш - сӱмырлаш, каташ - катлаш, тораш - торлаш

-н:
V + Der/н ушаш - ушнаш, вараш - варнаш, шуяш - шуйнаш, пызыраш - пызырнаш, чытыраш - чытырнаш, тӱкаш -тӱкнаш, пераш - пернаш, савыраш - савыранш, петыраш - петырнаш, пӱтыраш - пӱтырнаш, шӱдыраш - шӱдырнаш, кӱпаш - кӱпнаш, мокташ - моктанаш, илаш - иланаш, погаш - погынаш

-т (-д):
V + Der/т волаш - волташ, шолаш - шолташ, воштылаш - воштылташ, шылаш - шылташ, пураш - пурташ, кораҥаш - кораҥдаш, ошкылаш - ошкылташ, йӱштылаш - йӱштылташ

-ыкт (-кт):
V + Der/ыкт ишаш - ишыкташ, шочаш - шочыкташ, ончаш - ончыкташ, йӧраш - йӧрыкташ, ӱжаш - ӱжыкташ, кӱзаш - кӱзыкташ, пижаш - пижыкташ, шыжаш - шыжыкташ, шӱяш - шӱкташ, шикшаш - шикшыкташ, ыраш - ырыкташ, чияш - чикташ, турташ - туртыкташ, кӱаш - кӱкташ, вучаш - вучыкташ, шуаш - шукташ, сыраш - сырыкташ, кияш - кийыкташ, шупшаш - шупшыкташ, пӧрдаш - пӧрдыкташ, тунемаш - туныкташ

-аҥ:
V + Der/аҥ шӱраш - шӱраҥаш

-ар:
V + Der/ар ситаш - ситараш, пыташ - пытараш, уташ - утараш, куснаш - кусараш

-тар (-дар):
V + Der/тар вожылаш - вожылтараш, йогаш - йоктараш, шижаш - шижтараш, умылаш - умылтараш, сӧрвалаш - сӧрвалтараш, келшаш - келыштараш, палаш - палдараш, йомаш - йомдараш, шуяш - шуйдараш, ойганаш - ойгандараш, воранаш - ворандараш, чапланаш - чапландараш

-алт:
V + Der/алт пеледаш - пеледалташ, товаҥаш - товаҥалташ, лӱшкаш - лӱшкалташ, ӱпшаш - ӱпшалташ, пудешташ - пудешталташ, шелаш - шелалташ, лойгаш - лойгалташ, йоҥгаш - йоҥгалташ, рӱжгаш - рӱжгалташ, ызгаш - ызгалташ

-ас (-с, -аш):
V + Der/ас ойлаш - ойласаш, сӧраш - сӧрасаш, каргаш - каргашаш

-лас:
V + Der/лас палаш - паласаш

-ынч (-нч):
V + Der/ынч кояш - кончаш

-й:
V + Der/й шуаш - шуяш

-ыж:
V + Der/ыж илаш - ылыжаш, волгаш - волгыжаш

-ыл:
V + Der/ыл пӧрташ - пӧртылаш, локташ - локтылаш

-ат:
V + Der/ат сыраш - сыраташ, йӱлаш - йӱлаташ

-ыктар:
V + Der/ыктар вончаш - вончыктараш

Образование других частей речи

-зе (-зо, -зӧ):
V + Der/зе --> N: ургаш - ургызо, кушташ - куштызо, локташ - локтызо, кутыраш - кутырызо, кӱнчаш - кӱнчызӧ, мураш - мурызо

-че (-чо, -чӧ):
V + Der/че --> N: олдырташ - олдырчо, пулдырташ - пулдырчо, кӱдырташ - кӱдырчӧ

-аҥ:
V + Der/аҥ --> N: мужедаш - мужаҥ

-ыш:
V + Der/ыш --> N: алмашташ - алмаштыш, вакшаш - вакшыш, вашталташ - вашталтыш, викташ - виктыш, илаш - илыш, йодаш - йодыш, канаш - каныш, кошарташ - кошартыш, лекташ - лектыш, лӱшташ - лӱштыш, пеледаш - пеледыш, нерешташ - нерештыш

-тыш:
V + Der/тыш --> N: авыраш - авыртыш, ешараш - ешартыш, койдараш - койдартыш, кокыраш - кокыртыш, кошталаш - кошталтыш, мыскылаш - мыскылтыш, нелаш - нелтыш, ойыраш - ойыртыш, ончалаш - ончалтыш, ӧндалаш - ӧндалтыш, петыраш - петыртыш, пунчалаш - пунчалтыш, пурлаш - пурылтыш, пӱтыраш - пӱтыртыш, тошкалаш - тошкалтыш, удыраш - удыртыш

-еж:
V + Der/еж --> N: куташ - куктеж, пикташ - пиктеж, пунчаш - пунчеж, тулаш - тулеж, чоҥаш - чоҥеж

-тем:
V + Der/тем --> N: шелаш - шелтем, ойыраш - ойыртем

-еш:
V + Der/еш --> N: кораш - кореш

-ыл:
V + Der/ыл --> N: кушкаш - кушкыл, ошкедаш - ошкыл, таяш - тайыл, шӱваш - шӱвыл

-маш:
V + Der/маш --> N: авыраш - авырымаш, вучаш - вучымаш, висаш - висымаш, илаш - илымаш, куржаш - куржмаш, куралаш - куралмаш, ойлымаш - ойлыштмаш, кутыркалаш - кутыркалымаш, мураш - мурымаш, погынаш - погынымаш, шонкалаш - шонкалымаш, ӱжаш - ӱжмаш

из отрицательных причастий -дыме (-дымо, -дымӧ):
V + Der/маш --> N: кӱлдымӧ - кӱлдымаш, пытыдыме - птыдымаш, уждымо - уждымаш

-чык:
V + Der/чык --> N: воштылаш - воштылчык, амыргаш - амырчык, индыраш - индырчык, йырнаш - йырынчык, кычалаш - кычалчык, мешаяш - мешанчык, моктанаш - моктанчык, кутыраш - кутырчык, пудыранаш - пудыранчык, овараш - оварчык

-эм (-ем):
V + Der/эм --> N: илаш - илем, руаш - руэм, йӱлаш - йӱлем, куклаш - куклем, тошкаш - тошкем, кораш - корем, лодаш - лодем, пӧлаш - пӧлем, пӧрдаш - пӧрдем, пӱраш - пӱрем, пунаш - пунем, пӱтыраш - пӱтырем, чияш - чием, шараш - шарем, ушаш - ушем, кучаш - кучем

-ык:
V + Der/ык --> N: йырнаш - йырнык, каташ - катык, нӧнчаш - нӧнчык, нӱжаш - нӱжык

-ка:
V + Der/ка --> N: вӱдылаш - вӱдылка, пӱтыраш - пӱтырка, чумыраш - чумырка

-ак:
V + Der/ак --> N: вончаш - вончак, лодаш - лодак, чараш - чарак

-еч:
V + Der/еч --> N: пӱтыраш - пӱтыреч

из причастий:
-н (-ын):
V + Der/н --> Adv: шиждыме - шиждымын, койдымо - койдымын, чаманыше - чаманышын, койдарыше - койдарышын

из причастий -ме (-мо, -мӧ):
-ан:
V + Der/ан --> A: шогымо - шогыман, возымо - возыман, кычкыме - кычкыман

из причастий -ше (-шо, -шӧ):
-ан:
V + Der/ан --> A: куаныше - куанышан, пуштыланыше - пуштыланышан, вожылшо - вожылшан

из отрицательных причастий:
-ан:
V + Der/ан --> A: пуыдымо - пуыдыман

-сыр (-ысыр):
V + Der/сыр --> A: инанаш - инансыр, чыташ - чытамсыр, келанаш - келесыр

-ака:
V + Der/ака --> A: шарлаш - шарлака

-е:
V + Der/е --> A: пулчаш - пулче, илаш - иле, кылмаш - кылме, лӱҥгаш - лӱҥге

Ссылки

• Описание марийского языка и его грамматики
• Грамматические теги
• Правила орфографии марийского языка
• Правила пунктуации марийского языка
• Марий йылме. Икымше ужаш. 1982
• Марий йылме. Кокымшо ужаш. 1985